فهرست مطالب
پژوهشنامه مالیات
سال بیست و پنجم شماره 84 (زمستان 1396)
- تاریخ انتشار: 1396/12/22
- تعداد عناوین: 8
-
-
صفحات 11-41بر اساس مباحث نظری، تغییرات ساختاری در اقتصاد قادر است بر متغیرهای کلان اقتصادی از جمله متغیرهای مالیه عمومی مانند ترکیب مالیات ها اثر معنی داری داشته و همزمان از تحولات آنها نیز اثرپذیر باشد. اما این فرضیه ممکن است لزوما در همه کشورهای جهان برقرار نباشد. بر این اساس، این مقاله رابطه بین تغییرات ساختاری اقتصاد و تحولات ترکیب مالیاتی در کشورهای منتخب را با استفاده از آزمون علیت گرنجر بررسی می کند. نتایج به دست آمده از بررسی تجربی طی سال های 2013-1980 میلادی نشان می دهد که علیت یک طرفه بین متغیرهای فوق برقرار بوده و در همه مراحل از تغییرات ساختاری، چه بر حسب شاخص سهم اشتغال (شاخص لیلین [1] ، 1982) و چه سهم ارزش افزوده بخش ها (شاخص استویکوف [2] ، 1996) ، بر شاخص تغییر ترکیب درآمدهای مالیاتی برقرار بوده و برعکس آن صادق نبوده است. هرچند سهم شاخص اشتغال به صورت فوری اثرگذار نبوده و عمدتا در وقفه های بعدی، بیشتر ظاهر می شود. نتایج این مطالعه رهنمون مناسبی برای سیاست گذاری مالیاتی در اقتصاد ایران می باشدکلیدواژگان: سیاست گذاری مالیاتی، تغییرات ساختاری، تغییرات ترکیب مالیاتی، آزمون علیت، مدل های داده های تابلویی ناهمسان
-
صفحات 43-80گستردگی و مصرفی بودن پایه مالیاتی، پایین بودن هزینه شناسایی و وصول و انتقال بار مالیاتی به مصرف کننده نهایی در اقتصاد از ویژگی های مالیات بر ارزش افزوده است که اجرای کامل آن باعث افزایش کارایی وصول مالیات بر ارزش افزوده می شود. قانون مالیات بر ارزش افزوده با تمام مزیت هایی که می تواند در زمینه شفاف سازی فعالیت های اقتصادی، گسترش پایه مالیاتی و تشویق سرمایه گذاری و تولید داشته باشد، با چالش هایی در حوزه اجرایی مواجه بوده است. بر این اساس، در این تحقیق به تحلیل عملکرد، کارایی وصول و چالش های اجرایی قانون مالیات بر ارزش افزوده در دوره اجرای آزمایشی در ایران پرداخته می شود. عملکرد درآمدی مالیات بر ارزش افزوده بیانگر این است که از اجرای آن تا پایان سال 1395، کل ارقام مالیات بر ارزش افزوده و عوارض برابر 167 هزار میلیارد تومان بوده است. پایه بالقوه مالیات بر ارزش افزوده نیز با استفاده از روش مکنزی (1991) و جدول داده- ستانده، 404 هزار میلیارد تومان برآورد شده است. همچنین، نتایج بیانگر این است که نرخ استاندارد، معافیت ها، آستانه مالیاتی، شیوه اجرا و قوانین مالیاتی بر عملکرد و کارایی وصول مالیات بر ارزش افزوده اثرگذار بوده است. در نهایت، کارایی وصول مالیات بر ارزش افزوده به روش مصرف، با لحاظ کردن معافیت ها و تعدیلات لازم در قانون مالیات بر ارزش افزوده 55 درصد محاسبه شده است.کلیدواژگان: اصلاح نظام مالیاتی، مالیات بر ارزش افزوده، مدیریت نظام مالیاتی، اعتبار مالیاتی، کارایی وصول مالیاتی
-
صفحات 81-105ماده 251 مکرر قانون مالیات های مستقیم از یک سو، برای مودیان امکان دادخواهی از مالیات ناعادلانه را نزد وزیر امور اقتصادی و دارایی، به عنوان مقام مافوق سازمان امور مالیاتی در سلسله مراتب اداری فراهم کرده و از سوی دیگر، به وزیر اجازه به جریان انداختن پرونده مالیاتی را در یک آیین دادرسی استثنایی و فوق العاده داده است. با این حال، ماده قانونی یاد شده در بیانی موجز و مشتمل بر کمتر از صد کلمه تدوین شده و قانونگذار حتی قوه مجریه را مکلف به تدوین آیین نامه ای اجرایی در این باره نکرده است. این اختصار، ضرورت تحلیل ماهیت حقوقی ساز وکار پیش بینی شده در ماده 251 مکرر را آشکار می کند. در این میان، با توجه به ابهام مفهومی مالیات غیرعادلانه، تبیین ضابطه مند مصادیق احتمالی آن، اهمیتی دوچندان می یابد که در این مقاله شماری از مواردی که عمدتا می تواند منجر به تعیین مالیات ناعادلانه اما به ظاهر قانونی شود، برشمرده شده است. همچنین تبیین نوع صلاحیتی که قانونگذار برای وزیر در پذیرش یا رد دادخواهی مودی در نظر گرفته است و نقد رویه قضایی در این باره، دیگر دستاورد پژوهشی این مقاله به شمار می رود.کلیدواژگان: دادخواهی مالیاتی، دادرسی مالیاتی، مالیات ناعادلانه، وزیر اقتصاد، ماده 251 مکرر
