فصلنامه نظام ها و خدمات اطلاعاتی
سال چهارم شماره 1 (زمستان 1393 و بهار 1394)

اگر این واقعیت را بپذیریم که اجرای پایان نامه کارشناسی ارشد، گام مهمی در مسیر آموزش اجرای پژوهش است، باید بر این امر نیز مصرانه پافشاری کنیم که اجرای هر مرحله از پایان نامه باید توسط خود دانشجو انجام بگیرد. در فرایند اجرای پژوهش های کارشناسی ارشد، البته استفاده از تخصص کارشناسان آمار در حد محدود و صرفا برای مشاوره های آماری و اجرای آزمون های مورد نیاز، مجاز تلقی می شود، اما آیا برون سپاری کامل اجرای پایان نامه به صورت نگارش کلیه فصول و تحویل آماده آن به دانشجو می تواند در محیط آکادمیک که اصولا باید فضای آموزش و پژوهش باشد، توجیهی داشته باشد؟ در چند سال گذشته کم و بیش زمزمه هایی از نگارش کامل فصول مربوط به روش شناسی و تحلیل داده ها توسط متخصصان آمار به گوش می خورد، اما متاسفانه به نظر می رسد اخیرا برون سپاری کل اجرای پایان نامه برای دانشجویانی که انگیزه یا توان اجرای پژوهش را ندارند، به صورت گزینه مقدور و متداولی درآمده است. عمق فاجعه زمانی بیشتر احساس می شود که حتی برخی دانشجویان در صحبت هایی که در بین خود رد و بدل می کنند، به مراکزی اشاره دارند که فعالیت آن ها علاوه بر تهیه پایان نامه، نوشتن کامل پروپوزال و تحویل آماده آن به دانشجو است به این معنی که دانشجو بدون این که ذره ای درگیر اندیشه و عمل در اجرای پایان نامه شود، همه این مراحل یعنی اندیشه و عمل را در ازای پرداخت مبلغی خریداری می کند. این سوءتفاهم برون سپاری که کم و بیش زمزمه های آن از گوشه و کنار به گوش می رسد، در صورت رواج بیشتر، تمامی هدف و رسالت پایان نامه را از درون مایه اصلی تهی خواهد کرد و در نهایت پوسته ای توخالی و تشریفاتی از پایان نامه بر جای خواهد ماند.
سوال این است که با وجود مراکزی که اجرای پایان نامه را اعم از تهیه پروپوزال تا اجرای کامل و حتی تهیه فایل پاورپوینت دفاع پایان نامه برای دانشجویان تقبل می کنند، چگونه می توان از افتادن دانشجویان در دام برون سپاری پایان نامه جلوگیری کرد؛ و آیا در صورت رواج بیشتر اینگونه برون سپاری، اصلا اجرای پایان نامه در دوره کارشناسی ارشد ضرورت دارد؟ شاید در پاسخ به همین سوال بوده است که وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به این مهم پرداخته و جایگزینی تعدادی واحد درسی به جای اجرای پایان نامه را در صورت درخواست دانشجو مطرح کرده است. در صورت تحقق این امر احتمالا دانشجویانی که علاقه ای به اجرای پایان نامه ندارند و در صورت اجبار، انجام آن را خود به عهده نخواهند گرفت و صرفا به عنوان یک حلقه واسط میان دانشگاه و مراکز تهیه پایان نامه عمل خواهند کرد، به کلی از اجرای پایان نامه صرفنظر کنند و دست کم با گذراندن چند واحد درسی در زمینه پژوهش، تا حدی با اجرای پژوهش آشنا شوند که البته برای آن ها سودمندی بیشتری در مقایسه با برون سپاری پایان نامه خواهد داشت. در کنار راه حل فوق، به نظر می رسد توجیه این امر برای دانشجویان که اجرای پایان نامه در دوره کارشناسی ارشد اصولا برای یادگیری پژوهش است، تا حدی بتواند در درگیری کامل فکری و عملی آن ها با اجرای پایان نامه کارساز واقع شود. از سوی دیگر لازم است این ذهنیت که پایان نامه محصول فعالیت استاد راهنماست و نمره پایان نامه، در واقع نمره ای است که به استاد راهنما داده می شود، کنار گذاشته شود. این دیدگاه احتمالا بتواند به طور ناخودآگاه برخی راهنمایان پایان نامه ها را به سمت چشم پوشی از اینگونه تخلفات و حتی تشویق دانشجویان به برون سپاری پایان نامه ها با انگیزه بهبود کیفیت پایان نامه ها و کاستن از فشارکاری راهنمایی پایان نامه سوق دهد. این دیدگاه همچنین سبب می شود مسوولیت دانشجو در اجرای پژوهش کمتر شود و برخی راهنمایان نیز با اصرار بر گرفتن بالاترین نمره برای دانشجویان خود، واقعی بودن جلسات دفاع و نمره دانشجو را خدشه دار نمایند. علاوه بر آن، شاید بتوان با ساده تر کردن موضوع های پایان نامه ها در دوره کارشناسی ارشد و تاکید بیشتر بر فرایند اجرای پژوهش که قضاوت آن نیز بیشتر با استادان راهنما و مشاور باشد، و کاستن از اهمیت دفاع های پرطمطراق که صرفا نتیجه نهایی را مدنظر دارد، به رسالت اصلی پایان نامه در دروه کارشناسی ارشد نزدیک تر شد.

