فهرست مطالب

پژوهشنامه مالیات
سال بیست و ششم شماره 86 (تابستان 1397)

  • تاریخ انتشار: 1397/06/06
  • تعداد عناوین: 8
|
  • عزت الله عباسیان، رضا تهرانی* ، احمد آخوندی صفحات 11-29
    ممیزی مبتنی بر ریسک [1] ، یک سیستم مدرن انتخاب مالیات دهندگان برای حسابرسی مالیاتی است که بر مبنای پارامترهای عینی ریسک و نه مداخله مقامات مالیاتی صورت می گیرد. این سیستم از مزایای کاهش فساد و کاهش بار حسابرسی برخوردار بوده و فرآیند ممیزی شرکت های کوچک، متوسط و مودیان بزرگ در سازمان امور مالیاتی را بهبود می بخشد. از این رو در پژوهش حاضر، با استفاده از اطلاعات و ارقام شرکت های مختلف دارای پرونده در اداره کل امور مودیان بزرگ مالیاتی طی دوره 1393-1391 و استفاده از مدل های لجستیک و پروبیت، خوش حسابی مودیان مالیاتی مدل سازی شده است. نتایج حاصل از تخمین روابط رگرسیونی نشان می دهند که در میان متغیرهای مالی و حسابداری مختلف که برای تجزیه وتحلیل مالی و اقتصادی مودیان مالیاتی استفاده می شوند، افزایش متغیرهای بازده دارایی ها، نسبت آنی و سود ناخالص به طور معناداری باعث افزایش احتمال خوش حسابی می شوند و افزایش نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام، حاشیه سود عملیاتی و حاشیه سود خالص به طور معناداری باعث کاهش احتمال خوش حسابی می شوند. بر اساس نتایج به دست آمده، توصیه می شود به منظور ارزیابی خوش حسابی مودیان، توجه بیشتری به تغییرات بازدهی دارایی ها شود در این صورت مودیان مالیاتی می توانند با کاهش بدهی های خود نسبت به حقوق صاحبان سهام با احتمال بالاتری به عنوان خوش حساب شناسایی شوند.
    کلیدواژگان: خوش حسابی مالیاتی، مودیان بزرگ مالیاتی، رگرسیون لجستیک، نسبت های مالی
  • سیاوش جانی*، فرهاد خدادادکاشی، فیهمه دنیابی صفحات 31-50
    بررسی نظری در خصوص مالیات بر سود سپرده بانکی نشان می دهد که اعمال این نوع مالیات به ساختار مالی و مالیاتی، سطح توسعه، اندازه دولت و ثبات اقتصادی کشورها بستگی دارد. بر این اساس الگویی به منظور تعیین شرایط لازم برای برقراری مالیات بر سود سپرده بانکی معرفی شد. نتایج حاصل از برآورد الگو بر اساس رویکرد دو مرحله ای هکمن نشان داد که احتمال برقراری مالیات بر سود سپرده در کشورهایی بیشتر است که از درآمد سرانه و ثبات اقتصادی بالا برخوردار بوده و حجم نقدینگی در آنها پایین است. همچنین میزان نرخ مالیات سود سپرده با ثبات اقتصادی کشورهای مجری این مالیات رابطه مستقیم و با اندازه دولت و حجم نقدینگی آنها رابطه معکوس دارد. علاوه بر این نتایج دلالت بر آن داشت که میزان نرخ مالیات بر سود سپرده در کشورهایی بالاست که ساختار مالی آنها متمایل به بانک یا بازار نبوده و در حد وسط طیف مذکور قرار دارد. مقایسه تطبیقی این نتایج با شرایط اقتصاد ایران نشان داد شرایط لازم برای اعمال مالیات بر سود سپرده در ایران برقرار نیست، چرا که ایران از درآمد سرانه پایینی برخوردار بوده و از بی ثباتی اقتصادی رنج می برد. همچنین ساختار مالی در ایران، بانک محور می باشد.
