فهرست مطالب

پژوهش های مهدوی - پیاپی 15 (زمستان 1394)

فصلنامه پژوهش های مهدوی
پیاپی 15 (زمستان 1394)

  • تاریخ انتشار: 1394/11/30
  • تعداد عناوین: 8
|
  • رضا کاظمی راد*، احمد مقری صفحه 5
    سرزمین وسیع سودان، به عنوان بخشی مهم و تاثیرگذار در قاره آفریقا به سبب قرار گرفتن در موقعیت سوق الجیشی و داشتن ذخایر فراوان، در قرن نوزدهم و بیستم مورد تاخت و تاز و اشغال قدرت های امپراتوری و استعماری آن زمان، مانند انگلیس و عثمانی قرار گرفت. ظلم و ستم فراوان بر مردم سودان، در کنار این واقعیت که همواره در طول تاریخ، پدید آمدن چنین شرایطی انتظارات منجی گرایانه مردم را برانگیخته است، زمینه را برای پیدایش جنبش ضداستعماری و انقلابی محمد احمد سودانی فراهم کرد. او با الگو گرفتن از روایاتی که مصلح آخرالزمان را مهدی نامیده اند، خود را مهدی نام نهاد و ادعای مهدویت نمود. این جنبش به سبب همراه سازی توده مردم رنج دیده از استعمار، شکست های سختی بر اشغالگران وارد آورد و توانست بخش هایی از سرزمین سودان را از چنگ استعمارگران خارج سازد؛ گرچه با مرگ مهدی سودانی و بروز اختلافات داخلی رو به زوال نهاد. نوشتار پیش رو، به جریان شناسی ظهور این جنبش در سودان می پردازد.
    کلیدواژگان: سودان، مهدویت، محمد احمد، مهدی سودانی، مصر، استعمار
  • محمدعلی پرهیزگار* صفحه 25
    علی محمد شیرازی پس از بابیت، در پی ادعاهای مهدویت و نبوت، از مظهریت و الوهیت خود سخن گفت. حسین علی نوری نیز هم زمان با ادعای نبوت، خود را ظهور الهی خواند و به دنبال آن ادعای الوهیت کرد. این دو جریان نوظهور، مدعی بداعت و نوآوری هستند؛ اما در بسیاری از ادعاهایشان، از جریان های باطنی و انحرافی تشیع الگو گرفته اند که خود برخاسته از آن اند.
    این نوشتار با بررسی ادعاهای الوهیت و مظهریت علی محمد شیرازی و حسین علی نوری، به پیشینه شناسی آن ها پرداخته و برای مخاطب روشن می سازد که این گونه ادعاهای سران بابیت و بهائیت، ریشه در آثار سران جریان های باطنی و انحرافی تشیع دارد و در حقیقت، ادعای به ظاهر تازه سران بابیت و بهائیت، بازگو کردن سخنان کهنه پیشینیان است.
    کلیدواژگان: مظهریت، الوهیت، بابیت، بهائیت، جریان های باطنی شیعه، جریان های نوظهور
  • مهدی حسینیان قمی* صفحه 41
    پیش تر درباره چهار آیه از آیات مهدوی و روایات تفسیری آن گفت وگو کردیم و به تحلیل آیات و روایات تفسیری ذیل آن پرداختیم و استحکام روایات تفسیری امامان(ع) را نشان دادیم.
    در این نوشتار، برآنیم به دو آیه دیگر از آیات مهدوی و روایات تفسیری آن بپردازیم؛ ولی پیشاپیش مقدمه ای نه چندان کوتاه پیرامون ضرورت تحلیل روایات مهدوی و دفاع از آن، با عناوین «دفاع از روایات مهدوی» و «تحلیل روایات مهدوی» خواهیم داشت، آن گاه در ادامه بحث از آیات و روایات تفسیری مهدوی، به آیات پنجم و ششم می پردازیم.
