فهرست مطالب
نشریه جغرافیا و برنامه ریزی
پیاپی 35 (بهار 1390)
- 188 صفحه، بهای روی جلد: 5,000ريال
- تاریخ انتشار: 1390/07/20
- تعداد عناوین: 8
-
-
صفحات 1-24جغرافیای سیاسی کلان شهر تهران، کوله باری از تجربه های تاریخی و سیاسی ملت ایران را به همراه دارد. این شهر بیش از دو قرن به عنوان قلب تپنده ایران در تمام ابعاد سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و حتی امور نظامی و امنیتی تکیه گاه اصلی کشور بوده است. شاید، زمانی که تهران به عنوان پایتخت ایران انتخاب شد، کسی فکر نمی کرد که این شهر، حداقل برای یک دوره طولانی، حتی بعد از تغییر و تحول دولت و ساختار حکومت و نظام سیاسی حاکم بر جامعه ایران، پایتخت ایران باقی بماند. مروری بر تاریخ سیاسی این شهر در طول حیات سیاسی آن، نشان می دهد که در طول دو قرن اخیر، کلید حفظ و بقای ایران در مرکزیت سیاسی این شهر نهفته است. با این حال، با توجه به واقعیت های کنونی جغرافیای سیاسی ایران، پذیرفتنی نیست که جایگاه سیاسی تهران برای همیشه ثابت بماند. به طور کلی، هدف اصلی این مقاله بررسی و تحلیل نقش آفرینی تهران به عنوان مرکز قدرت در ساختار جغرافیای سیاسی و سازمان سیاسی فضای ایران می باشد.
کلیدواژگان: تهران، سیستم متمرکز، سازمان سیاسی فضا، جغرافیای سیاسی -
صفحات 25-48امروزه کشت و برداشت دانه های روغنی در سطح جهان از ارزش اقتصادی بسیار بالایی برخوردار می باشند. دانه های روغنی کلزا نوعی از دانه های روغنی اقتصادی است که چند سالی است سعی می شود سطح زیر کشت آن را در مناطق مختلف کشور بالا ببرند. اما باید متذکر شد که با توجه به تاثیر عوامل گوناگون بر رشد و عملکرد کلزای پاییزه، فرایند سنجش تناسب اراضی برای کشت آن مستلزم استفاده از اطلاعات جامع و متنوع مکانی و توصیفی است. فن آوری GIS امکان بهره گیری از این نوع داده ها را فراهم ساخته و تحلیل فضایی اطلاعات را براساس مدل های مورد نظر تسهیل نموده اند. لذا در پژوهش حاضر با در نظر گرفتن نیازهای اکولوژیک کلزای پاییزه از روش های تصمیم گیری چند معیاره (MCDM)، مبتنی بر روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) استفاده شده و در محیط نرم افزاری ARC/GIS 9/3 مدل سازی و سپس تحلیل فضایی اطلاعات صورت گرفت. نهایت اینکه، اراضی مستعد استان اردبیل جهت کشت کلزای پاییزه از لحاظ عناصر اقلیمی ارزیابی و پهنه بندی شد. نتیجه ی تحقیق نشان می دهد مناطقی که در وضعیت محدودیت شدید، نسبتا شدید، متوسط، محدودیت کم و بدون محدودیت قرار دارند به ترتیب 43/23، 66/31، 70/16، 36/18 و 85/9 درصد از کل مساحت استان را به خود اختصاص داده اند.
