فهرست مطالب
مجله زبان و ادبیات فارسی
سال پنجم شماره 3 (پاییز 1387)
- تاریخ انتشار: 1387/08/13
- تعداد عناوین: 10
-
صفحه 7شیخ نجیب الدین رضا تبریزی شاعر و عارف عصر صفوی، یکی از اقطاب ذهبیه و صاحب مثنوی بلند «سبع المثانی» می باشد. این کتاب که حجمی تقریبا معادل تمامی شش دفتر مثنوی مولوی دارد، به عنوان دفتر هفتم مثنوی نام گرفته است. این اثر از جهت اشتمال بر اطلاعات گسترده پیرامون عصر و نسل مولف و نیز خود او در حوزه های مختلف اجتماعی، اعتقادی و عرفانی درون و برون سلسله ذهبیه بسیار حائز اهمیت بوده، به طوری که می توان آن را «دایره المعارف عصر صفوی» خصوصا در موضوع عرفان و تصوف محسوب نمود. آنچه بیشترین حجم این مثنوی را به خود اختصاص داده، داستان «شاهروان معتبر» است که به روشنی حاکی از قصد مولف در اتمام داستان ناتمام مثنوی در حکایت «شهزادگان» می باشد. مولف در این اثر به حالات مولوی و نیز کم و کیف مثنوی او توجه فراوان نشان داده که اهتمام وی در تشبه جستن به این امور به وضوح در آن مشهود است.
کلیدواژگان: نجیب الدین رضا تبریزی، سبع المثانی، دفتر هفتم مثنوی -
صفحه 31بخش عمده تحقیقات ادبی درباره اسکندرنامه نظامی، به شرح ابیات و معنی لغات و اصطلاحات این منظومه اختصاص دارد. در این مقاله ابتدا به معرفی شرحهای اسکندرنامه نظامی و نقد شکلی و محتوایی آن ها پرداخته شده و سپس ریشه های اختلاف نظر شارحان در سه حوزه زیر، با ذکر مثالهایی از آن منظومه، تبیین و تحلیل شده است:الف) واژگان؛ گاه اختلاف نظر شارحان در معانی حقیقی واژه ها، معانی استعاری واژه ها و یا حقیقی یا استعاری بودن واژگان، سبب اختلاف معانی ابیات شده است.
ب) عبارت؛ گاه اختلاف نظر در معانی حقیقی یا کنایی عبارت و یا معانی مختلف کنایی موجب اختلاف معنای ابیات شده است.
ج) کل بیت؛ گاهی نیز تعقید لفظی و معنوی، استعداد تاویل پذیری ابیات و نحوه خواندن بیت، سبب بروز معانی مختلف گردیده است. همچنین در پاره ای موارد، اختلاف در چگونگی تصحیح نیز، موجب تفاوت ابیات و به تبع آن تفاوت در معانی آنها شده است.
کلیدواژگان: نظامی گنجوی، اسکندرنامه، تصحیح و شرح ابیات و نقد و تحلیل -
صفحه 56در این مقاله ساختهای جزیره ای یعنی ساختار هایی که حرکت از درون آنها غیر ممکن می باشد که تاکنون از سوی زبان شناسان مختلف از جمله راس مطرح شده اند معرفی و بر روی داده های زبان فارسی بررسی خواهند شد تا مشخص شود که آیا این ساختارها در زبان فارسی نیز مانع از حرکت سازه های درون خود می شوند یا اینکه در زبان فارسی چنین محدودیت هایی برای حرکت نمی توان متصور شد. در این مقاله تمام محدودیت های حرکت و ساختارهای جزیره ای جداگانه مطرح و با داده های فارسی بررسی خواهند شد.
کلیدواژگان: جزایر راس، حرکت، محدودیت های حرکت، گره تحدید، اثر مشخص شدگی -
صفحه 70واژه «مازندران» برای نخستین بار در شاهنامه فرزانه توس، فردوسی بزرگ، دیده شد. شهر مازندران در روزگار باستان با نام هایی همچون «تپورستان» پرآوازه بود. این سرزمین به عنوان قطب اصلی مناطق جغرافیایی شاهنامه، در حوزه جغرافیای شهری از اهمیت بسیاری برخوردار است.