    کلیدواژگان: مالیات بر سود سپرده، تجربه جهانی، ثبات اقتصادی، ساختار مالی، اندازه دولت
  • مهدی ذکی*، جابر لایق صفحات 51-75
    توسعه اقتصادی از عمده ترین اهداف اقتصادی کشورهای جهان سوم است و در این راستا سیاست های مالیاتی بخش مهمی از سیاست های اقتصادی کشورها محسوب می شود. بر این اساس تحقیق حاضر، به منظور بررسی رضایتمندی مودیان مالیاتی از خدمات مشاوره ای ارائه شده از سوی اداره کل امور مالیاتی شمال تهران صورت گرفته است. در این مطالعه با در نظر گرفتن جامعه مودیان اداره کل مزبور از روش نمونه گیری در دسترس و به تعداد 384 نمونه انتخاب و برای جمع آوری نظرات نمونه آماری از پرسشنامه ای ساختارمند و برگرفته شده از مدل سروکوال، حاوی سوالات بسته به پاسخ استفاده شده و روایی و پایایی آن نیز مورد تایید قرار گرفته است. برای تحلیل داده های پرسشنامه ها و آزمون فرضیه های تحقیق از شاخص های آزمون آماری و معادله یابی ساختاری با روش کمترین مربعات جزئی استفاده شد، همچنین قابل ذکر است که برای آزمون فرضیات تحقیق از نتایج دو مدل فوق استفاده شده و برای اثبات یا رد فرضیات از آزمونهای ضریب همبستگی اسپیرمن، آزمون مقایسه ای میانگین زوجی، گرین هاوس و آزمون T استفاده شده است. نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که پنج بعد مدل کیفیت سروکوال رابطه مستقیم و معناداری با رضایتمندی مودیان دارد و ابعاد مذکور در رضایتمندی مودیان تاثیر دارند، همچنین انتظارات مودیان در تمامی ابعاد کیفیت از ادراکات آنان بیشتر است.
    کلیدواژگان: رضایتمندی، مدل سروکوال، خدمات مشاوره ای، انتظارات مودیان، ادراکات مودیان
  • ابراهیم بیک زاده، یدالله دادگر، ریحانه دست افکن* صفحات 77-105
    هر جامعه ای اصول مشترکی را برای حمایت از استانداردهای حداقلی و اشخاصی که باید در نظام حقوقی تحت حمایت قرار گیرند، تعریف می کند. از این رو اگرچه اشخاص در برابر قانون برابر هستند، اما قانونگذار ناگزیر است که برای وضع متفاوت اشخاص نیز قواعدی را پیش بینی نماید. حال اگر در این راه معیار مشخص و توجیهی برای تجویز رفتار متفاوت وجود نداشته باشد، آنچه اتفاق افتاده است، تبعیض است. یکی از حوزه هایی که وقوع تبعیض در آن بسیار محتمل است و تفکیک رفتار متفاوت از تبعیض حائز اهمیت بسیار، حوزه مالیاتی است. اگرچه مالیات ستانی حوزه ای است که به اختیارات حاکمیتی دولت ها مربوط است، اما از آنجایی که رفتار تبعیض آمیز، کارایی مالیات به عنوان یک منبع درآمد برای دولت ها و هم به عنوان ابزار تحقق سیاست های مالی و اقتصادی را کاهش می دهد، لازم است که دولت ها تا حد امکان رویه واحدی را درخصوص آن در پیش گیرند. لذا در این نوشته با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای و بررسی الگوی اتحادیه اروپا و همچنین رویه دیوان عالی ایالات متحده آمریکا به عنوان نماینده نظامی فدرال و با مبنای درآمد جهانی در امر مالیات ستانی، جایگاه اصل منع تبعیض مالیاتی در رویه قضایی مورد بررسی قرار گرفته، و معیارهای مشخصی برای احراز تبعیض ارائه می گردد تا بدین طریق از خلط مفهوم تبعیض با مفاهیم مشابه آن جلوگیری شود.