هدف این پژوهش ارزیابی وضعیت آمادگی الکترونیکی کتابخانه های مرکزی دانشگاه های آزاد اسلامی شهر تهران است. این پژوهش به بررسی شش بعد منابع انسانی، زیرساخت ها ی الکترونیکی، برنامه ها و خدمات شبکه ای، امنیت اطلاعات، محیط بیرونی سازمان و طرح ها و سیاست های آتی توسعه می پردازد.
پژوهش حاضر پیمایشی- توصیفی و نوع تحقیق کاربردی است. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه است. در این پژوهش با تکیه بر سه مدل آی یو پی، استاپ، مدل ارزیابی آمادگی الکترونیکی کتابخانه های دانشگاهی ایران نورافروز، حریری و حنفی زاده الگویی جدیدی جهت ارزیابی آمادگی الکترونیکی کتابخانه های دانشگاهی ارائه شده است. جامعه آماری پژوهش شامل مسئولان و کار کنان کتابخانه های مرکزی دانشگاه های آزاد اسلامی شهر تهران می باشد.
بر اساس نتایج شش عامل مورد بررسی بنا برمیانگین محاسبه شده، در ابعاد منابع انسانی(56/31)، زیرساخت های الکترونیکی(02/13)، وضعیت برنامه ها و خدمات شبکه ای(51/29)، وضعیت امنیت اطلاعات(68/15)، وضعیت ارتباط با محیط بیرونی(24/21) و وضعیت طرح ها و سیاست های آتی توسعه(83/37) مقادیر فوق را بدست آوردند. همچنین، یافته ها نشان داد که تلاش هایی جهت ارتقاء آمادگی الکترونیکی صورت گرفته است و این تلاش ها باید ادامه یابند تا به کاهش شکاف رقمی بینجامد و کتابخانه ها بتوانند در سطح مطلوبی از آمادگی الکترونیکی باقی بمانند.
نتایج نشان داد که آمادگی الکترونیکی کتابخانه های مرکزی دانشگاه های آزاد اسلامی شهر تهران در ابعاد فوق در حد متوسطی قرار دارد.

