فهرست مطالب
مجله تاریخ و تمدن اسلامی
پیاپی 9 (بهار و تابستان 1388)
- تاریخ انتشار: 1388/06/20
- تعداد عناوین: 7
-
صفحه 3استلحاق زیاد بن عبید به ابوسفیان در تاریخ اسلام مشهور است. شهرت این موضوع شاید بیش از آن که معلول عدم مشروعیت آن باشد، به سبب شهرت شخص زیاد به عنوان یکی از چهار داهی عرب و یکی از سه شخصیت موثر در تحکیم پایه های حکومت اموی با کمک معاویه است. آرزوی دست یابی زیاد به خلافت - که البته محقق نگشت- تنها در گرو پذیرش استلحاق و پیوند نسبی با معاویه بو د . وی با رسمیت یافتن استلحاق به ابوسفیا ن ، خود را برادر معاویه و رقیب ولیعهد او
می دانست و هوای جانشینی او را در سر می پروراند؛ از این رو ولایت عهدی یزید و موروثی کردن خلافت را یاری نکرد. استلحاق هرچند هزینه های فراوانی برای جامعه مسلمانان عراق در بر داشت و موجب بدنامی زیاد نیز شد، اما او و بیشتر از او معاویه را در دست یابی به مطامعشان کامروا ساخت. در این مقاله انگیزه ها و پیامدهای این موضوع از منظر تاریخ بررسی شده است.کلیدواژگان: زیاد، معاویه، بن یامیه، خلافت، استلحاق -
صفحه 29حکومت خوارزمشاهیان (49-618 ق) از جمله دولتهای ترکتبار بود که در دوران ضعف و تجزیه حکومت سلاجقه، در خوارزم شکل گرفت. این سلسله، نظر به اتخاذ سیاست حمایت از معتزله و شیعه، فرصت تاریخی و بستر مناسبی برای مکتب اعتزال و علویان در خوارزم خاصه برای نفوذ آنان در ساختار قدرت و مناصب اداری و تشکیلات دیوانی فراهم کرد. در این مقاله کوشش شده، مقاصد سیاسی دولت خوارزمشاهیان بازبینی شود تا بر مبنای آن نقش سلاطین خوارزمشاهی در ایجاد زمینه های لازم برای رشد جریان های فکری و عنایت ویژه آنان به عقاید معتزله و حمایت از علویان و شیعیان در برابر عباسیان در این سامان شناسایی شود.کلیدواژگان: خوارزم، خوارزمشاهیان، عباسیان، معتزله، علویان
-
صفحه 53تاسیس و اسقرار دولت صفوی در ایران به عنوان نخستین حکومت مستقل شیعی مقتدر در تاریخ اسلام، موجب گشت بحث تایید این دولت و همکاری یا عدم همراهی با آن بدل به یکی از مباحث مهم جدید در حوزه تفکر و اندیشه سیاسی و حتی نظرات فقهی علمای بزرگ این دوران شود.
از آنجا که تقریبا از بدو پیدایی این دولت – بویژه از عصر شاه طهماسب – تا اواخر سلطنت شاه عباس اول، تولیت امور شرعی و بالاترین مقام دینی و قضایی در اختیار مجتهدان صاحبنام بود، دراین موضوع بحث انگیز جدید میان مجتهدان اختلاف نظر پدید آمد تا آنجا که فراتر از عمل، در آثار مکتوب آنان نیز نمود پیدا کرد. ظهور جریان اخباریگری در شیعه و قدرت یافتن آن موجب شد که از میانه عهد صفویه تا پایان آن دولت و مدتها پس از آن، اخباریگری بر محافل و مراکز علمی و دینی ایران و عراق چیره شود و بسیاری از علما به آن مشرب گرایش یابند. اگر این تلقی برخی از محققان که یکی از علل اساسی پیدایی جریان اخباریگری در این عصر، واکنش گروهی از علما به استفاده ابزاری مجتهدان از اجتهاد خویش در تحکیم پایه های حکومت صفوی بوده، صحیح باشد ، باید انتظار داشت که اخباریان، مخالف همکاری با آن دولت بوده باشند؛ حال آن که بررسی آرا و عملکرد برجستگان اخباری، جز یک مورد استثنایی، نشان میدهد که آنان به رغم مخالفت سخت و جدی با مجتهدان بویژه مجتهدان حامی دولت صفوی، پس از آن که موفق شدندپیروان مکتب اجتهاد و اصولیان را به حاشیه برانند، خود به تایید دولت برخاستند و مقامات ومناصبی را که پیش از آن در اختیار مجتهدان بود، بر عهده گرفتند.در این مقاله ابتدا بهاختصار دیدگاه علمای سلف درباره «همکاری با دولتها» مرور شده،سپس چون در نیمی از دوران صفویه، مجتهدان اصولی و در نیمی دیگر اخباریان نهاد دین وروحانیت را نمایندگی میکردند، نظرات و عملکرد برجستگان هر دو مکتب بررسی میشود.کلیدواژگان: صفویه، دین و دولت، اخباریان، مجتهدان، علما -
صفحه 81در قرن دوم هجری به دنبال فروپاشی حکومت امویان، شرایطی فراهم آمد که غیرمسلمانان خراسان بزرگ توانستند نارضایتی خود از شرایط موجود را در قالب کنش های سیاسی- دینی نشان دهند. این ناخشنودی ها در قیام های به آفرید، سنباذ، اسحاق، استاذسیس و مقنع تبلور یافت. این کنش ها هم نشانگر خواسته های اقتصادی، اجتماعی و هم مبین روحیات و باورهای ساکنان غیرمسلمان خراسان بود. در این مقاله تلاش شده ضمن بازخوانی حرکت ها و قیام های مذکور، تاریخ روحیات مردم غیرمسلمان خراسان در قرون نخستین اسلامی بررسی شود.کلیدواژگان: خراسان بزرگ، قیام ها، به آفرید، سنباذ، اسحاق، استاذسیس، مقنع، عباسیان
-
