فهرست مطالب

علوم جغرافیایی - پیاپی 26 (بهار و تابستان 1396)

نشریه علوم جغرافیایی
پیاپی 26 (بهار و تابستان 1396)

  • تاریخ انتشار: 1396/06/07
  • تعداد عناوین: 8
|
  • عقیل اجاق، مصطفی هرایینی*، بهاره ایمانی صفحات 1-18
    با شروع انقلاب صنعتی، اختراع اتومبیل و گسترش شهرها، به تدریج اولویت دادن به نقش عابر پیاده و فضاهای پیاده محور در شهرها و فضاهای شهری کمرنگ شده و از کیفیت فضایی عرصه های عمومی شهر، فضاهای باز شهری و پیاده راه ها کاسته شده است؛ ورود موضوع توسعه پایدار از جوانب مختلف باعث ایجاد فضایی در جهت رسیدن به این امر و فضاهای سازگاربامحیط زیست شد. عرصه هایی که خود به عنوان بستر و خاستگاه، نقش محوری در ارتقای سطح تماس ها، ارتباطات و تعاملات اجتماعی بین شهروندان ایفا می کنند. مسئله اصلی در این پژوهش که به عنوان یک دیدگاه موردنظر است توجه به تاثیرات مهم و انکارناپذیر پیاده راه ها در تغییر کاربری واحدهای تجاری هم جوار از یک حالت ایستا به یک حالت پویا و اقتصادی می باشد. محدوده موردمطالعه در این تحقیق محور میدان امام حسین (ع) تا میدان شهدا است. که به دنبال آن خواستار این مهم هستیم که شاخص های کیفی و کمی که بر این پیاده راه ازنظر اقتصادی تاثیرگذار بوده است را بررسی نماییم و با استفاده از نرم افزار SPSS و ضریب همبستگی اسپیرمن میزان نقش پذیری پیاده راه ها و تاثیر آنها در تغییرات اجتماعی و اقتصادی حول محور آن را موردمطالعه و بررسی قرار دهیم. نتایج حاصله از تحقیق بیان کننده این موضوع است که با گذشته چندین سال از احداث و اجرای این طرح میزان رضایت اهالی و کسبه از منظر اجتماعی و اقتصادی پائین آمده و برخلاف آنچه تصور می شد نه تنها به وضعیت اجتماعی و اقتصادی محل کمک نکرده بلکه منجر به افول بعضی از شاخص های توسعه پایدار شهری نیز شده است.
    کلیدواژگان: تاثیرات اجتماعی- اقتصادی، پیاده راه، خیابان 17 شهریور، شهر تهران
  • کمال امیدوار، مهدی جعفری ندوشن* صفحات 19-30
    نوسان قطبی یکی از الگوهای پیوند از دور می باشند که اثرگذاری آن ها بر اقلیم نیمکره شمالی به خصوص در فصل زمستان شناخته شده است. در این پژوهش به میزان و چگونگی ارتباط بین این نوسان اقلیمی و تغییرات بارش و دمای فصل زمستان(دسامبر-ژانویه) در 9 ایستگاه همدیدی واقع در ایران مرکزی پرداخته شده است. داده های مورد استفاده شامل نمایه نوسان قطبی و داده های دمایی(کمینه، بیشینه و میانگین) و بارش به صورت روزانه در دوره آماری 45 ساله ( 2010-1965 میلادی) می باشد. پس از میانگین گیری از مقادیر روزانه داده های مورد استفاده سری های زمانی فصلی برای هر متغیر به صورت جداگانه به دست آمد. جهت اثبات رابطه بین نمایه AO با تغییرات دما و بارش ایستگاه های مورد مطالعه از آزمون همبستگی پیرسون استفاده گردید. از آزمون t جهت بررسی سطح معنی داری ضرایب همبستگی کمک گرفته شد. نتایج پژوهش نشان می دهد که رابطه نوسان قطبی با دماهای سه گانه معکوس و بالا ترین همبستگی نمایه AO در فصل زمستان با تاخیر دو ماهه می باشد(در حدود 6/0-). بین تغییرات بارش فصل سرد سال در ایران مرکزی و نمایه اقلیمی نوسان قطبی رابطه مشخصی دیده نمی شود.