-
صفحات 107-133درآمدهای مالیاتی به دلایل بسیار از جمله قابلیت کنترل بر سایر منابع درآمدی ناشی از اقتصاد داخلی برتری دارد. هدف اصلی این مطالعه ارائه یک الگوی اولویت بندی راهکارهای افزایش درآمد مالیاتی با بهره گیری از نگرش سیستمی و در نظر گرفتن روابط علت و معلولی است که به مدیران و اقتصاددانان کمک می کند تصویر شفاف تری از روابط متغیرهای اثرگذار بر درآمدهای مالیاتی داشته و به انتخاب بهترین استراتژی برای بهبود درآمد مالیاتی کمک نماید. جهت شناخت متغیرهای تاثیرگذار بر درآمدهای مالیاتی از روش دلفی استفاده شده است. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از لحاظ گردآوری اطلاعات توصیفی- پیمایشی می باشد. یافته ها حاکی از آن است که تاثیرگذارترین راه حل های افزایش درآمد مالیاتی به ترتیب بکارگیری مالیات الکترونیکی، مالیات بر ارزش افزوده، کنترل اقصاد زیرزمینی، وقفه های مالیاتی، مالیات بر ارزش افزوده فرآورده های نفتی، اجتناب مالیاتی، توسعه منابع انسانی، مالیات بر عایدی سرمایه در بخش مسکن، مالیات بر مجموع درآمد و مالیات بر جمع درآمد مشاغل، نسبت مالیات به هزینه، نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی، معافیت مالیاتی، رفاه اجتماعی، ترفندهای مالیاتی و فرار مالیاتی می باشند. بر طبق نتایج حاصل از تحلیل نظر خبرگان، مالیات الکترونیکی و مالیات برارزش افزوده اثر مستقیم و غیرمستقیم بر اکثر عوامل مانند نسبت درآمدهای مالیاتی به تولید ناخالص داخلی، نسبت مالیات به اعتبارات هزینه ای و رفاه اجتماعی دارند. همچنین این مطالعه نقشه راهبردی افزایش درآمد مالیاتی و نقاط قوت معیارها را با استفاده از تکنیک دیماتل ارائه می کند.کلیدواژگان: درآمد مالیاتی، اصلاح سیستم مالیاتی، روش دیماتل فازی، اعداد فازی ذوزنقه ای
-
صفحات 135-148باتوجه به هزینه هایی که مصرف دخانیات به سلامت و اقتصاد فرد و جامعه تحمیل می کند، پیش بینی برنامه هایی در جهت کنترل مصرف آن ضروری می باشد. استفاده از سیاست های قیمتی از طریق ابزار مالیاتی از آن جمله است. اما در مورد کالاهای اعتیادآور مانند دخانیات، و در مورد تاثیر این سیاست ها، تردیدهایی وجود دارد. لذا لازم است با تخمین تابع تقاضای دخانیات و کشش های مربوطه، اثرات سیاستهای قیمتی و مالیاتی مورد بررسی قرار گیرد. مدل سیستمی تقاضای تقریبا ایده آل (AIDS) یکی از بهترین مدل های موجود می باشد که در این تحقیق به کار رفته است. داده های لازم نیز از اطلاعات هزینه و درآمد خانوارهای شهری ایران طی سالهای 1393-1380 استخراج شده است. بر اساس نتایج مدلهای برآوردی، دخانیات از نظر قیمتی کالایی کم کشش بوده و به نظر می رسد استفاده از ابزارهای قیمتی (مالیات) به لحاظ مصرفی اثر کاهشی چندانی ندارد.کلیدواژگان: مصرف دخانیات، سیاست های قیمتی، مدل سیستمی تقاضای تقریبا ایدهآل، خانوارهای شهری، دهک های درآمدی
-
صفحات 149-176اعطای معافیت ها در نظام مالیات بر ارزش افزوده، علاوه بر آن که موجب افزایش هزینه های تمکین، افزایش هزینه های اجرایی، اختلال در انتخاب نهاده ها به نفع نهاده های واسطه ای وارداتی، ادغام عمودی فعالیت ها و تقویت انگیزه عرضه به خود می شود، از دست رفتن درآمدهای مالیاتی قابل ملاحظه ای را نیز در پی دارد. در این مقاله با استفاده از جدول داده-ستانده محصول در محصول (با ابعاد 156 در 156) و حساب های ملی کشور طی سال های 1388 تا 1395، شکاف سیاستی ناشی از اعطای معافیت ها و شکاف تمکین در نظام مالیات بر ارزش افزوده محاسبه شده است. نتایج محاسبات حاکی از آن است که در طول اجرای آزمایشی مالیات بر ارزش افزوده، حدود 260 هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی از دست رفته است. سهم دولت از این میزان درآمد مالیاتی از دست رفته حدود 157 هزار میلیارد تومان بوده است. همچنین سهم شهرداری ها و دهیاری ها بالغ بر 103 هزار میلیارد تومان بوده است که بیش از 3/2 برابر کل وجوه واریزی به حساب نهاده های مذکور در طول اجرای قانون می باشد. با عنایت به یافته های مذکور، مقاله حاضر حاوی دو پیام سیاستی است. اولا در فرآیند بررسی لایحه مالیات بر ارزش افزوده، از گسترش دایره معافیت ها بایستی به شدت احتراز شود و ثانیا حتی المقدور معافیت هایی که فاقد منطق علمی است و ردپایی از آن در قوانین دیگر کشورهای مجری نظام مالیات بر ارزش افزوده مشاهده نمی شود، حذف گردند.کلیدواژگان: شکاف سیاستی، شکاف تمکین، مالیات بر ارزش افزوده، معافیت مالیاتی، جدول داده - ستانده
