فصلنامه مدیریت اسلامی
سال بیست و ششم شماره 3 (پاییز 1397)

انقلاب اسلامی ایران با پشت سرگذاشتن فراز و نشیب های بسیار ، به مرحله ای از تکامل رسیده است که امروزه در معادلات جهانی به عنوان یک قطب تعیین کننده، ایفای نقش می کند. این جایگاه رفیع در حالی بدست آمده است که جهان در حال گذر از یک پیچ بزرگ تاریخی است و انقلاب اسلامی برای نقش آفرینی بیشتر در آینده بشریت، با شرایط حساس و سرنوشت سازی روبه رو است. در چنین شرایطی باید دکترین و رهنامه جامعی تدوین شود تا چارچوب فکری و عملیاتی برای طی طریق در این مسیر پر تلاطم و دستیابی به قله پیشرفت مبتنی بر الگوی ایرانی اسلامی برای تمامی ارکان جامعه فراهم شود. بر اساس چنین ضرورتی، حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مدظله العالی) رهبر حکیم انقلاب اسلامی، منشور و رهنامه ای با عنوان بیانیه گام دوم انقلاب تدوین و ابلاغ کرده اند که ضمن ترسیم چشم انداز، راهبردهای تحقق آن را با استفاده از نظریه انقلابی که حاصل تجربه اندوزی از عمر چهل ساله انقلاب اسلامی است، تبیین کرده اند. بیانیه گام دوم انقلاب، رهنامه ای است که با روایت تاریخی انقلاب آغاز می شود و در آینده ای امیدبخش امتداد می یابد.

هدف این تحقیق، تبیین روشمندانه پاسخ این پرسش است که: مفهوم کلیدی و دینی «توکل» به مثابه «اعتماد به خدا و واگذاری کارهای خویش به او» و هوش فرهنگی بر ابعاد گرایش زمانی یعنی «گذشته گرایی، حال و آینده گرایی» اتخاذکنندگان تصمیمات راهبردی سازمان ها چه اندازه و چگونه اثر می گذارد؟ داده ها ازطریق پرسشنامه با روش نمونه گیری طبقه ای بین 261 نفر از تصمیم گیران راهبردی سازمان های منتخب از دو استان گیلان و زنجان توزیع و ازطریق معادلات ساختاری و با نرم افزارهای spss21 و PLS2 تجزیه وتحلیل شد. در این پژوهش از سه پرسشنامه استاندارد توکل (نیکنام)، هوش فرهنگی و مولفه های آن ازطریق پرسشنامه بومی شده (آنگ و همکاران) و چشم انداز زمانی (زیمباردو) که توسط محقق بازنگری شده و از مقیاس چهار گزینه ای برای سنجش متغیرهای تحقیق استفاده شد. اعتبار این سه پرسشنامه با استفاده از ضریب همسانی درونی آلفای کرونباخ به ترتیب برابر با 85/0، 77/0و 74/0 تایید شد. یافته های تحقیق نشان می دهد که سه نوع هوش فرهنگی و سه مولفه توکل به خداوند، بر آینده گرایی تصمیم گیران اثر می گذارد. بیشترین اثرگذاری بر آینده گرایی تصمیم گیران را توکل رفتاری با (49 درصد) و هوش فرهنگی فراشناخت با (38 درصد) دارد.

