فهرست مطالب

مدیریت اسلامی - سال بیست و چهارم شماره 4 (زمستان 1395)

فصلنامه مدیریت اسلامی
سال بیست و چهارم شماره 4 (زمستان 1395)

  • تاریخ انتشار: 1395/12/25
  • تعداد عناوین: 9
|
  • مقالات
  • سید محمد مقیمی صفحات 5-10
    کارگزار حکومت در اسلام علاوه بر اینکه در برابر مردم، مسئول و پاسخگوست در برابر خداوند نیز مسئول و پاسخگو است. اگر در مکتب اسلام، کارگزار حکومت از حدود وظایف خویش تجاوز، و از موقعیت و جایگاه خویش سوء استفاده کند، مورد لعن خداوند قرار خواهد گرفت. هم چنین پیامبر اکرم(ص) در روایتی فرمود: «کسی که خود را بر گروهی از مردم مقدم بدارد در حالی که می داند بین آنان کسی هست که از او برتر است به تحقیق به خداوند، پیامبر و مسلمانان، خیانت ورزیده است» (الباقلانی، 1414ق: 474 به نقل از کدخدایی و فلاح) . این حدیث شریف، قبول مسئولیت از سوی کسی را که می داند بین مسلمانان، بهتر از او برای تصدی کار مسلمین وجود دارد، خیانت می داند. در حدیث دیگری از پیامبر(ص) وارد شده است: «کسی که یکی از مسلمانان را به عنوان کارگزار برگزیند در حالی که می داند بین مسلمانان، شخصی از او بهتر هست که به کتاب خدا و سنت پیامبر، عالمتر است به تحقیق به خدا و پیامبرش و تمام مسلمانان خیانت کرده است» (امینی، 1397 ق، ج 8: 291 به نقل از کدخدایی و فلاح). در حدیث دیگری از امیرالمومنین(ع) ذکر شده است: «کسی که شخص خائنی را به کار بگمارد، همانا محمد(ص) در دنیا و آخرت از او بیزار خواهد بود» (المغربی، بی تا، ج 2: 531 به نقل از کدخدایی و فلاح). همان گونه که ملاحظه می شود، هم مدیر خائن، مورد لعن خداوند است و هم مسئول مافوق وی که او را به مدیریت و امارت رسانده و یا در ادامه کار که خیانت او آشکار شده است، باز هم با وی مماشات می کند و برای عزل او اقدامی نمی کند. در اسلام، امارت و حکومت بر مسلمانان، امانت است؛ لذا شخص حاکم و کارگزار در قیامت، مورد سوال قرار می گیرد. پیامبر اکرم(ص) در این باره می فرماید: «هیچ امیر و حاکمی نیست که بر ده نفر حکومت کند مگر اینکه در قیامت مورد سوال واقع خواهد شد»
    کلیدواژگان: کارگزار حکومت، مسئولیت، مسئولیت پذیری
  • ابوالفضل عزیزآبادی، سعید مرتضوی، محمدعلی انصاری اول، فریبرز رحیم نیا صفحات 11-42
    در این مقاله ویژگی های رهبری اخلاقی مکتب اسلام در نهج البلاغه دربردارنده خطبه ها، نامه ها و کلمات قصار امیرالمومنین امام علی(ع)، با استفاده از دانش فقه‏الحدیث و تحلیل مضمون ارائه شده است.(1) در طی مراحل و مراتب شناسه گذاری در ابتدا حدود 7000 شناسه اولیه، سپس حدود 5800 شناسه اولیه و در سومین شناسه گذاری حدود 4000 شناسه اولیه استخراج شد. با تشکیل شبکه مضمونها در حوزه های سه گانه انسان شناسی، جهان شناسی و خداشناسی «آگاهی‏بخشی غفلت‏زدا» به عنوان مضمون فراگیر شناسایی شد. در حوزه انسان شناسی شش مضمون سازمان‏دهنده شامل توجه به رابطه با خود و با دیگران، هدایت پذیری، نگرش به رفتار و مسئولیت‏شناسی مقام و کسب فضائل اخلاقی با 22 مضمون پایه، در حوزه جهان شناسی چهار مضمون سازمان‏دهنده توجه به دنیا، آخرت، مرگ و تهدیدات محیطی با 16 مضمون پایه و در حوزه خداشناسی سه مضمون سازمان‏دهنده توجه و شناخت صفات الهی، هدایت انسانها و پیروی از هدایت خدا با 13 مضمون پایه شناسایی شد. توجه همزمان به این حوزه ها برای رشد همه جانبه انسانها نشان از برتری رهبری مبتنی بر اخلاق اسلامی دارد.
