فهرست مطالب

فصلنامه پژوهش های مهدوی
پیاپی 1 (تابستان 1390)

  • تاریخ انتشار: 1390/05/05
  • تعداد عناوین: 12
|
  • صفحه 5
  • فرامرز سهرابی صفحه 8
  • محسن میرزاپور صفحه 14
    برهان «حافظ شریعت» از براهین ضرورت وجود فعلی امام معصوم است. بر اساس این برهان، ثابت می شود شریعت خاتم به حافظی معصوم نیاز دارد. از کلمات متکلمان امامیه درمی یابیم مراد از شرع و شریعت در این بحث، تکالیف و احکام الهی است، اگر چه بعدی ندارد که مجموعه معارف و احکام و تکالیف الهی را نیز در نظر داشته باشند.
    متکلمان امامیه، در معنای «حفاظت» توسعه داده اند و برای آن دو مصداق معرفی کرده اند:1. حفاظت از آن چه پیامبر اکرم بی واسطه برای مردم بیان فرموده است؛2. بیان آن چه حضرت رسول نتوانسته بی واسطه به امت ابلاغ کنند.
    اصل برهان نیز چنین خواهد بود: شریعت پیامبر خاتم، شریعتی ابدی است و تمام مکلفان در تکالیف خود، وظیفه یک سانی دارند. پس به ناچار باید حافظی معصوم باشد تا تکالیف الهی را بدون کم و زیاد به مکلفان متاخر از عصر رسالت ابلاغ کند. در غیر این صورت، یا اهمال در امر شریعت «مالایطاق» و یا مخالفت اجماع لازم می آید که هر سه امر باطل است. در نتیجه، وجود حافظی معصوم برای شریعت خاتم ضروری خواهد بود.
    گفتنی است، برهان مزبور حفاظت شانی را برای امام معصوم ثابت می کند، نه حفاظت فعلی را؛ یعنی دین خاتم باید حافظی معصوم داشته باشد، اما آیا بالفعل حفاظت صورت می گیرد یا نه؟
    مصادیقی که برای حافظ شرع مطرح شده، عبارتند از: کتاب، سنت قطعی، اجماع، اخبار آحاد، قیاس، برائت و امام معصوم.
    به جز امام معصوم، مصادیق دیگر پذیرفته نیستند و آن چه توان حفاظت از شریعت را دارد، تنها امام معصوم است.
    برخی چنین نقد می زنند که نتیجه برهان مزبور با امام غایب سازگاری ندارد؛ چرا که امام غایب فعلا از شریعت خاتم حفاظت نمی کند. در پاسخ به آنان می توان گفت بر اساس این برهان، امام معصوم حافظ شانی به شمار می رود؛ یعنی دین خاتم چنین اقتضا می کند که خداوند حافظی معصوم که تنها مصداقش امام است برای او قرار دهد. اما آیا تبهکاران و ظالمان مانع از کار او می شوند یا نه، سخن دیگری است.
    سخن آخر این است که حجت بالغه پروردگار همیشه وجود دارد؛ ولی این حجت بالغه مانع اختیار انسان نخواهد بود. انسان با سوءاستفاده خود، مانع بهره وری از حجج الهی می شود، چنان که امت های پیشین با انبیای عظام این گونه برخوردهایی می کرده اند.
    کلیدواژگان: حافظ شریعت، امام، خاتمیت، شرع، امام غایب، تقیه، حفاظت
  • حسن علی پور صفحه 31
    تجلی و ظهور، مفهومی بنیادین در عرفان نظری به شمار می آید و هم ردیف با مفاهیمی چون وحدت و کثرت، اسما و صفات، انسان کامل و فنا، پرگستره و پرکاربرد است. عرفان آن گاه از تجلی و ظهور سخن به میان می آورد که عزم رخ گشودن از حقیقت مطلقه نماید. وجود مطلق تا بر اطلاق خود باقی باشد، دست معرفت نظری و عملی، و عقلی و شهودی، هرگز بدان نمی رسد و نقاب بر رخ، از ازل تا ابد پوشیده می ماند. آن گاه که اراده کند پرده از رخ برگیرد، تعین می یابد و با نخستین تعین جلوه کرده، سلسله تجلیات و ظهورات نیز می آغازد.