    کلیدواژگان: پیوند از دور، نوسان قطبی(AO)، دما، بارش، ایران مرکزی
  • محمدرضا انوری، ابوالفضل نظمی * صفحات 31-46
    مسئله امنیت و ضرورت پدافند غیر عامل در برنامه ریزی شهری طی چندین سال اخیر بسیار کاربردی شده است. این سازمان فضایی که در طول رشد تاریخی شهرها دچار تغییر و تحول شده است، کارکردهای متفاوتی را نیز در نظم و امنیت عمومی محیط شهری تحمیل کرده است. بر این اساس بررسی و تحلیل سازمان فضایی شهرها برای ارزیابی درجه بندی مطلوبی از امنیت شهری به نحوی که اولویت ها و نیازهای امنیتی را دسته بندی کند ضرورتی پژوهشی است که در این تحقیق انجام می گیرد. در این تحقیق برای نمونه هفت شاخص فضاهای باز، تفکیک قطعات، بافت فرسوده، تراکم ساختمانی، تراکم جمعیت ساکن، تراکم جمعیت شاغل و مراکز فعالیت به تفکیک واحد تقسیمات شهری (منطقه بندی شهرداری مشهد) مورد توجه قرار گرفتند. شاخص های مذکور با هدف کلی نظم بخشی فضایی و حساسیت امنیتی در فرآیند تحلیل سلسله مراتبی قرار گرفته و ماتریس وزن های استاندارد آنها محاسبه شدند. در مرحله نهایی در محیط GIS به تلفیق و تحلیل فضایی نتایج به دست آمده پرداخته شد و درجه بندی و سطح بندی امنیت فضایی شهر مشهد به تفکیک مناطق شهری در سه سطح حساسیت امنیتی زیاد، متوسط و کم تولید گردید. نتایج به دست آمده نشان دادند که شاخص های بافت فرسوده، تراکم جمعیت ساکن و فضاهای باز به ترتیب بیشترین وزن موثر را در مسئله پدافند غیر عامل و تعیین درجه حساسیت امنیتی مناطق شهر مشهد دارند. در بین مناطق شهرداری شهر مشهد مناطق ثامن، 4 و 3 از بیشترین درجه حساسیت امنیتی برخوردارند که این موضوع به دلیل تراکم بافت و جمعیت، مهاجرت پذیری آنها و نیز نزدیکی به مجموعه حرم امام رضا قابل توجیه است. سوم آنکه مناطق 7 و 9 شهرداری به دلیل برخورداری از عرصه های وسیع فضاهای باز علاوه بر اینکه از درجه حساسیت امنیتی کمتری برخوردار شده اند بلکه می توانند به عنوان نواحی قابل استفاده در برنامه های پدافند غیرعامل شهری نیز مورد توجه باشند.
