فهرست مطالب
فصلنامه مطالعات تفسیری
پیاپی 34 (تابستان 1397)
- تاریخ انتشار: 1397/07/11
- تعداد عناوین: 10
-
-
صفحه 7روایات فراوانی از پیشوایان معصوم^ حکایتگر واقعی بودن پدیده چشم زخم و نیز امکان مقابله با آن است، اما ارتباط داشتن آیه شریفه «و إن یکاد» با این موضوع و مطلوبیت استفاده از خصوص آن برای مقابله با این امر چنان که در میان مفسران، مشهور و مورد اعتقاد عامه مردم است، با شان نزول آیه و نیز با مفهوم لغوی واژگان آن ناسازگار است. آنچه در تفسیر آیه صحیح به نظر می رسد و می توان شواهدی بر درستی آن ارائه نمود، آن است که آیه مزبور، فقط حکایتگر نگاه های خشم آلود و کینه ورزانه کافران به پیامبراکرم| هنگام شنیدن آیات قرآنی از سوی آن حضرت است و هیچ دلیل قابل قبولی بر ارتباط این آیه با مسئله چشم زخم، در دست نیست.کلیدواژگان: آیه 51 قلم، آیه و إن یکاد، چشم زخم
-
صفحه 25
واژه «فساد» و مشتقات آن 50 مرتبه در آیات قرآن کریم به کار رفته است. تاکنون با نگاه معناشناسانه به عنوان شیوه ای منسجم و استاندارد در تحلیل مفاهیم قرآنی، مورد پژوهش قرار نگرفته است. این پژوهش با روش معناشناسی توصیفی، به تحلیل تفسیری حوزه معنایی «فساد» در قرآن می پردازد. به این ترتیب، «الارض» پربسامدترین واژه هم نشین «فساد» است. تاکید مکرر بر پرهیز از فساد در زمین، نشانه اهتمام قرآن نسبت به بعد اجتماعی زندگی بشر است. نکته قابل توجه، هم نشینی «فساد» با «صلاح» از نظر کمی و کیفی است. از دیدگاه قرآن، اساس زندگی بر نظم و صلاح بنا شده، ازاین رو خدای متعال با وجود حمایت مستمر از صالحان، همواره نسبت به مفسدان اظهار نفرت و غضب نموده و دیگران را به عبرت گرفتن از عاقبت آنان فراخوانده است. در محور جانشینی نیز، «ظلم» با «فساد» رابطه عام و خاص دارد، چنان که هر فسادی، با رویکردی ظالمانه؛ یعنی ازاله حق و خروج از حد اعتدال، همراه است. ازجهتی دیگر، واژه «کفر» معادل با «فساد» است؛ زیرا عدم اعتقاد به وجود ناظمی مصلح برای عالم، همان فساد اعتقادی و ریشه اصلی تمام مفاسد می باشد. بنابراین ملاحظه می شود که ماهیت هر فسادی، متشکل از «سیئه» و شرارت است.
کلیدواژگان: مفردات قرآن، فساد در قرآن، روابط هم نشینی، روابط جانشینی -
صفحه 43توجه به مقوله عقل گرایی و کارکرد آن در فهم متون دینی در میان مفسران شیعه دارای قدمت بسیاری است. شیخ طوسی از پیشگامان چنین رویکردی است. این نوشتار پس از تعریف عقل و تحلیل مقصود رویکرد عقل گرایانه در تفسیر، به بررسی دلایل و زمینه های به ظهور رسیدن چنین گرایشی در تفسیر با تاکید بر دو آیه از آیات قرآن می پردازد. روشن است که مفسر برای ورود به چنین عرصه ای، شاخصه هایی را مد نظر قرار داده است. در این پژوهش به مهم ترین و بارزترین عناوین این شاخصه ها اشاره و سپس با محور قرار دادن مفهوم آیات 83 و 149 سوره انعام به شرح و ذکر نمونه هر کدام پرداخته خواهد شد. وجه نوآوری این تحقیق کشف شاخصه های عقل گرایی در تفسیر تبیان است. از دستاوردهای مهم این پژوهش که از زمره شاخصه های عقل گرایی در دیدگاه شیخ طوسی به شمار می آید، می توان به مواردی مانند احتجاج و استدلال به همراه نفی تقلید در دین شناسی، تاویل گرایی به مثابه شاخصه بارز عقل گرایی در تفسیر، نقد عقلانی روایات، اجتهاد و استنباط های کلامی، ارائه وجوه معنایی گوناگون برای آیات و تحلیل در مباحث ادبی آیات اشاره نمود.کلیدواژگان: آیات 83 و 149 انعام، تفسیر عقلی، تفسیر تبیان، شیخ طوسی
-
صفحه 61
