فهرست مطالب
مجله زبان و ادبیات فارسی
سال چهارم شماره 1 (بهار 1386)
- تاریخ انتشار: 1386/03/07
- تعداد عناوین: 10
-
صفحه 7تشبیه یکی از ترفند های ادبی است که ناشناخته مانده است. با آنکه دانشمندان و علمای بلاغت از گذشته تا حال به زبان های یونانی، عربی، فارسی و انگلیسی آن را تعریف کرده اند اما تعریف ها درست نمی نماید و شامل تشبی هات فاقد زیبایی هم می شود حال آن که صور خیال و ترفند های ادبی، زیبایی آفرین هستند. در این گفتار به بررسی تشبی هات زیبا، تشبی هات فاقد زیبایی و کشف عامل زیبایی آفرینی در تشبیه می پردازیم.
کلیدواژگان: تشبیه، تشبیه زیبا، تشبیه فاقد زیبایی، عاطفه -
صفحه 20غزل حافظ شیرازی با ردیف «غم مخور»، بدون شک در بزم شاعرانه شیخ ابواسحاق اینجو و یا شاه شجاع مظفری و با اقتراح قطعه صاحب دیوان جوینی سروده شده که شاعرانی چون خواجوی کرمانی، سلمان ساوجی، جهان ملک خاتون- برادرزاده شاه شیخ ابواسحاق- حافظ شیرازی و حتی کسانی چون عبیدزاکانی در آن محفل حضور داشتند و بر آن وزن و قافیه سروده و مصراع ها و ابیاتی از همدیگر، به صورت تضمین، در شعر خود آورده اند.
از این میان «جهان ملک خاتون» دو غزل سروده است، بررسی و تطبیق و نقد این غزل های مشابه در این مقاله انجام گرفته است و بالاخره همانند سازی فرم غزل، در شعر صائب تبریزی، دنبال شده است.
کلیدواژگان: تضمین، استقبال و اقتراح، آل اینجو، بزم شاعرانه شیراز، ملک شاه خاتون، اهمیت ردیف -
صفحه 37توجه ارزنده تنی چند از استادان ادب فارسی به کتاب پر ارزش حدیقه حکیم سنایی چند گزینه از آن برای ادب دوستان به ارمغان آورده است و کوشش همگی درخور سپاس و ستایش است، و چون این توجه نسبت به دیوان و مثنوی هایی او کمتر بوده است، در این باره کوششی اندک انجام گرفت و با در نظر گرفتن این موضوع که بیش از دویست بیت در دیوان و مثنوی های در ستایش حضرت ختمی مرتبت سروده شده است، تاثیر قرآن و حدیث و قصه های تاریخی تا آن جا که فهمیده ام در این مقاله به خوانندگان گرامی عرضه شده است.
کلیدواژگان: سنایی، دیوان، قرآن، تفسیر، حدیث -
صفحه 46در ابتدا نگاه و داوری صوفیان را به ارباب قدرت با ذکر مواردی مانند برخورد حاتم اصم با خلیفه عباسی و امام محمد غزالی با سنجر سلجوقی و... ذکر شده، سپس به دنیا گرایی صوفیان به ویژه حکومت خواهی آنان پرداخته شده است.
اقدام صوفیان حروفی و نوربخشی برای رسیدن به قدرت در عصر تیموریان و به حکومت رسیدن سربداران صوفی مسلک در خراسان بدبینی ارباب قدرت را نسبت به آنان برانگیخت. پادشاهان صفوی نیز پس از رسیدن به قدرت به دلیل عملکرد گذشته صوفیان این تنگناها را برای آنان به وجود آوردند. ابتدا دست متشرعان را در انتقاد از صوفیان بازگذاشتند و سرانجام، خود با مخالفان هم آواز شده و به آزار و تعقیب صوفیان پرداختند. بیشترین آثار قلمی علیه تصوف و عرفان در عصر صفوی نگاشته شد.