    کلیدواژگان: پدافند غیر عامل، امنیت شهری، برنامه ریزی شهری، شهر مشهد
  • مریم بیرانوندزاده، ابراهیم معمری، مهدی خداداد، نوبخت سبحانی* صفحات 47-65
    برنامه ریزی و توسعه هدفمند زیرساخت های گردشگری می تواند باعث افزایش جذب گردشگران شده و منافع مستقیم و غیرمستقیم اقتصادی اجتماعی فرهنگی محیطی و سیاسی را در فرآیند توسعه اقتصادی ایجاد نماید. در همین راستا، پژوهش حاضر با ماهیت توسعه ای-کاربردی، و روش تحقیق ترکیبی (توصیفی، اسنادی و تحلیلی)، به رتبه بندی شهرستان های استان کرمانشاه از لحاظ زیرساخت های گردشگری (مناطق نمونه گردشگری، شرکت های تعاونی حمل و نقل، تعداد سینما، سالن نمایش، تعداد نمایشگاه، تعداد اماکن متبرکه اسلامی، تعداد جایگاه سوخت، تعداد اقامتگاه های عمومی، تعداد مسافر جابجا شده، دفاتر خدمات مسافرتی، کارگاه های صرف غذا و نوشیدنی ) با استفاده از تکنیک راه حل توافقی و بهینه سازی چندمعیاره (VIKOR) پرداخته است. نتایج نشان داده است استان کرمانشاه گرچه دارای جاذبه های گردشگری فراوان و متنوعی می باشد. اما به علت فراهم نبودن امکانات و تسهیلات لازم و عدم توزان و تعادل در توزیع زیرساخت گردشگری تفاوت فاحشی به لحاظ زیرساخت گردشگری در استان وجود دارد. به طوری که شهرستان کرمانشاه به عنوان مرکز استان بیشترین زیرساخت های گردشگری را در خود جای داده و ثلاث باباجانی، برخوردار ترین و محروم ترین شهرستان ها از لحاظ زیرساخت های گردشگری شهری در استان کرمانشاه هستند.
    کلیدواژگان: توسعه یافتگی، زیر ساخت های گردشگری، تکنیک (VIKOR)، استان کرمانشاه
  • زهرا پیشگاهی فرد، کرامت رنجبر * صفحات 66-84
    ازجمله موضوعات مهم در جغرافیای انتخابات، بررسی رفتار رای دهندگان است. رفتار انتخاباتی به عنوان کنش سیاسی، ریشه در فرهنگ سیاسی جامعه دارد و فرهنگ سیاسی هر جامعه ای بر پایه ی جغرافیای همان جامعه شکل می گیرد؛ بنابراین در بررسی و تحلیل رفتار های انتخاباتی، نقش عوامل جغرافیایی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی... حائز اهمیت است. در بحث رفتار سیاسی رای دهندگان، پرسش این است که چه مولفه هایی در رفتار رای دهندگان تاثیر دارد. نتایج انتخابات در منطقه فلاورجان نشان می دهد که کاندیدای منتخب در سه دوره مجلس شورای اسلامی، بیشترین درصد آراء حوزه انتخابیه فلاورجان را کسب نموده است لذا این تحقیق به بررسی الگوی رفتار رای دهندگان شهرستان فلاورجان-اصفهان باهدف تعیین معیارهای رفتار رای دهندگان پرداخته است و با استفاده از فرمول کوکران جامعه آماری موردمطالعه 384 نفر انتخاب گردید. این پژوهش از طریق داده های پرسشنامه طیف لیکرت ، گروه دلفی و به کارگیری نرم افزار ExpertChoice و spss تجزیه وتحلیل ونشان می دهد که موثرترین عامل در رفتار رای دهندگان، محلی گرایی و کمترین تاثیر را احزاب داشته است.
    کلیدواژگان: معیار رفتار انتخاباتی، انتخابات مجلس، اصفهان - فلاورجان
  • مهدی پیوندیان شعرباف*، مجید وفایی جهان صفحات 85-102
    خشک سالی به عنوان یکی از مهم ترین بلایای طبیعی است که ممکن است در هر اقلیم آب وهوایی اتفاق بیفتد. ازآنجاکه وقوع خشک سالی اجتناب ناپذیر است، بنابراین شناخت آن به منظور مدیریت بهینه منابع آب، از اهمیت بسزایی برخوردار است. در این تحقیق به پیش بینی خشک سالی در شهر تهران و مشهد پرداخته شده است؛ به این منظور از مدل های مارکوفی در دو مرحله استفاده شد. در مرحله اول بعد از پیش پردازش داده ها، زنجیره مارکوف بر اساس ویژگی های بارندگی، حداقل دما، حداکثر دما و باد ایجاد شد و احتمال رخداد پیش بینی در سال آینده محاسبه شد، سپس در مرحله دوم میزان بارندگی، حداقل و حداکثر دما توسط مدل مخفی مارکوف پیش بینی شد تا بر اساس آن ها تصمیمات لازم جهت مدیریت منابع آب اتخاذ شود. روش پیشنهادی با روش های مدل مخفی مارکوف استاندارد و شبکه بیزین بر اساس دقت و نرخ خطا مقایسه شد. نتایج نشان داد روش پیشنهادی بر روی مجموعه داده شهر مشهد در مقایسه با HMM 14% و در مقایسه با شبکه بیزین 31% افزایش دقت و بر روی مجموعه داده شهر تهران در مقایسه با HMM 10% و در مقایسه با شبکه بیزین 15% افزایش دقت داشته است.