    کلیدواژگان: رهبری و اخلاق در نهج البلاغه، رهبری اخلاقی، نهج البلاغه، اخلاق و ویژگی آن
  • علی فلسفی، غلامرضا معمارزاده، محمد موسی خانی، سید مهدی الوانی صفحات 43-74
    این پژوهش کیفی با هدف غایی کشف و ارائه الگوی کرامت انسانی انجام شده است. به این منظور پژوهشگر پس از بررسی 50 عنوان مقاله و کتاب مرتبط با حوزه کرامت انسانی و در باب مفاهیم مختلف دینی، حقوقی (اسلامی، بین المللی) و علمی و با به کارگیری رویکرد کیفی فراترکیب به تحلیل نتایج و یافته های پژوهشگران قبلی پرداخته است و با انجام دادن گامهای هفتگانه سندلوسکی و باروسو و ارزیابی روایی و پایایی آن الگوی پیشنهادی با 32 شناسه ارائه شد. این الگو شامل چهار مقوله اصلی جسمی، ذهنی و روانی، عملکری و رفتاری است به گونه ای که مقوله اول شامل تندرستی، مقوله دوم شامل خوش بینی و روان درستی، مقوله سوم شامل نظم گرایی، انتقادپذیری، تعهد، استقلال و آزادی عمل و توانمندسازی و مقوله چهارم شامل عدالت و برابری، خوشرفتاری، حس همبستگی و به رسمیت شناختن در نظر گرفته شده است.
    کلیدواژگان: کرامت انسانی، اسلام و کرامت، حضرت امام خمینی (ره)، روش فراترکیب در پژوهش، الگوی کرامت انسانی
  • ابراهیم جواهری زاده صفحات 75-108
    هدف این پژوهش طراحی الگوی معنویت افزایی در یکی از نهادهای انقلاب اسلامی است. روش تحقیق به صورت کیفی و به صورت مشخص شیوه نظریه پردازی داده بنیاد است. جامعه آماری تحقیق شامل نخبگان و خبرگان سازمانی است که هم با موضوع تحقیق آشنا، و هم به همکاری مایل باشند. نمونه گیری نیز به روش نمونه گیری نظری، قضاوتی و هدفمند صورت گرفته است. ابزار گردآوری داده ها مصاحبه های عمیق نیمه ساختاریافته، مشاهدات محقق و اسناد سازمانی است که جمع آوری آن در بازه زمانی بهمن 1394 تا تیر 1395 صورت گرفت. تحلیل داده ها به شیوه شناسه گذاری باز، شناسه گذاری محوری و شناسه گذاری انتخابی انجام شد که حاصل آن الگوی معنویت افزایی در سازمان است.