صفحه 129اهمیت چشم ناپوشیدنی خلاصه نویسی، به منزله یکی از انواع بسیار مهم نوشته های مسلمانان در طول تاریخ اسلامی، از طریق بررسی قدمت آنها و نیز اعتباری که متفکران اسلامی برای این نوع نوشته ها قائل شده اند و بالاخره از رهگذر فواید این گونه از آثار قابل پیگیری است. بررسی علل رویکرد مسلمانان به خلاصه نویسی، فایده شناسی و آسیب شناسی این گونه از نوشته ها بر عهده این تحقیق است. در این بررسی، به علل مختلف این رویکرد، از جمله نیاز به تهیه کتاب های کوتاه آموزشی و درسی برای دانشجویان مسلمان اشاره شده، همچنین از دخالت و اراده حاکمان برای تلخیص برخی از آثار و نیز از پیشقدم شدن خود صاحبان آثار اصلی در راه تلخیص آثار خودنوشت، از بیم تلخیص احتمالی آثار خویش به دست افراد نااهل سخن به میان آمده است. در آسیب شناسی این نوع از نوشته ها، صرف نظر از اشاره به عدم وحدت رویه خلاصه نویسان و دخالت داده شدن گرایش های فکری و مذهبی در حذف یا ابقای مطلبی در حین تلخیص، ایجاز مخل در فرایند خلاصه نویسی که خود مقتضی شرح نویسی بر اینگونه از آثار گرفتار آمدن نویسندگان در چرخه افراط و تفریط می شده، محل توجه قرار گرفته است.کلیدواژگان: تلخیص، خلاصه نویسی، انواع آثار، فرهنگ اسلامی
-
صفحه 141در اوایل سده دهم هجری/شانزدهم میلادی، سلطان محمد شیبانی(د 916 ق/ 1510 م) خان سمرقند، پایتخت تیموریان را تصرف وحکومت شیبانیان را پایه گذاری کرد. بزودی رقیب تیموری او، بابر (د 936 ق/ 1530 م) مجبور شد آسیای میانه را ترک گوید تا امپراتوری گورکانیان را در هند تاسیس کند. مقاله حاضر به بررسی مناسبات شیبانیان و گورکانیان هند می پردازد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که به رغم خصومت اولیه، واقعیات حاکم بر منطقه به ویژه قدرت ایران عصر صفویه از یک سو و از سوی دیگر نیازهای گورکانیان هند و شیبانیان به گسترش مناسبات بازرگانی دوجانبه،
موجب آن شد که با تجدید نظر در سیاست های خود، به برقراری روابطی حسنه مبادرت ورزند. وجود عناصر فرهنگ و تمدن اسلامی نیز راه بهبود این مناسبات را هموار می کرد.کلیدواژگان: شیبانیان، گورکانیان، ماوراءالنهر، شبه قاره هند، محمدشیبانی -
صفحه 157ایران عصر قاجاری در ابتدای قرن 19 م/ 13 ق در حالی مورد تجاوز روس ها واقع شد که بی خبر و عقب مانده از تحولات دنیا، با مشکلات عدیدهای در داخل کشور مواجه بود. علی رغم نتایج تلخ، این واقعه دستاورد مهمی را نصیب فتحعلی شاه و اطرافیان وی کرد که از همه مهمتر، آگاهی از ضعف تجهیزات نظامی و دانش روز بود. این موضوع، انگیزه اقدامات اصلاح طلبانه ای گردید که به دنبال درک کاستی های نظام تعلیم و تربیت، دولت مردان را در انجام آنها مصمم ساخت. این مقاله بر آن است تا با بررسی مهم ترین اقدامات انجام شده در این راستا، تاثیرات آنها را در فراهم نمودن زمینه های لازم جهت تحول و تغییر رویکرد نظام آموزشی ایران تبیین نماید.کلیدواژگان: ایران عصر قاجار، جنگ های ایران و روسیه، مکتب خانه، عباس میرزا، آموزش و پرورش جدید
-
Page 3The story of the annexation of Ziyād b. ÝUbayd to Abū Sufyān is well known in the history of Islam. Probably this fame, more than its illegitimacy, is due to the fame of Ziyād himself as one of four Arab sagacious men, and as one of three effective figures who assisted MuÝāwiya in strengthening the basis of Umawid Caliphate. Ziyāds desire to be a Caliph, which was not accomplished, was only pledged to the acceptance of the annexation and relation to Muāwiya. After the recognition of annexation, he knew himself as Muāwiyas brother and a competitor of his crown prince, and craved for Caliphate. Therefore he didnt contribute in Yazīds crown prince-ship and the hereditary of Caliphate. Though the annexation cost too much for Muslim society of Iraq, and disgraced Ziyād himself, but made him and Muāwiya, even more than him, successful to achieve their desires. This paper is to investigate motivations and consequences of
this subject from a historical point of view (F.S.).Keywords: Ziyād, Muāwiya, Ummayyads, Caliphate, annexation -
Page 29Khwarazm-Shahs (491-618 A.H.) who were of Turkish origin, established a state in Khwarazm during Seljuk's declination and fragmentation. This dynasty, regarding their adoption of a theological and religious policy to protect Shiites and Mutazilites, created a
historical opportunity and an appropriate background for the development of their doctrines in Khwarazm, and particularly their infiltration of Khwarazm -Shahs power system, administrative positions and chancellor establishments. Examining Khwarazm -
Shahs political intentions, this article is to recognize the role of the kings of this dynasty in creating necessary backgrounds for the development of intellectual courses, and also their special attention to Mutazilits beliefs and their protection of Shiites and Alawids against Abbasids. (F.S.)Keywords: Khwarazm, Khwarazm, Shahs, Abbasids, Mutazilites, Alawids -
