فهرست مطالب

جغرافیا و برنامه ریزی - پیاپی 31 (بهار 1389)

نشریه جغرافیا و برنامه ریزی
پیاپی 31 (بهار 1389)

  • تاریخ انتشار: 1389/02/21
  • تعداد عناوین: 8
|
  • رحمت محمدزاده، فاطمه سرافروزه صفحه 1
    مقاله حاضر به بررسی میزان انطباق عوامل اقلیمی با شبکه ارتباطی شهر ارومیه می پردازد. اهمیت این موضوع بیشتر از آن رو است که با شناخت و به کارگیری عوامل محیطی و اقلیمی می توان به سهم خود به پایداری توسعه شهر کمک کرد. این مطالعه علاوه بر مشاهدات میدانی با به کارگیری اطلاعات سازمان هواشناسی کشور به روش اولگی انجام می گیرد. تجزیه و تحلیل اطلاعات موجود نشان می دهد که در شهر ارومیه به جز سه ماه اردیبهشت، خرداد و شهریور در بقیه ماه ها بهره گیری از انرژی خورشیدی و یا ایجاد سایه جهت برقراری آسایش اجتناب ناپذیر است. به هنگام شب نیز به غیر از چهار ماه اردیبهشت، خرداد، تیر و مرداد در بقیه ماه ها شرایط بیوکلیمایی سردی حاکم است. با انطباق نتایج حاصل از بررسی عوامل اقلیمی با شبکه ارتباطی شهر ارومیه معلوم می شود که بافت سنتی (ارگانیک) در ارتباط با اقلیم منطقه شکل گرفته، لیکن این مساله در بافت جدید بر اثر رشد بی رویه و ناموزون شهر نادیده گرفته شده است. بنابراین در چنین شرایطی در راستای کاهش مشکلات موجود علاوه بر ملاحظات عوامل محیطی و اقلیمی لازم است بافت اولا به صورت متراکم و فشرده بوده، ثانیا طراحی خیابان ها عمدتا در جهات شمالی جنوبی توسعه یابند.
    کلیدواژگان: عوامل اقلیمی، خیابان، بیوکلیما، شبکه ارتباطی، شهر ارومیه
  • مسعود تقوایی، رسول بابانسب، چمران موسوی صفحه 25
    مقاله حاضر با هدف تحلیل وضعیت فناوری اطلاعات و ارتباطات و نقش آن در مدیریت و برنامه ریزی شهری است. که براساس یافته ها و نتایج یک بررسی میدانی از شهر نجف آباد در بین سازمان ها و شهروندان تهیه شده است. روش جمع آوری اطلاعات برمبنای کتابخانه ای، اسنادی و نیز میدانی (پرسشنامه ای) بوده و جهت تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS استفاده شده و در نهایت نتایج زیر به دست آمده است. - میزان استفاده افراد از امکانات ICT جهت انجام امور رایج شهری پایین است. - مراکز، امکانات و پایگاه های اینترنتی خدمات رسان ICT در سطح شهر نجف آباد در ارایه خدمات الکترونیکی به شهروندان تا حدودی رضایت بخش بوده است. - در مورد شاخص های شهروند الکترونیک و میزان پذیرش آن، افراد آمادگی بیشتری برای استفاده از این فناوری را دارند. - و نهایتا این که دسترسی به فناوری اطلاعات و ارتباطات هر چند در بین مدیران بالاست ولی شهروندان اکثر کارهای خود را از طریق مراجعه حضوری انجام می-دهند. مطالعه صورت گرفته نشان می دهد که به دلیل ضعف های ساختاری و عدم تخصص در استفاده از این فناوری، مدیران تمایل بیشتری به انجام دادن کارها به روش سنتی دارند که نیازمند آموزش در این زمینه است. همچنین در خاتمه پیشنهاداتی برای توسعه این فناوری در جوامع شهری ارایه شده است.
