فهرست مطالب

مجله بوم شناسی کاربردی
پیاپی 18 (زمستان 1395)

  • تاریخ انتشار: 1395/12/28
  • تعداد عناوین: 7
|
  • سرور خرم دل، جواد شباهنگ، افسانه امین غفوری صفحات 1-14
    این مطالعه با هدف ارزیابی چرخه حیات برای بوم نظام های تولید برنج براساس میانگین مصرف کود نیتروژن (کمتر از 190، 200-190، 210-200، 220-210 و بیشتر از 220 کیلوگرم نیتروژن در هکتار) طی سال های 91-1378 انجام شد. ارزیابی چرخه حیات در چهار گام تعریف اهداف و حوزه عمل مطالعه، ممیزی چرخه حیات، ارزیابی تاثیر چرخه حیات و تلفیق و تفسیر نتایج محاسبه گردید. واحد کارکردی معادل یک تن شلتوک درنظر گرفته شد. گروه های تاثیر شامل اسیدی شدن، یوتریفیکاسیون در بوم نظام های آبی و خشکی و گرمایش جهانی بودند. نتایج نشان داد که بالاترین عملکرد شلتوک با 35/5 تن در هکتار برای سطح 200-190 کیلوگرم در هکتار نیتروژن به دست آمد. بیشترین پتانسیل یوتریفیکاسیون در محیط آبی برای سطح بیش از 220 کیلوگرم نیتروژن در هکتار برابر با 79/0 واحد معادل کیلوگرم فسفات (PO4) به ازای یک تن شلتوک مشاهده شد. دامنه شاخص زیست محیطی نظام های تولید برنج برابر با 22/0-14/0 EcoX به ازای یک تن شلتوک محاسبه شد و بالاترین اثرات زیست محیطی مربوط به گروه تاثیر یوتریفیکاسیون در محیط آبی (13/0 EcoX به ازای یک تن شلتوک) بود. بدین ترتیب، می توان از کود سبز، گونه های تثبیت کننده نیتروژن و خاکورزی کاهش یافته برای کاهش این اثرات زیست محیطی در نظام های تولید برنج بهره گرفت.
    کلیدواژگان: اسیدی شدن، اثرات زیست محیطی، یوتریفیکاسیون، گرمایش جهانی، ممیزی چرخه حیات
  • فرزانه خلیلی، منصوره ملکیان، نعمت الله روجایی، محمودرضا همامی صفحات 15-25
    در این مطالعه زیستگاه سنجاب ایرانی در منطقه جنگلی سروک شهر یاسوج با استفاده از شاخص مطلوبیت زیستگاه ارزیابی شد. متغیر هایی که به عنوان متغیر زیستگاهی برای ارزیابی زیستگاه این گونه مدنظر و مورد سنجش قرار گرفتند شامل: شیب، جهت جغرافیایی، ارتفاع، تراکم پوشش گیاهی، ارتفاع درخت، قطر درختان بلوط، سطح تاج پوشش درختان، فاصله از جاده، فاصله از روستا و فاصله از رودخانه بودند. نتایج حاصل از ارزیابی و رتبه دهی متغیر ها نشان داد که پنج متغیر زیستگاهی شامل شیب، قطر درختان بلوط، تراکم پوشش گیاهی، فاصله از جاده و ارتفاع درخت مهم ترین متغیرهای موثر می باشند. از بین سه ایستگاه مورد بررسی در این منطقه، ایستگاه گلزار با دارا بودن بالاترین ضریب مطلوبیت (92/0) بهترین و مطلوب ترین زیستگاه را برای سنجاب ایرانی فراهم کرده است. به طور کلی با توجه به مناسب بودن منطقه جنگلی سروک از لحاظ دارا بودن پارامتر های موثر برای زیست سنجاب ایرانی و جمعیت قابل توجه این جانور در منطقه پیشنهاد می شود منطقه جنگلی سروک به عنوان یکی از زیستگاه های این گونه تحت حفاظت سازمان محیط زیست قرار گیرد.
