فهرست مطالب

مدیریت اسلامی - سال بیست و پنجم شماره 1 (بهار 1396)

فصلنامه مدیریت اسلامی
سال بیست و پنجم شماره 1 (بهار 1396)

  • تاریخ انتشار: 1396/02/22
  • تعداد عناوین: 9
|
  • مقالات
  • سید محمد مقیمی صفحات 5-14
    واژه عدالت همواره در طول تاریخ مورد توجه اندیشمندان و مصلحان بوده و در معارف الهی و بشری در تمامی حوزه های فکری، فرهنگی، سیاسی، حقوقی، اجتماعی، اقتصادی و اخلاقی و مانند آن قابل بحث است. بهترین تعریف عدالت را در کلمات گهربار امام علی(ع) بهعنوان جانشین پیامبر اسلام(ص) میتوان دید. امام علی(ع) می فرماید: «العدل یضع الامور مواضعها»: «عدل، هر چیزی را در جای و محل خود قرار می دهد». پیامبر(ص) نمونه فردی بودکه در طول حیاتش با دیگران به عدالت رفتار، و دیگران را نیز به آن ترغیب می کرد. در رفتار عادلانه پیامبر اسلام(ص) همین بس که در واپسین روزهای حیات خویش در مسجد مدینه فرمود: «هرکس نزد من حقی دارد، برخیزد و قصاص کند». امام علی(ع) عدالت را «تدبیر عمومی مردم» میداند (العدل سائس عام) (نهج البلاغه، حکمت437). از دیدگاه امام علی(ع)، عدل بر چهار پایه برقرار است: فکری ژرف اندیش، دانش عمیق و به حقیقت رسیده، نیکو داوری کردن و استوار بودن در شکیبایی؛ پس کسی که درست اندیشید به ژرفای دانش رسید و آن کس که به حقیقت دانش رسید از چشمه زلال شریعت نوشید و کسی که شکیبا شد در کارش زیاده روی نکرده با نیکنامی در میان مردم زندگی خواهد کرد (نهج البلاغه، حکمت 31).
    کلیدواژگان: نهج البلاغه، عدالت، امامت، ظلم
  • سید کاظم حسینی، حسن دانایی فرد، سید مجتبی امامی صفحات 15-33
    وجود بازیگران مختلف، متعدد بودن برنامه های موجود در هرکدام از حوزه های خط مشی، طولانی بودن فرایند خط مشی گذاری و وجود مباحث فنی عواملی است که خط مشی گذاری را به فرایندی پیچیده تبدیل کرده است. حکومتها برای غلبه بر پیچیدگی های فرایند خط مشی گذاری، نیازمند برخورداری از یک سری توانایی ها هستند؛ «ظرفیت خط مشی» به عنوان یکی از موضوعات جدید در علوم خط مشی اشاره به این توانایی های حکومت دارد. از آنجا که نظریه پردازان علوم خط مشی معتقدند مولفه ها و ابعاد تشکیل دهنده موضوع ظرفیت خط مشی وابسته به عوامل زمینه ای است؛ لذا کاربست این موضوع در کشور نیازمند باز پردازی مفهومی با در نظر گرفتن اقتضائات و لوازم اداره آن است. در این پژوهش با بهره گیری از روش تحلیل داده بنیاد، بیانات مقام معظم رهبری خطاب به لایه خط مشی گذاران کشور مورد بررسی قرار گرفت و مولفه های بومی موضوع ظرفیت خط مشی برای کشور استخراج شد.