در این نوشتار به مهم ترین این آثار نیز پرداخته می شود که آثار مجلسی دوم و ملامحمدطاهر قمی و صاحب حدیقه الشیعه را نیز شامل می شود.
کلیدواژگان: تصوف، عرفان، صفوی، عرفان ستیزی، اباحی گری، قدرت طلبی و حکومت خواهی -
صفحه 62یافتن مآخذ قصص و تمثیلات از آنجا مهم است که به واسطه آن به سرچشمه فکر و اندیشه افراد می توان پی برد، و میزان بهره مندی اشخاص از منابع و افکار گوناگون را مشخص کرد.
در این مقاله که با تکیه بر منابع فارسی و عربی پیش از سده هفتم نوشته شده، معلوم می شود که سعدی برای ساختن حکایات و تمثیلات، وامدار آثار فارسی و عربی نویسندگان پیش از خود می باشد؛ بویژه ایرانیانی که در زمینه های مختلف به زبان عربی، کتاب نوشته اند. همچنین در آن، برخی از عیوب پژوهش پیشینیان اصلاح شده و برخی از نظرات موجود در مورد سعدی و آثارش با دلیل و سند متعادل گشته است.
با آگاهی به مآخذ گفتار سعدی، نوشته های او را از چند جهت می توان از دیگر آثار ممتاز دانست: یکی حسن انتخاب او که نشان خردمندی و تیزهوشیش می باشد، دومی سبک و شیوه بیان او، و سومی بهره گیری از افکار بزرگان و اندیشمندان جامعه بشری برای غنا بخشیدن به افکار و فرهنگ ایرانیان است.
کلیدواژگان: حکایت، تمثیل، نظیر، سنجش -
صفحه 82با این که پار های از محققان سروده اتل متل توتوله را نظمی مهمل، خوانده اند، این سروده، هدفمند، معنی آفرین، و کاملا جهت دار است. روح جمعی و ناخودآگاه قوم ایرانی، در پی نیاز خود سعی کرده است، همه اقوام عالم را به یگانگی فرا بخواند و آن ها را در شادی آیینی خود شریک کند. نام عرب، کرد، ترک، هند، چین و فارس که روایتگر این نظم است به تدبیری هوشمندانه و کاملا راز آمیزدر بیانی آهنگین، در کنار هم قرارگرفته اند. شش جهت عالم در سلوک معرفت آمیز قوم ایرانی، در منظومه هندسی دایره، استوار و به آئین، دست اندرکار رستاخیز دیگری هستند؛ رستاخیز جان.
سیر تکاملی آدمی از خاک تا افلاک، جان مایه ی این سروده است در این بازی به کودکان، ادب نشستن می آموزند تا دامن از خاک برچینند و فروتنی را رسم راه خود کنند. این سروده در پی آن است تا ما را به خویشتن واقعی و واپسین مان باز گرداند و عروس زیبای عشق و فرهنگ را که در سیمای زن کرد و عم قزی نمود، پیدا کرده، در دل و دیده مان بیاراید.
این بازی، یکی از نادرترین سروده هایی است که آیین نامگذاری را که یکی از راز آمیزترین آیین هاست، در بین ایرانیان باستان؛ در خود حفظ کرده است.
کلیدواژگان: آیین نامگذاری، سرود آیینی، هندوستان اسطوره و معنا، آیین ادب -
صفحه 95یکی از گروه های مهم اجتماعی که از پیش از اسلام در ایران به کار شاعری و نوازندگی مشغول بوده و پس از آن نیز در حفظ حماسه های شفاهی ملی، نقش قابل ملاحظه ای داشته اند گوسانان یا خنیاگران هستند؛ این گروه نه تنها در آغاز ادب فارسی که حتی در دوره های بعد و تا به امروز به فعالیت ادبی به ویژه نقل داستانهای حماسی اشتغال داشته اند.