    کلیدواژگان: ارزیابی زیستگاه، شاخص HSI، سنجاب ایرانی، منطقه جنگلی سروک
  • رسول خطیبی، سعید سلطانی، مرتضی خداقلی صفحات 27-44
    به منظور بررسی تاثیر عوامل اقلیمی بر گسترش گونه Taverniera glabra در مراتع ایران، متغیرهای اقلیمی که از نظر اقلیم رویشی اهمیت داشتند، انتخاب و با استفاده از روش تحلیل عاملی، عوامل موثر بر پراکنش این گونه مورد بررسی قرار گرفت، سپس نقشه پراکنش فضایی تمام این عوامل در کل سطح ایران ترسیم گردید. نتایج تحلیل عاملی نشان داد که 9 عامل درجه حرارت، رطوبت نسبی، بارش زمستانه، بارش تابستانه، روزهای نیمه ابری، متوسط سرعت باد، تندر و روزهای برفی با مقدار ویژه بیش از یک به ترتیب 71/29، 32/22، 58/9، 52/7، 80/6، 22/6، 25/4، 69/3 و22/2 درصد و در مجموع 35/92 درصد از کل واریانس داده ها را توضیح می دهند. در نهایت عوامل اقلیمی درجه حرارت، رطوبت نسبی، متوسط سرعت باد و تندر از مهم ترین عوامل موثر بر پراکنش تیپ های گیاهی که در آنها گونه Taverniera glabra غالب هستند مشخص شد. عوامل درجه حرارت، بارش تابستانه، متوسط سرعت باد و تندر از عوامل اقلیمی موثر بر پراکنش تیپ های گیاهی که در آنها گونه فوق به صورت همراه حضور دارند به دست آمد. در پایان مشخص شد این عوامل باعث پراکنش این گونه در مناطق جنوب شرق ایران شده است.
    کلیدواژگان: عوامل اقلیمی، تحلیل عاملی، روش های آماری چند متغیره، گونه Taverniera glabra
  • حدیث دارابی، شایسته غلامی، احسان صیاد صفحات 45-59
    تجدید حیات یکی از مهم ترین پدیده های متغیر در اکوسیستم های جنگلی و از مهم ترین عوامل توسعه و پایداری جنگل ها می باشد. به منظور بررسی تغییرات مکانی تنوع تجدید حیات و تنوع گونه های درختی، تحقیق حاضر در جنگل های گهواره در استان کرمانشاه انجام گرفت. نمونه برداری در 67 قطعه نمونه به مساحت 400 مترمربع با استفاده از شبکه آماربرداری 100 متر×100 متر انجام شد. در هر قطعه نمونه تعداد، نوع گونه های درختی و تجدید حیات جنسی (پایه هایی با قطر کمتر از 5/7 سانتی متر) در سطح کل پلات و تجدید حیات غیرجنسی(نوع گونه، مبدا رویشی (پاجوش و ریشه جوش)) در یک چهارم پلات (پلات 100 مترمربعی) ثبت شدند. بررسی همبستگی مکانی با استفاده از زمین آمار(واریوگرام و واریوگرام دو جانبه) صورت گرفت. نتایج بیانگر آن است که همه متغیرهای مورد بررسی به جز یکنواختی (شاخص Sheldon) درختان و یکنواختی تجدید حیات جنسی دارای ساختار مکانی می باشند. دامنه تاثیر متغیرها در محدوده های نسبتا بزرگ رخ داده که دلالت بر ساختار مکانی گسترده، پراکنش یکنواخت و در حقیقت پیوستگی مکانی بیشتر در مقادیر موردنظر است. واریوگرام های دو جانبه، ارتباط مکانی قوی را در مورد تنوع تجدید حیات جنسی با تنوع درختان و تنوع و غنای تجدید حیات غیرجنسی با فراوانی درختان نشان می دهند.