    کلیدواژگان: معنویت در سازمان، معنویت افزایی در سازمان، الگوی معنویت افزایی، نظریه های داده بنیاد
  • محمدتقی خوبرو، حبیب الله سعیدی، علی صفری، سید رضاسیدجوادین صفحات 109-136
    امروزه، دانشمندان رفتاری مدعی اند که پیدایش و کاربست سبک رهبری معنوی، در واقع تلاشی در جهت شکل دهی رفتارهای مثبت گرا مانند تعلق خاطر کارکنان در جهت خلق و گسترش سرمایه اجتماعی برای سازمان است. از طرفی، در کشورهای اسلامی و از جمله ایران، بخش مهمی از فرهنگ و اعتقادات و رفتار مردم متاثر از دین اسلام است؛ در این پژوهش تلاش شده است با تاسی از فرهنگ و اعتقادات اسلامی به بررسی و تبیین فرض رابطه بین رهبری معنوی و سرمایه اجتماعی در قالب مولفه های اسلامی، و هم چنین تعلق خاطر کارکنان به عنوان متغیر میانجیگر بین آنها پرداخته شود. ابزار جمع آوری داده ها شامل سه پرسشنامه است که دارای ضریب روایی آلفای بیش از 9/0 است. جامعه آماری شامل کارکنان دانشگاه تهران با نمونه 360 نفری است. یافته های پژوهش حاکی از رابطه معنادار بین رهبری معنوی و سرمایه اجتماعی به میزان 48% با میانجیگری42% تعلق خاطر کاری است. براساس نتایج، هرچه گسترش رهبری معنوی با گرایشهای مبانی اسلامی ادامه یابد، می توان به گسترش سرمایه اجتماعی اسلامی در جامعه هدف امید داشت.
    کلیدواژگان: مولفه های اسلامی، سرمایه اجتماعی، تعلق خاطر کاری، رهبری معنوی، دانشگاه تهران، الگوی معادلات ساختاری
  • محمد مبینی صفحات 137-160
    مدیریت جهادی به عنوان یک الگوی مدیریتی و راهکاری برای عبور از بن بست ها و مشکلات پیش روی سازمانها و جهان اسلام است که در کانون توجه مقام معظم رهبری در چند سال اخیر بوده است. هم چنین تداوم الهام بخشی انقلاب اسلامی و الگو شدن آن برای سایر ملتها و تقویت پیشاهنگی حرکت جهانی اسلام با محوریت جمهوری اسلامی به عنوان ام القرای اسلام نیازمند فرهنگ و مدیریت جهادی است. این پژوهش با هدف دستیابی به الگوی اسلامی ایرانی مدیریت جهادی به منظور عینیت بخشی به نظریه ام القرای جهان اسلام طراحی شد. نمونه آماری شامل 18 نفر از خبرگان دانشگاهی و جهادگران عرصه دفاع بودند که به روش نمونه گیری غیر احتمالی هدفمند انتخاب شدند و از نظریه داده بنیاد (مبتنی بر مصاحبه با خبرگان) برای طراحی الگو استفاده شده است. پس از مراجعه به صاحبنظران و خبرگان رشته های علمی گوناگون، ضمن اصلاح و تعدیل الگو، الگوی اسلامی ایرانی مدیریت جهادی طراحی شد. از مهمترین نتایج تحقیق این است که برای عینیت بخشیدن به نظریه ام القرای جهان اسلام با استفاده از سبک مدیریت جهادی، وجود دو عامل اساسی انقلاب اسلامی و رهبری سلطه ستیز و عدالت خواه ضروری است. الگو مبنای نظری لازم برای تحقق نظریه ام القرا را فراهم می سازد. هم چنین ابعاد، مولفه ها و شاخصهای الگوی اسلامی ایرانی مدیریت جهادی در این پژوهش نشان داده شده است.
    کلیدواژگان: الگوی مدیریت جهادی، فرهنگ جهادی، نظریه ام القرای جهان اسلام، خودباوری و سازش ناپذیری
  • عبدالحمید بیات، محسن محمددینی، مجید صادقی، محمد مهدی حیدری دلگرم صفحات 161-186
    یکی از مباحث مهم میان رشته ای پژوهش های علم مدیریت، مسئله «استعدادیابی» است. شناسایی استعدادهای برتر برای فرماندهی و مدیریت، پایه ای برای آموزش و تربیت و رساندن افراد مستعد به شایستگی ها است و در مباحث منابع انسانی بسیار مورد توجه قرار می گیرد. در این پژوهش بر مسئله «فرماندهی نظامی» تمرکز، و با مطالعه ویژگی های شخصیتی و استعدادی چهار نفر از پیامبران، استعدادهای مشترک آنان برشمرده شده است. این پژوهش با استفاده از روش «تحلیل مضمون» به بررسی متون تاریخی پرداخته و ویژگی های حضرات داوود، سلیمان، طالوت و ذوالقرنین علیهم السلام را با تکیه بر قرآن و منابع اسلامی مورد بررسی قرار داده و پنج استعداد بنیادین و مشترک بین آنان را مشخص کرده است: بزرگی روح، بزرگواری روح، عقل، قوت روح، توانمندی جسمی.
