فهرست مطالب

پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران - پیاپی 18 (بهار 1395)

پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران
پیاپی 18 (بهار 1395)

  • 230 صفحه،
  • تاریخ انتشار: 1395/03/20
  • تعداد عناوین: 6
|
  • فریبا اسدی، محمدحسین کریم، مجید فشاری صفحه 1
    با وجود پتانسیل بالای انرژی زمین گرمایی در ایران، تنها 100 مگاوات برق زمین گرمایی در سال 1396 بهره برداری خواهد شد، زیرا هزینه سوخت که حدود 70 تا90 درصد هزینه تمام شده مرسوم(غیر واقعی) نیروگاه های حرارتی را تشکیل می دهد، یارانه های بالایی در چند سال اخیر به آن اختصاص یافته است و هزینه آثار خارجی در هزینه تمام شده برق لحاظ نمی شود. در این پژوهش برآنیم تا هزینه تمام شده واقعی برق زمین گرمایی را به تفکیک اجزاء با نیروگاه های متداول در ایران مقایسه نماییم. روش هزینه همترازشده شامل هزینه های سرمایه گذاری، تعمیرات و نگهداری، سوخت و آلایندگی هر یک از فناوری های تولید برق می باشد. مقایسه هزینه های تمام شده برق مفروض بر قیمت صادراتی سوخت و هزینه آثار خارجی نشان می دهد که ضریب ظرفیت بالا، عدم نیاز به سوخت های فسیلی و هزینه آلایندگی ناچیز، نیروگاه های زمین گرمایی را با سایر نیروگاه های مرسوم در ایران رقابت پذیر می سازد، در حالی که مقایسه هزینه تمام شده برق مفروض بر قیمت فعلی سوخت و عدم ملاحظات زیست محیطی نشان می دهد که نیروگاه زمین گرمایی در مقایسه با سایر نیروگاه های متداول در اولویت آخر اقتصادی قرار دارد. این پژوهش پیشنهاد می دهد که آزادسازی قیمت تمام شده انرژی و لحاظ هزینه آثار خارجی، اثر قابل توجهی بر توسعه صنعت برق زمین گرمایی در ایران دارد و امکان صادرات بیشتر گاز طبیعی را فراهم می آورد.
    کلیدواژگان: برق زمین گرمایی، آزادسازی قیمت انرژی، رقابت پذیری، هزینه همترازشده برق
  • محمد سعید خانی، اسماعیل فلاحی، مهدی بانشی صفحه 29
    دست یابی به مدل بهینه و تعریف نقشه ی جامع تامین انرژی در شرایط امروز کشور به یک ضرورت تبدیل شده است. پژوهش حاضر با رویکردی کل نگر و ترسیم وضعیت مطلوب در ابعاد مختلف پایداری مشتمل بر جنبه های فنی، اقتصادی و زیست محیطی، مدل بهینه ای را به منظور دست یابی به منابع انرژی کم هزینه و سازگار بامحیط زیست تحت سناریو های مختلف زمانی 100 تا 500 ساله با بهره گیری از الگوریتم ژنتیک ارائه نمود. نتایج ضمن مشخص نمودن ترکیب مناسب انرژی در هر دوره ی زمانی،حاکی ازسهم بیش تر سوخت های فسیلی جهت تامین انرژی در دوره های زمانی کوتاه و تاثیر نسبی بیش تر شاخص مالی نسبت به زیست محیطی بوده درحالی که این روند به سرعت به سمت انرژی های تجدیدپذیر درحال تغییر بوده به گونه ای که سهم 63 درصدی سوخت های فسیلی در دوره ی 100 ساله به سهم 62 درصدی انرژی های تجدید پذیر در افق 500 ساله تغییر یافته است. همچنین،برآورد میزان برداشت هریک از منابع انرژی از کل ظرفیت منبع درطی یک سال نشان داد با افزایش طول دوره در سناریوهای مختلف، میزان استفاده از انرژی های تجدیدپذیر و دوستدار محیط زیست تقریبا نزدیک به ظرفیت کامل بهره برداری از این منابع مورد توصیه بوده است.