کلیدواژگان: کلزای پاییزه، مدل سلسله مراتبی (AHP)، روش های تصمیم گیری چند معیاره، استان اردبیل، سیستم اطلاعات جغرافیایی -
صفحات 49-76بخشی از انتقادهایی که امروزه از شهرها به عمل می آید، متوجه یکنواختی و کسالت بار بودن زندگی در شهر و فضاهای شهری است. ساخت و ساز، شتاب چشم گیری به خود گرفته است و آمارها و شواهد حکایت از رشد و گسترش مادی و فیزیکی شهرها دارد. با توجه به شرایط و مشکلات شهرنشینی، موضوع گذران اوقات فراغت و فضاهای فراغتی به یکی از محورهای اساسی در برنامه ریزی و مدیریت شهری تبدیل شده است. رویکردهای نوین در برنامه ریزی شهری ایجاد فضاهای فراغتی و تامین تسهیلات تفریح، ورزش، آموزش و هنر برای عموم شهروندان را سرلوحه کار خود قرار داده اند و توسعه این فضاها را از عوامل لازم در اعتلای کیفیت محیط و زندگی شهری محسوب می نمایند. مبنای نوشتار حاضر، بررسی رابطه استفاده از فضای فراغتی و اعتلای فرهنگ شهری و سنجش تناسب میان «وسعت فضای فرهنگی موجود» با «میزان مشارکت مردم» در امور فرهنگی است. برای انجام این بررسی داده های مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه از مناطق نمونه جمع آوری شد. پس از استخراج نتایج پرسشنامه ها، با استفاده از نرم افزارSPSS محاسبات آماری برای یافتن رابطه میان متغیرها انجام شد. نتایج به دست آمده بیانگر عدم وجود ارتباط میان افزایش کمی فضاهای فراغتی و اعتلای فرهنگ شهری است. درباره موضوع نقش افزایش فضاهای فراغتی در افزایش مشارکت شهروندان نتایج به دست آمده حاکی از وجود ارتباط میان متغیرهای «افزایش وسعت فضاهای فراغتی» و «میزان مشارکت شهروندان» می باشد.
کلیدواژگان: اوقات فراغت، وسعت فرهنگی، پرسشنامه، شهروندان، تهران -
صفحات 77-96در طی سه دهه اخیر، با افزایش عواقب ناشی از نابودی باغات در محدوده داخلی و خارجی شهرها در اثر توسعه شهرنشینی، سازمان دهی و توسعه فعالیت های فضای سبز شهری امری اجتناب ناپذیر می باشد. در این زمینه نقش پارک های محله ای در تعدیل آلودگی های صوتی و هوایی و جلب رضایت شهروندان، موجب توجه بیش از پیش مسؤولان شهری به این نوع پارک ها شده است. در این راستا، مطالعه حاضر سعی در بررسی عوامل مؤثر بر تمایل به پرداخت افراد برای پارک های محله ای با برآورد مدل توبیت در شهر تبریز دارد. داده های تحقیق پس از انتخاب تصادفی دو پارک شمس و منظریه از بین پارک های محله ای شهر تبریز، از طریق روش ارزشگذاری مشروط و تکمیل پرسشنامه به طریق حضوری از بین 147 بازدیدکننده از این دو پارک در سال 1387 به دست آمده است. براساس نتایج، 69 درصد از استفاده کنندگان حاضر به پرداخت مبلغی برای استفاده از امکانات این پارک ها می باشند. میانگین تمایل به پرداخت ماهانه هر خانوار برای این پارک ها 12،520 ریال (حدود 2/1 دلار) می باشد. نتایج حاصل از برآورد مدل توبیت نشان می دهد که عواملی چون سطح درآمد خانوار، تعداد افراد خانوار، جنسیت، رضایت از امنیت اجتماعی پارک و تاهل افراد رابطه مثبت و معنی دار و متغیر سطح تحصیلات رابطه منفی و معنی داری با تمایل به پرداخت افراد برای پارک های محله ای دارند.