از بررسی تفسیری سه حرف: «ن» ، «ق» و «ص» در سه سوره قلم، قاف و صاد نتیجه می شود که نقاط محوری مشترک در این سه سوره، افزون بر پرداختن به بیان اصول اساسی دین، عبارت اند از: قرآن به عنوان محور ذکر الهی، انذار انبیاء عظام، دستور به صبر و استقامت در برابر ناملایمات و اخلاص در عبادت خدا. حرف «ن» در سوره قلم با سوگند به آنچه وسیله ثبت و ضبط است، بیانگر تثبیت جایگاه باعظمت پیامبراکرم| و انطباق خلق و خوی ایشان با ذکر الهی است. حرف «ق» در سوره قاف، با سوگند به قرآن مجید، وقوع قیامت و معاد، به ویژه معاد جسمانی را حق و ضروری می داند و ماموریت رسول اسلام را تذکر دادن به انسان های دارای قلب منیب که از مخالفت با خدای رحمان در خوف و خشیت اند، معرفی می نماید. حرف «ص» در سوره صاد، با سوگند به قرآن پر پند و با شرافت، توحید را مدار دعوت و انذار انبیاء و به خصوص محور انذار رسول اکرم و قرآن کریم دانسته، ضمن بیان عبودیت خالصانه الهی انبیاء و صبر و استقامت آنان در حق همگان را به پندپذیری از قرآن فرا می خواند.
کلیدواژگان: حروف مقطعه، سور قلم، سوره ق، سوره ص -
واکاوی تفسیری آیات سوره إسراء درباره فساد بنی إسرائیل با تکیه بر عدم ترادف در ترکیب وصفی «عبادا لنا»صفحه 79از جمله آیاتی که آراء و نظرهای گوناگونی نزد مفسران درباره آن ارائه شده است، آیات ابتدایی سوره إسراء پیرامون دو فساد بنی إسرائیل در زمین است. درباره اینکه دو فساد بنی إسرائیل چه بوده یا چه خواهد بود و اینکه چه کسانی مصادیق این دو وعده الهی هستند و چه کسانی نابودکننده این فساد در هر مرتبه می باشند، دیدگاه های متفاوت و فراوانی مشاهده می گردد. این مقاله در ابتدا تفاسیر و مصادیق مختلف در ذیل این آیات را بیان کرده و پس از بررسی مصادیق یادشده، در پایان با بیان شروط تحقق این دو وعده الهی و با استفاده از نظریه عدم ترادف در ترکیب وصفی «عبادا لنا» و ذکر احادیثی از ائمه اطهار^ و تطبیق این روایات با حوادث و وقایع روز، بیان شده است که هم اکنون در زمان تحقق وعده نخست قرار داشته و وعده دوم هم زمان با ظهور امام عصر# محقق خواهد گشت.کلیدواژگان: آیات سوره إسراء، فساد بنی إسرائیل، عبادا لنا
-
صفحه 97سیاق و توجه به قرائن متصل و منفصل از جمله مهم ترین معیارهای تفسیر روشمند آیات قرآن کریم است که با تامل در آنها می توان صحت و سقم دیدگاه های مفسران قرآن را ارزیابی نمود. از نمونه آیات قرآنی که مفسران و مترجمان قرآن در فهم و تحلیل آن اختلاف نظر جدی دارند آیات 52 و 53 سوره یوسف است که گروهی از مفسران این دو آیه را سخن حضرت یوسف× دانسته و سعی در توجیه آن نموده اند و گروه دیگر آن را ادامه سخن زلیخا دانسته و در اثبات آن کوشیده اند. پژوهش حاضر با بررسی و ارزیابی دیدگاه های دو گروه و نقد و تحلیل دلایل ایشان در پایان، بر این باور است که با توجه به قرائن متصل و منفصل، آیات مزبور همان ادامه سخن زلیخا است.کلیدواژگان: آیات 52 و 53 یوسف، یوسف، زلیخا
-
صفحه 113قرآن کریم که کتاب هدایت و انسان سازی است، در معرفی چهره های برتر انسانی، تنها به پیامبران بسنده نکرده و به تبیین سیره و منش افراد دیگری هم پرداخته که در کنار انبیاء راه رستگاری و سعادت را به دیگر مردمان نمایانده اند. یکی از این شخصیت های مبارز و دیندار، مؤمن آل یاسین است. او که در تفاسیر فریقین، اغلب با نام حبیب نجار یاد شده است، به محض ورود رسولان به شهر خود، به آنان ایمان آورد و هنگامی که از تکذیب انبیاء توسط قومش آگاهی یافت، با قوم خود با لحنی موعظه گر و دلسوزانه شروع به سخن نمود و در ارشاد و راهنمایی آنان کوشید. وی به تصریح قرآن کریم، به خدای متعال و روز قیامت یقین داشت، از پرستش بتان بیزاری می جست و با اعتقاد کامل به بعثت انبیاء، سعی در دفاع از آنان داشت تا جایی که در این راه به شهادت رسید. سخنان گوهربار وی در آیات 20 تا 27 سوره یس آمده است. این مقاله به بررسی ویژگی های فکری و عقیدتی، رفتار، سخنان و دیدگاه های این انسان دیندار و چگونگی اثرگذاری وی در نهضت حضرت عیسی× از نگاه آیات نورانی قرآن کریم و تفاسیر فریقین پرداخته است.کلیدواژگان: آیات 20 تا 27 یس، اسوه های قرآنی، آل یاسین، حبیب نجار، مؤمن آل یاسین
-