    کلیدواژگان: مدیریت بهینه ی منابع انرژی، معیارهای اقتصادی، محیط زیست، الگوریتم ژنتیک
  • رحمان زارعیان مزرعه خسرو، حامد شکوری گنجوی صفحه 61
    راه یافتن خودروها در زندگی بشر در ابتدای امر، موجب رشد و توسعه همه جانبه زندگی بشر شد؛ اما با همه گیر شدن استفاده از این وسایل نقلیه بخصوص استفاده شخصی، مشکلات و عوارض زیان بخشی را در ابعاد سلامت، اقتصاد و محیط زیست به بار آورد که بخش بزرگی از این عوارض به مقدار و چگونگی مصرف حامل های انرژی در حمل ونقل این وسایل برمی گردد. به منظور مدیریت مصرف سوخت به خصوص در حمل ونقل در ابتدا لازم است تا سازوکار و ساختار شکل دهنده مصرف شناسایی شده و سپس در جهت بهبود آن تلاش شود. نگرش سیستمی و تحلیل سیستم ها یکی از مهم ترین ابزارهایی است که در تحلیل و حل مسائل مهم اقتصادی و مدیریتی مورد استفاده قرار می گیرد. در این مقاله در ابتدا با استفاده از نمودار علی معلولی، سازوکار و متغیرهای تاثیرگذار بر مصرف بنزین نشان داده شده است. در گام بعدی به اعتبارسنجی مدل شبیه سازی شده پرداخته شده و پس از تایید اعتبار مدل به محاسبه کشش پرداخته می شود که کشش قیمتی تقاضا برای زمان حاضر (در شرایطی که قیمت بنزین 1000 تومان باشد) برای بازه کوتاه مدت و بلندمدت تهران به ترتیب 092/0- و 129/0- به دست آمده است. اندازه کشش محاسبه شده برای استان تهران در این مقاله، نسبت به کشش محاسبه شده در تحقیقات گذشته برای ایران قدری کمتر است که علت آن مربوط به پایین بودن قیمت بنزین نسبت به درآمد خانوار و بالاتر بودن نیاز به حمل ونقل در تهران است.
    کلیدواژگان: قیمت بنزین، تقاضای بنزین، کشش قیمتی تقاضای بنزین، پویایی شناسی سیستم ها
  • الله مراد سیف، داود حمیدی رزی صفحه 101
    افزایش بهره وری عوامل تولید یکی از مهمترین محورهای راهبردی سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی بوده که در بندهای 3، 4 و 20 صریحا بدان اشاره شده است. در این بین افزایش بهره وری انرژی بسیار مورد توجه سیاستگذاران کلان کشور قرار گرفته است چرا که افزایش شدت مصرف انرژی علاوه بر اتلاف منابع منجر به بن بست زیست محیطی و کاهش توان اکولوژیکی نیز می شود. در این راستا، تحقق کمی و کیفی ساختار اقتصادی دانش بنیان در کشور و استان ها می تواند منجر به کاهش شدت انرژی شود.
    با عنایت به موارد مذکور، هدف این مطالعه بررسی رابطه میان شاخص های منتخب ساختار اقتصادی دانش بنیان و شاخص شدت انرژی در استان های کشور طی دوره 1389-1392 می باشد. بدین منظور، مدل پژوهش در چارچوب داده های پانلی تصریح شده و ضرایب توسط تخمین زن حداقل مربعات تعمیم یافته(GLS) پانلی برآورد شدند. بر طبق نتایج متغیر های ضریب نفوذ اینترنت و شدت مشترکان تلفن های همراه به ترتیب اثر منفی معنادار و مثبت بی معنی بر شاخص شدت انرژی استان ها داشته اند؛ در این میان، کنترل اثر متغیر ضریب نفوذ اینترنت در مدل اقتصادسنجی پژوهش، باعث افزایش کشش قیمتی شدت انرژی شده و کارایی سیاست های قیمتی را ارتقاء می دهد. هم چنین تاثیر متغیر شدت شاغلان با مدرک فوق دیپلم و لیسانس در کاهش شدت انرژی استان ها بیشتر از اثر متغیر شدت شاغلان با مدرک تحصیلات تکمیلی(فوق لیسانس و بالاتر) است. در مجموع شاخص اقتصاد دانش بنیان باعث کاهش انرژی بری تولید ناخالص داخلی استان ها شده و ساختار اقتصادی دانش بنیان پتانسیل کاهش شدت انرژی در استان های کشور را دارا می باشد.