    کلیدواژگان: واریوگرام، تجدید حیات، واریوگرام دوجانبه، تنوع گونه ای، الگوی مکانی
  • زینب عبیداوی، کاظم رنگزن، روح الله میرزایی، مصطفی کابلی زاده صفحات 61-72
    تعیین مطلوبیت زیستگاه های حیات وحش دارای اهمیت به سزایی در برنامه های حفاظت و مدیریت حیات وحش است. لذا در پژوهش حاضر، مدل سازی مطلوبیت زیستگاه خرس قهوه ای در منطقه حفاظت شده شیمبار با استفاده از الگوریتم آنتروپی بیشینه انجام شد. بدین منظور، پس از بررسی و رفع خودهمبستگی مکانی داده های حضور، داده ها به دو دسته داده های آموزش و آزمون تقسیم و به همراه 10 متغیر محیطی (VIF<10) انتخاب شده توسط MMS، وارد نرم افزار MaxEnt شد. اعتبارسنجی مدل با استفاده از AUC و تحلیل جک نایف صورت گرفت. نقشه حضور/عدم حضور نیز براساس دو آستانه LPT و 10% تهیه شد. هم چنین تحلیل جک نایف دیگری جهت حساسیت سنجی مدل و شناسایی متغیرهای محیطی مهم در مدل سازی انجام شد. براساس یافته ها، مدل پیش بینی شده به طور معناداری بهتر از حالت تصادفی می باشد (AUC = 0/965 ، P = 0/000). به علاوه، 75/20% منطقه به عنوان زیستگاه مطلوب بالقوه خرس شناسایی شد. طبق تحلیل جک نایف، بالاترین میزان موفقیت مدل در پیش بینی مناطق مطلوب بالقوه 46/88% محاسبه شد(P=0/000). هم چنین، متغیر تیپ بندی گیاهی به عنوان مهم ترین عامل موثر بر پراکنش گونه شناسایی شد. براساس یافته ها، موفقیت این روش در مدل سازی مطلوبیت زیستگاه گونه های حیات وحش همچون خرس قهوه ای تایید شده، بهره گیری از آن به عنوان ابزاری نیرومند جهت بهبود اطلاعات زیستگاه های حیات وحش در سطح کشور پیشنهاد می گردد.
    کلیدواژگان: الگوریتم آنتروپی بیشینه، مدل سازی مطلوبیت زیستگاه، منطقه حفاظت شده شیمبار، خرس قهوه ای
  • علی اصغر واحدی صفحات 73-83
    جنگل های طبیعی آمیخته راش با غنی ترین تنوع زیستی گیاهی دارای ذخایر کلان کربن آلی در عمق های مختلف خاک می باشند. هدف تحقیق حاضر مدل سازی ترسیب کربن خاک در جنگل های مذکور برحسب شاخص های تنوع زیستی برای مدیریت بهینه تغییرات مخازن کربن خاک در رابطه با روند پایداری، حاصلخیزی، چرخه کربن و برنامه ریزی برای رویارویی با تغییرات آب و هوایی در سطح محلی یا منطقه ای می باشد. پس از انجام عملیات میدانی برای اندازه گیری و محاسبه شاخص های تنوع زیستی و فاکتور کربن خاک از تحلیل رگرسیون خطی ساده، رگرسیون خطی چندگانه و رگرسیون به روش تخمین منحنی برای فرآیند مدل سازی استفاده شد. نتایج تحلیل رگرسیون مبتنی بر ضریب تبیین، اشتباه معیار تخمین و ضریب اطلاعات آکاییک (AIC) نشان داد تحلیل رگرسیون خطی ساده و چندگانه دارای دقت برآوردی قابل ملاحظه ای نبودند (74/151+= AICmin). برمبنای تحلیل مدل های غیرخطی، مدل منحنی (S) شامل غلبه گونه ای پوشش علفی به عنوان بهترین پیشگو با حداقل خطای تخمینی و حداکثر قطعیت (23/171-= AICmin) برای برآورد ذخایر کربن آلی خاک در جنگل مورد مطالعه محسوب شد. در ادامه مدل سازی نتایج نشان داد، مدل های تبدیلی چندگانه حاصل از تبدیل لگاریتم مدل های پایه با افزایش تعداد پارامتر اگرچه دارای اعتبار محاسباتی بودند (10>VIF) ولی دقت برآورد کمتری نسبت به مدل بهینه مذکور داشتند.
