فصلنامه رهیافت انقلاب اسلامی
پیاپی 41 (زمستان 1396)

مفهوم «امنیتی کردن» یکی از اجزا و انگاره های اصلی مکاتب «کپنهاگ» و «پاریس» می باشد. این پژوهش در پی پاسخ به این سوال اصلی که «اقدامات ایالات متحده علیه جمهوری اسلامی را با کدام یک از نظریات امنیتی بهتر می توان تبیین یا فهم نمود؟» این فرضیه ارائه می گردد که «ابزارهای غیرعادی نظیر پیگیری سیاست، تحریم اقتصادی، تهاجم نظامی به خاک ایران، رویارویی دریایی در خلیج فارس و... که ایالات متحده آن را در مواجهه با «جمهوری اسلامی» به کار می گیرد، به واسطه «امنیتی کردن» «انقلاب اسلامی» توسط روسای جمهور مختلف ایالات متحده می باشد». بنابراین نظریه «امنیتی کردن» به کار گرفته می شود، زیرا در «امنیتی کردن(متاثر از مکتب کپنهاگ)»، بازیگر امنیتی کننده (روسای جمهور ایالات متحده)، موضوع امنیتی(انقلاب اسلامی) را تهدیدی برای بقای یک مرجع (ملت یا امنیت ملی ایالات متحده و...) تعریف می نمایند که حق بقا دارند. در بقا، نقطه ای بدون بازگشت وجود دارد که نشان می دهد برای عمل کردن خیلی دیر شده است، لذا نمی توان این موضوع را به سیاست عادی محول کرد. به این دلیل بخش امنیتی کننده به منظور بقای مرجع، از ابزارهای غیرعادی (پیگیری سیاست تغییر نظام و...) استفاده می نماید. ابزارهایی که در شرایط عادی غیرقابل توجیه هستند و مشروع قلمداد نمی شوند و با امنیتی کردن «انقلاب اسلامی»، ملت ایالات متحده و حتی جهان غرب متقاعد می گردند که به کارگیری چنین ابزارهای غیرعادی و اتخاذ چنین اقداماتی را تحمل نمایند.
کلیدواژه: مکتب کپنهاگ، امنیتی کردن، کنش گفتاری، بازیگران امنیتی کننده، ابزارهای غیرعادی، انقلاب اسلامی.

رهبر انقلاب به صورت مستمر در زمینه اهمیت و ضرورت تولید دانش و فناوری توصیه های مکرری به مسئولین، اساتید و دانشجویان دارند. ایشان راهکار برون رفت از مشکلات موجود را گسترش تولید دانش و تجاری سازی علم مطرح کرده و با رویکردی فعال براهمیت تدوین نقشه جامع علمی کشور و حرکت مبتنی بر آن تاکید کرده اند. جنبش نرم افزاری، اسلامی سازی علوم انسانی و تکمیل زنجیره علم و فناوری از جمله کلید واژگانی است که مرتب در بیانات ایشان تکرار شده است. نکته مهم پاسخ به این سوال اساسی است که اصولا منظور ایشان از تولید علم و گسترش فناوری چیست و با توجه به این امر که دانش های موجود عموما ریشه در تمدن غرب دارند، نگاه ایشان چه نسبتی با دانش و تکنولوژی برخاسته از تمدن غیر دینی غربی دارد؟ با تحلیل بیانات ایشان از طریق روش شناسی تحلیل محتوای اسکینر نتایج زیر حاصل گردید: به دلیل تجربه تاریخی، نگاه ایدئولوژیک و شخصیت علمی که ایشان دارند پیشرفت دانش اهمیتی کانونی در دیدگاه های ایشان دارد. پیشرفت دانش درکشور باید با تحول در علوم انسانی موجود آغاز شود زیرا تفاوت ماهیتی در نظام معرفت شناسی و جهان بینی غرب و اسلام دارند اما دانش فنی و طبیعی تولید شده در غرب، به دلیل عقل مشترک انسانی در رسیدن به نظام علی و معلولی طبیعت با اندک اصلاحاتی می تواند مورد استفاده قرار گیرد اما، باید تولید علم از راه های جدید پیگیری شود ولازم است به الگوی پیشرفت مبتنی بر جهان بینی توحیدی رسید.

هر نظام فکری برای گسترش معانی مورد نظر خود در جامعه به نهادهایی برای ایجاد هماهنگی و ثبات، تعمیق همبستگی ملی و جامعه پذیری سیاسی، نیازمند می باشد. مناسک و آیین هایی که در میان جوامع شکل می گیرند، دارای اهمیت کارکردی هستند. هر فرهنگی برای انتقال باورها و معانی بنیادی خود، نیازمند نظام اسطوره های شناختی خاصی است که این معانی را در بستری از تقدس به ذهن مخاطبان و کنش های آنها انتقال دهد. این انتقال در بستر مناسک و نظام مناسکی آن فرهنگ انجام می-گیرد. سوال اصلی این است که مناسک در ایران چه نقشی در ایجاد همبستگی و تداوم در جمهوری اسلامی ایران دارد. در همین راستا نویسنده در صدد اثبات این فرضیه است که «گفتمان جمهوری اسلامی به عنوان گفتمان هژمون به دنبال تثبیت نظام ارزشی و هنجاری در عرصه فرهنگی است که از طریق آن همبستگی و تداوم خود را بازتولید کند. لذا در طول نزدیک به چهار دهه ج.ا. ایران از طریق مراسم، آیین ها، سمبل ها و سالگردهای تاریخی و اسلامی را به عنوان امر سیاسی و منبع میکرو فیزیک قدرت دانسته و منبع تراوش قدرت نرم برای نظام در نظر می گیرد. مقاله پیش رو با رویکرد تحلیلی با بهره گیری از جامعه شناسی به تبیین و تحلیل این موضوع پرداخته است.