صفحه 129آیه مودت از آیات عقیدتی بسیار مهم و اختلافی میان تفاسیر فریقین است. بسیاری از مفسران اهل سنت و برخی از تفاسیر شیعه به جهت اعتقاد به عدم درخواست اجر دنیوی از سوی انبیاء گذشته، درخواست اجر برای پیامبر اسلام’ را بعید دانسته اند. به نظر می رسد تفاسیر فریقین از توجه به سیاق حاکم در داستان حضرت إبراهیم که آیین حنیف را مقدم و دین اسلام را تالی آن می داند، غفلت ورزیده اند؛ زیرا در آن داستان خدای متعال درخواست إمامت از سوی آن حضرت بر ذریه خود در آخرالزمان را إجابت نموده و از إمامت اعطایی به ذریه آن حضرت با عنوان اجر دنیوی و حسنه یاد کرده است، حسنه ای که خدای سبحان در آیه مودت، مصادیق آن را اهل بیت نبوت و رسالت از ذریه حضرت إبراهیم× در وهله نخست و عترت پیامبر إسلام’ در مرحله بعد معرفی فرموده است. با إتخاذ چنین رویکردی و با بررسی مفهومی واژه های اجر، القربی و سیاق حاکم بر آیه مودت، می توان اختلاف های اساسی میان فریقین در مسئله خلافت بعد از پیامبر (ص) را پایان داد.کلیدواژگان: آیه مودت، اجر دنیوی، القربی، حضرت إبراهیم (ع)
-
صفحه 145انبیاء اولواالعزم به پیامبرانی گفته می شود که دارای کتاب آسمانی و دین الهی مستقل باشند. حضرت نوح، إبراهیم، موسی، عیسی^ و حضرت محمد’ از پیامبران اولواالعزم هستند. خاورپژوهان درباره حضرت نوح، إبراهیم و موسی^ در قرآن، تحقیق کرده اند. مقاله حاضر به نقل، تحلیل و نقد آراء آنان در این باره می پردازد. اگرچه بررسی دیدگاه های خاورپژوهان در تفسیر انبیاء اولواالعزم در قرآن، مرکز توجه و تحلیل بوده، اما برای تکمیل این تحقیق در مواقع مورد نیاز، از دیدگاه های عالمان مسلمان نیز استفاده شده است. بررسی دیدگاه های خاورپژوهان در تفسیر انبیاء اولواالعزم در قرآن، گویای پژوهش بسیار آنها در منابع اسلامی است اما اشتباهاتی که از آنان درباره موضوع یادشده سر زده، نشان می دهد که آنان به همه منابع معتبر اسلامی در تفسیر قرآن دسترسی یا اشراف کامل نداشته اند. خدشه به عصمت انبیاء، نکته مهمی است که در آراء خاورپژوهان درباره این پیامبران به چشم می خورد. استفاده از روایات ضعیف و برداشت های نادرست از برخی آیات قرآنی موجب عرضه چنین دیدگاه هایی از سوی آنان شده است.کلیدواژگان: مطالعات قرآنی، خاورپژوهان، انبیاء اولواالعزم
-
صفحه 165«روضة الامثال» کتابی در تفسیر امثال قرآن است. به نظر می رسد این کتاب دارای محاسن فراوان و نیز معایبی غیرقابل إغماض است، از این رو در کنار بهره مندی از مطالب ارزنده آن، به نظر می رسد نقدهایی بر این کتاب در خصوص دیدگاه تفسیر آن وارد باشد، هر چند علمای محقق زحمات زیادی در این زمینه متقبل شده اند اما طبق بررسی های به عمل آمده، عمق و وسعت آثارشان به روضة الامثال تالیف کوزه کنانی نمی رسد. البته این کتاب نیز مانند هر اثر دیگری قابل نقد است، ازاین رو نگارندگان به معرفی و نقد و بررسی شکلی و محتوایی مطالب تفسیری آن با روش توصیفی انتقادی و با رویکرد کتابخانه ای می پردازند. به نظر می رسد با دقت و احتیاط و استناد به منابع متقن می توان معایب هر اثری را کاهش داد. نتیجه این که کتاب حاضر در مقایسه با سایر کتابهای امثال قرآن، از گستردگی و استفاده حداکثری از منابع، برخوردار است.کلیدواژگان: روضة الامثال، کوزهکنانی، مثل های قرآنی
-
Page 7Many narrations of the pure leaders denote the harmful state of evil eyes and possibility of opposing it. While, the situation in which the verse in yakad revealed and its verbal meaning do not agree with what viewed by commentators and the public in opposing the evil eyes` effect. As one may truly argue, the verse only denotes angrily and antagonistic looks of pagans to the Prophet when they heard the Quranic verses read by him. There may not be found any acceptable reason for the public view of such an intention and applicability in the verse.Keywords: the Verse 51 of Qalam, the Verse va in Yakad, Harmfulness of Evil Eyes