هدف از این پژوهش ارزیابی و تعیین کیفیت وب سایتهای آموزش الکترونیکی دانشگاه های صنعتی ایران است، تا ضمن کسب اطلاعات لازم از کیفیت آن ها، وب سایتهای مفید و کارآمد شناسائی، معرفی و رتبه بندی شوند.
ابزار مورد استفاده در این پژوهش ابزار ارزیابی کیفیت تارنماها (WQET) است، که هنجاریابی شده و روایی و پایایی آن (آلفای کرونباخ برابر با 95%) می باشد. جامعه مورد بررسی در این پژوهش شامل 10 وب سایت آموزش الکترونیکی از 20 وب سایت دانشگاه های صنعتی ایراناست، که با استفاده از ابزارسنجش کیفیت وب سایتها WQET مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفتند و گردآوری داده ها از طریق مشاهده مستقیم پرتال آنها صورت پذیرفته است.
نتایج به دست آمده حاکی از آن است که ویژگی های سرعت بارگذاری، هدف مشخص برای محدوده اطلاعاتی، پایدار بودن ساختار در تارنماهای مورد مطالعه رتبه عالی را کسب کرده اند.
نتیجه رتبه بندی تارنماها نشان داد که تارنمای دانشگاه صنعتی اصفهان با امتیاز 82 حائز رتبه اول است. تهیه و تدوین استانداردی از سوی وزارت علوم در جهت سازماندهی وب سایت های آموزش الکترونیکی دانشگاه های ایران از پیشنهادات این پژوهش است.

این تحقیق با هدف تعیین کاربرد جی آی اس در ایجاد راهنمای پیوسته جستجوی مکانی کتابخانه و بررسی خروجی جستجوی مکانی برای مکان نمایی بخش های کتابخانه از طریق سیستم اطلاعات مکانی انجام شده است.
به منظور گردآوری داده ها از روش پیمایشی و میدانی و برای پیاده سازی و ورود داده ها به نرم افزار آرک جی آی اس. همچنین، برای تحلیل داده ها و نمایش نتایج بر روی نقشه های طبقات کتابخانه از روش طراحی سیستم استفاده شد. پایگاه راهنمای جستجوی مکانی کتابخانه بر روی نقشه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران به عنوان نمونه موری ایجاد شد.
یافته ها نشان داد در هنگام جستجو در راهنمای مکانی پیوسته ایجاد شده، امکان جستجوی هر بخش در طبقات مختلف ساختمان کتابخانه، با استفاده از زبان ساخت یافته جستجوی پایگاه داده وجود دارد. همچنین، کاربران می توانند برای آشنایی با فضا و محیط کتابخانه بر روی بخش های مختلف موجود در نقشه ساختمان کتابخانه کلیک کنند و فایل اطلاعات و عکس مربوط به آن بخش را ببینند.
با استفاده از این راهنمای مکانی پیوسته جستجوی بخش های کتابخانه به صورت مکانی و مصور توسط کاربران انجام می شود و شناسایی و دریافت خدمات مورد نیاز کاربران بهبود خواهد یافت.

هدف این پژوهش شناخت وضعیت بهداشت کتابخانه های مرکزی دانشگاهی مستقر در شهر تهران است.
روش شناسی: روشاین پژوهش پیمایشی- توصیفی است. جامعه آماری این پژوهش شامل 20 کتابخانه مرکزی دانشگاه های دولتی و آزاد شهر تهران است که با استفاده از سیاهه وارسی ای محقق ساخته داده های مرتبط با هفت شاخص بهداشت کتابخانه جمع آوری گردید. داده های به دست آمده از سیاهه وارسی با استفاده از نرم افزارها و تکنیک های آمار توصیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. برای رتبه بندی مولفه های پژوهش از آزمون فریدمن استفاده شده است.
تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش نشان می دهد که کتابخانه های مرکزی دانشگاهی تهران، در خصوص مجموع شاخص بهداشت و سلامت 18 درصد در وضعیت نامناسب، 40 درصد در وضعیت متوسط، 36 درصد در وضعیت مناسب و 3 درصد در وضعیت بسیار مناسب قرار دارند و در 3 درصد از کتابخانه ها این شاخص ها رعایت نشده است.
وضعیت بهداشت و سلامت محیط کار در کتابخانه های مرکزی دانشگاهی مستقر در شهر تهران با در نظر گرفتن مولفه های بهداشت و سلامت محیط کار در سطح متوسط قرار گرفته اند و تا حدودی موفق عمل کرده اند.