    کلیدواژگان: آیات مهدوی، روایات مهدوی، تفسیر، حدیث، روایات تفسیری
  • حسین الهی نژاد* صفحه 65
    نوشتار پیش رو به زیرساخت ها و انگاره های دین شناختی نظام ولایت فقیه می پردازد؛ زیرساخت ها و انگاره های دین شناختی که از آن ها به مبانی کلامی حاکمیت ولایت فقیه یاد می شود و در واقع تقویت کننده و تحکیم بخش ساختار ایدئولوژی نظام جمهوری اسلامی به شمار می روند. این مبانی _ که به نوعی تامین کننده زیرساخت ها و بسترهای ایدئولوژی حکومت ولی فقیه اند، در قالب دو رویکرد مستقیم و غیرمستقیم، ایفای نقش می کنند. ایفاگر نقش مستقیم، مبانی و اصولی هستند که با واسطه مهدویت به تقویت زیرساختی نظام ولایت فقیه می پردازند؛ همچون «ضرورت ولایت امام زمان در عصر غیبت»، «ضرورت حفظ دین در عصر غیبت»، «ضرروت نظام سیاسی در عصر غیبت»، «ضرورت اجرای احکام اسلامی در عصر غیبت» که همه این مبانی، در گام نخست، به گونه ای با اندیشه مهدویت مرتبط بوده و در واقع توجیه پذیری آن ها با واسطه مهدویت دست یافتنی خواهد بود. در سوی دیگر، تاثیرگذاری نقش غیرمستقیم، بر عهده مبانی است که با واسطه امامت به تحکیم بخشی نظام ولایت فقیه مبادرت می کنند؛ همچون کمال دین، جاودانگی دین، خاتمیت دین و جامعیت دین که به صورت غیرمستقیم و با واسطه امامت، به زیرساخت های نظری و معرفتی ولایت فقیه می پردازند.
    بر این اساس، تحقیق پیش رو با طرح مقدمه و بیان مفهوم شناسی آغاز می شود و در فرایند بحث، به رابطه میان اندیشه مهدویت و نظریه ولایت فقیه پرداخته و مهدویت را به عنوان مولفه بسترساز و تامین کننده مبانی و اصول زیرساختی ولایت فقیه، معرفی می کند و در پایان، پیش از بیان نتیجه، به تبیین و تحلیل تفصیلی مبانی ولایت فقیه و کیفیت رابطه آن ها در تقویت و تحکیم نظام ولایت فقیه می پردازد.
    کلیدواژگان: مهدویت، ولایت فقیه، نیابت عام، نیابت خاص، حکومت اسلامی
  • رضا مهدیان فر* صفحه 83
    امروزه برخی اندیشمندان دنیای غرب، بر این باورند که لیبرال _ دموکراسی، همه شاخصه های پیشرفت را دارد و انتظار جامعه ای برتر از این، انتظاری بیهوده و ناگزیر باید دیر یا زود در برابر این مدل حکومتی کرنش کند. بر خلاف این تصور، قرآن کریم، جامعه ای را در پایان تاریخ نوید می دهد که در این نوشتار، از آن با نام «جامعه موعود صالحان» یاد می کنیم. جامعه مزبور، الگویی از جامعه پیشرفته است که شاخصه های پیشرفت را از نگاه آموزه های وحیانی داراست. ارائه الگویی از جامعه پیشرفته با معیارهای الهی، ترویج فرهنگ قرآنی و از جمله اهداف بنیادی پژوهش به شمار می رود و با توجه دادن اندیشمندان، پژوهش گران، سیاست گزاران و جامعه شناسان به معیارهایی متفاوت از معیارهای جامعه لیبرال، هدف کاربردی پژوهش را در پیش گرفته ایم.
    ویژگی های جامعه موعود صالحان به اجمال در این گزینه ها خلاصه می شود: حاکمیت دینی؛ توحید و یکتاپرستی به معنای واقعی کلمه و به دور از هرگونه شرک و بت پرستی؛ جامعه ای ویژه، امن و عاری از کفر و نفاق؛ تامین همه نیازهای انسان؛ شایستگی زمامداران.
    بر پایه یافته های پژوهش، همه شاخصه های جامعه موعود در درازای تاریخ دست یافتنی است و به مقدار برخورداری جوامع از مولفه های این جامعه، از پیشرفت به معنای واقعی کلمه برخوردار خواهند بود. از این رو جامعه صالحان در پایان تاریخ، به این معنا نیست که پیش تر نتوان به آن شاخصه ها دست پیدا کرد. بر اساس آیات قرآن، شایستگی زمامداران و مدیران، از اساسی ترین گزینه هایی است که در شاخصه های یادشده نباید از آن غفلت کرد.