فرهنگ ایثار و شهادت، بستر موردنیاز برای شکل گیری عالی ترین سطح از سرمایه اجتماعی در جامعه اسلامی را فراهم می آورد. فرهنگ ایثار و شهادت ازطریق پیوند با باورهای دینی، موجب برقراری اعتماد و توجه به ارزش های اخلاقی در افراد می گردد، به زندگی آنان معنا می بخشد و باعث تقویت و تحکیم سرمایه اجتماعی می شود. هدف پژوهش حاضر؛ بررسی تاثیر فرهنگ ایثار و شهادت بر سرمایه اجتماعی با درنظرگرفتن نقش میانجی باورهای دینی است. این پژوهش ازنظر هدف، کاربردی و ازنظر نوع گردآوری داده ها توصیفی از شاخه همبستگی است که به‎ صورت پیمایشی انجام شد. جامعه آماری پژوهش، دانشجویان دانشگاه های تهران هستند که ازطریق نمونه گیری تصادفی ساده تعداد 384 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. داده ها ازطریق پرسشنامه استاندارد جمع آوری شد. فرضیه ها با استفاده از مدل سازی معادلات ساختاری به کمک نرم افزار WarpPls6 مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج، نشان داد که فرهنگ ایثار و شهادت بر باورهای دینی تاثیرگذار بوده و باورهای دینی نیز در تحکیم سرمایه اجتماعی موثر است و همچنین فرهنگ ایثار و شهادت بر سرمایه اجتماعی نیز تاثیر دارد. به عبارتی، پیوند باورهای دینی با سرمایه اجتماعی به عنوان نوعی ثروت و دارایی اجتماعی نهفته تلقی می شود که به آمادگی روحی روانی افراد یک جامعه برای صرف نظر کردن از منافع شخصی و درگیرشدن در عمل جمعی منجر خواهد شد. فرضیه های فرعی آن نیز تایید شد.

در این پژوهش، اثرگذاری مزاج های بلغم، صفرا، سودا و دم، بر سبک های رهبری تحول گرا، تبادل گرا و عدم مداخله که متاثر از ویژگی های رفتاری افراد است، مورد مطالعه قرار گرفت. بنگاه های مستقر در پارک علم وفناوری شهر پردیس، به عنوان جامعه آماری درنظر گرفته شده و 462 نفر، درقالب 80 شرکت و در دو بخش کارمندان و مدیران، به عنوان حجم نمونه، مطالعه شدند. مدل پژوهش ازطریق نرم افزار اسمارت پی ال اس تحلیل شد. براساس یافته های پژوهش، مزاج های صفرا و سودا بر سبک رهبری تحول گرا موثرند که البته اثرگذاری این دو مزاج دارای تفاوت معنی دار است و شدت اثرگذاری مزاج صفراوی بیشتر از مزاج سوداست. از سوی دیگر، مزاج های سودا و دم، بر سبک رهبری تبادل گرا اثرگذارند. اثرگذاری این دو مزاج نیز دارای تفاوت معنی دار بوده و شدت اثرگذاری مزاج سوداوی، بیشتر از مزاج دم است. همچنین، مزاج های بلغم، سودا و دم، بر سبک رهبری عدم مداخله موثرند و نیز دارای تفاوت معنی دار در اثرگذاری بوده و به ترتیب، مزاج های بلغم، دم و سودا، دارای بیشترین اثرگذاری هستند. بنابر نتایج حاصل، تحول در فرایند گزینش مدیران و سنجش مزاج آنها جهت انتصاب مناسب در جایگاه های مدیریتی باتوجه به ویژگی های مزاجی، بسیار ضروری است.

هدف این پژوهش، طراحی الگویی از سرمایه اجتماعی مبتنی بر تعالیم دینی است. روش انجام این پژوهش، کیفی و با رویکرد استقرایی است. به منظور استخراج مطالب، از فن تحلیل مضمون استفاده شد. منابع موردبررسی نیز نامه های حضرت علی(ع) در نهج البلاغه و همچنین بیانات ایشان در کتاب میزان الحکمه است. نتایج به دست آمده براساس داده های پژوهش، بیانگر سه مجموعه الزام است که باید در سه سطح فردی، شبکه ای و اجتماعی رعایت شود. با رعایت نکات هر سطح می توان به یک سرمایه اجتماعی منسجم و حداکثری دست یافت. در سطح فردی، هر شخص باید ظرفیت هایی را درون خویش به وجود آورد، مانند خیرخواهی و ایثار؛ این دست ظرفیت ها به نگرش و ذهنیت فرد نسبت به جهان خارج مربوط می شود و بستر اولیه خلق سرمایه اجتماعی است. در سطح شبکه ای باید تعاملات بین فردی (و عموما روزانه افراد) سامان پیدا کند، مانند بخشندگی و دستگیری از نیازمندان. در سطح اجتماعی نیز توصیه هایی برای مدیران و مسئولان قرار دارد که با رعایت آن می توان فضای کلی جامعه را سالم و حامی سرمایه اجتماعی کرد.