پژوهش حاضر به منظور شناسایی نیازهای آموزشی کتابداران کتابخانه های عمومی استان البرز اجرا شده است.
پژوهش حاضر از نوع کاربردی است و به روش پیمایشی تحلیلی اجرا شده است. جامعه پژوهش را کتابداران شاغل در کتابخانه های عمومی استان البرز تشکیل داده اند که تعداد آنها 107 نفر بوده است. نمونه مورد پژوهش با استفاده از فرمول کوکران 84 نفر تعیین گردید که به روش تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته بوده است و پایایی آن با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ 917/0 تایید شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آمارتوصیفی، تحلیلی و آزمون مقایسه میانگین یک نمونه ای توسط نرم افزار SPSS انجام شد.
بیشترین شرکت در کلاس های برگزار شده مربوط به دوره های مقدماتی و پیشرفته ICDL و تکنیک های قصه گویی و کتابداری است و نقش دوره های آموزشی در ارتقاء مهارت های مجموعه سازی، سازماندهی، مرجع شناسی وارائه خدمات و فناوری اطلاعات زیاد است. بهتر است شکل برگزاری کلاس های آموزشی بصورت حضوری، زمان برگزاری کلاس های آموزشی در ساعت کاری و مدرس کلاس های آموزشی اساتید دانشگاه باشند و بیشترین مهارت ها و آموزش های مورد نیاز در آینده مربوط به آشنایی با سیستم های هوشمند درکتابخانه، آشنایی با منابع اطلاعاتی اینترنتی وآشنایی با اصول اخلاق حرفه ای درکتابخانه ها است.
حدود نیمی از کارکنان دارای سابقه زیر بیست سال هستند؛ با این حال هنوز از فرصت ارتقا و دانش اندوزی برخوردارند. ازاین رو، ضروری است برنامه ریزی بهتری در جهت روزآمدکردن فعالیت کتابخانه، با توجه به مهارت ها و تمایلات شرکت کنندگان در دوره ها ، طراحی و اجراشود.

حجم مقالات منتشرشده روزبه روز درحال افزایش است و ارزیابی بانک های اطلاعاتی که این منابع را ارائه می کنند ضروری به نظر می رسد. هدف از پژوهش حاضر مقایسه پایگاه های اطلاعاتی ساینس دایرکت واشپرینگروهمچنین بررسی رابط کاربری این پایگاه ها درچهار مقوله معیارهای جستجو، نمایش، راهبری وکاربرپسندی است.
روش پژوهش: پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ روش پیمایشی تحلیلی است. در پژوهش حاضر برای بررسی رابط کاربری هر دو پایگاه، از سیاهه وارسی محقق ساخته که به تایید 7 تن ازاساتید حوزه علم اطلاعات ودانش شناسی رسیده، استفاده شد. همچنین، برای سنجش جامعیت به جستجوی تعداد 20 کلید واژه در هر کدام از پایگاه ها پرداخته شده است.
یافته های پژوهش نشان داد که بانک اطلاعاتی ساینس دایرکت جامعیت بیشتری نسبت به بانک اطلاعاتی اشپرینگر دارد ولی پایگاه اطلاعاتی اشپرینگر علاوه بر مقالات و سایر منابع اطلاعاتی کتب الکترونیکی را نیز پوشش می دهد. مقایسه دو پایگاه از نظر شاخصه رابط کاربری نشان داد که تفاوت زیادی بین دو پایگاه براساس شاخصه رابط کاربری وجود ندارد.