    کلیدواژگان: ظرفیت خط مشی، توانایی حکومت، انقلاب اسلامی، حیات طیبه، خردگرایی، آرمان گرایی، مقام معظم رهبری
  • حبیب الله رعنایی کردشولی، نور الله محمدی، زهراسادات شهیدیان، احمد الهیاری بوزنجانی صفحات 35-55
    هدف این پژوهش، ساخت و اعتباریابی مقیاسی به منظور ارزیابی رفتارهای شهروندی کارکنان با رویکردی مبتنی بر آموزه های اسلامی بوده است. از این رو با مرور مجموعه ای از الگو های رفتارهای شهروندی کارکنان، الگویی که بیشترین تناسب را با هدف پژوهش داشت، انتخاب، و ابزار آن بر همان اساس طراحی شد. طرح نمونه گیری در این پژوهش از نوع تصادفی و چگونگی ارزیابی نیز توسط سرپرستان هر بخش بوده است. به منظور اعتباریابی مقیاس آن نیز از روش تحلیل عاملی تاییدی در بستر نرم افزار ایموس استفاده شد. در بیانی کلی، نتیجه نهایی پژوهش این بود که پرسشنامه رفتارهای شهروندی مبتنی بر آموزه های اسلامی به لحاظ علمی امکان ارزیابی و پایش رفتارهای شهروندی کارکنان را دارا است. در نهایت، توجه به توسعه رفتارهای شهروندی در نقشه راه توسعه منابع انسانی سازمان مورد مطالعه و شناسایی عوامل موثر بر شکل گیری این رفتارها در سازمان به عنوان پیشنهادهای کاربردی ارائه شد.
    کلیدواژگان: رفتارهای شهروندی، آموزه های اسلامی در مدیریت، پرسشنامه رفتارهای شهروندی، تحلیل عاملی تاییدی
  • سعید حجازی فر صفحات 57-89
    این مقاله می کوشد تا طرحی نو در اندازد و رویکردهای مختلف را نسبت به مدیریت اسلامی مشخص و طبقه بندی کند. روش پژوهش، کیفی است که با استفاده از روش شناسی فرا روش انجام شده است. در نهایت رویکردها از لحاظ قیاسی و استقرایی در چهار دسته طبقه بندی شد. از لحاظ رویکرد قیاسی، رویکردها از لحاظ منشا و ساختار نظری یا موضوع و از لحاظ منابع و ابزار شناخت طبقه بندی شدند که از لحاظ منشا و ساختار نظری یا موضوع رویکردها شامل رویکردهای تاییدی، تهذیبی، استنباطی، تاسیسی، تطبیقی و تلفیقی است و از لحاظ منابع و ابزار شناخت، رویکردها شامل رویکرد علمی، رویکرد فلسفی، رویکرد عرفانی و رویکرد دینی است. رویکردها از لحاظ استقرایی از لحاظ ماهیت و محتوای نظریه یا موضوع و از لحاظ غایت پژوهش طبقه بندی شد که از لحاظ ماهیت و محتوای نظری یا موضوع رویکردها شامل رویکردهای اصولگرا، اخلاقگرا، وظیفه گرا، مبانی گرا، تخصصی گرا، الگو گرا، منبع گرا، فقهی گرا، حاکمیت گرا و ترکیبی است. از دیدگاه غایت پژوهش نیز رویکردها شامل رویکردهای موضوع محور، مسئله محور و سنجش و ارزیابی است. در پایان نیز منظومه پژوهشی برای نظام مند کردن مطالعات مدیریت اسلامی پیشنهاد شده است.
    کلیدواژگان: مدیریت اسلامی، منظومه پژوهشی، روش شناسی، علم دینی، پیاز پژوهش
  • سید مهدی موسوی داودی، محمد جواد حضوری، رضا نجاری، عباسعلی رستگار صفحات 91-121
    این پژوهش به منظور رفع کمبود الگو های غربی و اهمیت تولید علوم دینی و بومی به طراحی و بررسی میدانی الگوی ارزشهای سازمانی مبتنی بر آموزه های نهج البلاغه پرداخته است. روش این پژوهش به صورت روش آمیخته (کیفی کمی) است. در بخش کیفی و در قسمت اول، استخراج داده ها و مولفه ها با روش تحلیل مضمون است و سپس به منظور ساخت شبکه مضمونها و الگوی پژوهش از مصاحبه با خبرگان و پرسشنامه استفاده شده است. بعد از جمع آوری نظر خبرگان، حاصل کار به صورت الگوی ارزشهای سازمانی مبتنی بر آموزه های نهج البلاغه ارائه شد که شامل چهار مولفه ارزشهای اخلاقی فرهنگی، ارزشهای دانشی بینشی، ارزشهای حرفه ای و ارزشهای بنیادین است. به منظور بررسی میدانی الگو، دانشجویان و اعضای هیئت علمی یک نهاد آموزشی و پژوهشی به عنوان جامعه آماری انتخاب شدند. به منظور تعیین حجم نمونه از روش طبقه بندی غیر نسبی و سپس جدول کرجسی و مورگان استفاده شد. نتایج آزمونهای آماری با نرم افزارهای LISREL و SPSS حاکی از آن بود که هر چهار شاخص دانشی بینشی، حرفه ای، بنیادین و اخلاقی فرهنگی با متغیر ارزشهای سازمانی مبتنی بر آموزه های نهج البلاغه رابطه معناداری دارد.