    کلام، نظام پیدایش عالم را خلقت می نامد؛ فلسفه با علیت، هستی را برمی رسد و عرفان نظری با تجلی و ظهور وجود را می کاود. از تجلی و ظهور با تشان و تنزل و مانند آن نیز یاد می آورند. از دیگر سو، عرفان نظری و عملی چنان با مفهوم و حقیقت انسان کامل در هم تنیده که کم تر جایی از آن را بدون حضور وی بتوان به فرجام رساند. از آن جا که پرشکوه ترین مصداق خلیفه الله و برترین انسان کامل محمدی در این روزگاران و تا برپایی قیامت، موعود ادیان، مهدی است، کنکاش در ارتباط این دو مفهوم بنیادی می تواند سرآغازی بر بسیاری معارف امامت و پژوهش های دامنه دار میان رشته ای، به ویژه در حوزه عرفان و مهدویت باشد.
    نوشتار پیش رو بر آن است تا آغازگری باشد بر این پویش و کاوش.
    کلیدواژگان: امام زمان، تجلی و ظهور، انسان کامل، عرفان، هستی
  • جواد جعفری صفحه 63
    چند ماه پیش مستندی با عنوان «ظهور بسیار نزدیک است» در سطح وسیعی از کشور توزیع شد که درصدد بررسی وقایع و شخصیت های دوران ظهور بود. نوشتار حاضر، نقد محتوایی این مستند است که در دو بخش نقدهای کلی و نقدهای موردی ارائه می شود. در نقد کلی به تطبیق قطعی نشانه های ظهور بر مصادیق خارجی، تعیین وقت برای ظهور، غفلت از مباحث اصلی مهدویت و نشانه های ظهور، استناد به روایات و کتاب های غیرمعتبر، سیال معنا کردن نشانه های ظهور اشاره شده است. در نقد موردی نیز به مواردی اشاره شده است که عبارتند از: مقایسه ناصواب میان یاران امام مهدی و امام حسین تحریف کلام مقام معظم رهبری، تمسک به «خطبه البیان»، تطبیق قطعی شیصبانی و نفس زکیه اول، عبدالله حاکم حجاز، درست معنا نکردن حدیث «تحابوا بروح الله »، دیدگاه بزرگان درباره سید خراسانی، تحریف خال به خلل، شاب بودن سید خراسانی، نقل کلام آیت الله ری شهری، اختلاف سیدحسنی و سیدخراسانی، دیدار آیت الله محمدکاظم حائری، انتساب های نادرست به مقام معظم رهبری، مستندات درباره سفیانی و یمانی، توجیه هایی درباره بنی تمیم و شعیب بن صالح، محل خروج سمرقند است یا ری، بررسی ویژگی های دیگر شعیب، برجسته کردن بشارت های رئیس جمهور زمینه ساز انحراف.
    کلیدواژگان: نشانه های ظهور، تطبیق، توقیت، خطبه البیان، الفتن ابن حماد، سید خراسانی، شعیب بن صالح، سفیانی، سید یمانی
  • نصرت الله آیتی صفحه 95
  • مرضیه حاجی هاشمی صفحه 103
    این نوشتار از منظر علم ارتباطات و رسانه به موضوع مهدویت می پردازد و پیام های مهدوی را بخشی از پیام های دینی برمی شمرد که باید در فراسیستم ارتباطات دینی به گونه ای خاص مدیریت شود. برای مدیریت پیام های مهدوی و بالا بردن اثربخشی پیام باید یک چشم به ویژگی های موضوع مهدویت و پیام های آن داشته و نگاهی دیگر را بر مباحث کلان مدیریت با در نظر گرفتن شرایط ویژه فراسیستم مورد نظر افکنیم. در این مقاله سعی شده است بدین موضوع قدری کاربردی تر پرداخته شود.
    کلیدواژگان: مدیریت پیام، پیام های مهدوی، فراسیستم ارتباطات دینی
  • علی نصیری صفحه 116
    آخرالزمان و مجموعه حوادث آن از جمله مباحثی است که در آیات و روایات اسلامی بدان توجه شده و افزون بر تفسیر و حدیث، در حوزه کلام و مهدویت پژوهی اهمیت ویژه ای دارد. در این نوشتار، نخست مفهوم آخرالزمان و تفاوت آن با اشراط الساعه بررسی شده و نگاه قرآن و دیگر ادیان به این مسئله مد نظر قرار گرفته است. آن گاه مهم ترین رخدادهای آخرالزمان بازکاوی شده اند که عبارتند از: ظاهر شدن دود در آسمان، ظهور مهدی خروج سفیانی، خروج دجال، فرود آمدن عیسی از آسمان، خروج یاجوج و ماجوج، خروج دابه الارض و رجعت. این رخدادها در قرآن و نیز روایات فریقین مورد تاکید قرار گرفته اند.
