فهرست مطالب

پژوهش های چینه نگاری و رسوب شناسی - سال سی و یکم شماره 2 (پیاپی 59، تابستان 1394)

فصلنامه پژوهش های چینه نگاری و رسوب شناسی
سال سی و یکم شماره 2 (پیاپی 59، تابستان 1394)

  • تاریخ انتشار: 1394/05/04
  • تعداد عناوین: 6
|
  • سهیلا قلعه نویی، محمد خانه باد، سید رضا موسوی حرمی، اسدالله محبوبی صفحات 1-20
    رودخانه صدخرو در شمال روستایی به همین نام و در غرب سبزوار از حوزه آبریزی به مساحت 321/66 کیلومتر مربع منشا می گیرد و با طی مسافت 5/16 کیلومتر به دشت می رسد. این رودخانه از نوع ب ریده بریده و با بار بستر گراولی است. انواع رخساره های موجود از گراول ماتریکس پشتیبان (Gmm)، گراول دانه پشتیبان (Gcm)، ماسه توده ای (Sm)، ماسه با طبقه بندی مورب مسطح (Sp)، ماسه با طبقه بندی مورب عدسی (St)، گل لامیناسیون دار (Fl) و گل توده ای (Fm) تشکیل شده است. رخساره های موجود در چهار عنصر ساختاری کانال (CH)، جریان گراویته ای (SG)، بار گراولی و اشکال لایه ای (GB) و رسوبات ریز خارج از کانال (FF) شکل گرفته اند. به منظور بررسی تغییرات اندازه ذرات و عوامل موثر در ریزشوندگی در این رودخانه تعداد 54 نمونه رسوب از کانال اصلی رودخانه برداشت، آنالیز و براساس آن پیوستگی رسوبی به سمت پایین دست تشخیص داده شد. این پیوستگی نشان می دهد که عواملی مانند شاخه های فرعی، افزایش شیب بستر، نمایان شدن سنگ بستر، تغییر در سنگ شناسی واحدهای زمین شناسی و فعالیت های تکتونیکی همچون وجود گسل در مسیر رودخانه نتوانسته اند نقش مهمی در ایجاد ناپیوستگی در این رودخانه داشته باشند. در این حوزه در مقایسه با سایش، جورشدگی هیدرولیکی نقش موثرتری در ریزشوندگی اندازه ذرات این پیوستگی رسوبی دارد. محاسبه پارامترهای اندازه ذرات نشان می دهد که رسوبات رودخانه مورد مطالعه عمدتا دارای جورشدگی بد و بسیار بد، کج شدگی مثبت و کشیدگی پهن تا کشیده می باشد. درصد گراول، ماسه و گل در هر نمونه محاسبه و رسوبات نام گذاری شدند. به منظور بررسی جنس رسوبات و نقش لیتولوژی های اطراف در تولید رسوبات این حوزه آبریز، تعداد20 مقطع نازک و نیز 10 مقطع صیقلی نازک برای شناسایی کانی های اپک، از رسوبات این رودخانه از بالادست به سمت پایین دست تهیه گردید و سپس در آزمایشگاه توسط میکروسکوپ مورد بررسی قرار گرفتند و مشخص شد بیشتر کانی های سازنده این رسوبات مربوط به سنگ های افیولیتی و سایر خرده ها حاصل از سنگ های رسوبی می باشد.
    کلیدواژگان: رخساره رسوبی، پارامتر های رسوبی، جورشدگی هیدرولیکی، سایش، رودخانه صدخرو
  • شکوفه سالاری سرگرو، پیمان رضایی صفحات 21-34
    سازند گچساران (میوسن پیشین) به عنوان مهم ترین پوش سنگ مخازن هیدروکربوری زاگرس از یک سو و برخورداری از نمک، گوگرد و گچ از سوی دیگر، اهمیت فراوانی در زمین شناسی ایران دارد. به منظور شناسایی و تفکیک رخساره ها و شناخت محیط رسوبی این سازند، برشی در باختر بندرعباس انتخاب و مطالعه گردید. سازند گچساران در ناحیه مورد مطالعه (واقع در جنوب کوه نمکی خمیر) با ستبرای 310 متر، از سه بخش چهل، چمپه و مول تشکیل شده و ترکیب سنگ شناسی آن، ژیپس انیدریت (265 متر، 5/85 درصد)، آهک (25 متر، 8 درصد) و مارن (20 متر، 5/6 درصد) می باشد. مطالعه مقاطع نازک میکروسکپی به شناسایی هفت ریز رخساره تبخیری- آهکی شامل: ریز رخساره های ژیپس- انیدریت، مادستون آهکی، مادستون آهکی دولومیتی شده با فابریک روزنه ای، مادستون آهکی ژیپسی انیدریتی شده، مادستون آهکی سیلتی لامینه بندی شده، پکستون گرینستون بیوکلاستی دولومیتی شده و و کستون اینتراکلاستی دولومیتی شده با فابریک روزنه ای منجر شد. یافته های این تحقیق نشان می دهد که رخساره های مارنی، آهکی و ژیپس انیدریتی به ترتیب در محیط لاگونی، بین جزر و مدی و بالای مدی بجای گذاشته شده اند. توالی این سه رخساره، معرف ناحیه پشت یک رمپ کربناته (رمپ داخلی) است. نهشته های سازند گچساران در برش مورد مطالعه، در یک گستره لاگونی تا سبخایی با اقلیم گرم و خشک، با پیشروی و پسروی های محدود آب دریا و شرایط زمین ساختی آرام پدید آمده است.