    کلیدواژگان: فرماندهان نظامی، استعداد فرماندهی، مدیریت استعداد، استعدادیابی فرماندهان، جوهره فرماندهی
  • مهدیه سادات خشوعی صفحات 187-222
    هدف این پژوهش، تدوین منشور اخلاقی حقوقی مشاغل براساس دیدگاه اهل بیت(ع) است. این پژوهش به روش تحلیل محتوا انجام شده است. برای دستیابی به این هدف به روش نمونه گیری هدفمند از نوع موارد معروف، کتاب مفاتیح الحیات انتخاب شد؛ سپس محتوای کتاب از نظر ویژگی های اخلاقی و حقوقی مشاغل مورد تحلیل قرار گرفت. در این تحلیل، ابتدا مفاهیم مرتبط با ویژگی های اخلاقی و حقوقی مشاغل استخراج، سپس مفاهیم براساس محتوای مشترک، طبقه بندی شد و در نهایت مفاهیم طبقه بندی شده براساس محتوا به مشاغل مختلف اختصاص یافت؛ به این ترتیب، منشور عمومی اخلاقی حقوقی (مشترک در همه مشاغل) و منشور اختصاصی اخلاقی حقوقی (به تفکیک برای بیست شغل) براساس دیدگاه اهل بیت (ع) تدوین و اعتبار و پایایی منشور مورد بررسی و تایید قرار گرفت. در مجموع با توجه به این منشور، نقشه منشور اسلامی اخلاقی حقوقی مشاغل ترسیم شد که در این نقشه، آداب فکری، گفتاری و رفتاری متناسب با مشاغل مختلف و رابطه انسان با خدا، انسان با انسان، انسان با حیوان، انسان با طبیعت و انسان با مصنوعات مورد توجه قرار گرفته است.
    کلیدواژگان: اهل بیت(ع)، منشور اخلاقی، حقوقی عمومی مشاغل، منشور اخلاقی، حقوقی اختصاصی مشاغل، کتاب مفاتیح الحیات
  • سید محمد میرکمالی، امیر آشوب صفحات 224-244
    هدف پژوهش بررسی رابطه هوش معنوی و بهره وری کارکنان سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران است. روش پژوهش از نوع همبستگی و جامعه آماری شامل تمامی کارکنان شاغل در بخشهای مختلف سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران است که بر اساس فرمول کوکران 331 نفر (175 نفر زن و 156 نفر مرد) به عنوان حجم نمونه تعیین شدند. ابزار پژوهش، پرسشنامه محقق ساخته هوش معنوی با 25 گویه (پایایی: 85/0) و هم چنین پرسشنامه محقق ساخته بهره وری نیروی انسانی با 28 گویه (پایایی: 90/0) است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون کولموگروف اسمیرنوف، آزمون پارامتری همبستگی موسوم به آزمون همبستگی پیرسون و آزمون تی تک نمونه ای استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد بین هوش معنوی با بهره وری کارکنان و هم چنین بین تمامی عوامل هوش معنوی با بهره وری کارکنان سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران رابطه مستقیم وجود دارد؛ لذا پیشنهاد می شود به منظور تقویت این عامل و نهادینه کردن آن در تدوین راهبردهای کلان آموزشی سازمان، مقوله راهبردهای معنوی کارکنان مورد توجه قرار گیرد و نیز با توجه به وضعیت نسبتا مطلوب هوش معنوی بین نیروها، مدیران، راه های به کارگیری عملی هوش معنوی را بررسی کنند.