کلیدواژگان: گوسانان، خنیاگران، حماسه های ملی، حماسه های دینی، مناقبی، فضائلی -
صفحه 107بوطیقای ساختارگرا در میان ده ها شیوه نقد ادبی که در مطالعات ادبی به کار بسته می شوند در عین پرهیز از گرایشها و سویه گیری های فرا متنی که رنگ و هویتی بین الاذهانی دارند، به دنبال فروکاستن پدیدارهای ادبی به اجزای قانون مدار و عینی چون «زبان» است و اغلب تحلیلهایش را از زبان شناسی به وام گرفته و در جهت تبیین ساختار سخن و توصیف صورت بندی و کشف روابط آنها از نشانه شناسی نیز مدد می گیرد.
میزان کاربست پذیری این روش در ادبیات فارسی و بررسی های ادبی، ضمن انتخاب حکایاتی چند از منظومه های شیخ عطار، بحث اصلی در این مقاله است.
کلیدواژگان: ساختارگرایی، نشانه شناسی، عطار -
صفحه 122ادبیات پلیدشهری، شکلی ادبی است که آن را در تضاد با ادبیات آرمانشهری تعریف کرده اند، و برخلاف ادب آرمانشهری که سابقه ای نسبتا کهن تر دارد، ادبیات پلیدشهری، را پدیده ای جدید به شمار آورده اند.
دراین جستار، ضمن بررسی مشخصات کلی این نوع از آثار ادبی، به معرفی و طبقه بندی نویسندگان برجسته این آثار، و سیر تاریخی این جریان، در داستان معاصر فارسی پرداخته شده است.
کلیدواژگان: ادبیات پلیدشهری، ادبیات بیمار گونه، آرمانشهر وارونه (پلید شهر)، داستان معاصر فارسی -
صفحه 135مکتب رمانتیسم در ادبیات معاصر دو چهره نمایانده است؛ چهره ای عبوس و سیاه که ناشی از بدبینی ادیب نسب به زندگی است و چهره گشاده و خندان که برای نویسنده یا شاعر و جامعه بشارت روزی بهتر را دارد.
در نوع دوم ایلیا ابوماضی به عنوان نمونه ای از ادبای مثبت نگر معاصر عربی با سهراب سپهری نماد شاعر خوشبین پارسی گوی قابل ذکر و مقایسه هستند.
این مقاله می کوشد تا با تراز نمودن اشعار امیدبخش دو شاعر، نقش حساس ادبیات را در جامعه متذکر شده رسالت فکری دو شاعر را در ترویج اندیشه های متعالی مثبت تبیین نماید.
کلیدواژگان: رمانتیسم، خوشبینی، شعر معاصر عربی، شعر معاصر فارسی، ایلیا ابوماضی، سهراب سپهری
-
Page 7Simile is a literary strategy which is still unknown. Although rhetoricians have so far defined it in Greek, Arabic, Persian and English, the definitions do not sound right and include beauty-less similes as well; albeit, images and literary strategies create beauty. This article deals with the study of beautiful similes, beauty-less similes and the discovery of what creates beauty in similes.
-
Page 20The “Gham makhor” (Don’t grieve) ghazal (ode) by Hafez was undoubtedly composed in the poetic school of Sheikh Abu Eshaq Injoo and Shah Shoja' Mozaffari and was inspired by Shams al-Din Mohammad Joveini. Poets like Khajooy Kermani, Salman Savoji, Jahan Malek Khatoon (Shah Sheikh Abu Eshaq’s niece), Hafez Shirazi and even poets like Obeid Zakani have attended this circle and composed poems in this style. They have also incorporated each other’s couplets or hemistiches in their own poems.Jahan Malek Khatoon has composed two ghazals. This article tries to study, compare and critique these similar ghazals. They will also be compared with similar ghazals in Saeb Tabrizi’s poetry in terms of the uniformity of the form of ghazal.
-
Page 37Several Persian literature masters’ attention to Sanayee’s valuable book “Hadiqeh” has brought literature lovers some anthologies. Their endeavours are worthy of praise. But since less attention has been paid to his diwan and mathnavis, the author has tried to take into account the more than 200 couplets in these works to study the effects of the Koran, traditions and historical stories.