    کلیدواژگان: شدت انرژی، استان های کشور، اقتصاد دانش بنیان، سیاست های اقتصاد مقاومتی
  • محمدحسن فطرس، مریم هوشیدری صفحه 147
    نفت ازجمله کالاهای استراتژیک جهان وبه عنوان یکی از نهاده های مهم تولید هرکشور به شمار می رود. با توجه به تاثیر گسترده ی منفی نوسانات قیمت نفت بر بخش های مختلف اقتصاد ایران، مانعی برای کارایی بازاربورس به شمار می رود و بر عملکرد سرمایه گذاران تاثیر گذار می باشد. بر این اساس نیازمند درک دقیق تغییرات قیمت نفت برروی شاخص سهام هستند. تعیین قیمت نفت به عوامل متعددی بستگی دارد که اغلب آنها از کنترل تولید کنندگان آن خارج است. همین مسئله سبب شده است که وضعیت اقتصادی اغلب کشورهای وابسته به درآمدهای نفتی تحت تاثیر نوسانات قیمت نفت قرار گیرد. این مقاله به بررسی نوسانات بازدهی قیمت نفت بر روی نوسانات بازدهی شاخص بورس اوراق بهادار با استفاده از یک مدل GARCH چند متغیره و داده های ماهانه طی دوره زمانی ماه می 2001 تا ماه مارس 2016 می پردازد. متغیرهای مورد استفاده در این پژوهش قیمت جهانی نفت خام، شاخص قیمت بورس تهران و نرخ ارز می باشد که بازدهی این متغیرها با استفاده از فرمولی که در قسمت معرفی متغیرها آورده شده است، تعریف شده است. در این مطالعه، پس از انجام آزمون مانایی و همچنین آزمون ARCH، برای پی بردن به وجود اثر آرچ در متغیرها، با استفاده از رهیافت BEKK ارتباط نوسانات بازدهی قیمت نفت خام و بازدهی شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران بررسی شده است. براساس نتایج پژوهش رابطه منفی و معنی داری میان نوسانات بازدهی قیمت نفت خام ونوسانات بازدهی شاخص بورس اوراق بهادار تهران وجود دارد، همچنین رابطه منفی ومعنی داری میان نوسانات نرخ ارز و بازدهی نوسانات بازدهی شاخص بورس اوراق بهادار تهران وجود دارد.
    کلیدواژگان: نوسانات قیمت نفت، نوسانات شاخص کل، گارچ چند متغیره، مدل BEKK
  • داود منظور، روح الله کهن هوش نژاد، مسعود امانی صفحه 179
    رژیم مالی فصل ممیز میان قراردادهای نفتی است. رژیم های مالی در قراردادهای نفتی به دو دسته کلی امتیازی و قراردادی تقسیم می شود. تفاوت میان قراردادهای خدمت و مشارکت درنحوه جبران خدمات پیمانکار است که به صورت نقدی یا به صورت نفت خام پرداخت شود. در قراردادهای مشارکت در تولید، پیمانکار حصه ای از نفت تولیدی را دریافت می نماید. یکی از معیارهای اصلی ارائه مقایسه ای کلی از رژیم های مالی، میزان سهم بری طرفین قرارداد است که به صورت ارزش واقعی بیان می گردد. مقایسه میزان سهم بری پیمانکار خارجی براساس ارزش فعلی خالص دریافتی در پروژه های مورد مطالعه نشان می دهد انعقاد قراردادهای مشارکت در تولید در میادین نفتی آزادگان، سروش و نوروز، فروزان و اسفندیار نسبت به بیع متقابل برای کشور میزبان (ایران) می توانست مطلوب تر و کم هزینه تر باشد.
    کلیدواژگان: رژیم مالی، قرارداد بیع متقابل، قرارداد مشارکت در تولید، سهم بری، ایران
|
  • Fariba Asadi, Mohammad Hossein Karim, Majid Feshari Page 1
    Despite the high potential of geothermal energy in Iran, only 100 MW of geothermal power will be produced in 2017, Because noticeable amount of subsides have allocated to fossil fuels plants in recent years. This study aims to compare final cost of geothermal electricity with electricity cost of other kinds of prevalent power plants in Iran. The levelized cost method includes investment, operation and maintenance, fuel and pollution costs of each technology which produce electricity. Comparison of final costs of electricity on export price of fules and externalities costs reveals that high capacity factor, independence on fossil fuels and low emission costs, would make geothermal power plants competitive with other power plants in Iran. This study suggests that the liberalization of energy prices has a significant effect on geothermal power development in Iran and could provide the possibility for exporting more natural gas to foreign countries.
    Keywords: Geothermal Power, Energy Price Liberalization, Competitiveness, Levelized Cost of Electricity
  • Mohammad Saeed Khani, Esmaeil Fallahi, Mehdi Baneshi Page 29
    These days, achieving an optimal model and defining a comprehensive map for energy supply have become necessary in Iran. Considering a holistic approach and drawing a desired state in the different aspects of sustainability, including technical, economic and environmental criteria, this study introduces an optimal model in order to achieve cost-effective and environment-friendly energy resources under various 100 to 500-year scenarios using a genetic algorithm. Results determined the appropriate portfolio of energy resources in each mentioned period. According to the results, the share of fossil fuels to supply energy is higher than the other resources and the relative impact of financial indicator is more substantial than the environmental indicator in short-run, while this trend is rapidly changing toward renewable energy resources; so that a share of 63 percents of fossil fuels in the 100-year period has changed to the share of 62 percents of renewable energies during the 500-year period. Also estimating the harvest of each of the energy resources from there source capacity over a year showed that, along with increasing the length of various scenarios, the use of renewable and environment-friendly resources is recommended nearly full capacity utilization.