در این پژوهش، افزون بر واژه شناسی، یافته های ناب اسطوره ای حکیم توس در مورد مرزهای این سرزمین، همچنین تاریخچه و وسعت و حدود مازندران و انطباق شگفت انگیز آن با هاماوران مورد بررسی قرار گرفته است.
کلیدواژگان: مازندران، شاهنامه، جغرافیا، هاماوران -
صفحه 87عنوان این مقاله، «زبان وکاربردهای باستانگرایانه در اشعار مهدی اخوان ثالث» متخلص به م. امید است. مقاله با مقدمه ای درباره زبان «امید» و تعریفی از باستانگرایی صرفی و نحوی (Archaism) آغاز می شود و با ارائه شواهدی در سه حوزه باستانگرایی های صرفی و نحوی، وکاربرد واژه های کهن، و کلمات و تعبیرات جدید یا کم کاربرد به همراه برخی نقد و نظرها به اتمام می رسد؛ در خصوص شواهد ارائه شده باید گفت که:اولا تمامی اشعار و منظومه های اخوان سطربه سطرو به دفعات مورد مطالعه و مداقه قرار گرفته است.
ثانیا جهت اختصار سعی شده است به مهمترین آنها با حداقل مثال ها بسنده گردد.
ثالثا شواهد ارائه شده تا حد ممکن از میان آثار مختلف و قالبهای جدید و قدیم باشد.
کلیدواژگان: صرف، نحو، باستانگرایی -
صفحه 99در عصر جهانی شدن، فناوری اطلاعات و هجوم شتابناک علوم و تجارب که روزگار رقابت تنگاتنگ جوامع بشری است، یگانه راه حضور مستمر و موثر در صحنه جهانی، ارتقاء کیفیت نظام آموزشی است؛ به گونه ای که این امر در دهه های اخیر، به مهمترین دغدغه کارشناسان مسائل تعلیم و تربیت در کشورهای توسعه یافته بدل شده است.
به باور کارشناسان، بدون ارائه طرحهای جدید برای تغییر در وظایف و عملکرد نظام آموزشی و دگرگونی محتوا و روش ها، نمی توان نسل حاضر را برای زندگی در جامعه متحول و در حال تغییر امروز و فردا تربیت کرد.
این دستاورد مهم فکری در کشور ما نیز مسوولیت های تازه ای را بر دوش متولیان امر آموزش می گذارد و بر ضرورت تجدید نظر در برنامه های نظام آموزشی تاکید می ورزد.
«زبان و ادبیات فارسی» به عنوان پیشینه مندترین رشته دانشگاهی در دانشگاه های ایران به طریق اولی، نیازمند چنین بازنگری هایی است.
سنجش میزان انطباق پذیری اصول فعلی آموزشی در این رشته، با معیارهای علمی و استاندارد همچون پرورش تفکر انتقادی، یادگیری معنادار، زندگی محوری و بسیاری دیگر از موازین دخیل در روش های کارآمد آموزشی، از اهداف مقاله حاضر است.
کلیدواژگان: تعلیم و تربیت، ادبیات فارسی، آسیب شناسی -
صفحه 124در این مقاله، شرح و گزارش چند بیت از متون ادب فارسی مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. نگارنده با ارایه برخی از دلایل و شواهد، نکاتی در لغزش گزارش شارحان آن ابیات گوشزد نموده و کوشش کرده است با ارایه شواهد، مفهوم و معنی آن ابیات را روشن کند. تامل در شرح و گزارش این ابیات، ضرورت توجه به رو ساخت متون ادبی را برای دریافت درون مایه و ژرف ساخت آن آثار بیان می کند.