    کلیدواژگان: جنگل های هیرکانی، مدل خطی چندگانه، مدل های غیرخطی، ذخایر کربن آلی، تحلیل رگرسیون
  • فرزام توانکار، مهرداد نیکوی صفحات 85-100
    درختان پوسیده و خشکه دارها از اجزاء مهم اکوسیستم های جنگلی بوده و نقش موثری در حفظ تنوع زیستی جنگل ها دارند. در این تحقیق فراوانی و مشخصات درختان قطور سالم، پوسیده و خشکه دارهای با قطر برابر سینه بزرگ تر از 60 سانتی متر در دو پارسل بهره برداری شده به شیوه تک گزینی و حفاظت شده در جنگل ناو اسالم گیلان مورد بررسی قرار گرفت. جمع آوری داده ها از طریق طرح نمونه برداری منظم تصادفی با فواصل 100 متر و پلات های 20 آری انجام گرفت. نتایج نشان داد فراوانی و حجم درختان قطور در پارسل بهره برداری شده نسبت به پارسل حفاظت شده کمتر است (01/0>P ). درختان پوسیده و خشکه دارها در پارسل حافظت شده دارای ارتفاع و قطر بیشتری نسبت پارسل بهره برداری شده بودند (01/0>P ). هم چنین درختان قطور در پارسل حفاظت شده از تعداد گونه های بیشتر و توزیع فراوانی یکنواخت تر نسبت به پارسل بهره برداری شده تشکیل شده بودند. فراوانی حفره های ایجاد شده توسط پرندگان برروی تنه درختان پوسیده و خشکه دارها در پارسل حفاظت شده بیشتر از پارسل بهره برداری شده به دست آمد. حفاظت از درختان پوسیده و خشکه دارها و باقی گذاشتن تعداد بیشتری از گونه های مختلف درختان قطور در توده برای حفظ ساختار طبیعی و تنوع زیستی این جنگل ها از اهمیت خاصی برخوردار است.
    کلیدواژگان: تنوع زیستی، خشکه دار، مدیریت جنگل، جنگل های هیرکانی، تک گزینی، درختان قطور
|
  • S. Khoramdel, J. Shabahang, A. Amin Ghafouri Pages 1-14
    In order to evaluate life cycle assessment (LCA) for rice agroecosystems based on mean of nitrogen fertilizer levels (less than 190, 190-200, 200-210, 210-220 and more than 220 kg N ha) during 1999-2012, an experiment was conducted. Four steps includung goal definition and scoping, inventory analysis, life cycle impact assessment and integration and interpretation were computed. Functional unit was considered as one tone paddy. Impact categories were acidification, eutrophication in aquatic and tresstrial ecosystems and global warming. The results showed that the highest paddy yield was obtained 5.35 t.ha-1 in 190-200 kg N ha. The maximum aquatic eutrophication potential was computed for more than 220 kg N ha-1 with 0.79 PO4 equiv./t paddy. EcoX per one tone paddy and maximum environmental impacts was belonged to aquatic eutrophication (0.13 Eco-index per one tone paddy). It seems that system management including green manure, nitrogen fixing species and reduced tillage could be regarded to reduce problematic environmental impacts in rice production systems.
    Keywords: Acidification, Environmental impacts, Eutrophication, Global warming, Inventory analysis
  • F. Khalili, M. Malekian, N. Rojae, M. R. Hemami Pages 15-25
    The current study used habitat suitability index to evaluate habitat suitability of Servak forested area located near Yasouj for the Persian squirrel. Habitat variables including elevation, slope, aspect, density of vegetation cover, height of tree, tree diameter, canopy area of tree, distance to roads, distance to villages, and distance to rivers were used in this evaluation. Results showed that five variables including slope, tree diameter, density of plant cover, distance to road and height of tree were the main effective factors in habitat selection of Persian squirrels. Amongst the three stations, Golzar station with the highest habitat suitability index (0.92) has provided the most suitable area for the Persian squirrel. Overall, due to the habitat suitability of the Servak forested area for the Persian squirrel and the substantial number of animals in this region, it is recommended to protect this area by Department of Environment.
    Keywords: Habitat evaluation, HSI, Persian squirrel, Servak forested area
  • R. Khatibi, S. Soltani, M. Khodagholi Pages 27-44
    To study the effect of climatic factors on Taverniera glabra species distribution in Iran rangelands, climatic variables were selected and factors affecting species distribution were evaluated using factor analysis. Then a spatial distribution map was prepared for all these factors throughout Iran. Factor analysis showed that 9 factors included: temperature, relative humidity, winter precipitation and summer precipitation, partly cloudy days, average wind speed, thunder and snowy days with eigenvalues greater than 1, explained 29.71, 22.32, 9.58, 7.52, 6.80, 6.22, 4.25, 3.69, 2.22 percent of variance, respectively and 92.35% of total variance. Finally, the climatic factors of temperature, relative humidity, average wind speed and thunderstorm were identified as the most important factors affecting distribution of vegetation types which Taverniera glabra are dominant species. Furthermore temperature, summer precipitation, average wind speed and thunderstorm factors affecting on distribution of vegetation types in which Taverniera glabra are accompanied species. The results showed that these climatic factors caused distribution of Taverniera glabra in the South East of Iran.