    کلیدواژگان: فناوری اطلاعات و ارتباطات، برنامه ریزی شهری، مدیریت شهری، جامعه اطلاعاتی
  • حسن لشکری، میترا امینی صفحه 51
    به منظور پهنه بندی بارش های تگرگ دوره آماری (1996-2005) میلادی، کدهای مربوط به بارش تگرگ (27، 89، 96، 99) از 100 کد مربوط به گروه هفتم (w هوای حاضر) از داده های مربوط به 14 ایستگاه سینوپتیک استان های خراسان شمالی، رضوی و جنوبی، استخراج و مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. از لحاظ سینوپتیکی نیز نقشه های سینوپتیک دو نمونه از سامانه هایی که از بارش تگرگ شدیدی نسبت به سایر نمونه ها برخوردار بود از 24 ساعت قبل از شروع بارش، در این دوره مورد بررسی قرار گرفته ا ند. نتایج نشان داد که در دوره 10 ساله (1996-2005) بیشترین فراوانی بارش تگرگ به ترتیب مربوط به ایستگاه های نیشابور، بجنورد و بیرجند بوده است و در مقابل، ایستگاه های سرخس، تربت جام و مشهد از کمترین فراوانی برخوردار بوده اند. از نظر زمانی (ساعتی و ماهانه) نیز بارش ها مورد بررسی قرار گرفتند. که نتایج نشان داد از لحاظ دوره شبانه روزی، ساعت 9 تا 15 و در بین ماه های سال نیز به ترتیب، ماه های مارس، آوریل و دسامبر حداکثر فراوانی را داشتند. این بررسی نشان داد، که در دوره آماری مورد مطالعه بارش تگرگ به ترتیب در شمال غرب، شمال و سپس جنوب منطقه مطالعاتی حداکثر فراوانی را داشته اند و کمترین فراوانی مربوط به شرق منطقه است. نتایج بررسی ها نشان داد که در حداکثر بودن فراوانی وقوع در نواحی ذکر شده علاوه بر ارتفاع زیاد آنها از سطح دریا، محل ورود سیستم های همراه با بارش تگرگ نیز نقش موثری داشته است.همان طور که در نقشه ها دیده می شود محل ورود این سیستم ها به منطقه مطالعاتی بیشتر از سمت شمال و جنوب منطقه بوده و به همان نسبت این مناطق بیشتر تحت تاثیر قرار گرفته-اند.
    کلیدواژگان: تگرگ، پهنه بندی، سینوپتیک، سامانه خراسان بزرگ
  • مینا بابازاده، حسین محمدی صفحه 109
    به طور کلی کشورهای جهان با مشکل رو به افزایش اثرات بهداشتی آلاینده های هوا که ناشی از فعالیت هایی است که سبب گسترش آلاینده ها در اتمسفر می-شود، مواجه هستند. مه دودفتوشیمیایی نیز یکی از مخرب ترین اثرات آلودگی هوا بر جو را داراست. این پدیده وضعیتی است که گسترش سریع آلاینده ها در معرض نور خورشید توسعه پیدا می کند و باعث ایجاد ترکیباتی از هزاران نوع ماده شیمیایی خطرناک می شود که اثرات آنها تاثیرات عمده ای بر محیط زیست به جای می گذارند، در این مقاله سعی شده است با استفاده از روش های آماری استنباطی چون ضریب همبستگی و معادله خط رگرسیون مورد پردازش و برای بررسی ارتباط بین متغیرها با تشکیل مه دود در شهر از فرمول پیرسون (معادله درجه اول) جهت ضریب همبستگی استفاده شود تا بتوان ارتباط منطقی بین متغیرهای تحقیق از جمله آلاینده های هوا، وارونگی هوا و نقشه های هوا در تراز 250و500 هکتوپاسکال در طول دوره آماری (2007-1998) به صورت ماهانه در طی روزهای تشکیل مه دود مورد بررسی قرار گرفت با توجه به نتایج، ارتباط بین تشکیل مه دود و آلاینده های ذکر شده بیش از 90 درصد برآورد شده و همچنین در روزهای تشکیل مه دود جریانات سرد ورودی بر روی تهران و همچنین وجود وارونگی هوا و ارتفاع کم آن نسبت به سطح زمین تشکیل مه دود را تشدید کرده است.
    کلیدواژگان: آلودگی هوا، وارونگی هوا، مه دود فتوشیمیایی، آلاینده ها، نقشه های جو بالا
  • کریم حسین زاده دلیر، محمدرضا پورمحمدی، علیرضا سلطانی صفحه 131
    هم اکنون بیش از چهار دهه از زمان تهیه و اجرای طرح های جامع شهری در ایران می گذرد. به اعتقاد کارشناسان این طرح ها علی رغم صرف هزینه و انرژی زیاد در دست یابی به اهداف تعیین شده به دلایل مختلف ناموفق بوده اند. در این مقاله با علم به اینکه عدم هماهنگی سازمان های موثر در امر خدمات شهری، نحوه تهیه و اجرای طرح ها و عدم مشارکت مردم در ناکارآمدی این طرح ها تاثیر زیادی داشته، با تکیه بر مطالعات میدانی، اسنادی و کتابخانه ای پیرامون موضوع بحث شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که میان عدم وجود مدیریت واحد شهری، شیوه تهیه و اجرا و هم چنین عدم دخالت مردم در تهیه طرح ها با ناکارآمدی آن ارتباط متقابل وجود دارد.