    کلیدواژگان: ارزش در سازمان، ارزشهای سازمانی، ارزشها در نهج البلاغه، مدیریت اسلامی
  • اکبر محمدعلیزاده، علی اکبر ولایتی صفحات 123-141
    تحولات اجتماعی و سازمانی در مسیر رسیدن به اهداف و تحقق آرمان های خود، نیازمند عوامل و متغیرهای زیادی هستند. یکی از مهم ترین آنها، وجود رهبران، مدیران و کارگزاران قوی و کارامد برای هدایت مجموعه های مختلف جامعه یا سازمان به سمت اهداف پیش بینی شده است. بیداری اسلامی؛ به عنوان یک پدیده عظیم اجتماعی، برای تحقق اهداف و آرمان های خود، یعنی تمدن نوین اسلامی نیازمند هدایت و رهبری کارامد و اثربخش است. این تحقیق به منظور پر کردن خلاء علمی کشور در این زمینه طراحی و اجرا شده است؛ تحقیق، بنیادی از نوع کیفی اکتشافی است که بر مبنای روش تحلیل مضمون از مجموعه بیانات و دیدگاه های رهبر معظم انقلاب، الگوی «هدایت و رهبری» در بیداری اسلامی تدوین و ارائه شده است. برای تدوین این الگو از نرم افزار تحلیل کیفی (atlas.ti) برای تحلیل مضمون استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد، این الگو دارای سه مضمون فراگیر، 11 مضمون سازمان دهنده و 36 مضمون اصلی است. روابط میان این مضمونها نیز در قالب این الگو ارائه شده است. در پایان پیشنهاد هایی نیز برای پژوهشهای آینده و مراجع اجرایی ارائه شده است.
    کلیدواژگان: هدایت و رهبری، بیداری اسلامی، امام خامنه ای، تحلیل مضمون جامعه
  • رحمان غفاری، یحیی رستم نیا صفحات 143-174
    این پژوهش با هدف ارائه الگوی مطلوب اثرگذاری سبک رهبری معنوی و انگیزش مبتنی بر معنویت بر عملکرد سازمانی از طریق رضایت شغلی سرمایه انسانی پلیس استان ایلام انجام شده است. روش این پژوهش، توصیفی پیمایشی و از نوع همبستگی است. جامعه آماری شامل نیروهای پلیس ستاد استان ایلام است که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده 313 نفر به عنوان نمونه آماری برای مطالعه انتخاب شدند. برای گردآوری داده های پژوهش از چهار پرسشنامه استاندارد استفاده شده است. نتایج الگویابی معادلات ساختاری نشان داد که الگوی پیشنهادی پژوهش مورد تایید واقع شده است و در ضمن مولفه رهبری معنوی با انگیزش مبتنی بر معنویت رابطه مثبت و معناداری دارد (ضریب 71/0) و این دو مولفه نیز بر رضایت شغلی (69/0 و 90/0) و عملکرد سازمانی (76/0 و 69/0) اثرگذار است. پیشنهاد می شود به منظور افزایش رضایت شغلی کارکنان و بهبود عملکرد سازمانی، فرماندهان پلیس استان ایلام به چشم انداز سازمانی اهتمام خاصی مبذول دارند و از این طریق احساس شایستگی و موثر بودن نیروها را افزایش دهند؛ هم چنین با ایجاد شبکه های ارتباطی غیر رسمی، حس مشارکت کارکنان را افزایش دهند؛ کارکنان را با اهداف و رسالتهای سازمان عجین کنند و در پرداخت حقوق و مزایا و ترفیع شغلی نیروها، رعایت عدالت را سرلوحه کار خود قرار دهند.