امروزه عمده متفکران سیاسی در جهان در سایه تحولات سریع و پرشتاب عصر جدید، از مساله و مشکله هویت سخن گفته اند. هویت ملی، به عنوان مخرج مشترکی از مولفه ها، می تواند منطقه ایی همگن را از بعد فکری و عملی در یک کشور فراهم سسازد؛ بر همین اساس از جاشدگی انقلاب اسلامی را می توان عدم تفاهم بر این منطقه همگن نامید که موجب بازساخت همبستگی ملی به شکلی جدید گردید. بررسی مخرج مشترک مولفه های هویتی در هر یک از جریان گفتمان های عمده- ناسیونالیسم، لیبرالیسم، مارکسیسم و اسلام گرا - می تواند در سیاست گذاری های ملی و تدوین راهبردها مورد توجه قرار گیرد. این مقاله با انتخاب متفکرانی از جریان های موثر، با روش تحلیل گفتمان به کاوش هویت اندیشی هر یک از متفکران منتخب همت گماشته و با مقایسه، به توصیف همگنی میان آنان خواهد پرداخت. پژوهش نشان خواهد داد بخش زیادی از همبستگی ملی، نتیجه تعامل گفتمان های مختلف در مواجه با یکدیگر بوده است.

این مقاله به بررسی روند خصوصی سازی و ادغام در اقتصاد جهانی در دولت های اصلاحات و عدالت محور می پردازد. هدف اصلی این مقاله این است که این دو شاخصه اقتصاد سیاسی را در دولت های مذکور مورد بررسی و مقایسه قرار دهد. نتایج داده های پژوهش نشان داد که هر دو دولت مطابق روند در پیش گرفته شده در مسئله خصوصی سازی برطبق فرمایشات مقام معظم رهبری حرکت کردند با این حال دولت اصلاحات تلاش کرد تا خصوصی سازی را از طریق سازمانی موسوم به همین نام انجام دهد اما دولت محمود احمدی نژاد اقدام به حذف آن کرده بود. در خصوص ادغام در اقتصاد جهانی نیز دولت اصلاحات با پیروی از رژیم های بین المللی اقتصادی در راستای ارزش های مورد نظر آنها حرکت کرده و به همین دلیل در مقایسه با دولت محمود احمدی نژاد شاخص های گوناگون از جمله مبارزه با فساد و آزادسازی تجاری رتبه های بهتری را ثبت کرده است. روش تحقیق در این مقاله نیز توصیفی-تحلیلی است و روش گردآوری داده ها، به شیوه کتابخانه ای و ترجمه بوده است.

این مقاله به بررسی معمای امنیتی خاورمیانه و مبارزه با جریان های سلفی- تکفیری دراین منطقه و تاثیر آن بر روابط ایران و غرب(آمریکا) می پردازد. سئوال اصلی که این پژوهش درصدد پاسخگویی به آن می باشد این است که چگونه مبارزه با گروه های سلفی-تکفیری می تواند زمینه همکاری میان ایران و غرب باشد؟ فرضیه اصلی پژوهش این است که به واسطه تهدیدات فوری این جریان ها هم برای غرب و هم برای ایران، مبارزه با جریان افراطی سلفی- تکفیری در منطقه خاورمیانه می تواند زمینه بهبود روابط ایران و غرب و همکاری آنها را صرفا برای برطرف کردن تهدید فوری و نه همکاری بلندمدت در همه حوزه ها را فراهم آورد. یافته های تحقیق نشان می دهد که تهدیدات امنیتی مشترک می تواند دشمنان را هم در کنار هم قرار دهد. از این دیدگاه و با در نظر گرفتن اینکه جهادی های تکفیری تهدیدات مشابه امنیتی برای دولت های ایران و غرب در منطقه خاورمیانه ایجاد کرده اند بنابراین پتانسیل های همکاری میان این دولت ها در زمینه رفع این تهدید وجود دارد. روش در این مقاله، توصیفی-تحلیلی است.

جریان اصلاح گرایان دینی در ایران همانند سایر کشورهای اسلامی، ضمن اینکه ریشه در دین و سنت دارد ولی میراث به ارث رسیده از گذشته را به صورت موجود قبول ندارد و خواهان تغییر وضع موجود است. این جریان به نوعی خاص خود با مساله انحطاط و عقب ماندگی داخلی مواجه می شود. این جریان کلی به دو شاخه تقسیم می شود که تفکیک آنها از هم بسیار اهمیت دارد. شاخه اول، متحجرین و شاخه دوم نوگرایی دینی می باشد. جریان نوگرایی دینی به دو شاخه قابل تقسیم است. جریان اسلام گرای شریعتمدار و روشنفکران دینی. پس از انقلاب اسلامی و در شرایط کنونی، جریان اسلام گرای شریعتمدار، درصدد اسلامی کردن توسعه و مدرنیته بر اساس آموزه ها و انگاره های اسلامی و دینی می باشند. مقاله حاضر در پی طرح این پرسش می باشد که اساسا توسعه نزد جریان اسلام گرای شریعتمدار دستخوش چه تحولاتی شده است؟ در پاسخ می توان گفت که جریان اسلام گرای شریعتمدار با پیوند توسعه معنوی و پیشرفت مادی و با دال مرکزی پیشرفت بازنمایی شده که دال های شناوری چون استقلال، عدالت خواهی، آرمان خواهی، غرب ستیزی، امنیت، اقتصاد اسلامی و آزادی را پیرامون خود مفصل بندی نموده است.