    کلیدواژگان: طرح جامع، تهیه و اجرا، مدیریت واحد شهری، عدم هماهنگی، ناکارآمدی طرح
  • فیروز جمالی، فیروز جعفری صفحه 153
    ایجاد تعادل در برنامه ریزی ایجاب می کند که برنامه ریزی ملی، منطقه ای (ناحیه ای) همسو و هم جهت شده و بنابه ضرورت هر ناحیه، به طور مجزا، ولی در راستای برنامه ریزی ملی تحت نظام قرار گیرد. این مساله بخصوص در کشورهای جهان سوم مانند ایران بیشتر ضروری می نماید. در ایران رشد اقتصاد سرمایه داری، اصلاحات ارضی، تمرکز نظام سرمایه گذاری اقتصادی و اجتماعی در شهرهای بزرگ خصوصا کلانشهر تهران، نابسامانی های عدیده ای را در سطح ملی، منطقه ای و ناحیه ای پدید آورده است. توزیع نامتعادل امکانات و خدمات گوناگون و تمرکز آن به ویژه در کانون های بزرگ شهری از ویژگی های این نابسامانی است.در این تحقیق به بررسی و تحلیل نظام اسکان سلسله مراتبی سکونتگاه های شهرستان هشترود به لحاظ جمعیتی و کارکردی و وضعیت اقتصادی پرداخته شده است. روش پژوهش توصیفی تحلیلی است و از مدل های کمی و نرم افزارهای رایانه ای استفاده شده است. بررسی های صورت گرفته در سطح شهرستان هشترود نشان می دهد که اولا به دلیل کمبود امکانات زیستی از قبیل خدمات بهداشتی، آموزشی و رفاهی روز به روز از تعداد جمعیت روستا ها کاسته شده و برخی نیز کاملا تخلیه شده اند و بر این اساس برون کوچی شدید سبب شده است تا اکثر دهستان های شهرستان به لحاظ جمعیتی از انتظام فضایی مناسبی برخوردار نباشند. ثانیا مرکز شهرستان (شهر هشترود) نیز به دلیل ضعف امکانات مالی و تجهیزات فنی از ارایه خدمات بهینه به مراکز حوزه نفوذ خود عاجز بوده و همین امر منجر به نارسایی در انتظام فضایی شهرستان شده است.
    کلیدواژگان: برنامه ریزی، ساختار فضایی، سازمان فضایی، نظام سلسله مراتبی، هشترود
  • بهروز ساری صراف، بهرام حاجی میرزایی، اشرف ملکیان صفحه 187
    هدف کلی مقاله حاضر مطالعه پدیده یخبندان و تاثیر آن بر تولیدات محصولات کشاورزی شهر اردبیل است. برای این منظور از آمار درجه حرارت حداقل روزانه ایستگاه هواشناسی اردبیل (از سال 1356 تا 1378 شمسی) و روش های آماری مختلف استفاده شد. در این راستا نوسان تاریخ وقوع یخبندان ها و طول فصل رشد شهرستان اردبیل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
    نتایج نشان داد که تاریخ وقوع یخبندان ها، بیشتر به سمت یخبندان های زودرس پاییزه (به طرف اوایل فصل پاییز) و دیررس بهاره (از اوایل فصل بهار به سوی اواسط آن) گرایش داشته و طول فصل رشد در اغلب سال های انتخاب شده فراتر از حد میانگین آن بوده است. بین تاریخ های وقوع اولین یخبندان پاییزه و آخرین یخبندان بهاره و نیز زمان (سال)، ضریب همبستگی ضعیفی برقرار بوده و وقوع یخبندان های زودرس و دیررس، در زمان وقوع یکدیگر آن چنان تاثیر قابل ملاحظه ای نداشته است. ضرایب رگرسیون ثابت کرد که تاریخ های وقوع یخبندان ها و طول فصول رشد به ازای هر واحد افزایش در واحد زمان (سال)، دارای تغییر و نوسان تدریجی بوده است، به طوری که خط روند تاریخ های وقوع یخبندان های بهاره به سمت اواسط فصل بهار و یخبندان های پاییزه از اواسط فصل پاییز به طرف اوایل آن متمایل شده اند و در نتیجه، طول فصل رشد، کاهش پیدا کرده است. میانگین تاریخ وقوع آنها ثابت نبوده بلکه به فاصله چند روز اختلاف نسبت به میانگین خود، سال به سال تغییر و نوسان داشته است.