    کلیدواژگان: رهبری معنوی، انگیزش مبتنی بر معنویت، رضایت شغلی، عملکرد سازمانی
  • حیدر سهرابی صفحات 175-197
    موضوع تکالیف و حقوق متقابل دولت و ملت امری است که از دیرباز در فرهنگ ها و ادیان مختلف ازجمله دین اسلام محل بحث و تضارب آرا میان متفکران و اندیشمندان بوده است. امیرمومنان علی علیه السلام در مقام برجسته ترین اندیشمند تاریخ اسلام بعد از پیامبر گرامی اسلام، در برهه های مختلفی از دوران خلافت خویش بر اهمیت رابطه متقابل و نقش مکمل حکومت و مردم تاکید کرده است. از نمونه های عالی این موضوع نامه 53 نهج البلاغه خطاب به مالک اشتر نخعی هنگام اعزام وی به فرمانداری مصر و نامه 5 نهج البلاغه خطاب به اشعث بن قیس فرماندار آذربایجان است. این مقاله با رویکرد کیفی و به روش الگو سازی ساختاری تفسیری تدوین شد. اطلاعات اولیه تحقیق با بهره گیری از اسناد معتبری چون نهج البلاغه استخراج، و سپس مفاهیم مرتبط با تکالیف و حقوق متقابل دولت و ملت در قالب روش تحلیل محتوا، استخراج و استنباط گردید. مهمترین رهنمود پژوهش به لزوم درونی سازی تعالیم اسلامی در حوزه سیاستهای کلان دولت و نهادینه سازی رفتارهای مورد تاکید امیرمومنان علی علیه السلام بین مدیران ارشد و کارکنان دستگاه های دولتی ناظر است. این آموزه ها مبنای مناسبی را در اختیار دولتمردان و مدیران قرار می دهد تا بر اساس آن روابط خود را با ملت تعریف و تنظیم کنند.
    کلیدواژگان: حقوق، تکالیف، دولت، ملت، امام علی علیه السلام
  • محمد شهبازی سلطانی، سیاوش صلواتیان صفحات 199-230
    پس از توجه به بیانات مقام معظم رهبری در زمینه مدیریت جهادی و ضرورت و اهمیت به کارگیری آن در دستیابی به اهداف نظام، پژوهشگران بر آن شدند تا با واکاوی این مسئله به شناسایی ویژگی های معرف مدیر جهادی مبادرت ورزند. برای این منظور از روش فراترکیب، که یکی از انواع پژوهشهای فرامطالعه است، استفاده شد. در قدم اول با کلیدواژه های مختلف در مهمترین بانکهای اطلاعاتی پژوهشها و مقالات در کشور جستجو، و 84 اثر شامل مقالات و کتاب در زمینه مدیریت جهادی شناسایی گردید. در قدم بعد با بررسی اولیه این پژوهشها بر اساس شاخصهای معین 38 مورد از آنها انتخاب شد که مستقیم به بررسی ویژگی های مدیران جهادی پرداخته بود. در ادامه با شیوه شناسه گذاری کیفی بر اساس روش فراترکیب شناسه های اولیه از دل پژوهشهای منتخب استخراج، و در ذیل 148 مفهوم، دسته بندی شد. پژوهشگران پس از مقوله بندی این مفاهیم به 16 ویژگی معرف مدیر جهادی در قالب الگوی خورشیدی مدیر جهادی دست یافتند: خدامحوری، دین مداری، اخلاق مداری، بصیرت، تصمیم گیری بر مبنای خرد، شایسته سالاری، سعه صدر، ارتباطات موثر با همکاران و مردم، بهره وری فزاینده، اعتماد به نفس، تعهد، انقلابی گری، نظم و قانونگرایی، ایثار، همت فزاینده و مدبر بودن. در پایان این 16 ویژگی در دو ساحت ویژگی های عمومی و جهادی مدیران تقسیم بندی شد.