    کلیدواژگان: آخرالزمان، اشراط الساعه، فلسفه فرجام هستی، ظهور امام مهدی، خروج سفیانی
  • حسن ملایی صفحه 143
    دیدار با امام زمان و بحث درباره درستی داستان های نقل شده در این باره، از مباحث مهم مهدویت است که در قسمت آسیب شناسی مهدویت مطرح می شود. با توجه به آثار تربیتی فراوان مطالعه و بازگویی داستان های دیدار و ملاقات با امام زمان بر ذهن و روح افراد و بازخوردهای اجتماعی آن، برای پیش گیری از آثار سوء تربیتی که از ناحیه برخی حکایات نادرست و غیر واقعی در آحاد جامعه کم و بیش به وقوع می پیوندد، آموزش و ارائه ملاک هایی برای تشخیص درستی یا نادرستی این داستان ها، بایسته ای تربیتی به شمار می رود. این نوشتار نیز با هدف عرضه معیارهایی برای تشخیص درستی داستان های دیدار با امام زمان سامان یافته و تلاش نموده است تا با ارائه دوازده معیار صدق حکایات دیدار، در دو دسته کلی معیارها به اعتبار ناقل داستان و معیارها به اعتبار محتوای داستان، این رسالت را به انجام رسانده و از سوء استفاده فرصت طلبان عرصه مهدویت که خود عاملی برای تضعیف باورداشت به مهدویت و رواج خرافات در این زمینه است جلوگیری نماید.
    کلیدواژگان: حضرت مهدی، غیبت کبرا، ملاقات با امام زمان، تربیت مهدوی، آسیب های مهدویت، معیارهای درستی داستان های دیدار
  • جواد قاسمی قمی صفحه 169
    یکی از مفاهیم و آموزه های مرتبط با فرجام شناسی و موعودباوری مسیحی، مفهوم «هزاره» است که ریشه در کتاب مقدس دارد. این آموزه، گرچه در ادیان دیگری چون زرتشت هم نظایری دارد، در مسیحیت، هزاره گرایی در فضای آموزه کتاب مقدسی بازگشت نهایی مسیح معنا می یابد. اندیشه هزاره گرایی در بین مسیحیان جایگاه خاصی دارد، به طوری که بازتاب آن را می توان در جای جای تاریخ و الهیات مسیحی به روشنی پیدا نمود. هزاره گرایی در معنای عام به «انتظار برای یک نجات قریب الوقوع این جهانی» تعریف می شود که در مسیحیت با اعتقاد به دوره ای از حکم ر انی عیسی مسیح بر جهان همراه است. این آموزه که شش بار در عهد جدید به معنای فوق آمده است، در واقع معادل نوعی آخرالزمان باوری است و در اناجیل، نامه های پولس، رساله دوم پطرس و مکاشفه یوحنا یافت می شود. اما معنای خاص «هزاره گرایی» که «حکومت هزارساله عیسی مسیح بر روی زمین» است، تنها در باب بیستم از آخرین کتاب عهد جدید، یعنی مکاشفه یوحنا آمده است. در این نوشتار، ضمن آشنایی اجمالی با مفهوم هزاره گرایی و انواع آن، بازتاب آن را در تاریخ و الهیات مسیحی جست وجو می نماییم.
    کلیدواژگان: مسیحیت، بازگشت مسیح، سلطنت هزارساله، مکاشفه یوحنا، پیشاهزاره گرایی، پساهزاره گرایی، ناهزاره گرایی
  • عرفان محمود ترجمه: محمد جواد برهانی صفحه 188
    نویسنده این نوشتار کوشیده است پیشینه و روش تالیف و تحقیق درباره حضرت مهدی و مسائل مهدویت را بررسی نماید. از زمان پیامبر مطالب فراوانی درباره مهدویت وجود دارد و نویسنده، تالیفات مهدوی از آن زمان تا کنون را بررسی کرده و کتاب هایی که توسط شیعه و سنی نوشته شده، به عنوان نمونه آورده است. در بخش دیگر، درباره روش های تحقیقی کتاب های مهدوی بحث کرده و به روش های روایی، قرآنی، عقلی، تاریخی، تحلیلی و... اشاره نموده است.
    کلیدواژگان: حضرت مهدی، پیشینه تالیف، روش تحقیق درباره مهدویت، عصر غیبت، عصر پیش از ولادت، عصر ظهور