    کلیدواژگان: شهرستان اردبیل، درجه حرارت حداقل روزانه، یخبندان، تحلیل آماری
  • سیدمحسن حبیبی، سارا حمیده، نوید پورمحمدرضا صفحه 209
    هدف این نوشتار، کاوشی در اندیشه ها و تفکرات دکتر حسین شکویی از طریق بازخوانی آثار و بررسی سیر تحول و تطور اندیشه در فکر و ذهن او در قالب سه دوره فکری مشخص است. دوره اول (1353 1349) با دو کتاب «فلسفه جغرافیا» و «جغرافیای شهری» تعریف می شود. بازخوانی و بررسی دقیق آثار این دوره، دکتر شکویی را در مقام شارح اندیشه ها و مکاتب جغرافیایی معرفی می کند. مطالعه و بررسی آثار دوره دوم حیات فکری علمی او (1357 1353) کتاب های «شهرک های جدید»، «مقدمه بر جغرافیای جهانگردی»، «محیط زیست شهری» و «حاشیه نشینان شهری» نشان از تحولی معنادار و قابل توجه در اندیشه ها و تفکراتش دارند. دکتر شکویی در این دوره با تاکید بر شارح بودن به نقد و تحلیل مضامین و موضوعات جغرافیایی می پردازد. دوره سوم فعالیت های علمی او (1384 1357) مشتمل بر کتب و مقالات متعددی است که با نگارش «جغرافیای کاربردی و مکتب های جغرافیایی» آغاز و با تحریر «اندیشه های نو در فلسفه جغرافیا (جلد دوم)» پایان می یابد. واقع امر این است که در آثار دوره متاخر، نخستین رایحه های نظریه پردازی در باب موضوعات جغرافیایی در کنار شرح و نقد و تحلیل آنها به مشام می رسد. بدین ترتیب در دوره سوم، دکتر شکویی در عین شارح و ناقد بودن به تدوین نظریه نیز روی می آورد.
    کلیدواژگان: مکتب های جغرافیایی، فلسفه جغرافیا، جغرافیای شهری، جغرافیای کاربردی
|
  • R. Mohammadzade, F. Sarafrozeh Page 1
    This article is an attempt to inspect the compatibility between climate factors and circulation system in Urmia city. The importance of this subject is due to the fact that not only environmental and climate factors can mitigate the social, economic, and living problems but also they play important role in the path of sustainable development in a city. In addition to sightseeing and field studies, this research utilizes the information obtained from the Meteorological Organization through applying the Olgey method. Analysis of the data on existing site indicates that in Urmia city except three months of May, June, and September, in other months, the productivity of solar energy and provision of shade in making safety is invariable. At nights also except four months of May, June, July, and August, in all other months, there is the existence of a cold bioclimatic condition control. The adjustment of results on the relationship between climate factors and communication system of the study area, it has become clear that fabric (organic) texture of the city has developed in relation with the region's climate, but this fact has ignored in the newly built texture because of exceeding and imbalanced development. Therefore, under these conditions to mitigate existing problems, it is necessary that the urban texture should be compact and the design of the streets should be in the north to south directions added to this the environmental and climate consideration in development of new urban spaces.
  • M. Taghvaei, R. Babanasab, C. Mousavi Page 25
    The aim of present study is to analyze the ICT status and it's role on city planning and management. This study is based on the findings and result of a case study conducted in Najaf Abad city and the data is collected among organizations and citizens of the mentioned city. Data was gathered through library research, questionnaires and related documents. The gathered data was analyze using SPSS. The researchers came up with the following
    Results
    - The frequency of using ICT facilities in doing common deeds of city is very low.- ICT centers, facilities and internet serving bases in Najaf Abad did a satisfying job in E-citizen to people. - Regarding E-citizen index and the extract of it' acceptance, individuals were more willing to use this technology.- And finally, the ICT is easily available for managers and individuals to do their affairs usually in person. The study showed that managers tend to do these affairs traditionally, due to structural deficiencies and lack of expertise in using this technology. A number of issues were also suggested to the improvement of this technology in cities.