کلیدواژگان: ارزشگذاری مشروط، تبریز، تمایل به پرداخت، پارک های محله ای، مدل توبیت -
صفحات 97-112شاخص های رقومی متعددی برای مطالعه زیست هواشناسی و زیست اقلیم شناسی از طرف دانشمندان پیشنهاد شده است که امروزه به طور گسترده در مطالعات آب و هواشناسی توریسم نیز مورد استفاده قرار می گیرند. شاخص های مبتنی بر بیلان انرژی بدن انسان که جزو شاخص های ترکیبی دما-فیزیولوژیک می باشند در این میان، اهمیت ویژه ای دارند. با توجه به اعتبار بیشتر این مدل ها در این مطالعه نیز که به بررسی شرایط مناسب اقلیمی از نظر توریستی در سواحل خلیج فارس و دریای عمان پرداخته شده است از شاخص های دما فیزیولوژیک دمای معادل فیزیولوژیک (PET) و نظر متوسط پیش بینی شده (PMV) استفاده شده است. در همین رابطه داده های روزانه برای هفت عنصر دمای حداقل، حداکثر و میانگین، رطوبت نسبی، سرعت باد، ابرناکی آسمان و فشار بخار جزئی که در آسایش اقلیمی انسان نقش موثری ایفا می کنند برای 6 ایستگاه ساحلی طی یک دوره 19 ساله از سال 1987 تا 2005، از سازمان هواشناسی کشوری دریافت شد. مدل RayMan که برای محاسبه این شاخص ها از طرف دکتر ماتزاراکیس در سال 1999 پیشنهاد شده است به کار گرفته شد. نتایج تحلیل ها نشان داد که در صورت استفاده از دمای حداکثرروزانه در محاسبات، به طور پراکنده شرایط آسایش حرارتی در تمام سال در سواحل جنوبی کشور وجود دارد ولی اگر دمای حداقل روزانه که نشانگر شرایط صبحگاهی و اوایل روز می باشد لحاظ گردد در برخی از ماه های دوره سرد به ویژه بهمن ماه، شرایط تنش سرما در تمام مناطق ساحلی خلیج فارس حکمفرماست. این در حالی است که در سواحل دریای عمان از اواسط دی ماه تا اواسط فروردین ماه شرایط آسایش بدون تنش حرارتی وجود دارد. همچنین معلوم شد که بر اساس نتایج شاخص های مورد مطالعه، میزان روزهای آسایش حرارتی در سواحل دریای عمان بیش از سواحل خلیج فارس است چرا که پدیده شرجی در سواحل دریای عمان نسبت به سواحل خلیج فارس کمتر بوده و در نتیجه باعث افزایش تعداد روزهای آسایش حرارتی در این قسمت از سواحل جنوبی کشور می گردد.
کلیدواژگان: آب و هواشناسی توریسم، شاخص های آسایش، دمای معادل فیزیولوژیک، نظر متوسط پیش بینی شده، سواحل جنوبی ایران -
تحلیل های کمی دولین ها در زمین های کارستی / «مطالعه موردی: منطقه تخت سلیمان»صفحات 113-135دولین ها از اشکال بزرگ کارستی در منطقه تخت سلیمان هستند که در شکل ها و اندازه های مختلفی به وجود آمده اند. این دولین ها در سطح منطقه به صورت یکسان پراکنده نشده اند، متغیرهایی مانند مساحت، پیرامون، عمق و ارتفاع از سطح دریا در آنها متفاوت بوده و چشم انداز خاصی به این منطقه کارستی بخشیده است. در پژوهش حاضر سعی شده تا ویژگی های مورفومتریک چهار متغیر یاد شده (مساحت، پیرامون، عمق و ارتفاع دولین ها) مورد بررسی قرار گرفته و مشخص شود که افزایش و یا کاهش هر کدام از آنها چه تاثیری بر روی متغیرهای دیگر داشته است. برای اندازه گیری ابعاد و دسته بندی دولین ها منطقه مورد مطالعه نقشه برداری شد و با بررسی های میدانی به صورت گروهی ویژگی های کمی آنها برداشت گردید. بعد از تجزیه و تحلیل آماری مشخص شد: هر چند که بزرگ ترین دولین در بلندترین قسمت منطقه تشکیل شده است، اما مساحت دولین ها رابطه مستقیمی با ارتفاع آنها ندارد، پیرامون دولین ها رابطه معناداری با مساحت آنها داشته اما این رابطه با عمق و ارتفاع در حد کمتری می باشد. عمق دولین ها رابطه معناداری با ارتفاع آنها دارد. در بررسی دولین های منطقه مشخص گردید که با افزایش ارتفاع به عمق آنها افزوده می شود. ارتفاع از عوامل مهمی است که به صورت یک متغیر مستقل روی عوامل دیگر تاثیر داشته است. عمق و محیط دولین ها از ارتفاع آنها تاثیر پذیرفته اند. عامل ارتفاع می تواند نقش موثری در مساحت دولین ها داشته باشد اما فعالیت های زمین ساخت در محدوده مورد مطالعه موجب شده تا ارتفاع دولین ها رابطه معنا داری با مساحت آنها نداشته باشد.