کلیدواژگان: شرح و تعلیقات، گرد گرد، در، ، ، رسیدن، از تیغ سپر ساختن، بنات النعش، گوشت گاو و زعفران، ناکرده قرآن درست، گرانمایه جفت، طهارت بر بام، کشتی بر خشک راندن و حلقه ایوان -
صفحه 142اگرچه پیشینه وجود ادبیات در زندگی بسیاری از جوامع کهن به دوره های پیش تاریخی برمی گردد، اما خاستگاه ظهور نقد ادبی- به عنوان دانشی که به تحلیل ماهیت وجودی شعر و ادبیات می پردازد- بی تردید ریشه در یونان باستان دارد و در این میان، نقش افلاطون به عنوان یکی از پیشگامان این فن، غیر قابل انکار است. نظریه های افلاطون درباره شعر را می توان به دو بخش نظریه های «الهامی» و«تقلیدی» طبقه بندی کرد؛ او در نخستین نظرگاه - در رسائل ایون و فایدروس - شعر را نتیجه جذبه و جنون و الهامی ناخودآگاه از خدایان شعر (موزها) دانسته، به ستایش مقام شاعران می پردازد و در دومین منظر - در جمهور و قوانین - با چرخشی آشکار، شعر را نتیجه تقلید شاعر از طبیعت مخلوق (تقلید تقلید) و دو درجه پایین تر از حقیقت مثالی می داند و از لحاظ اخلاقی نیز آن را برانگیزاننده احساسات پست و زایل کننده وقار عقلانی دانسته، به شدت آن را مورد انتقاد قرار می دهد. بعدها ارسطو در فن شعر خود این انتقادات افلاطون از شعر را پاسخ می دهد.
در این جستار، نظریه های دوگانه افلاطون درباره شعر، مورد بررسی قرار گرفته، درخاتمه به دفاع ارسطو از شعر نیز پرداخته خواهد شد.
کلیدواژگان: افلاطون، شعر، الهام، تقلید، حقیقت مثالی، ارسطو -
صفحه 162هدف از نوشتن این مقاله این است که بیان کنیم چرا رخش در بین اسب های شاهنامه شاخص و مشهور شده است؟ دارای چه صفات و ویژگی های برجسته ای بوده است؟
در ابتدا به اهمیت اسب در متون دینی قبل از اسلام و شاهنامه پرداخته؛ پس ازآن بیان کرده ایم که رخش اسبی اسطوره ایست و دارای صفات و ویژگی های انسانی بوده است. این ویژگی ها در رفتار و کردارش، بروز یافته است. وی دربرابر رستم احساس مسوولیت می کرده، به وی مهر و محبت داشته، سخنان رستم را می فهمیده و دارای فره و...بوده است. در پایان، ویژگی های طبیعی و حیوانی برجسته او را ذکر کرده ایم و گفته ایم که جسارت بسیار زیادی داشته است. رویینه سم، فولاد سم، تیز رو، بی همال بوده و صدای شیهه ای فراتر از یک اسب داشته است.
کلیدواژگان: اسب، اهمیت وی در اوستا، یشتها، شاهنامه، رخش، ویژگی ها و صفات انسانی رخش، ویژگی های حیوانی و طبیعی -
صفحه 183حافظ را همه می شناسند و نمی شناسند و در موردش سخن زیاد گفته اند. بر اشعارش شرح های مفصلی نگاشته اند و از دیدگاه های گوناگون آن را مورد بررسی قرار داده اند. این مقاله کوتاه، شعر حافظ را از زاویه دیگری نگریسته است. حافظ واژه های زلف، گیسو، طره، موی و... را فراوان در شعرش به کار برده است. اما خواننده، نه تنها از این تکرار خسته و ملول نمی گردد؛ بلکه هر بار تازگی و طراوت را در آن حس می کند.
در این جا، قصد آن نیست که «زلف یار» را از زیر ذره بین عرفان بگذرانیم؛ بلکه توانایی و شگرد استادانه حافظ را در ساختن ترکیباتی نو از این واژه ها به نمایش درآورده ایم. حافظ یک واژه را در کنار واژه های دیگر می رقصاند و تازگی و زلالی را برایمان به ارمغان می آورد.
کلیدواژگان: زلف، زلف هندو، دام زلف، درونمایه ها
-
Page 7Sheikh Najib al-Din Reza Tabrizi, a Safavidera poet and mystic, is the author of the long mathnavi of “Sab` al-Mathani.” This book, which is equal in volume to all the books of Mowlavi’s Mathnavi, has been regarded as the seventh book of Mathnavi. This work includes such extensive information about his life, his time, and social, religious and mystic beliefs inside and outside Zahabiah circles that it can be considered to be a Safavid era encyclopedia, especially on topics like mysticism and Sufism.Most of this work is allocated to the story of Shahravan-e Mo`tabar, clearly indicating the author’s intention of completing the incomplete story of “The Princes” in Mathnavi. In this work, the author has endeavored to pay much attention to Mowlavi’s moods and feelings. This endeavor is manifest all through the book.