  • M. Babazadeh, H. Mohammadi Page 109
    Many countries are facing with the problems of increasing trend of the air pollutant impacts, which are resulted from pollutant dispersing activities in the atmosphere. Photochemical smog also has the most dangerous destroying impacts in the atmosphere. Through this situation the pollutants spread rapidly under the sunlight, and produce a big variety of dangerous chemical complexes, affecting the environment. We have tried to survey the relation of variables for smog formation in the city through the “Pearson” formula to calculate the integration coefficient. Deductive statistical methods like integration coefficient and linear equilibrium of regression, to were used find the logic relation of the variables like air pollutants, and inversion. Air maps in the contour line of 250, 500 hpa and the statistical duration of (1998-2007) were studied monthly in smoggy days. As a result' the relationship between these pollutants and the process of the smog formation was estimated to be more than 90%, and it increases according to the cold air flows, inversion, and it‘s low height from the earth surface.
  • K. Hosseinzadeh Dalir, M. Pourmohammadi, A. Soltani Page 131
    By now it is more than four decades from providing and execution of Iran first urban Comprehensive Plans. Evaluation of these plans with experts shows the process of these plans not successful. In this paper the fact that lack of coordination between to be urban planning organizations, the manner of providing and execution, and lack of public participation lead to the ineffectiveness of the plans, relying on literature review and field study and finally the comparing the plan document are discussed.Results of this research show that there is lack of coordination of urban management organizations, style of providing and execution and lack of public participation public in urban plans which are inefficient.
  • F. Jamali, F. Jaffari Page 153
    Balanced planning necessitates a harmonious national and regional planning as well as a specific and relevant project for a given region under the whole system of national order. This is particularly even more necessary in the third world countries such as Iran. In Iran the growth of economy based on capitalism, land reform, concentration of social and economic investment in major cities particularly in Tehran metropolis, has brought about several irregularities in the national and regional level. Unbalanced distribution of facilities and various services and their concentration in large urban centers have been the characteristics of this irregularity. In This study the hierarchy of settlement of Hashtrud Township has been examined and analyzed in terms of its demographic functional and developmental planning. Research methodology employed is descriptive-analytical and quantitative models and relevant computer software has been made use. Conducted researches in the township level of Hashtrud suggest that firstly, due to the lack of living facilities such as health and educational and welfare services the population of villages declines steadily and some of its are vacated, and in rural phenomenon of migration occurs area than a large number of ruralareas of Hashtrud township lack the proper spatial order in terms of population distribution. Secondly, the township centre (Hashtrud city) also has been unable to offer optimism services to it hinterland due to the poor financial facilities and technical equipments. This has led to irregularities in the spatial order of the township.
  • B. Sari Sarraf, B. Haji Mirzayee, A. Malekiyan Page 187
    The main objective of this article is studying the freezing phenomenon and its influence on Ardebil township agricultural crop production. Minimum daily temperature data of the Ardebil Meteorology Station (from 1977 up 1998) were used and different statistical methods were applied.Results indicate that the period of freezing tend to untimely fall freezing (towards beginning of fall) and late spring freezing (from beginning of spring to middle of it) and the duration of growth season in often selected years is more than its mean. The coefficient of weak correlation was set up and the untimely and late freezing did not have remarkable influence. The regression coefficient proved that dates of freezing and duration of growth seasons had gradually changes and oscillation. In return for each increasing unit in time unit (year), so that the process line of spring freezing tended to middle of spring and the fall freezing from beginning of fall tended to middle of it and consequently duration of growth season had decreased. The mean of happening time was not fixed, but difference in some days toward its mean had changes and oscillation from year to year.
  • M. Habibi, S. Hamide, N. Pour Mohammadreza Page 209
    The purpose of this paper is to investigate Dr. Shakui`s thoughts and opinions through reading his works carefully and to represent a narration of evolution trend in his thought and mind in three specified intellectual periods. The first period (1970-74) is defined with two books,” Philosophy of Geography” and “Urban Geography”. Investigating the works of the above period precisely, demonstrates Dr. Shakui as a commentator of geographical thoughts and schools. Studying the works written in the second period of his intellectual-scientific life (1974-1978) –“New Towns”, “A Preface on Tourism Geography”, “Urban Environment” and “Urban Slum Residents” represents a significant and considerable evolution in his opinions and thoughts. In this period Dr. Shakui turns to criticism and analysis of geographical concepts and issues while still emphasizing on explanation. The third period of his scientific activities (1978-2005) including several books and papers starts with writing "Operational Geography and Geographical Schools" and ends with "New Thoughts in Philosophy of Geography" (second volume). In fact in his works of the recent period the first signs of theorizing about geographical issues along with explaining, criticizing and analyzing them are considered. Therefore' Dr. Shakui starts codifying theories while he is still explaining and criticizing.