    کلیدواژگان: مدیریت جهادی، مدیر جهادی، ویژگیهای مدیر جهادی، فراترکیب
|
  • Sayyed Kazem Huseini, Hasan Danaeefard, Sayyed Mojtaba Imami Pages 15-33
    The presence of different players, variety of the programs in the fields of policy, the great length of policy making processes, and the presence of technological issues comprise the factors which cause policy making to become a complicated process. Governments are supposed to have special capabilities to overcome this complexity. As a new scientific concern, policy capacity is related to this governmental capability. As the policy makers believe that the components and aspects of policy capacity depend on situational factors, its application is due to reconceptualization of the issue with regard to its requirements. Applying grounded theory, this research is intended to review the sayings of the supreme leader addressing the country’s policy makers. The results include local components of policy capacity for the country.
    Keywords: policy capacity, country's capability, the Islamic Revolution, purified life (Hayat Tayyebah), rationalism
  • Ahmad Allahyari Boozanjani, Habibollah Ranaee Kordshoee, Noorollah Mohammadi, Zahrasadat Shahidian Pages 35-55
    This research is intended to develop and validate a measurement scale for assessing employees’ citizenship behavior based on Islamic approach and teachings. Having reviewed a series of employees’ citizenship behavioral models, the researchers selected the one which was best in accordance with the purpose of this research. Research instruments were developed according to the same model. Random sampling was employed for this research and assessment was performed by the supervisors of each unit. The researchers employed confirmatory factor analysis through Imos software. The results generally indicated that citizenship behavior questionnaire based on Islamic teachings was scientifically valid enough to monitor and evaluate citizenship behavior of the employees. Finally, the researchers suggest that citizenship behavior be improved in human resource road map and the factors affecting these behavior in organizations be identified.
    Keywords: citizenship behavior, Islamic teachings in management, the questionnaire of organizational citizenship behavior (OCB), confirmatory factor analysis
  • Saeed Hejazifar * Pages 57-89
    This research is intended to present a new design for the identification and classification of Islamic management. This qualitative research follows a metamethod. The approaches are classified into four indicative and deductive groups. Deductively, the approaches are classified according to origins and theoretical structure or subject as well as their sources and cognition instruments. They include confirmative, purifying, deductive, establishing, comparative, and integrative approaches from theoretical regards. From the sources and instrument regards, the approaches contain scientific, philosophical, mystical, and religious approaches. The approaches are also classified from inductive, natural, theoretical content, and final goal considerations. They include principal-oriented, ethical-oriented, task-oriented, basis-oriented, pattern-oriented, source-oriented, jurisprudence-oriented, authoritative-oriented, and integrative-oriented approaches in relation to nature, content or subject of approaches. From the final goal perspective, they include subject-oriented, problem-oriented, measurement and evaluation approaches. Finally, the research system for the systematization of Islamic management studies is presented.
    Keywords: Islamic management, research system for management, Islamic management approaches, appraisal of the Islamic management studies
  • Sayyed Mahdi Mousavi Davoodi, Mohammad Jafar Hozoori, Reza Najjari, Abbas Ali Rastegar Pages 91-121
    This research is aimed at designing and evaluating organizational values model on the basis of Nahjolbalaghah in order to account for the shortcomings of local and religious sciences production. This is a compound research, both qualitative and quantitative. In the qualitative part of the research, data collection is conducted through theme analysis. It is followed by interviews and questionnaires for the construction of net and research model. The results of the interviews of the experts are presented in the form of a value model based on Nahjolbalaghah. It contains four components including ethical-cultural, knowledge-vision, professional, and basic values. The research population includes the students and professors of an educational and research center. Nonrelative sampling method along with Krejcie and Morgan table are used to make a sample group. LISREL and SPSS analyses showed that all for indicators are positively related to organizational values based on Nahjolbalaghah teachings.
