فهرست مطالب

مجله سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
پیاپی 7 (بهار 1389)

  • تاریخ انتشار: 1389/04/04
  • تعداد عناوین: 8
|
  • منوچهر اکبری صفحات 3-11
    امام خمینی و عین القضاه همدانی را اگر از لحاظ مکتب عرفانی نتوان برابر نهاد، اما از جهت ویژگی های سبکی آنهم از بعد الفاظ، نوع خطابها، زبان و شباهتهای نوشتاری نمیتوان مانندگی ها و شباهتهایشان را منکر شد. کاربرد واژه هایی که صمیمیت زبانی را تقویت میکند و لحن کلام را دوستانه و دلنشین میسازد از ویژگی های هر دو اثرست. وجود اشعار عرفانی فارسی و عربی از ویژگی هایی است که هر دو عارف بخصوص عین القضاه از آنها مدد میگیرند تا انتقال مفاهیم بلند عرفانی را ساده کنند.
    استشهادهای متعدد و ظریف و دقیق از دریای گهر خیز قرآن و بهره مندی هر دو از لطایف و آیات قرآنی از وجوه اشتراک آن دو است از جمله وجوه اختلاف این دو عارف اینکه عین القضاه از مکتب عرفانی ائمه شیعه محروم است ولی حضرت امام در تایید یافته های عرفانی از احادیث نورانی و بلند ائمه شیعه از جمله حضرت امام علی(ع)، امام صادق(ع)، امام حسین(ع) و... بهره مند شده است هر دو عارف در عین طرح مطالب عمیق و بلند عرفانی جانب پرهیز و احتیاط را کاملا رعایت میکنند که از اسرار و رموز عرفانی پرده نگشایند.
    کلیدواژگان: امام خمینی، مصباح الهدایه، عین القضاه، تمهیدات، مقایسه سبکی
  • امین رحیمی، حجت الله امیدعلی صفحات 13-33
    تلاش این مقاله در آنست تا نشان دهد که کمال الدین اسماعیل در غزلیاتش چه سبک و سیاقی دارد؟ بنابراین مقدمه کوتاهی را درباره شاعر آورده ایم و در ادامه، غزلیات او را تحت چهار عنوان اصلی: محتوا، موسیقی، زبان و مختصات ادبی بررسی کرده ایم. در ابتدا غزلیات او از نظر محتوا و سپس موسیقی غزلیات، در سه سطح بیرونی، کناری و درونی بررسی شد که نتایج هر کدام در این مقاله آمده است. در ادامه بحث به بررسی زبان و ساختار نحوی غزلیات کمال الدین پرداخته ایم و در نهایت مختصات ادبی غزلیات او مورد بررسی قرار گرفت و نتیجه بحث در انتها آورده شده است.
    کلیدواژگان: خلاق المعانی، غزل، محتوا، موسیقی، زبان شعری، ادبیت
  • احمد غنی پور ملکشاه، مرتضی محسنی، بهادر شاکری نسب صفحات 35-59
    ابتهاج با شنیدن به «شعر» دست یافته است. این را خود در گفتگوهایش گفته است. او بشدت به شاعران کلاسیک، تعلق خاطر دارد. بگونه ای که وقتی اشعار او را میخوانیم، در وهله نخست، خود را با شعر قرون گذشته مواجه می بینیم؛ اما با یک طراوت و تازگی جدیدتر. و همین «کهنگی» و «تازگی» ناشی از قدرت و نبوغ، تشخصی در اشعار سایه ایجاد میکند. این کهنگی و تازگی، ناشی از عوامل چندیست که میتوان در حوزه زبان و بیان، آنها را بررسی نمود. از طرفی، این شاعر در دغدغه های اجتماعی خویش بسیار از خودش میگوید. (سایه جان، سایه، خموش، من، ما) این شخصیت کیست و چگونه میتوان آن را تحلیل کرد؟ بنظر می آید که میتوان سه «من» متفاوت برای شاعر لحاظ کرد. ما در این مقاله با یک نگاه سبک شناختی و توصیفی، نکاتی از زبان و افکار این شاعر را برگزیدیم و بررسی نمودیم.