-
صفحات 177-209مالیات یکی از ابزارهای سیاست مالی در تنظیم فعالیت های مختلف اقتصادی در رسیدن به تعادل اقتصادی و عدالت اجتماعی است. دولت با استفاده از سیاست های مالیاتی مناسب و ترکیب بهینه مالیات های مستقیم و غیر مستقیم، می تواند به نحو موثرتری به اهداف تخصیص بهینه منابع، باز توزیع درآمد و عدالت اجتماعی نزدیک تر شود. از مهمترین اهداف وضع مالیات بهینه در جامعه می توان به توزیع مناسب درآمد، تحقق عدالت اجتماعی، مبارزه با فساد، مهار تورم، فراهم کردن زمینه های لا زم برای تحقق رقابت پذیری، تحقق رشد اقتصادی پیوسته، باثبات و پرشتاب متناسب با اهداف چشم انداز، ایجاد اعتماد و حمایت از سرمایه گذاران، اهتمام به نظم و انضباط مالی و بودجه ای، تلا ش برای قطع اتکاء هزینه های جاری به نفت و تامین آن از محل درآمدهای مالیاتی و… اشاره نمود. از سوی دیگر، از عواملی که عملکرد دولت در دریافت های مالیاتی را تحت تاثیر قرار می دهد، وجود فرصت های رانت جویی و شوک های اقتصادی است که بر یک سیستم اقتصادی تحمیل می شود. در این مقاله، سعی شده است به بررسی نرخ ها و درآمدهای بهینه مالیاتی با وجود این دو عامل اخلالی در عملکرد سیستم مالیاتی پرداخته شود. لذا، در چارچوب یک سیستم تعادل عمومی و روش های بهینه یابی هوشمند (الگوریتم ژنتیک) ، نرخ های بهینه مالیاتی در شرایط اقتصاد دارای رانت استخراج می گردد. در ادامه سه نوع شوک اقتصادی در این مدل تعادل عمومی اعمال می گردد و با نرخ ها و درآمدهای مالیاتی شرایط قبل از اعمال شوک ها مقایسه می شود. نتایج حاصل از بهینه یابی مدل های تصریح شده نشان می دهد که با وجود رانت جویی در درآمدهای مالیاتی دولت، مالیات بر مصرف بیش از سطح بهینه است و در مقابل، مالیات بر حقوق و دستمزد بسیار کمتر از سطح بهینه عمل می کند. این یافته ها بیانگر آن است که امکان رانت در مالیات بر حقوق و دستمزد نسبت به مالیات بر مصرف به دلیل پیچیدگی های اجرا و وصول آن بیشتر است؛ در حالی که رانت جویی در مالیات بر مصرف به دلیل شفافیت و تک نرخی بودن آن کمتر می باشد. همچنین نتایج بهینه یابی در شرایط وجود شوک های اقتصادی نیز نشان می دهد که مالیات های مستقیم بیشتر تحت تاثیر نوسانات اقتصادی قرار می گیرند و دولت می تواند در شرایط شوک های اقتصادی توجه خود را بر مالیات های غیر مستقیم معطوف کند.کلیدواژگان: نرخ بهینه مالیات، رانت جویی، تعادل عمومی، شوک های اقتصادی، الگوریتم ژنتیک، ایران
-
صفحات 211-248فهم فرآیند سیاست گذاری عمومی و درک واقعیاتی که طی این فرآیند رخ می دهد، می تواند به یافتن آسیب ها و چالش های آن کمک کرده و منجر به ارائه راهکارهایی برای بهبود آن شود. مهمترین و حساس ترین مرحله از فرآیند سیاست گذاری عمومی، مرحله ابتدایی آن یعنی دستورگذاری است. اینکه کدام مسئله در لیست محدود دستورکار حکومت قرار گرفته و حکومت برای حل آن قصد اقدام داشته باشد، تعیین می کند که کدام افراد و گروه ها منتفع شوند. در سیاست های مالیاتی نیز، به علت حساسیت بیشتر نسبت به سایر سیاست ها، اینکه چه مسئله ای مورد توجه سیاست گذاران قرار گیرد، می تواند محل نزاع و رقابت باشد. در حال حاضر تحقیقات در زمینه فرآیند دستورگذاری در ایران کم و ناکافی بوده و تحقیقات بیشتری نیاز است تا درک بهتری از این فرآیند حاصل آید. در همین راستا، این پژوهش با رویکرد کیفی و راهبرد نظریه داده بنیاد کلاسیک، به دنبال شناسایی عوامل موثر بر فرآیند دستورگذاری مالیاتی در ایران و بازیگران آن است. بدین منظور، در ابتدا داده های اصلی از مصاحبه با سیاست گذاران مالیاتی و افراد نزدیک به آن ها حاصل شده و برای تکمیل داده ها از داده های ثانویه استفاده شده است. سپس با روش های تحلیلی نظریه داده بنیاد کلاسیک، مفاهیم که همان عوامل موثر بر فرآیند دستورگذاری هستند استخراج گردید. این عوامل در سه گروه، دسته بندی شدند: عوامل مربوط به مسئله، عوامل سیاسی و عوامل مربوط به سیاست پیشنهادی. یافته ها شامل 7 عامل و 11 زیر عامل مربوط به مسئله، 4 عامل و 11 زیر عامل سیاسی، و 7 عامل و 12 زیر عامل مربوط به سیاست پیشنهادی هستند که بر فرآیند دستورگذاری مالیاتی تاثیرگذار هستند. در انتها موثرترین بازیگران این فرآیند نیز معرفی شده اند.