-
Page 46This article first refers to the way Sufis viewed the lords of power (rulers) with reference to instances like Hatam Asamm’s confrontation with the Abbassid caliph and Emam Mohammad Ghazzali’s with Sanjar Saljooqi. Then, it goes on to focus on their materialism, especially their wishing to be rulers.The efforts of Horufi and Nourbakhshi Sufis to get to power in the Teimurid era and the rule by the Sufi-following rulers in Khorasan caused rulers to have an ill opinion of Sufis.After getting to power, Safavid kings also restricted Sufis because of their prior actions. Safavid kings first allowed religious experts to criticise Sufis and finally they themselves followed suit and began to oppress them. Most works against Sufism and mysticism were written in the Safavid era.This article deals with the most important works, including works by Majlessi II, Molla Mohammad Taher Qomi and the author of “Hadiqat al-Shia.”
-
Page 62Finding the references of stories and allegories is important since we can use them to get to the original thoughts and ideas behind them and recognize how much different people benefited from various thoughts and resources.Based on Persian and Arabic resources written before the 7th century (Hejira), this article makes it clear that Saadi benefited from the works of Persian and Arabic writers before him (especially Arabic-writing Iranians) for his stories and parables. It also corrects some research weaknesses of the past and offers proofs and documents for some views about Saadi and his works.Given this knowledge of the references, Saadi’s works can be outstanding in some aspects: 1. His good choice, which shows his wisdom and intelligence, 2. His style, 3. His exploitation of great ideas and thoughts of all societies to enrich the Iranian culture.
-
Page 82Although some researchers have considered “Atal Matal Tootooleh” to be a meaningless poem, it is purposeful, meaningful and directional. The unconscious collective spirit of the Iranian people has needed to summon all peoples of the world to unite and to share in its ritual happiness. The names Arab, Kurd, Turk, Indian, China, and Persia have come together in a clever, mysterious and musical way.The evolutionary movement of man from earth to heaven is the main theme in this poem. This game teaches children to be polite and humble. It tries to take us back to our real, original self and beautify our culture in our eyes, a culture manifested in the faces of the Kurdish lady and Am Qezi (meaning “uncle’s daughter” in Turkish).This game includes a rare song that has maintained the ritual of naming, one of the most mysterious rituals among ancient Iranians.
-
Page 95An important social group that was busy with music and singing in pre-Islam Iran and played a considerable role in maintaining national oral epics after Islam is the musicians. Not only at the onset of Persian literature, but also in later eras until today, this group has been engaged in literary activities, especially the narration of epic stories.
-
Page 107Given the dozens of approaches to literary criticism in literary studies, Bootiqa, avoiding the supra-textual tendencies and directionalities common among many scholars, has tried to reduce the literary phenomenon to systematic and objective components like language. He has often borrowed his analyses from linguistics and has benefited from semiotics in the clarification of the structure of speech, the description of forms and the discovery of their relations.This article focuses on the applicability rate of this approach to Persian literature and literary studies, based on some stories by Sheikh Attar.
-
Page 122Dystopian (reverse utopian) literature is a literary form considered to be contrary to utopian literature. Unlike utopian literature, which has a fairly ancient background, dystopian literature is a new phenomenon.This article tries to study the general features of this literary form to introduce and classify the outstanding authors and to refer to the historical movement of this event in contemporary Persian stories.
-
Page 135The school of romanticism has portrayed two faces in the contemporary literature: a black and stern face, which is due to the poet’s pessimistic attitude to life, and a smiling and happy face, which announces a better life for the writer/poet and the society.In the second group, Ilya Abu Mazi, a typical optimistic contemporary Arab poet, can be compared with Sohrab Sepehri, the symbol of a Persian-speaking optimistic poet.By juxtaposing the optimistic poems of the two poets, this article tries to show the sensitive role of literature in the society and to explicate their mission in spreading elevated positive ideas.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.