    کلیدواژگان: جامعه موعود، صالحان، توسعه، الگو، زمامداران
  • محمد داوود محمدی* صفحه 97
    پیشرفت مطلوب اقتصادی جامعه مهدوی از پردامنه ترین عرصه های پیشرفت به شمار می رود که بدیهی است هرگونه تلاش در این زمینه، بدون مرجعیت منابع دینی و اهداف متعالی جامعه اسلامی تحقیقی ناتمام است.
    رشد اقتصادی مطلوب زمینه ساز جامعه مهدوی از منظر متون دینی، دارای سه راهبرد استراتژیکی توانمندسازی اجتماع، توانمندسازی فرد و توانمندسازی سرمایه های فیزیکی است که دو راهبرد نخست، برون اقتصادی و راهبرد سوم، درون اقتصادی به شمار می آیند. در این راستا پژوهش یادشده در پی شناسایی و طراحی راهبردهای پیشرفت اقتصادی در رویکرد اجتماعی و تمدنی با توجه به منابع دینی است.
    این نوشتار درصدد اثبات آن است که در جامعه مهدوی، اهمیت و تاکید بر سرمایه های کمی و فیزیکی، بعد از توجه به انسان و جامعه انسانی قرار دارد. این نگاه نیز برخلاف جریان اقتصادی متعارف _ که نخست به سرمایه فیزیکی اهمیت داده می شد و سپس به انسان (سرمایه انسانی) _ به عنوان محور رشد برای رسیدن به جامعه (سرمایه اجتماعی) به عنوان هدف رشد توجه کرده است.
    برای تبیین بهتر، راهبردها به دو بخش مستقیم و غیرمستقیم بر مبنای جامعه مهدوی تقسیم می شوند که راهبرد مستقیم نیز به دو نوع راهبردهای تشویقی و راهبردهای تعدیلی قابل تقسیم اند.
    کلیدواژگان: مهدویت، راهبردهای اقتصادی، عدالت اقتصادی، جامعه مهدوی، فرهنگ مهدوی
  • سید مرتضی عادلی*، قاسم جوادی صفحه 119
    سنی گری دوازده امامی، از جمله جریان های فکری معتدل اسلامی به شمار می رود که همه امامان دوازده گانه شیعه(ع) را به عنوان امام خویش پذیرفته اند. دیدگاه این جریان درباره مسئله مهدویت امام دوازدهم و موعود آخرالزمان بودن ایشان، امری است که شاید در نگاه نخست پذیرفته تلقی شود؛ اما واقعیت آن است که سنیان دوازده امامی بر سر آن اتفاق نداشته و قائل به دو دیدگاه متفاوت شده اند.
    نوشتار حاضر درصدد است در کاوشی نو، با بررسی توصیفی _ تحلیلی دیدگاه های سنیان دوازده امامی برجسته، دیدگاه های آنان را درباره حضرت حجت بن الحسن(عج) و مهدویت ایشان تبیین کند. بررسی این مسئله، افزون بر یاری رساندن به شناخت جایگاه امام مهدی(عج) در میان جریانی اعتدالی در جهان اسلام با ماهیتی سنی، دروازه ای جدید به روی طرفداران تقریب میان مذاهب اسلامی و نزدیکی میان اهل سنت و تشیع خواهد گشود. کاوش در اندیشه های مهدوی سنیان دوازده امامی، نشان از آن دارد که همگی امامت ایشان را می پذیرند، اما در تطبیق موعود آخرالزمان بر حضرت، میان آنان دودستگی وجود دارد. گفتنی است موعود ندانستن امام دوازدهم شیعیان از سوی برخی از سنیان دوازده امامی، از نیکی، احترام و عظمت ایشان نزد آنان نکاسته است.
    کلیدواژگان: امام مهدی(عج)، مهدویت، موعود آخرالزمان، سنیان دوازده امامی
  • چکیده مقالات به عربی
    صفحه 143