    کلیدواژگان: سایه، زبان، اجتماع
  • نجمه نظری، صغری سادات جعفرنیا صفحات 61-77
    حادثه عاشورا دارای ابعاد گوناگونیست که حماسه، یکی از برجسته ترین ارکان آن را تشکیل میدهد. در طول زمان، شرایط اجتماعی، سیاسی و تاریخی بر چگونگی نگرش شاعران بحادثه عاشورا تاثیرگذار بوده است.
    وقوع انقلاب اسلامی و بفاصله اندکی از آن، جنگ تحمیلی، از جمله عواملی بود که فصلی جدید در تاریخ ادبیات فارسی بنام «شعر انقلاب» گشود که از درونمایه های اصلی آن میتوان به «شعر جنگ» اشاره کرد. شعر جنگ، سرشار از روح حماسه و دلاوریست و مضامین برگرفته از واقعه عاشورا سهم قابل توجهی در تقویت این روح حماسی دارد.
    سازش نکردن با ستمگر، ترجیح مرگ با عزت بر زندگی با ذلت، استقامت در راه خدا تا پای جان و... از جمله جلوه های حماسی عاشوراست که در شعر دفاع مقدس، بازتاب یافته است.
    حماسه آفرینی یاران امام حسین(ع) و حضرت زینب(س) نیز از دیگر مضامین مطرح شده در شعر دفاع مقدس است. با بررسی جلوه های حماسی عاشورا در شعر دفاع مقدس و مقایسه آن با شعر پیش از جنگ، میتوان گفت این نگاه حماسی بواقعه عاشورا با این حجم و گستردگی در ادبیات فارسی بی نظیر و یا حداقل کم نظیر بوده است.
    کلیدواژگان: حماسه، عاشورا، دفاع مقدس، شعر فارسی
  • سید مهدی صدرالحفاظی صفحات 79-99
    گلستان سعدی با وجود دارا بودن سجع و آمیختگی با آرایه های ادبی و بهره گیری از واژه ها و جملات و اشعار عربی، صاحب نثری ساده و موزون و شعری روان و درخور فهم همراه باشیرینی و عذوبت است.
    هر چند سبک گلستان در مجموع عراقی بشمار می آید و سعدی پا به پای دیگر شاعران و نویسندگان این سبک پیش رفته است، نشانه های بسیاری از مختصات سبک خراسانی در آن مشاهده میشود.
    سعدی با بهره بردن از این سبک، آثار خود را مطبوعتر ساخته است. معمولا سبکها در سه سطح زبانی، ادبی و فکری بررسی میشود. در این مقاله سعی کرده ایم گلستان را فقط در سطح زبانی سبک خراسانی در مختصات سه گانه آوایی، لغوی و نحوی بررسی نماییم.
    کلیدواژگان: گلستان، سبک خراسانی، مختصات زبانی
  • فاطمه مدرسی، طاهر لاوژه صفحات 101-108
    متون مقدس مهمترین منبع برای شناخت احکام و معارف اسلامی به شمار می آیند؛ اما درباره چگونگی فهم این متون میان صاحب نظران اختلاف عقیده وجود دارد و هر گروهی از دیدگاه خاص خود به آنها نگریسته اند. چنان که تاویل عارفانه به جنبه های باطنی و معنوی متون قدسی و کشف اسرار و اشارات آن میپردازد. به این معنا که عرفا با دیدگاهی متفاوت از سایرین، شیوه صحیح فهم متون مقدس را از طریق باطن، امر ممکن دانسته اند. و درصدد فهم متون از راه تاویل برآمده اند. صوفیه برای تاویل از ظواهر عبارات فراتر رفتند و به بواطن امور توجه نمودند و رمز و رازهای متون وحیانی را در قالب اشاره برای اهل آن بیان داشتند.