    Keywords: Geothermal Power, Energy Price Liberalization, Competitiveness, Levelized Cost of Electricity
  • Rahman Zareayan Mazrae Khosro, Hamed Shakouri Ganjavi Page 61
    The increasing use of cars in human life caused growth and development, but with the pervasive use of these vehicles, especially for personal use, it caused problems and harmful effects on health, economy and the environment. large parts of these effects are because of the amount and the way of energy consumption. To manage the fuel consumption, especially in the transportation sector, at first, it is necessary to extract the mechanism of consumption forming and then try to improve it. System Dynamics (SD) are the most important tools used in management and analysis and solving major economic issues. In this paper, first, by using Causal Loop Diagram (CLD), structure and variables affecting amounts of gasoline consumption are shown. In the next step validation of the simulation model is analyzed and after model validation, the price elasticity of gasoline demand of Tehran province is computed. This elasticity for short and long-term are -0.092 and 0.129, respectively. Calculated elasticites in this study decreased rather than previous research, these results refer to less proportion of gasoline price to individual incomes and higher need for transportation in Tehran.
    Keywords: Gasoline Price, Gasoline Demand, Price Elasticity of Demand, System Dynamics (SD)
  • Allah Morad Seif, Davoud Hamidi Razi Page 101
    Increasing the efficiency of production factors poses as a main part of the overall Iranian resistance economic policies explicitly pointed out at paragraphs 3, 4 and 20. In the meantime, energy efficiency increase has been highly regarded through country's policy makings. Because increasing energy consumption intensity not only leads to waste resources, but also environmental deadlock as well as reduces ecological strength. In this regard, the realization of quantitative and qualitative structure of the knowledge-based economy in the country and the provinces could culminate in energy consumption intensity reduction.
    Regarding to cases mentioned above, this study aims to investigate the relationship between selected indicators of knowledge-based economic structure and energy intensity index among provinces of Iran during the period of 2010-2013. Therefore, the econometric models of study stipulated within the framework of panel data and coefficients were estimated by panel GLS estimator. According to the results, variables of Internet penetration rate and intensity of mobile phone subscribers have negatively and positively affected energy intensity index of provinces respectively. Furthermore, intensity of employees with Associate and BA degrees significant and negative affects on energy intensity of provinces. Also, the intensity of employees with Graduate Studies significantly decreases provinces energy intensity but less than the first.
    Keywords: Energy Intensity, Provinces of Iran, Knowledge, Based Economy, Policies of Resilence Economy
  • Mohammad Hassan Fotros, Maryam Hoshidari Page 147
    Oil is one of the strategic commodities in any country because it is an important input of production process. According to negative impact of oil price fluctuations on the various sectors of the Iranian economy, stock market performance is an obstacle for investors based on results and performance respectively. So, we need a detailed understanding of oil price changes on the stock index. Determination of oil prices depends on many factors, most of which are beyond the control of the producer of oil. This issue depends on oil revenues affected by fluctuations of oil prices .This paper examines the volatility of oil prices on the Stock Exchange Volatility index using a multivariate GARCH model and employs monthly data for the period May 2001 to March 2016. The stationary test as well as test ARCH, to infer the existence of Arch on the variables, using the approach BEKK volatility in crude oil prices and efficiency regarding the Tehran Stock Exchange Index has been investigated. results of this study show the significant negative relationship between volatility in crude oil prices and volatility in Tehran Stock Exchange Index and There is also a significant negative relationship between exchange rate fluctuations and show that volatility returns Tehran Stock Exchange index exists.
    Keywords: Fluctuations in Oil Prices, Fluctuations in Index, GARCH Multivariate Model BEKK
  • Davood Manzoor, Roohollah Kohan Hoosh Nejad, Masoud Amani Page 179
    Fiscal regime is one of the main differences between petroleum contracts. Fiscal regimes in oil contracts are divided in two main categories namely Concessionary and Contractual Systems. In contractual systems, the main difference between service and production sharing contracts is the way of compensation of contractor services which could be in cash or in kind. In production sharing contracts the contractor receives a portion of produced oil. One of the main criteria to compare fiscal regimes is government and contractor takes in real values. Comparing the net present value of contractor take shows that PSC could have been more desirable and cost effective in Azadegan, Soroush & Norouz, Forouzan & Esfandyar oil fields than Buy-Back contracts.
    Keywords: Fiscal Regime, Buy, Back, Production Sharing, Take, Iran