کلیدواژگان: دستورگذاری، فرآیند سیاست گذاری عمومی، سیاست گذاری مالیاتی، دستورکار، خط مشی گذاری، نظریه داده بنیاد
-
Pages 11-41Based on theoretical points, structural changes are able to affect macroeconomic variables such as public finance variables significantly, and simultaneously take effect from those variables. This hypothesis is probably not true among all economies, necessarily. Therefore, this paper using Granger causality test investigates the relationship between economic structural changes and tax composition changes among several countries, which grouped based on level of their income. The results show that, there was one way causality between above variables during 1980-2013 and in the context of all stages of structural changes, either based on employment index (Lilien Index) or value added index (Stoikov Index), it was just one way causality effect from structural changes on tax composition changes index and opposite line wasnt true. Although, the effect of employment index has not seen immediately but after some lags, its effect reveals. The findings have considerable implications on tax policy making in Iran's economy.Keywords: Tax Policy- making, Structural Changes, Tax Structure Changes, Causality Test, Heterogeneous Panel Data Models
-
Pages 43-80The widespread and consumable nature of the tax base, the low cost of identifying, collecting and transferring tax burden to the final consumers in the economy are the properties of the Value Added Tax, whose full implementation will increase the efficiency of the collection. The Value Added Tax Law with all its benefits includes economic transparency, tax base expansion, investment and production encouragement has faced challenges in the field of implementation. Accordingly in this paper we analyze the performance, efficiency of collection and implementation challenges of the Value Added Tax law during its experimental period in Iran. The VAT revenue Performance indicates that from its implementation until the end of 2016, the total value added tax revenue and tariffs were equal to 167 trillion Tomans. Using the Mc Kenzie method (1991) and input-output table, the potential tax base for the value added tax is estimated at 404 trillion tomans. Also, the results indicate that standard rates, exemptions, tax thresholds, procedures, and tax laws have affected the performance and efficiency of VAT collection. Finally, the efficiency of collecting value added tax in the consumption method, with the inclusion of exemptions and adjustments required in the Value Added Tax law is calculated at 55%.Keywords: Tax System Reform, Value Added Tax, Tax System Management, Tax Credit, Efficiency of Tax Collection
-