    کلیدواژگان: هوش معنوی کارکنان، بهره وری نیروی انسانی، سازمان فرهنگی هنری، شهرداری تهران
|
  • Abolfazl Azizabadi, Saeid Mortazavi, Mohammad Ali Ansari Avval, Fariborz Rahimnia Pages 11-42
    Reviewing sermons, letters, and aphorism of Nahjulbalaghah of Imam Ali (PBUH), the researchers aims at identifying the ethical leadership features with the use of the knowledge of Hadith and theme analysis. In the process of coding, first 7000 codes were identified. Then they were reduced to 5800 codes, and at the third phase to 4000 ones. The theme network was formed by these codes in three fields of anthropology, cosmology, and theology. “Anti-negligence awakening” was identified as an inclusive theme. The field of anthropology included six themes (21 basic themes), namely taking care of the relationship with others and oneself, intention to be guided, watching out ones behavior, responsiveness, and achieving morale virtues. The field of cosmology included four organizing themes (16 basic themes), namely consideration of the worldly life, the world to come, and environmental threats. In the field of theology three main fields (with 13 basic themes) were identified, including recognition of the specifications of God, man’s guidance, and following the guidance of God. Paying attention to all of these aspects demonstrates a leadership based on Islamic ethics.
    Keywords: leadership, ethics in Nahjulbalaghah, moral leadership, Nahjulbalaghah, ethics, its specifications
  • Ali Phalsafi, Gholam Reza Memarzadeh, Muhammad Mosakhani, Sayyed Mahdi Alvani Pages 43-74
    This qualitative research is aimed at identifying and designing a model for human dignity. Having reviewed 50 articles and books relating to the dignity of man in different fields of religion, law (Islamic law and international law), and science, the researchers used a meta-synthesis qualitative approach, and analyzed the findings of previous researchers. Following the seven steps of Sandelowski and Barroso's method, and testing its reliability and validity, the researchers proposed a model with 32 codes. The model includes four main categories, namely physical, mental and psychological, practical, and behavioral. The first category covers physical heath, the second one covers optimism and psychological health, the third category includes punctuality, criticality, commitment, independence, and freedom in deeds. The fourth category covers issues such as justice and solidarity.
    Keywords: Human dignity, Islam, human dignity, Imam Khomeini, Metasynthesis method, human dignity Model
  • Ebrahim Javaherizadeh Pages 75-108
    This research is aimed at designing a model for increasing spirituality in an institute of the Islamic Revolution. This qualitative research follows a grounded theory method. The research population includes organizational experts and specialists who were familiar with the subject and were eager to take part in the study. The sample was selected through theoretical, judgment, and purposive sampling methods. Research instruments included semi-structured depth interviews, as well as the experiences of the researchers and organizational documents (from Bahman, 1394 to Tir, 1395). Open coding, axial coding, and selective coding were used for data analysis. The outcome was a model for increasing spirituality.
    Keywords: spirituality in organizations, increasing spirituality in organizations, the model of increasing spirituality, grounded theories
  • Mohammad Taghi Khoobroo, Habibollah Saeidi, Ali Safari, Sayyed Reza Sayyed Javadin Pages 109-136
    Behavioral scientists now claim that the emergence and application of spiritual leadership, is indeed an attempt to shape positive behavior such as work engagement, along with creation and development of social capital for organizations. Yet, in Islamic countries, including Iran, an essential part of culture and the beliefs and attitudes of the people is affected by Islam. Relying on the Islamic culture and beliefs, this research is intended to explain the possible relationship between spiritual leadership and social capital in the form of Islamic components. The employees’ belonging was considered as a mediator variable. Three questionnaires with reliability coefficient alpha of more than 0.9 were employed to collect data. Research population included the employees of the University of Tehran with a sample of 360. The results indicated a significant relationship between spiritual leadership and social capital equal to %48, with work engagement as a mediator variable equal to %42. The results also showed that the more the spiritual leadership develops by Islamic tendencies, the more it is expected to develop Islamic social capital in the target society.