    کلیدواژگان: مالیات، تبعیض، نظام بین الملل مالیاتی، برابری، دیوان دادگستری اتحادیه اروپا، دیوان عالی ایالات متحده
  • مرتضی روحی*، عزتاللهعباسیان، منصور مومنی، حنان عموزاد مهدیرجی صفحات 107-129
    یکی از اجزای بسیار مهم بودجه دولت، درآمدهای مالیاتی کشور می باشد. اطلاع از میزان درآمدهای مالیاتی قابل حصول در منابع اشخاص حقوقی، به دلیل سهم بالا از منابع مالیاتی، علاوه بر تخصیص بهینه منابع در جهت وصول انها، دولت را در انجام برنامه ریزی های مالی کمک می کند. در این مقاله، با هدف دستیابی به پیش بینی های دقیق تر درآمدهای مالیاتی از دو روش زنجیره مارکف به عنوان یک روش احتمالی و تحلیل طیف منفرد به عنوان یک روش غیر پارامتریک استفاده می شود. ابتدا با استفاده از داده های 3000 شرکت بزرگ که 80 درصد رقم مالیات قطعی را تشکیل می دهند، به بررسی ماهیت و ساختار وصول مالیات بر اساس وقفه های زمانی در منبع مالیات بر درآمد شرکت ها طی عملکرد سالهای 94-1388 پرداخته شد و سپس با استفاده از زنجیره مارکف و تحلیل طیف منفرد ضمن انجام پیش بینی مالیات قطعی، عملکرد این دو روش با یکدیگر مقایسه و میزان خطای پیش بینی دو الگو بررسی شد. نتایج نشان می دهد دقت پیش بینی مدل زنجیره مارکف با اختلاف کمی بهتر از تحلیل طیف منفرد بوده است. همچنین از مالیات قطعی شده هرسال، 30 درصد در سال پس از ان و مابقی در دو سال و بیشتر بعد از ان وصول می شود. از سویی دیگر پیش بینی انجام شده نشان داد؛ مالیات قطعی 48 درصد شرکت ها طی عملکرد سال های 1395 لغایت 1397 افزایشی 2 تا 10 درصد خواهند داشت که عمدتا مربوط به شرکت های نفتی و پالایشگاه ها بوده و حدود 15 درصد از شرکت ها نیز دارای کاهش مالیات حداکثر 5 درصدی خواهند بود که اکثرا مربوط به شرکت های تولیدی است.
    کلیدواژگان: مالیات بر درآمد شرکت ها، پیش بینی، الگوی سری زمانی، زنجیره مارکف، تحلیل طیف منفرد
  • علی شیخ حسنی، ابوالحسن فقیهی* ، کرم الله دانش فرد صفحات 131-165
    مالیات بر ارزش افزوده از زمان اجرای قانون آن در ایران به عنوان مساله ای چالش برانگیز، موضوع بحث و تبادل نظر افراد و گروه های اجتماعی مختلف بوده که این امر نشان دهنده حساسیت زیاد مقوله مالیات بر ارزش افزوده و از سوی دیگر بیانگر وجود مسائل حل نشده در مسیر شکل گیری و اجرای خط مشی های عمومی در این حوزه می باشد. همچنین به نظر می رسد عواملی مانند تصویب برخی مقررات و مخالفت های آشکار و نهان گروه ها و افراد ذی نفع و ذی نفوذ موجب شده تا سازمان امور مالیاتی کشور به عنوان متولی وصول مالیات، در انجام بخشی از وظایف خود با مشکل مواجه شود. هدف این پژوهش شناسایی آسیب ها و چالش های پیش رو در نظام مالیات بر ارزش افزوده است. در این مطالعه کیفی از مصاحبه های نیمه ساختار یافته و عمیق با تعداد چهارده نفر از صاحب نظران و کارشناسان مالیاتی کشور و همچنین اسناد و مدارک و گزارشات در دسترس، استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد در فرآیند شکل گیری خط مشی های مالیات بر ارزش افزوده عواملی چون ایده خط مشی گذاران، شیوه قرار گرفتن مساله در دستور کار و کیفیت ضعیف تصمیمات مالیاتی که متاثر از بستر سیاسی، اقتصادی، اداری و اجتماعی کشور است. در مرحله اجرا منجر به شکست در اهداف قانونگذار، کاهش اعتماد مردم به نظام مالیاتی و آسیب به فرآیند مالیات ستانی می شود. به منظور کاهش معضلات یاد شده، ایجاد مراکز تخصصی جهت ایده پردازی در زمینه مسائل و تصمیمات مالیاتی و تعبیه مکانیزم هایی که از مداخله افراد و نهادهای غیر متخصص در فرآیند خط مشی گذاری مالیاتی جلوگیری به عمل آورد، پیشنهاد شده است.