Pages 81-105The Article 251 bis of the Direct Tax Law provides the possibility of lodging a claim about the unfair tax before the Minister of Economic Affairs and Finance, as the supreme authority in the administrative hierarchy on one hand, and authorize the Minister to proceed any tax case in an exceptional and extraordinary procedure, on the other hand. However, the provision was codified in an abstract form and consists of less than one hundred words; even the legislator hasnt obliged the executive power to formulate a regulation on this matter. This ambiguity reveals the need for an analysis of the legal nature of the existing mechanism in Article 251 bis. In this regard, due to the conceptual ambiguity of the unfair tax, the explanation of the probabilistic examples that leads to such situation becomes paramount importance, which has been given special attention in this paper. Also, the jurisdiction that the legislator considers for the Minister in accepting or refusing taxpayers litigation and criticizes the case law in this regard is another central issue of this research.Keywords: Tax litigation, Tax Trial, Unfair Tax, Minister of Economic Affairs, Article 251 bis
-
Pages 107-133The structure and components of government revenues are of great importance in the public-sector economy. In the present study, the main purpose is to provide a model for prioritizing the strategies to increase tax revenues. In order to identify the variables affecting tax revenue, Delphi method is employed with reference to the related review of literature. This research, as the objective reveals, is an applied one, conducted via descriptive-survey method; in addition, the effect of each factor on the others is investigated through Fuzzy DEMATEL approach. The obtained results show that the most influential solutions to increase tax revenues are e-Tax, VAT and VAT on petroleum products, human resources development, capital gain tax in housing sectors, aggregated tax, aggregated business tax and also tax exemptions, social welfare, etc. Using modern systems and electronic tools can significantly reduce or sometimes prevent the development of tax evasion and underground economy.Keywords: Tax Revenue, Reforming Tax System, Fuzzy DEMATEL Method, Trapezoidal Fuzzy Numbers
-
Pages 135-148Tobacco use imposes health and economic costs both on individuals and society, so it is essential to anticipate plans to control its consumption, by using price policies through tax tools. But in the case of tobacco addiction, there are doubts about the impact of these policies. Therefore, it is necessary to examine the effects of pricing and tax policies by estimating the demand function of smoking and its elasticity. The almost ideal demand system (AIDS) model which is the most effective models is used in this article. The required data were also extracted from cost and income data of the Iranian urban households during the years 2001-2014. Based on the results of estimates, tobacco is a low elasticity good and therefore using taxes doesnt have much effect on smoking.Keywords: Smoking, Price Policies, the Almost Ideal Demand System, Urban Households, Income Deciles
-
Pages 149-176Granting exemptions in the value -added tax system, in addition to increasing the cost of compliance, increasing administrative costs, disrupting the selection of inputs for the benefit of imported intermediary inputs, vertical integration and strengthening the self supply, will also result in significant loss of tax revenues. In this paper, the policy gap and compliance gap resulting from the granting of exemptions in the value added tax system has been calculated using the Input-Output Tables (156 * 156 in size) and the national accounts of the country between 1388 and 1395.