    کلیدواژگان: خشکسالی، مدیریت منابع آب، مدل های مارکوفی ترکیبی
  • الهام لشکری، مجتبی رفیعیان *، علیرضا عندلیب صفحات 103-122
    عرصه های همگانی شهری به عنوان فضاهای حضور شهروندان و مکانی برای برقراری ارتباط و تعامل اجتماعی می باشند؛ و به معنای عام، سنگ زیرین تمام عرصه های اجتماعی هستند و بدون آن ها، بسیاری از عملکردهای جامعه شهری میسر نخواهد بود. بنابراین، نقش مهمی در کیفیت زندگی و رفاه شهروندان دارند و توجه به کیفیت آن ها در فرآیند برنامه ریزی توسعه شهری ضرورتی انکارناپذیر است. مسئله اصلی فراروی این مقاله توجه به ظرفیت عرصه های همگانی در تسهیل مراودات اجتماعی است. ؛ و در این فرآیند از رویکرد کل گرای انسانی – محیطی بهره گرفته است. بنابراین، با استفاده از تئوری زمینه ای به بررسی رفتار کاربران عرصه های همگانی کلانشهر مشهد پرداخته است. مطالعه عرصه های همگانی مشهد نشان می دهد، این عرصه ها توانسته اند محیطی موردپذیرش گروه های مختلف اجتماعی را فراهم نمایند؛ این مهم به ظرفیت های عرصه های همگانی شهری برای حضور افراد و تمایل به تعامل با دیگران اشاره دارد. مدل پارادایمی رابطه بین مفاهیم و مقوله ها و نتایج آزمون تحلیل واریانس یک طرفه نشان می دهد شرایط مداخله گری نظیر سن، جنس، میزان آشنایی و علت مراجعه در تمایل به حضور در عرصه های همگانی و نیز برقراری تعامل اجتماعی با دیگران موثر هستند.
    کلیدواژگان: عرصه همگانی، تعامل اجتماعی، کلانشهر مشهد، تئوری زمینه ای
  • بهاره میرزاخانی*، آتنا عسگری، امید ابراهیمی صفحات 123-138
    در ایران مرکزی دریاچه های متعددی وجود دارد که در حال حاضر تبخیر از آنها از میزان آب ورودی بیشتر است. در نتیجه، کانی های محلول که در دوره های مرطوب تر وارد این حوضه های انتهایی شده است بر اثر ادامه خشکی رسوب می نمایند و زون های متعدد از کانی های تبخیری ایجاد می کنند. در حوضه اصلی دریاچه نمک با مساحت 1806 کیلومتر مربع در ایران مرکزی واقع شده است و حوضه خود را به مساحت 8153.7 کیلومتر مربع را زهکشی می کند.این پژوهش با هدف بررسی تحولات ژئومورفولوژیکی دریاچه بعد از آخرین دوره یخچالی به کمک شناسایی سطوح تبخیری اطراف آن انجام گرفته است.در پژوهش حاضر از نقشه توپوگرافی 1:25000، مدل رقومی ارتفاع در مقیاس 1:50000، تصاویر ماهواره ای ETM+ و مشاهدات میدانی و همچنین به کمک نرم افزارهای GIS و ERDAS انجام شده است.تکنیک مولفه های اصلی به منظور شناسایی سطوح تبخیری اطراف دریاچه بکار گرفته شد و نتایج آنالیز با مشاهدات میدانی ارزیابی شد.در نتیجه اعمال عملگر PCA ، سه سطح در اطراف دریاچه نشان داده شد که مجموع آنها 1850.95 کیلومتر مربع مساحت داشت و سطح نامبرده موید حداکثر رشد دریاچه در آخرین دوره یخچالی بود.سه زون تبخیری که نشانگر خشک شدن تدریجی دریاچه تحت تاثیر کاهش بارش و افزایش تبخیر تا کنون بوده اند، به ترتیب شامل منطقه آهکی(کلسیت) با 201.91 کیلومتر مربع، منطقه گچی با 435.59 کیلومتر مربع و منطقه نمکی(هالیت) با 1213.45 کیلومتر مربع مساحت بودند.