    کلیدواژگان: سنگ رخساره، محیط رسوبی، سازند گچساران، باختر بندرعباس
  • زینب رضایی، ابراهیم قاسمی نژاد، الهام حاجی کاظمی، سید جمال شیخ ذکریایی صفحات 35-50
    در طی این مطالعه سعی شده است با بررسی شواهد فسیلی، رخساره های پالینولوژیکی و پیرولیز راک- اول تغییرات شرایط محیطی و خصوصیات ژئوشیمیایی سازند کژدمی در میدان نفتی سروش تعیین گردد. برای این منظور 124 نمونه مربوط به 147 متر مغزه برای مطالعات پالینولوژی و پالینوفاسیس آماده سازی و مطالعه گردید. براین اساس چهار رخساره پالینولوژیکی (پالینوفاسیس های I، II، VI، IX) که شاخص محیط های نزدیک به ساحل هستند، تفکیک گردید. اغلب جنس و گونه های شناسایی شده دارای بازه زمانی طولانی هستند، با توجه به مطالعات صورت گرفته در سایر نقاط جهان و تطابق آنها با اطلاعات به دست آمده از نمونه های بررسی شده در این مطالعه و ثبت میکروفسیل های شاخص، سن سازند کژدمی در چاه SR-X آلبین در نظر گرفته شده است. همچنین با تعیین فاکتورهای مختلف فسیل شناسی از قبیل نسبت های عناصر اصلی مواد آلی و پالینوفاسیس مربوط به هر نمونه و با تلفیق داده های به دست آمده، پنج سکانس رسوبی درجه سوم با مرزهای سکانسی نوع دوم تعیین گردید. علاوه براین نتایج حاصل از مطالعات پیرولیز راک- اول نشان داد که این سازند در میدان نفتی سروش از نظر پتانسیل تولید مناسب است و قادر به تولید هیدروکربن با کیفیت تجاری است. کروژن سازند کژدمی در میدان مذکور عمدتا نوع III که توانایی تولید گاز را دارد. توزیع اطلاعات بر روی نمودارهای مربوطه محدوده ای متغیر را برای سازند کژدمی مشخص می کند که نشان از پسروی و پیشروی در طی انبایش این سازند است که حاکی از تغییر شرایط محیطی و شرایط نسبتا اکسیدان در زمان نهشته شدن این سازند است. این نتایج به وسیله نمودار TOC در برابر S2 (به منظور تعیین نوع کروژن) که نشان دهنده ترکیب مواد آلی با منشا دریایی- خشکی (کروژن II/III) است، تایید می شود که نتایج به دست آمده از مطالعات پالینولوژیکی نمونه ها را تایید می نماید.
    کلیدواژگان: پالینوفاسیس، شواهد پالینولوژیکی، سازند کژدمی، پیرولیز راک، اول
  • حسن محسنی، الهام حبیبی، کیارش قنواتی صفحات 51-66
    سازند سروک به سن آلبین پسین- سنومانین- تورنین پیشین از مهم ترین مخازن نفتی میدان مارون می باشد. ریزرخساره ها و محیط رسوبی بر پایه بررسی برش های نازک تهیه شده از خرده های حفاری و مغزه مربوط به چاه های شماره 1 و 2 شناسایی شده اند. بر این اساس 8 ریزرخساره مشخص گردید که در یک شلف کربناته لبه دار کم ژرفا در پنج کمربند رخساره ای) بخش ساحلی، لاگون بسته، لاگون باز، حاشیه شلف و دریای باز (رسوب نمودند. همچنین به کمک مطالعات پتروگرافی، تغییرات ریزرخساره ها و بررسی نمودارهای گاما و صوتی و انطباق آنها با منحنی تغییرات سطح آب دریاها، 4 سکانس مرتبه سه شناخته شد که با سکانس های شناسایی شده در حوضه زاگرس و صفحه عربی همخوانی دارد، زیرا در بازه زمانی یاد شده چهار سطح یشینه غرقابی در مقیاس پلیت عربی معرفی شده است. مهم ترین عامل پیدایش سکانس ها تغییرات سطح آب و ائوستازی است و تکتونیک نقش کمتری دارد. فرایندهای دیاژنزی شاخص در این سازند انحلال متئوریکی و به همراه گسترش شکستگی است که مهم ترین عامل در بالا رفتن کیفیت مخزنی سازند سروک در میدان مارون به شمار می روند.