-
Page 25
The word fasad and its derivations have been mentioned in 50 cases of the holy Quran. It has not been studied with a semantic and interconnected approach. This paper has studied the word with a descriptive semantics method. Frequent emphasis on avoiding fasad on the earth shows the attention of the Quran to human social life. A notable fact in the field lies in its being qualitatively and quantitatively accompanied by salah. On the Quranic teachings, human life is based on order and salah, God, the Exalted, therefore, has supported salihan and opposed mufsidan and invited people to think about the end of fasidn. And considering them paradigmatically, every case of fasad, with a cruel approach is followed by destroying a case of right and justice. Again, the word kufr is equal to fasad, since lack of belief in the existence of a reforming designer for universe is the base for all mafased. Therefore, the essence of every fasad is sin and devilry.
Keywords: Quranic Words, Fasad in the Quran, Syntagmatic Relations, Paradigmatic Relations -
Page 43Rationalism and its effect in religious studies have a long background among Shiites` commentators. Sheikh Tusi may be regarded as one of the precedents in the field. The paper, describing reason and rational approach in commentary and relying on two verses of the Quran, has studied the grounds and appearance of the approach in commentary. It is clear that, when taking such an approach, a commentator would bring some norms into consideration. In this study, the most notable and dominant particularities have been referred to at first and then, the verses 83 and 149 of An`am with regard to some examples have been studied. what discovered in the study lies in national norms in the commentary of tebyan. Reasonability along with opposing imitation in religious studies, hermeneutics as an outstanding norm of rationalism in commentary, reasonable critique of traditions, ijtihad and theological inferences and giving various semantical modes of meaning for the verses and literal analysis may e regarded as Tusi`s particularities of rationalism.Keywords: the Verses 83, 149 of Anam, Rational Commentary, the Commentary Tebyan, Sheikhe Tusi
-
Page 61
As understood by a study of the three letters ن, ق and ص in the chapters Qalam, Qaf and Sad, the common points, in addition to the main principles of religion, consist in the Quran as the base of Divine Zikr, the prophets` invitation, patience and resistance, against hardships and purity in worshiping God. The letter ن in Qalam along with an oath to what is for record and registration, refers to the status of the greatest prophet of God and his moral and manner of life as being in full agreement with the Divine zikr. The letter ق in the chapter Qaf with an oath to the holy Quran, refers to resurrection as a necessary reality and views the Prophet`s mission as mentioning those people of ready heart to avoid opposing God. The letter ص in the chapter Sad with an oath to the holy Quran as being full of sermon has put monotheist as the base for the prophets` mission and invited people to the Divine obedience.