کلیدواژگان: دولین، مورفومتری، همبستگی، کارست، تخت سلیمان -
صفحات 137-162مکان یابی صحیح عناصر و خدمات شهری در شهرهای بزرگ با استفاده از فناوری نوین سیستم اطلاعات جغرافیای بدون شک حرکتی در جهت تحقق اهداف برنامه ریزی شهری است. در این مقاله سعی شده است با استفاده ازمدل SWOTبه تجزیه و تحلیل عوامل مؤثر در مکان یابی کتابخانه های عمومی پرداخته و سپس با بهره گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی و مدل های؛ تحلیل سلسله مراتبی، بولین و فازی به بررسی وضع موجود و تعیین بهترین مکان برای احداث کتابخانه های عمومی شهر اهواز پرداخته شود. سپس با مقایسه مدل ها، بهترین مدل را برای انتخاب مکان بهینه برای کتابخانه های عمومی برگزیده شده است. در نهایت مدل نهایی را با توجه به دو فاکتور مرکزیت و سازگاری برای معرفی مناطق پیشنهادی برای مکان یابی کتابخانه ها در شهر اهواز اقدام شده است. نتایج بررسی نشان می دهد که به دلیل بی توجهی به کاربری های سازگار و ناسازگار، کتابخانه های موجود از موقعیت مناسبی برخوردار نیستند و شهر اهواز نیاز به 11 کتابخانه جدید دارد و بهترین مدل برای انتخاب مکان بهینه کتابخانه های عمومی شهر اهواز، مدل تحلیل سلسه مراتبی است.
کلیدواژگان: کتابخانه های عمومی، سیستم اطلاعات جغرافیایی، تحلیل سلسه مراتبی، اهواز -
صفحات 163-180با توجه به اینکه اطلاعات اقلیمی جزو اطلاعات پایه بوده و در حقیقت تمامی مطالعات، طرح های تحقیقاتی و طراحی پروژه های عمرانی نیازمند این اطلاعات می باشند برحسب ضرورت و اهمیت کار و توانائی های که سیستم های اطلاعات جغرافیایی در این زمینه دارند در مرکز تحقیقات کشاورزی استان آذربایجان شرقی اقدام به طراحی و ایجاد بانک اطلاعات اقلیمی در محیط GIS شده که در آن از نرم افزارهای تخصصی آن نظیرArcGIS وILWIS استفاده شده است. این بانک اطلاعاتی که حاوی اطلاعات عناصر اقلیمی در قالب اطلاعات مکانی و اطلاعات توصیفی بوده به صورت ماهانه از ایستگاه های مختلف جمع آوری و در آن ذخیره می شوند و بر حسب نیاز کاربران و محققان با استفاده از الگوریتم های مناسب برنامه های تخصصی GIS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و خروجی های آن نیز به صورت نقشه های موضوعی، جداول و یا متن در اختیار آنان قرار می گیرد. این مقاله بر آن است که ضمن ارائه مباحث تئوریک در بیان توانائی ها و قابلیت های کاربردی GIS در طراحی و اجرای مطالعات اقلیمی، ضرورت بکارگیری آن را در این گونه مطالعات بیشتر آشکار سازد.