    کلیدواژگان: میدان مارون، مخزن سروک، حوضه زاگرس، ریزرخساره، چینه نگاری سکانسی
  • فرشید یوسفی مقدم، سیدمحمود حسینی نژاد، محسن علامه صفحات 67-82
    سازند آبدراز یکی از واحدهای سنگ چینه ای کرتاسه بالایی به سن تورونین میانی- سانتونین در حوضه رسوبی کپه داغ، واقع در شمال شرقی ایران است. لیتولوژی عمده آن در برش سنگانه شامل مارن، سنگ آهک مارنی، و مارن های آهکی خاکستری تا متمایل به سبز روشن همراه با سه افق سنگ آهک گل سفیدی است که از شاخص های این سازند به شمار می رود. ضخامت این سازند در برش نامبرده 530 متر اندازه گیری شده است که 41 نمونه به صورت سیستماتیک از آن برداشت شده است. به منظور تعیین پتانسیل هیدروکربورزایی، که برای نخستین بار بر روی سازند آبدراز صورت می گیرد، برش نامبرده مورد مطالعه پالینولوژیکی و ژئوشیمیایی قرار گرفت. مطالعات حاصل از 78 اسلاید پالینولوژیکی به شناسایی سه پالینوفاسیس بر اساس نمودار مثلثی تایسون منجر گردید. پالینوفاسیس نوع II که حاوی 90-60 % فیتوکلاست قهوه ای رنگ و تیره است و حاوی کروژن نوع III است و محیط حاشیه ساحل با شرایط اکسیدن را نشان می دهد. پالینوفاسیس نوع IV تایسون که فراوانی فیتوکلاست ها در آن کاهش می یابد و مواد آلی بی شکل فراوانی برابر با 30-20 % دارند و حاوی کروژن نوع III است. پالینوفاسیس نوع V تایسون که حاوی مقادیر بالای پالینومورف های دریایی و مقادیر بسیار کم فیتوکلاست ها است. این پالینوفاسیس بازگوکننده شرایط دور از ساحل است. کروژن موجود در این مقاطع از نوع II و III است. به منظور مطالعات ژئوشیمیایی و مقایسه آنها با نتایج حاصل از مطالعات پالینولوژیکی تعداد 7 نمونه مورد آنالیز راک- اول قرار گرفتند. توزیع داده ها بر روی نموار ون- کرولن نشان می دهد که کروژن غالب از نوع III است (در نمونه های مربوط به پالینوفاسیس نوع V تایسون کروژن نوع II نیز حضور اندکی دارد). نوع هیدروکربور تخمینی گاز بوده، اما از نظر توان تولید بسیار ضعیف است. تمامی نمونه ها به جز نمونه شماره 31 و 39 به مرحله کاتاژنز رسیده اند (Tmax بالاتر از 435 درجه سانتی گراد) که در نتیجه بالغ هستند.
    کلیدواژگان: رخساره های پالینولوژیکی، پتانسیل هیدروکربورزایی، پیرولیز راک اول، سازند آبدراز، کپه داغ
  • محسن لیاقت، حمید کمال سروستانی، عباس صادقی، مسعود موسویان صفحات 83-104
    رسوبات کرتاسه که با رخساره های متنوع شناخته می شوند، در تمام ایران گسترش یافته اند. در ناحیه خور، بلوک یزد و در شرق ایران مرکزی این رسوبات به خوبی رخنمون یافته اند. سازند هفتومان با سن سنومانین در کوه دبرسو، جنوب ناحیه خور (در شرق ایران مرکزی) با رویکردی یکپارچه جزئی از مطالعات نموداری، بیواسترانیگرافی و تجزیه و تحلیل چینه نگاری سکانسی، مطالعه رخساره ها بر اساس مشاهدات میدانی و مطالعات ریزرخساره ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. ما 240 مقطع نازک میکروسکوپی را از حدود 514 متر از چینه های با جنس سنگ آهک، ماسه سنگ تا ماسه سنگ آهکی و از سنگ آهک ضخیم تا سنگ آهک ماسه ای نازک لایه از سازند هفتومان جمع آوری نمودیم. این سازند در یک رمپ کربناته با ریزرخساره های رمپ درونی، رمپ میانی و رمپ بیرونی در کنار رسوبات آواری محیط ساحلی که 2 پتروفاسیس را تشکیل داده اند؛ تشکیل شده است. بر اساس موقعیت مرزهای ناپیوسته سکانس ها، دو سکانس رده 3، که به طور غالب تغییرات جهانی سطح آب دریا کنترل کننده چرخه رسوبی در آنهاست شناسایی شدند. سیمانی شدن، دولومیتی شدن، انحلال و سیمانی شدن، کارستی شدن و پیریتی شدن مهم ترین فرآیندهای دیاژنزی در این سازند هستند.
    کلیدواژگان: ایران مرکزی، ناحیه خور، سازند هفتومان، مدل رسوبی، چینه نگاری سکانسی، دیاژنز