هدف پژوهش حاضر، تصویرپردازی از یک سازمان متعالی اسلامی است که در پرتو فضیلت سازمانی و رفتار محبت آمیز و سازمانی شاداب، رقم خواهد خورد. جامعه آماری این پژوهش، شامل مدیران، معاونین و کلیه کارشناسان دانشگاه به تعداد 312 نفر است که با روش تصادفی 173 نفر از آنان به عنوان نمونه آماری مورد پژوهش قرار گرفته اند. برای جمع آوری داده ها از چهار پرسشنامه استاندارد استفاده شده است. برای سنجش اعتبار پرسشنامه ها از تحلیل عاملی تاییدی و اکتشافی و برای بررسی فرضیه ها و برازش مدل پیشنهادی پژوهش از آزمون های مدل یابی معادلات ساختاری در نرم افزارLISREL.8 استفاده شده است. نتایج حاصل از تحلیل داده ها برازش مناسب مدل را نشان می دهد. همچنین یافته ها حاکی از تایید تاثیر میانجی گری سازمان شاداب و اثر فضیلت سازمانی و رفتار محبت آمیز مبتنی بر آموزه های اسلامی بر تحقق سازمان متعالی بوده است. تصویرپردازی از سازمان متعالی اسلامی، به جهت قرارگرفتن درمعرض فضیلت سازمانی و آراسته شدن کارکنان به رفتارهای محبت آمیز دینی به واسطه سازمان شاداب از موارد دانش افزایی این پژوهش است. پیشنهاد می شود مدیران دانشگاه به رفتارهای محبت آمیز دینی آراسته باشند تا به ارتقای رفتاری اعضا و انگیزه آنها منجر شده و ایجاد احساس مثبت را در سازمان ایجاد نماید تا جو فضیلت مابانه سازمان و نشاط سازمانی به شکل گیری بیشتر سازمان متعالی بینجامد.

هدف این پژوهش، شناخت اثرات مدیریت جهادی و ابعاد آن بر رفتارهای سیاسی کارکنان در سازمان باتوجه به نقش میانجی فضیلت سازمانی، ادراک از سیاست سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی است. جامعه آماری این پژوهش 480 نفر از کارکنان بیمارستان امام جعفر صادق(ع) میبد است که باتوجه به فرمول کوکران تعداد 214 نفر به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. برای سنجش متغیرهای پژوهش از پرسشنامه 58 سوالی استفاده شده است. برای تحلیل مدل و آزمون فرضیه ها از مدل سازی معادلات ساختاری و با نرم افزار Smart pls3 استفاده شده است. نتایج این پژوهش حاکی از تاثیر مستقیم و معنی دار (96/1 > t) مدیریت جهادی بر فضیلت سازمانی به میزان 81 درصد، تاثیر معکوس و معنی دار فضیلت سازمانی بر ادراک از سیاست سازمانی به میزان 26 درصد، تاثیر مستقیم و معنی دار ادراک از سیاست سازمانی بر رفتارهای سیاسی به میزان 64 درصد و تاثیر ادراک از سیاست سازمانی بر رفتار شهروندی سازمانی معنی دار و به میزان 27 درصد بوده است، ولی تاثیر مدیریت جهادی بر رفتار شهروندی سازمانی (975/0=t) و رفتار شهروندی سازمانی بر رفتار سیاسی (023/0=t) تایید نشد. درنهایت می توان گفت که اجرای اصول مدیریت جهادی در حوزه مدیریت مراکز درمانی، اثرات مثبتی در ارتقای فضایل سازمانی داشته است و می تواند در کاهش رفتارهای سیاسی مخرب کارکنان موثر باشد.