کلیدواژگان: پایگاه اطلاعات اقلیمی، سیستم های اطلاعات جغرافیایی، مدل سازی و تحلیل های مکانی، استان آذربایجان شرقی
-
Pages 1-24Political geography and geopolitics of Tehran metropolis is full of historical and political experiences of Iranian nation. This city has acted as the heart of Iran and the main base of the country in all political، economic، cultural، and social dimensions and even military and security affairs for more than two centuries. Perhaps when Tehran was selected as Iran’s capital city، one might not have thought that this city، at least for a long period even after the change of state structure and regime of Iran، would remain as Iran’s capital city. Accordingly، review of the political history of this city during its political life، shows that during the last two centuries، vital key of survival of Iran lies in the political centrality of this city. However، in accordance with the realities of the Iranian political geography، it is not acceptable that Tehran’s politics would be stable forever. In general، the main purpose of this paper is the study and analysis of Tehran’s role as a power center in Iran’s political geography structure and political organization of its space.
-
Pages 25-48The cultivation and harvesting of oil seeds is of prime importance in the world today. As Canola is a type of economical oil seed، attempts have been underway to enrich the layers underlying its cultivation. However، it should be noted that owing to the effects of various factors on the growth and performance of autumn Canola، procedures to assess the suitability of sites for the cultivation of Canola require access to comprehensive descriptive information regarding the sites. GIS technology makes it possible to profit from such information and facilitates the spatial analysis of information using relevant models. Therefore، in the present study، considering the ecological needs of autumn Canola، Multi Criteria Decision Making techniques based on Analytical Hierarchy Process was used and modeling and spatial analysis of information was performed with the help of ARC/GIS 9. 3 software. Finally، zones favorable to the cultivation of autumn Canola in the province of Ardabil were evaluated and demarcated. The results of the study show that regarding Canola cultivation، areas that have severe restrictions، relatively high restrictions، moderate restrictions، few restrictions and no restrictions make up 43. 23%، 31. 66%، 16. 70%، 18. 36% and 9. 85% respectively، of the total provincial area.
-
Pages 49-76Some of the criticism of modern cities is about the boring urban life which is the result of inappropriate urban spaces. Besides the statistics show that the urban areas are growing. Unfortunately، this physical development is being done regardless and without paying attention to the importance of cultural and recreational needs of the urban dwellers. The insufficient recreational facilities are among the main factors which are considered as an important obstacle for public participation and lack of social communication. Making recreational land use for all the citizens has become the first priority in modern approaches in urban planning. Developing these spaces has been considered as the basic necessity in promoting the quality of urban life and urban spaces. The main goal of this article is to find the relation between the amount of recreational land use and the promotion of urban culture and public participation. In this survey some indicators and mathematical parameters have been used. Besides، a questionnaire، with closed end questions based on Likert scale has been designed and its validity and reliability had been tested. Probability sampling was done and about three hundred residents in three main regions were interviewed. The results of these interviews were analyzed by SPSS software. Although many efforts have been recently done by urban managers in Tehran، the results of this survey show that people are not completely satisfied with the recreational land use. Results also show that there is no statistical relation between developing recreational land use and promoting urban culture.
-
Pages 77-96During three recent decades، because of augmentation of the damaging consequences followed by desolation of gardens، and green areas inside cities، as well as countryside، organization of urban green space activities seems to be inevitable. According to special part played by local parks in order to regulating of noise and air pollution، city managers focus on these kinds of parks. Therefore، the purpose of this study is to investigate factors effecting peoples` willingness to pay for local parks in Tabriz city، applying a Tobit model. A Contingent valuation survey of respondents was conducted between 147 visitors of «Shams»، and «Manzarie» parks that were chosen in a random method among other local parks in Tabriz City during 2008 year. According to the results، 69 percent of visitors are willing to pay for using facilities of local parks. The mean of individuals'' monthly willingness to pay is calculated about 12،520 Rials (about 1. 2 dollars). Results taken from model estimation، reveal that factors like household''s income، family dimension، visitors'' gender، and marital situation، besides their satisfaction of parks social security has positive، and significant relationship، and their range of education has got negative and significant relationship with their willingness to pay.