Page 53The establishment of Safavid dynasty as an independent Shiite dynasty in Islamic history resulted in a vast argument about complying with it among political and dominions. Since the dynasty was controlled by superb scholars from the beginning, there was
controversy among jurists on the subject. The advent of Akhbāri movement drew scholar's attention of Iran & Iraq and made it popular among them. If the idea comes true that this movement was a reaction to misapplication of ÝŪlamā' to strengthen the government, then the Akhbāri would be against the government. While the history shows that despite their opposition with governmental scholars, they deprived them of their position and took their place in complying with the government. This article deals with scholar's viewpoint on contribution with government and on the ideas and functions of Akhbāri and scholars. (R.H.)Keywords: Safavid, Religion, Government, Akhbāri, Jurists -
Page 81After annihilation of Umawid dynasty, nonMuslim residents of KhurÁsÁn started to express their dissatisfaction in the form of political and religious movements and revolts such as: Beh Afarid, SunbÁz, etc. These revolts reflected the economic and social requests, as well as religious motivations and mentality of nonMuslim residents in KhurÁsÁn. This article reviews these revolts and in addition discusses the mentality of nonMuslims during first centuries of Islam, through a reinterpretation of aforementioned period. (R.H.)Keywords: Great KhurÁsÁn, movements, revolts, Beh, Afarid, SunbÁz, Isḥaq, Ustazsis, Mughanna, Abbasid
-
Page 129The importance of brief-writing as one of the major types of writing can be tracked down through its history and validity among Islamic intellectuals. This research evaluates Muslim's interest to brief-writing and its advantages as well as its deficiencies. It also discusses the ruler's decrees for some works being abstracted and the writer's efforts
to abstract their own works for the fear of doing by others who were non-professional. The lack of unity over abstracting methods and the interference of intellectual and religious modes in eradication the subject are viewed in this research, as well as the interfering briefwriting which might cause waste or over-indulging of writers. (R.H.).Keywords: brief, writing, abstract, types of works, Islamic culture -
Page 141In the early 16 century Sultan Muhammad the Shibanid Khan (d.1510) captured Samarkand capital of the Timurids and established Shibanids dynasty. His Timurid rival Babur (d.1530) had already abandoned Central Asia in order to found the Mongol Empire
in India. The present article intends to study Shaibani-Mughal relations in 15-17th centuries. The findings of this study, demonstrates that despite earlier hostilities, the ruling econo-politcal realities in the region, especially the existence of powerful Safavid Iran on the one hand, on the other need Mongol and Shibanids to develop their commercial ties, force them to revise their former hostilities and to establish good relations. The common Islamic culture and civilization paved the way for the ties for important of relations.(M. K.) .Keywords: Shibanids, Mughals, Central Asia (Transoxiana), India sub, condiment -
Page 157The Russian attack on Iran in Qajar Period at the beginning of the 19th century occurred, at a time when Iran faced numerous problems in its internal affairs ignorant of global changes, this unfortunate event had a positive consequence, in that Fath Ali Shah and his courts men became aware of Iran's weakness in military equipments and science.
This in turn was an intensive development for reform in the educational system of Iran. This article investigates the most important actions taken in this regard which provides the background for this reform. (R.H.)Keywords: Iran at Qajar Period, wars between Iran, Russia, Maktabkhana, ÝAbbÁs Mirza, New Education
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.