    کلیدواژگان: تحلیل مولفه های اصلی PCA، دریاچه نمک، سطوح تبخیری
|
  • Mostafa Haraeeni * Pages 1-18
    With the onset of the industrial revolution, the invention of cars, urban sprawl, gradually giving priority to the pedestrian and pedestrian-oriented spaces in cities and urban spaces trimmed and the quality of public areas, urban open spaces and sidewalks fell; Login sustainable development of the various aspects of creating space in order to achieve this, and be environmentally friendly spaces. Their areas of origin as a bed and pivotal role in promoting contacts, communication and social interaction between citizens play. The main issue in this study is intended as a comment on the change due to the effects of the important and undeniable sidewalks adjacent units from a static to a dynamic state and economy. The study area centered on the study of Imam Hussein (AS) is to Shohada Square. This is followed by calls for qualitative and quantitative criteria that are important in terms of economic impact has been on this walk examineAnd using SPSS software and Spearman correlation coefficient role taking the sidewalks and their impact on social and economic changes around the study and examine it. The results of this study represents is that in the past several years of construction and project satisfaction of residents and businesses in terms of low socioeconomic and contrary to what was thought not only to the socioeconomic situation of not help but lead to decline some of the indicators of sustainable urban development as well.
    Keywords: socio-economic impact, Pedestrian routes, Street 17 Shahrivar in Tehran
  • K. Omidvar, M. J. Nodooshan * Pages 19-30
    Study of factors affected these changes is of special importance. One of these factors is teleconnection patterns Simultaneous correlations between changes in meteorology parameters during time within different locations of the Planet Earth are called teleconnection which is useful because of predicting variable behavior of planetary waves. Arctic Oscillation is one of the teleconnection patterns that its effect on the climate of the Northern Hemisphere, especially in winter, is known. In this study, how relationship between climate oscillation and changes in precipitation and temperature in the winter in 9 stations in Central Iran. Data used are Arctic Oscillation index and temperature data (minimum, maximum and average) and daily precipitation for the period of 45 years (2010-1965). After averaging the daily values, the seasonal time series data for each variable separately obtained. To demonstrate the relationship between the AO index with temperature and precipitation stations of the Pearson correlation test was used. T-test was used to assess the significance level of correlation. The results show that temperatures changes and AO index Inversely related, so there are AO highest correlation and temperatures in winter season with two-month delay (about -0.6). The changes precipitation at cold season in the Central Iran and Arctic Oscillation is not seen a clear relationship.
    Keywords: teleconnection, Arctic Oscillation (AO), temperature, precipitation, Central Iran
  • Noobakhte Sobhani * Pages 47-65
    Targeted planning and development of tourism infrastructure to increase cultural tourism and socio-economic direct and indirect interests in the political environment and the economic development process. In this regard, this study applied nature of development, and research methodology combines (descriptive and analytical), the ranking of the cities of Kermanshah in terms of tourism infrastructure (the areas of tourism, transport cooperatives, the number of cinemas, theaters the number of exhibits, the number of Islamic holy places, the number of stations, number of resort-General, the number of displaced passengers, travel agencies, workshops, meals and drinks) using the technique of multi-criteria optimization and settlement solution (VIKOR) has . The results show, however, has many tourist attractions and a variety of Kermanshah province. But due to the lack of necessary facilities and lack of balance and equilibrium in the distribution of tourism infrastructure dramatic difference in terms of tourism infrastructure in the province. So that the city of Kermanshah As the capital's biggest tourist infrastructure in its place and Salas-Babajani, enjoyed the most deprived cities in terms of urban tourism infrastructure are in Kermanshah province.