-
Page 31The majority of literary research on Eskandarnameh is dedicated to the explication of its lines, words, and terms. This article first introduces the different existing exegeses and a formal and content review of them. It then depicts the roots of different viewpoints in the following areas:Vocabulary: Sometimes different ideas about the literal and figurative meanings of words have led to different meanings for some lines. Phrase: Sometimes different ideas about the denotative and connotative meanings of a phrase have resulted into different meanings for some lines.The whole line: Sometimes cacosyntheton and metalepsis, the interpretation of lines in different ways and the way to read lines may cause various meanings. Also, in some cases, different corrections may make the lines, and consequently their meanings different.
-
Page 56This article focuses on island structures (structures which make movement from inside of them impossible), introduced by different linguists including Ross. It goes on to map them on to Persian language data to see whether these structures prevent their internal structures from moving outward o Persian language does not have such constraints. All movement constraints and island structures will be introduced and compared with Persian data.
-
Page 70The word “Mazandaran” was first seen in Ferdowsi’s Shahnameh. This city was a famous city with names like Tapoorestan. Being the main geographical area in Shahnameh, the land is important in the area of urban geography.In addition to words, this article studies Ferdowsi’s mythical findings of the borders of this land as well as the history and the expanse. Its wonderful conformity with Hamavaran is also studied.
-
Page 87The article starts with an introduction about the language of Mehdi Akhavan Saless (nicknamed “Omid”) and a definition of inflectional and syntactic archaism. It ends with the presentation of evidence in the three areas of inflectional and syntactic archaism, the use of archaic words, and new or rare words and terms as well as some reviews. Concerning the presented evidence, it must be said that:all of his poems have been precisely studied line by line.the most important ones have been presented here.the presented evidence has been extracted from different works and from new and old formats.
-
Page 99In this age of globalization, information technology, and the fast rush of science, the only way to be effectively present in global scenes is to improve the quality of the educational system. In recent decades, this has become the main worry of education experts in developed countries.According to experts, the present generation cannot be trained to live in the ever-changing world of today and tomorrow without having new plans to effect changes in the educational system, content, and methods.This important achievement has given our country’s education authorities new responsibilities and has emphasized the necessity to change educational programs.Persian Language and Literature, as a university major with a long history, needs to be revised. The present article focuses on how adaptable the present educational principles in this major are to scientific and standardized criteria like critical thinking, meaningful learning, life-orientedness and many other factors of efficient education.
-
Page 124This article studies and reviews the explication of some lines in Persian literary texts. Presenting some reasons and evidence, the author mentions some mistakes made by explicators in narrating these lines and endeavors to clearly explicate them. Considering the explication and narration of these lines makes it necessary to pay attention to the surface structure of these works.
-
Page 142Although the existence of literature in many ancient societies dates back to prehistoric times, the origin of literary criticism as a knowledge that analyzes the nature of poetry and literature is undoubtedly rooted in ancient Greece, and Plato is one of the forerunners of this undeniable art. His theories on poetry can be divided into two parts: intuitive and imitative. In his intuitive theory, he considers poetry to be an unconscious inspiration and intuition from the gods of poetry and accordingly praises the poets. In the latter view, he clearly changes his perspective and regards poetry to be the result of the poet’s imitation of nature, two degrees lower than the ideal (mesali) fact. Ethically, he criticizes poetry because he considers it to instigate mean feelings and to destroy wisdom. Later, Aristotle offers some response to Plato’s criticism of poetry.This article studies Plato’s two theories on poetry and presents Aristotle’s defense of poetry.
-
Page 162This article studies why Rakhsh was the most known of all the horses in Shahnameh and what outstanding characteristics it had. It first deals with the importance of horses in pre-Islamic religious books and Shahnameh. Then it states that Rakhsh is a mythical horse and has humane features that are manifest in its behaviour. It feels responsible toward Rostam, likes him, understood him, and was glorious, brave, fast and unique. Its outstanding natural and animal features are also mentioned.
-
Page 183Hafez is known and unknown to everybody and is enormously spoken of. His poems have been elaborately explicated and studied from different perspectives. This article looks at his poetry from a different angle. Hafez has frequently used words such as hair, plait, tress, lock of hair, … in his poems, but not only is this repetition not boring for the reader, but also he feels a kind of freshness each time.The article intends to illustrate Hafez’s skill and art in creating new expressions with these words. Hafez maneuvers a word along with the other words and grants freshness and novelty.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.