The results of the calculations indicate that during the pilot implementation of the value added tax, about 260,000 billion Toman have been lost in tax revenue. The government's share of this tax loss was 157,000 billion Toman. The share of municipalities has been over 103,000 billion Toman, which is more than 2.3 times the total amount of funds transferred to the accounts during the enforcement of the law.
According to the findings, the present paper contains two policy messages: Firstly, in the process of reviewing the value added tax bill, the expansion of a circle of exemptions should be strictly avoided. And secondly, the exemptions that have no scientific logic and are not observed in other countries are removed if possible.Keywords: Policy Gap, Compliance Gap, Value- added Tax, Tax Exemption, Input-Output Table -
Pages 177-209Tax is one of the financial policy tools in regulating various economic activities to achieve economic balance and to establish social justice. Tax policies can not only help to provide financial resources for government, but also contribute to economic development and growth. Government can use appropriate tax policies and an optimized combination of direct and indirect taxes to accomplish successfully optimized resource assignment, redistribution of income and social justice. So, tax revenues affect the efficiency of financial policies implementation. One of the factors affecting government performance in receiving tax revenues is rent-seeking opportunities through which the possibility of tax payment lags may occur. This paper tries to extract the optimized tax rate in the context of rent-seeking economy in terms of a public balance system and intelligent optimization methods (Genetic algorithm). The results of optimization of described models indicated that in the context of rent-seeking in government tax revenues, tax on consumption is more than optimized level and conversely, tax on wage and payment is lower than optimized level. These findings indicate that the possibility of rent-seeking on wage tax is more than consumption tax due to implementation complexity and its reception. Meanwhile, rent-seeking in consumption tax is lower than another due to transparency and a single rate.Keywords: Optimal Tax Rate, Rent -seeking, General Equilibrium, Economic shocks, Genetic Algorithm, Iran
-
Pages 211-248Understanding public policy- making process and realities perception in this process can help in finding challenges and weak points, and suggest some solutions to improve it. The most important and crucial stage of the public policy process is its initial stage, agenda setting. A problem that enters the limited list of the governmental agenda and the government intends to take action to resolve it, determines which individuals and groups will benefit. In tax policies, due to greater importance and sensitivity than other policies, there are conflicts and competitions in which problem should attract policy- makers attention. At present, existing studies on the process of agenda setting in Iran is inadequate and further research is needed to provide a better understanding of this process. Therefore, this study aims to identify the factors affecting the tax agenda setting process in Iran and to identify its actors, using the qualitative approach and the classic grounded theory strategy. To do this, the primary data obtained from interviews with tax policy-makers and individuals close to them and secondary data was used to improve the analysis. Then, by analytical methods of classic grounded theory, the concepts that are factors affecting the process of agenda setting process are extracted. These factors were categorized into three groups: factors related to the problem, political factors and factors related to the policy. The findings include 7 factors and 11 sub-factors related to the problem, 4 political factors and 11 political sub-factors, and 7 factors and 12 sub-factors related to the policy that affect tax agenda setting process. At the end, the most effective actors in the process are also introduced.Keywords: Agenda Setting, Public Policy-making Process, Tax Policy-making, Policy Agenda, Grounded Theory (GT)
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.