Keywords: Hurufi Muqattaih, Chapter Qalam, Chapter Qaf, Chapter Sad -
Page 79Among the verses subject to various views and opinions for commentators are the first ones in Isra` dealing with two cases of perverseness of Israe`il`s sons. On the fact that what those cases were, who are those subject to the two Divine promises and who are those opposing the perverseness in each stage, various views have been given. In the paper, different views and cases under the verse have been studied at first and then the authors, describing the grounds of the Divine promises, relying on the lack of synonymity in the compound ibadan lana, mentioning some narrations of pure Imams and matching them with the happenings of the day, explains that the first promise is now actualizing and the second would be actualized when Imam Mahdi Appears.Keywords: the Verses of Isra', Perverseness of Israel's Sons, Ibadan Lana
-
Page 97Texture and conjunctive and disjunctive Context may be regarded as the most notable norms of a systematic commentary of the holy Quran on which one may assess commentators` views. The verses 52 and 53 of Yusuf are known among the most disputable cases of the Quranic verses that have divide the commentators and translators of the Quran into two opposite groups. Some have viewed the verses as Yusuf`s while some other as Zolaikha`s speech. This paper, studying and assessing the two views and their reasons, has centered on conjunctive and disjunctive context has viewed them as Zolaikha`s speech.Keywords: the Verses 52, 54 of Yusuf, Yusuf, Zolaikha
-
Page 113The holy Quran is for human guidance and morality; when introducing outstanding figures, it does not stop at the level of the prophets, but it has explained other dominant figures leading people to happiness. Mo`men-e Al-e Yasin, called Habib Najjar in the Fariqain`s commentators, is one of these figures. He believed in the messengers when they arrived at his city and, when heard that people oppose the messengers, he advised the people kindly to believe in them. As mentioned in the holy Quran, he believed in God and the Judgment truly, avoid worshiping idols and being completely attracted to the prophet` message, supported them and finally martyred in the way. His valuable speeches are mentioned in the verses 20 to 27 of Yasin. The paper has studied his character, manner of life and the way in which he helped Jesus as understood by the holy Quran and Fariqain`s commentators.Keywords: the Verses 20 to 27 of Yasin, Al-e Yasin, Habib Najjar, Mu`min-e Al-e Yasin.
-
Page 129The verse Mawaddat is known as one of the most notable and of most disagreement verses among fariqain`s commentaries. Many of Sunni commentators and some of Shiites, believing in the past prophets` lack of such a demand, viewed its being a reward for the Prophet as not being reasonable. Yet, it seems that those of such a view have not paid any attention to the context in the story of the prophet Abraham that took Hanif religion as precedent for Islam. The reason why lies in the fact that in that story, God, the exalted, Has agreed with Abraham`s demand of religious leadership for his offspring and referred to it as a demand in which God, the Purest, Has viewed its cases in the verse of Mawaddat as the household of the prophecy and imamate from Abraham`s offspring and the household of the Prophet of Islam respectively. In such an approach and studying the meanings of ajr, alqurba and the context of the verse, the disagreement would disappear.Keywords: the Verse Mawaddat, Earthly Reward, Alqurba, the Prophet Abraham
-
Page 145Those prophets of independent revealed book and Divine religion are known as ululazm prophets. The prophets Noah, Abraham, Moses, Jesus and Mohammad (a) are called ulul-azm. Orientalists have studied Noah, Abraham and Moses in the holy Quran. This paper studies their views critically. Though the subject of the paper has been centered on, in this paper, the views of Muslim scholars are brought into consideration. As shown in the paper, orientalists have studied the subject in detail; yet, their mistakes in the field show that they have not referred to all pertaining sources. Their reliance on some weak traditions has led them to the view of the prophets` not being pure.Keywords: Quranic Studies, Orientalists, Ulul-Azm Prophets.
-
Page 165Rawzat ul-Amthal, a commentary book of the Quranic allegories, is of many good particularties and, at the same time, is subject to critique from some aspects. Though commentators have done their best in the field, their works may not be put at the same level as Kuzekonani`s Rawzat ul-Amthal. Needless to say, this book is subject to critique as may be the case for any work. Such being the case, the authors have studied it critically with a critical and descriptive method. As it seems, one may decrease the flaws of a work with careful attention, precaution and giving certain documentations. With regard to these considerations, this work is preferred to other ones.Keywords: Rawzat ul-Amthal, Kuzekonani, Quranic Allegories.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.