    پژوهش حاضر به بررسی و تطبیق سبک احمد غزالی و ابوالفضل رشید الدین میبدی بر اساس قواعد و ضوابط تاویل میپردازد و دیدگاه های تاویلی آنان را با اصول موجود در هرمنوتیک جدید مورد مقایسه قرار میدهد. آیا میتوان گفت که میان آرای تاویلی احمد غزالی اشتراک و یا تفاوتی با آرای تاویلی میبدی وجود دارد؟ برآیند تحقیق در پاره ای موارد نشان از وحدت سبک تاویل غزالی و میبدی و حتی هرمنوتیک جدید دارد. نگارندگان علاوه بر یافتن برخی اشتراکات در دیدگاه های احمد غزالی و میبدی، مواردی در سبک غزالی در تاویل یافتند که منحصر بخود اوست که با شیوه های رایج دیگران، از جمله تاویلات رشید الدین میبدی و نیز اصول تاویل در هرمنوتیک جدید، تفاوت بین و آشکاری دارد.
    کلیدواژگان: تاویل و تفسیر، زبان، احمد غزالی، رشید الدین میبدی، مقایسه و تطبیق، هرمنوتیک جدید
  • سید اسماعیل قافله باشی، سید علی هاشمی عرقطو صفحات 119-139
    فردوسی در شاهنامه خود، نوآوری ها و کاربردهای گوناگونی را در زمینه های مختلف ایجاد کرده است که هر کدام از این موارد میتواند بخشی از سبک شخصی او را در شاهنامه تشکیل دهد؛ تا کنون تلاشهایی در جهت شناختن این عناصر سبکی صورت گرفته که هر یک در جای خود قابل توجه و تقدیر است. این مقاله تلاش دارد تا اصطلاحات نجومی وارد شده در شاهنامه، میزان و چگونگی استفاده از آنها را مورد بررسی قرار دهد و از طریق مقایسه با میزان بهره مندی فردوسی از این اصطلاحات نسبت به شاعران پیش از خود، به این سؤال پاسخ دهد که آیا میتوان استفاده گسترده از اصطلاحات نجومی را جزء سبک شخصی فردوسی دانست یا خیر؟
    کلیدواژگان: اصطلاحات نجومی، فردوسی، شاهنامه، سبک شخصی
  • رضا خبازها صفحات 141-156
    استفاده فراوان از انواع تکرار را باید اصلیترین ویژگی اشعار شیخ بهایی و مهمترین خصیصه جداکننده سبک شعری وی از سایر شعرای ادب فارسی دانست. خاصه آنکه این ویژگی در ظاهر سبب اطناب و افزونی لفظ از معنا میگردد و در باطن با تنوع و نوجویی در تضاد است. بنابراین، فراوانی تکرار سبک شعر بهایی را آشکارا از طرز شعر غالب آن زمان (سبک اصفهانی یا هندی) متمایز میسازد.
    مهمترین علت این مسئله را میتوان عادت این عالم شاعر به تلقین و تکرار بر سر جلسات استاد و شاگردی دانست و مثنوی های تعلیمی، که قالب اصلی سروده های اوست، مجال مناسبی برای ظهور این خصیصه و به نمایش گذاشتن هنری این مهارت میباشند.
    در مقاله حاضر، ضمن ارائه آمار دقیق و نمونه هایی از انواع تکرار در مثنوی ها و سایر انواع شعر فارسی بهایی (و اشاره به اشعار عربی وی)، به بررسی فواید و عوامل بهره گیری از هر یک از انواع این تکرارها پرداخته خواهد شد.
    کلیدواژگان: تکرار، تاکید، سبک، آموزش، موسیقی شعر، تکرار مضمون