هدف پژوهش حاضر شناسایی میزان رضایت و دیدگاه کتابداران دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز در رابطه با قابلیت های محیط رابط کاربری دو نسخه ی تحت وب و تحت ویندوز نرم افزار پارس آذرخش است.
روش شناسی: این پژوهش، پژوهشی پیمایشی و از نوع کاربردی است. جامعه ی آماری آن شامل کتابداران شاغل در کتابخانه های دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز (40 نفر) و ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه ی محقق ساخته بوده است. روایی این پرسشنامه توسط اعضای هیات علمی گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز مورد تایید قرار گرفت و پایایی این پرسشنامه با استفاده از آلفای کرونباخ محاسبه شد . آلفای کرونباخ به دست آمده 2/83 درصد بود که می توان گفت از پایایی قابل قبولی برخوردار است. جهت تحلیل داده ها از میانگین، انحراف معیار، آزمون تی و آزمون آنوا در نسخه ی 19 نرم افزار اس پی اس اس استفاده شد.
در هر دو نسخه از نرم افزار پارس آذرخش کتابداران کمترین میزان رضایت را از راهنما و بیشترین میزان رضایت را از صفحه نمایش رابط کاربری داشتند. همچنین، میزان رضایت کتابداران دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز از تعامل با نرم افزار پارس آذرخش در هر دو نسخه ی تخت وب و تحت ویندوز این نرم افزار در حد متوسط قرار دارد که نشان دهنده ی کارایی متوسط این دو نسخه از دید کتابداران است. از سویی بین میزان رضایت کتابداران بر حسب رشته ی تحصیلی و مدرک تحصیلی از تعامل با رابط کاربری نسخه های تحت وب و تحت ویندوز نرم افزار پارس آذرخش تفاوت معناداری وجود ندارد.
رضایت کتابداران از دو نسخه ی تحت وب و تحت ویندوز نرم افزار پارس آذرخش درحد متوسط است و لازم است که جهت ارتقای کارآیی و استفاده ی بهتر از این نرم افزار، اقدامات لازم صورت گیرد.

در این دوران توجه مدیران سازمان ها به مقوله هایی همچون دانش و خلاقیت بیشتر جلب شده است و در پی آن، انسان های دانشگرا نسبت به انسان های عملگرا اهمیت بیشتری پیدا کرده اند. از این رو این پژوهش سعی دارد به شناسایی نگرش کارمندان شرکت های پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس جنوبی نسبت به کاربرد مدیریت دانش بپردازد.
پژوهش حاضر از نوع کاربردی است و در اجرای آن از روش تحقیق پیمایشی - تحلیلی استفاده شده است. جامعه پژوهش را 11424 نفر از کارکنان 13 شرکت پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی پارس جنوبی می باشد که بر اساس جدول مورگان 370 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه است. روایی پرسشنامه با استفاده از نظرات کارشناسان و اساتید تائید گردید و برای تعیین پایایی آن از فرمول آلفای کرونباخ استفاده شد و پایایی آن 91/0 تعیین گردید. تجزیه و تحلیل یافته ها با استفاده از آزمون های توصیفی (فراوانی، درصد میانگین، انحراف معیار) و آزمون های استنباطی(اسپیرمن، پیرسون، من ویت نی، کروسکال –والیس) در نرم افزار SPSS21 انجام شد.
یافته های تحقیق حاکی از آن است که نگرش کارکنان نسبت به کاربرد مدیریت دانش مثبت است. همبستگی مثبت و معنا داری بین متغیر های جنس، سن، مدرک تحصیلی و سابقه خدمت با نگرش کارکنان وجود دارد. علاوه بر این بر اساس یافته ها تفاوت معنا درای بین این متغیرها و نگرش کارکنان نسبت به کار برد مدیریت دانش در سازمان وجود دارد.
نتایج پژوهش حاضر برافزایش درک وجود دانش و مدیریت دانش در سازمان، تصمیم گیری های موثر و دقیق در سایه اشتراک دانش تاکید دارد.