    Keywords: development, infrastructure, tourism, technology (VIKOR), Kermanshah
  • Mehdi Peyvandiyan Sherbaf * Pages 85-102
    Drought is considered as one of the vital natural disasters that can be occurred in any climate. Given that drought incidence is inevitable, so its recognition is of important in order to efficient management of water. In this article drought forecasts in Tehran and Mashhad are considered. To this Markov models have been applied. At first stage after preprocessing of data, according to precipitation features, lowest temperature, highest temperature and wind Markov chains were created and the possibility of its incidence for next year was calculated, then at second stage precipitation level, lowest and highest temperature were forecasted by Markov hidden models so that based on them necessary decisions for water source management can be taken. Suggested method was compared based on error rate and accuracy by standard hidden Markov models and Bayesian network. The results show that suggested method on Mashhad collection data had 14% and 31% and on Tehran collection data 10% and 15% better accuracy compared to HMM and Bayesian network, respectively.
    Keywords: Drought, water source management, Markov chain, hidden Markov model
  • Mojtaba Rafieian *, Elham Lashkari, Aliraza Andalib Pages 103-122
    Urban public realms are the spaces for presence of citizens with different social behaviors. It means that they are the basis of all urban social spaces and none of urban society’s functions are possible without them. So, they have an important role in quality of life and welfare of the citizens and it's essential to pay attention to their quality in urban development planning process. The major concern of this paper is to study urban public realms quality and facilitate social interaction in public realms of multicultural cities. So, it has utilized to Grounded theory to study the behavioral pattern of Mashhad metropolitan public realms. Investigation of Mashhad public realms indicates that they have been able to create spaces that are accepted by different social groups. It refers to the importance of the capacities of the urban public realms for the presence of the people and the desire to interact to each other. The paradigm model of the relationship between concepts and categories and the results of one-way ANOVA show that interventional factors are effective in the tendency to participate in public realms and social interactions to others. These intervener factors include age, gender and level of individual awareness of the environment and also the purpose of visiting public realms.
    Keywords: Urban Public Realms, Social Interaction, Mashhad Metropolitan, Grounded Theory
  • Bahare Mirzakhani * Pages 123-138
    In Central Iran, there are several lakes that are now evaporating of water amount of input. As a result, the dissolved minerals in wet periods than enter this basin has been trailing on the effects dry deposition continues and multiple zones of evaporating mineralization. In Central Iran, there are several lakes that are now evaporating of water amount of input. As a result, the dissolved minerals in wet periods than enter this basin has been trailing on the effects dry deposition continues and multiple zones of evaporating mineralization. This research aims to examine developments of the geomorphologic Lake after the last glacier period to help identify the surrounding evaporating levels. In the study of topographic map 1: 25000 scale digital elevation models, 1: 50000, ETM satellite imagery and field observations and also to help GIS software ERDAS. Techniques of the main components in order to identify the evaporating levels around the Lake were used and the results were evaluated by analysis of field observations. As a result of applying the operator the PCA, Three levels around the Lake were shown that the total they had an area of 1850.95 square kilometers and the maximum showing level confirms the growth of the Lake on the last course was the refrigerator that three zone evaporating gradual drying of the Lake under the impact of reduced precipitation and increased evaporation so far have been, respectively, contain calcareous area (calcite), 201.91 square kilometers, the area district with gypsum salt 435.59 square kilometers (halite) with an area of 1213.45 square kilometers.
    Keywords: Principal Components Analysis PCA, Namak Lake, evaporating surfaces