    Keywords: values in organizations, organizational values, values in Nahjolbalaghah, Islamic management
  • Akbar Mohammadalizadeh, Ali Akbar Velayati Pages 123-141
    Social and organizational changes depend on many factors and components to achieve goals and ideals. The main requirement is the presence and activities of powerful and competent leaders, managers, and administers for leading the various social complexes towards the predetermined purposes. As a great social phenomenon, the Islamic awakening is in need of efficient and effective leadership for achieving its purposes and ideals, the modern Islamic civilization. This research is intended to fill the gap in the scientific situation of this issue. This is a basic research following a qualitative-exploratory method based on theme analysis of the sayings and ideas of the supreme leader. It presents a model for leadership and guidance. Atlas.ti (software for Qualitative Data Analysis) was employed for theme analysis. The results indicated that there are 3 comprehensive themes, 11 organizing themes, and 30 main themes for this model. Finally, some suggestions for future researches are presented for administrative specialists.
    Keywords: Guidance, leadership by religious scholars (ulama). Islamic awakening, Imam Khamenei's opinions, religious management of the society
  • Rahman Ghaffari, Yahya Rostamnia Pages 143-174
    This research is aimed at presenting an efficient model for the effectiveness of spiritual and spirituality-based motivation on organizational performance through job satisfaction of human capital of Ilam province police. This is a correlation study following a descriptive-survey method. Research population includes all police members in Ilam province, 313 of whom were selected to make a sample group. Four standardized questionnaires were employed to collect data. The results of structural equation modelling confirmed the proposed model of this research. It indicated that the component of spiritual leadership correlates positively and significantly with spirituality-based motivation (coefficient= 0.71). Both of these components influence job satisfaction (0.69 and 0.90) and organization performance (0.76 and .69). It is suggested that police commanders pay close attention to organizational vision in order to increase job satisfaction and organizational performance. In this way, they can augment the feelings of efficiency and effectiveness in employees. They can also increase participation of the employees and engage them more in the aims and missions of the organization by establishing informal communication networks. They are supposed to develop just behavior and to give enough salary and provide job promotion.
    Keywords: spirituality-based leadership, job satisfaction, organizational performance
  • Heidar Sohrabi Pages 175-197
    The issue of interaction between nation and the government has always been discussed in different cultures and religions, including Islam, by scholars and intellectuals. Amir-o-lm’omenin Ali Ibn-e- Abitalib (AS), as the most significant scholar in the history of Islam after the era of the holy prophet, has emphasized on the interaction between the ruling power and people during his era. His letter to Malik Ashtar, when he was appointed as the ruler of Egypt, letter number 53 in Nahjolbalaghah, and letter number 5 addressing Ashas Ibn-e-Gheis, the ruler of Azarbijan, are the most significant examples of this kind. This qualitative research follows structural-interpretive modelling method. The primary data was derived from reliable sources such as Nahjolbalaghah. Then, concepts relating to the interactional responsibilities and rights of people and government were derived by content analysis. The most important guidelines for this research regarding internalization of Islamic teachings in governments’ grand policies and behavior institutionalization emphasized by Imam Ali (AS) in Nahjolbalaghah, is about chief managers in the supervising governmental organizations. These teachings provide suitable bases for government employees and managers to behave properly with people.
    Keywords: the rights of government, nation, Imam Ali (AS), the rights of people, government in the views of Imam Ali (AS), Imam Ali's political conduct
  • Mohammad Shahbazi Soltani, Siavash Salavatian Pages 199-230
    Considering the sayings of the Supreme Leader of the Islamic Revolution about the necessity and importance of conducting Jihadi Management to achieve goals of the country, the researcher decided to find out the defining characteristics of Jihadi managers. Hence, Meta-synthesis method, a type of Meta-study research method, was employed for this purpose. Various keywords relating to Jihadi management were identified from 84 research data banks, related articles and books. 38 of these sources directly explained the characteristics of Jihadi managers. The primary codes were selected through Meta-synthesis method. They were classified into 148 concepts. The researchers identified 16 categories out of these concepts which defined Jihadi managers. They included God-orientedness, religiousness, moralityorientedness, intuition, rational decision making, meritocracy, tolerance, effective relationship with colleagues, increasing productivity, self-confidence, faithfulness, revolutionary thinking, punctuality and law-orientedness, devotedness, great endeavor and wisdom. Finally, these characteristics were divided into two large groups of general characteristics and Jihadi Characteristics.
    Keywords: Jihadi management, Jihadi manager, characteristics of Jihadi manager