-
Pages 97-112Many indices have been suggested by scholars for studying biometeorology and bioclimatology which are used in the tourism climatology. Among them، the thermo-physiological indices which are based on the human energy balance model are more reliable. In this study to find the most appropriate time for tourism on Persian Gulf and Oman sea shores and to determine the time and place differences of comfort zone in the various seasons of the year، the daily data for 19 years from 1987-2005 for 6 main stations have been selected and analyzed with PET and PMV indices. The result of this study which has been done by RayMan model show that on the Persian gulf shores the thermal comfort days scattered in the hole years except for February which the throughout of the region experiences the cold tensions. On the Oman sea shores there is thermal comfort too from the mid of January to the mid of April. We found by comparing the comfort days of the stations on the Persian Gulf shore and the stations on the Oman sea shore on the basis of the selective factors، that the climatic comfort of Oman sea shores is more than that of Persian Gulf and a high percentage of non-comfort condition of Persian Gulf and Oman sea shores is because of the sultry of the these region.
-
Quantitative Analysis of Dolines in Karstic Regions / 'Case study: Takht-e-Soleiman Region'Pages 113-135Dolines are the major landforms in Takt-e-Soleiman region which have been created in different forms and sizes. Dolines have not been distributed equally on the surface of the region. Variables like: area، perimeter، depth، and height from sea level are different and caused to special landscape in this karstic region. This study tries to consider all four variables and indicates the effect of change of each variable on another. Measurements of dimensions have been done by land surveying and by field studies for indicating quantitative characteristics. After statistics analysis following results are indicated: Although the biggest doline is located on the highest part of the region، there isn’t direct relationship between height from sea level and doline area. The perimeter of dolines have a significant relationship with area of dolines but this relationship with depth and height is very poor. In study of dolines of this region indicated that with the rise of the height، depth is increased too. The height is an important variable which as independent variable has effect on the other variables. Depth and perimeter are influenced by height. Height factor can have notable influence on area but tectonic caused to restricting area of dolines and lack of relationship with height.
-
Pages 137-162In metropolitans، site selection of the services and using elements of new techniques like GIS is a main issue in practical aims of the urban planning. Using GIS and AHP models، the present paper is an attempt to assess the current condition and select the best site to place public libraries in Ahvaz. The SWOT method was also used to analyze the effective criteria in site selection for libraries. Finally، considering the centrality and consistency criteria، new sites are proposed. Presently، the libraries are not located in good places. Moreover، Ahvaz requires eleven extra public Libraries.
-
Pages 163-180As meteorological data is considered an essential and basic data for different studies، hence، performance of various research projects as well as designing different development programs primarily depend on them. Based on these necessities and GIS applicability، a project related to GIS applications in climatological data has been designed and executed for the East Azerbaijan Agricultural and Natural Resource Researches Center. This project was mainly based on ArcGIS ILWIS and Access software. Firstly، all climatological recorded data were collected from different meteorological stations. Some statistical methods were applied for quality controlling of gathered data. Then، a Geo-database was established based on verified data into GIS environments. Like as other GIS databases، this geo-database consists spatially and attributes characteristics of meteorological data which were monthly organized on the basis daily observed data. This project can support different research programs in form of spatial analysis fulfillment. Obtained results can be exhibited in form of thematic maps، tabular or text files. The present work aims to present theoretical aspects of GIS applications into climatological studies. Demonstration of further utilizing of GIS applicability is considered too.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.