    Keywords: Climatic factors, Factor analysis, Multivariate statistical analysis, Taverniera glabra species
  • H. Darabi, Sh. Gholami Pages 45-59
    The regeneration is one of the most important phenomena in forest ecosystems and the most important factor of development and sustainability of forests. Assessment of the regeneration is one of the best criteria for monitoring forest function stability. The aim of this study was to investigate the spatial variability of regeneration diversity and its relationship with tree species diversity in Zagros Forests, Kermanshah (Gahvareh).This study was conducted at 70 hectares of Gahvareh forests. In this area, 67 sample plots (400 m2) were used in a 100 × 100 m sampling grid. In each plot, total number and species of trees and all seedlings which had diameter less than 7.5 cm were recorded. We also recorded asexual regeneration in ¼ plots (100 m2).Then the spatial continuity was described using geostatistics (variogram and cross- variogram). The variograms of variables revealed the presence of spatial autocorrelation except evenness index (Sheldon) of trees and sexual regeneration. They had spatial dependence at large ranges that showed the large distance of dependency and homogeny of condition. In addition, cross-variograms indicated a strong spatial relationship between diversity of sexual regeneration and tree diversity and between diversity and richness of asexual regeneration and tree abundance.
    Keywords: Cross-variogram, Regeneration, Semivariogram, Species diversity, Spatial pattern
  • Z. Obeidavi, K. Rangzan, R. Mirzaei, M. Kabolizade Pages 61-72
    Status determination of wildlife habitats is very important in conservation programs and management of wildlife. So, in this study Ursus arctos habitat suitability was modeled using maximum entropy algorithm (MaxEnt) in Shimbar protected area. In order to model the habitat suitability, after investigating and resolving the spatial autocorrelation of occurrence records, spatially independent localities were divided into the calibration and evaluation sets and then were combined with 10 environmental variables (VIF
    Keywords: Maximum entropy algorithm, Habitat suitability modelling, Shimbar protected area, Ursus arctos
  • A. A. Vahedi Pages 73-83
    Having the richest plants biodiversity, Hyrcanian natural mixed-beech forests contribute to the huge carbon pool in the different soil layers. This research aims to develop modeling soil carbon sequestration in terms of the plant biodiversity indices to manage soil carbon stock with respect to trend of sustainability, fertility, carbon cycle, and planning to face with climate change in local/ regional scales. After measuring plants biodiversity indices and soil carbon factor over the field operations, simple and multiple linear regressions as well as curve estimation regression were applied in the process of modeling. According to Adj.R2, SEE and AIC, simple and multiple linear regressions had no considerable accuracy (AICmin = 힝.74). Analysis of non-linear models showed that model S including index of species dominance belonging to herbal coverage was the best predictor with the least error and highest certainty (AICmin= -171.23) to estimate soil carbon pool in the studied forests. In the following, the results showed that although the log-transformed models with increasing the parameters and adding the correlated explanatory variables were valid (VIF
    Keywords: Hyrcanian forests, Multiple linear model, Non, linear models, Organic carbon pool, Regression analysis
  • F. Tavankar, M. Nikooy Pages 85-100
    Rotten and dead trees are the main component of forest ecosystems and play an important role in maintaining forest biodiversity. In this research frequency and characteristics of large diameter trees (normal, rotten, and dead trees) with diameter at breast height greater than 60 cm were studied in two compartments (selective logged and protected) in Asalem-Nav forest. Random systematic sampling method with grid of 100 × 100 m and plot area of 0.2 ha was used for data collection. The results showed frequency and volume of large diameter trees of all three groups in the logged parcel were lower than protected parcel (P
    Keywords: Biodiversity, Dead tree, Forest management, Hyrcanian forests, Selection cutting, Thick trees