    کلیدواژگان: خط مشی گذاری مالیاتی، کانون های ایده پردازی، مالیات بر ارزش افزوده
  • حسین بخشی، محمدرضا عبدلی * صفحات 167-193
    هدف از اجرای این تحقیق، شناسایی فرآیندهای معیوب در بخش رسیدگی به عملکرد شرکت ها در سازمان امور مالیاتی کشور است. بدین منظور به صورت موردی امور مالیاتی استان سمنان بخش شرکت ها مورد بررسی قرار گرفت. در این راستا به تجزیه و تحلیل و مهندسی مجدد [1] فرآیند تدوین شده در حوزه شرکت ها اقدام شده و برای شناخت فعالیت ها و نحوه انجام کارها در سازمان طی چند مرحله با 35 نفر از مدیران و کارکنان به عنوان خبرگان بخش شرکت ها مصاحبه شد. با توجه به سیستم اطلاعات موجود در سازمان و نرم افزار اتوماسیون طرح جامع از گردش اطلاعات در سازمان گزارش تهیه و مبنای انجام تحقیق و پیاده سازی مدل بر اساس شبکه پتری [2] گردید. در مدل سازی بر اساس شبکه پتری، بسط سلسله مراتب [3] صورت می پذیرد که درک جریان کار و انتقال داده ها در سازمان را آسان تر می کند. در بررسی ها مشخص شد حلقه سرممیز و ارجاع پرونده به ایشان و برگشت مجدد پرونده برای رفع اشکال به ممیز دارای اتلاف زمان و اضافی بوده و موجب تطویل و ابهام در رسیدگی ها می شود که ضرورت دارد این فرایند بازنگری و اصلاح شود. به علاوه در مرحله ابتدایی و تشکیل پرونده مودی و اخذ مدارک از مودی فرآیند تدوین شده ناقص و زمان بر می باشد که باید باز تعریف و اصلاح شود همچنین در مواقع رد دفاتر و ارجاع پرونده به هیات بند3 دارای حلقه در مدل پتری می باشیم و ابهام و دوباره کاری باید در قالب اصلاح فرآیند تعریف شده مرتفع گردد.
    کلیدواژگان: فرآیندهای معیوب مالیاتی، مدل سازی شبکه های پتری، طرح جامع مالیاتی
  • امیر احمد مهدیان راد، مهدی الوانی*، صفر فضلی صفحات 195-240
    صاحب نظران بر این باورند که با توجه به شرایط موجود در دوران حاضر، اقتصاد جهانی بیش از هر دوره دیگر نیازمند تولید، انتشار و بهره گیری از دانش است، به نحوی که ایجاد و گسترش تسهیم دانش در فرهنگ و جو سازمان که این نوع ارتباطات و تعامل را ترغیب کند، ضروری است. هدف پژوهش حاضر طراحی مدلی برای تسهیم دانش در یک سازمان دولتی (سازمان امور مالیاتی کشور) است، به گونه ای که با مدیریت صحیح، موانع تسهیم دانش ضمنی، مشارکت افراد را در تسهیم دانش در سازمان افزایش دهد. تحقیق حاضر با استفاده از روش کیفی با انجام مصاحبه های نیمه ساختار یافته با بیست و دو نفر از اعضای هیات علمی دانشگاهی، پژوهشگران و مدیران و کارکنان سازمان مالیاتی کشور که به صورت تصادفی-گلوله برفی انتخاب شده بودند و همچنین بررسی منابع کتابخانه ای انجام شد. با توجه به تجزیه و تحلیل تم پاسخ های ارائه شده 78 تم فرعی و 26 تم کلی شناسایی شد که 12 تم در مرور ادبیات تائید شده است. در ادامه اثر تم های شناسایی شده بر دانش صریح و دانش ضمنی بیان شد و در قالب کدگذاری محوری در چهار محور فردی، سازمانی، محیطی و فرامحیطی دسته بندی شده است. در این مقاله بر اساس ویژگی های بومی کشور، وضعیت مولفه های شناسایی شده در سازمان امور مالیاتی کشور تبیین شده و نحوه ارتباط اجزای مدل با یکدیگر و ارتباط مدل با اثربخشی و محبوبیت سازمانی پیشنهاد شده است. به طور کلی می توان بیان نمود که تسهیم دانش و ارتباط با ذینفعان از ویژگی های بارز سازمان های محبوب می باشد.
    کلیدواژگان: تسهیم دانش، دانش صریح، دانش ضمنی، اثربخشی سازمانی، محبوبیت سازمانی