    Keywords: Islamic components, social capital, work engagement, spiritual leadership, the University of Tehran, structural equation model
  • Muhammad Mobini Pages 137-160
    Jihadi management is a model and a solution for going out of the coming problems in the way of organizations and the Islamic world being considered by the supreme leader in the recent years. For the Islamic Republic of Iran to pursue the Islamic revolution and to become a model system for other nations and to make progress in its way towards a pioneering position for the Islamic movement, and to become a motherland for the Islamic nation, it is quite essential to follow Jihadi culture and management. This research is intended to design an Iranian-Islamic model for Jihadi management in order to actualize motherland theory. The sample included 18 academic experts and Jihadi combatants in the field of defense who were selected by non-probability purposive method. Employing grounded theory, the researcher made use of interviews with experts for designing the model. The Islamic-Iranian model of Jihadi management was modified after getting idea from the experts at different scientific disciplines. The main results of the research indicated that two components of Islamic revolution and anti-oppression leadership are necessary for the actualization of the theory of motherland for the world of Islam. The proposed model provides the basis for this theory. Additionally, the aspects, components and indicators of the Islamic-Iranian model for Jihadi management are proposed in this research.
    Keywords: Jihadi management model, Jihadi culture, the theory of motherland for the world of Islam, self-confidence, uncompromising
  • Abdulhamid Bayat, Mohsem Mohammaddini, Maji Sadeghi, Mohammad Mahdi Heydari Pages 161-186
    An important interdisciplinary issue in management refers to discovery of “talent”. Discovering people with higher talent as commanders and managers is a basis for education and training and promoting talented individuals to higher competencies. This is considered highly important in human resource issues. This research focuses on military commanding by studying the personality characteristics of four prophets in the holy Quran. The common talent among all of them is identified. Theme analysis is employed to study review the historical documents regarding the specifications of David the prophet, Prophet Solomon, Saul, DhulQarnayn (AS) with regard to the holy Quran and Islamic documents. Five common talents were identified as common specifications among them, namely great soul, dignified soul, wisdom, strength of soul, and physical capabilities.
    Keywords: military commanders, talent for commanding, talent management, discovering the talent of commanders, the essence of commanding
  • Mahdieh Sadat Khoshooei Pages 187-222
    This research is intended to design an ethical-law charter for jobs, based on the views of Ahl-Albayt (AS). This research follows content analysis method. A purposive reputational sampling method is used to carry out this research, according to which Mafatih-Alhayat was selected to be studied. It was reviewed to analyze its ethical and law related specifications for jobs. The concepts relating to ethical and law specifications of jobs were first derived from the book. Then, they were classified based on their common contents. Finally, the classified conceptual concepts were associated to the related jobs. Accordingly, a general ethical-law charter (common in all jobs), as well as a specific charter (distinguished for 20 jobs) were designed based on the views of Ahl-Albayt. The validity and reliability of the charters were confirmed by the experts. The plan of the Islamic ethical-law chart for jobs was designed, in which the thought, speech, and behavior norms suitable to the jobs, as well as the relation of man-to-God, man-to-man, man to animals, man-tonature, and man-to- other creatures were considered.
    Keywords: Ahl-Albayt, general ethical-law chart of jobs, specific ethical-law chart of jobs, Mafatih-Alhayat
  • Sayyed Muhammad Mirkamali, Amir Ashoob Pages 224-244
    This research is intended to investigate the relationship between spiritual intelligence and the productivity of the employees of “Art and Culture Organization of Tehran Municipality”. This is a correctional study whose population includes the employees at different departments of “Art and Culture Organization of Tehran Municipality”. According to Cochrane method, a sample of 331 subjects (175 women, 156 men) was selected. A self-made intelligence questionnaire of spiritual intelligence with 25 questions (reliability = 0.85) as well as a self-made human productivity questionnaire with 28 questions (reliability = 0.90) were used for data collection. Kolmogorov-Smirnov test, Pearson correlation test and a single-sample T-test were employed for data analysis. The results indicated that there was a direct relationship between spiritual intelligence and the productivity of the Employees of Art and Cultural Organization. A direct relationship was also found out between all of the components of spiritual intelligence and the employees’ productivity. Accordingly, the researchers suggest that spiritual strategies be considered deeply in order to enhance this component and institutionalize it in the design of the general instruction strategy of the organization. As the spiritual intelligence is quite high in the employees and the managers, the ways of practical application spiritual intelligence must be investigated.
    Keywords: spiritual intelligence of the employees, human resource productivity, organization, Art, Culture Organization of Tehran Municipality