فهرست مطالب

دانش های بومی ایران - پیاپی 8 (پاییز و زمستان 1396)

نشریه دانش های بومی ایران
پیاپی 8 (پاییز و زمستان 1396)

  • تاریخ انتشار: 1396/12/01
  • تعداد عناوین: 6
|
  • محمود مهام* صفحات 1-37
    تغییرات جوامع را از دومنظر درونی و بیرونی می توان بررسی کرد. اولی ناظر بر کلیه ی تجارب زیسته اعم از پنهان و آشکار و تکیه بر درون زا بودن تغییرات است و دومی، بر از پیش ساخته بودن چارچوب نظری و تحمیل نظریه بر میدان واقعیت اتکاء دارد. بر این اساس، در تحلیل تغییرات نظام اجتماعی- در معنای عام آن- با محوریت «کار» و «همکاری»، با دو دانش متفاوت یعنی دانش بومی و دانش رسمی مواجه می شویم. با دقت در پیشینه نظری موجود از یک سو و سوابق تجربی قدیمی و متاخر از سوی دیگر به نظر می رسد چالش هایی جدی ناشی از شکاف میان «میدان» و «نظریه» در فهم «کار» و «همکاری» و لذا آسیب شناسی فرهنگ کار و همکاری ایرانیان پدید آمده است. یافته ها نشان می دهد رویارویی جامعه ایرانی که روستایی- عشایری بوده با دولتهای شبه مدرن پهلوی موجب شکل گیری دو نوع تحلیل در دو سطح برای تشریح چگونگی وضعیت کار و همکاری در ایران گردیده است. در پیش از انقلاب، سطح اول مشتمل بر دیدگاه رسمی، دولتی، دانشگاهی بوده و سطح دوم، دربردارنده ی واقعیت و میدان فرهنگ و جامعه ایران که اتفاقا غیر رسمی می باشد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی،تقابل نهادی جامعه ایرانی - اسلامی از مسیر نظام تازه تاسیس جمهوری اسلامی و طراحی و تجربه انواع نهادهای انقلابی خصوصا جهادسازندگی با شعار "همه با هم"، واقعیت استمرار چالشگری فرهنگی و اجتماعی را با تحلیل ها و سازمان های وارداتی، تحمیلی، کارستیز و ضد مشارکت نشان می دهد. عبور موفقیت آمیز از این چالش فرهنگی در گرو بازشناسی انتقادی سابقه ی کار و همکاری در ایران است تا تحلیل فرهنگ کار بتواند از سطح خرد، فردی و روان شناختی به سطح کلان و جامعه شناختی ارتقاء یابد و رویارویی با فرهنگ مهاجم، از بعد دانشی امکان پذیر گردد.
    کلیدواژگان: دانش بومی، کار، همکاری، نهاد انقلابی جهاد سازندگی، کارهای جمعی و کنش های یاریگرانه ایرانیان، سازمان های کار ستیز و ضد مشارکت
  • مرتضی فرهادی* صفحات 39-74
    یکی از حکمت های ناشناخته تر کشاورزی و باغداری سنتی در تمدن های کهن،که توانسته زمین های کشاورزی را هزاران سال سرزنده و سرپا نگه دارد، تنوع در کشت انواع و ارقام گیاهان و درختان مزروعی در قطعاتی کنار یکدیگر(چندکشتی)و با هم کاشتن گیاهان زراعی به صورت همزمان و هم مکان(هم کشتی)همچنین کاشت گیاهان زراعی و درختان با یکدیگر و کاشتن درختان مختلف در فضایی واحد و یا نزدیک به یکدیگر می باشد. این روشی است که طبیعت از میلیون ها سال پیش تا به امروز کم و بیش گزیده است و کشاورزی جهان تقریبا تا عصر سلسله سرمایه داری- و دیدگاه تنگ نظرانه و کوته بینانه و حلزونی آن یعنی بیش ترین سود در کم ترین زمان و به هر قیمت- کم وبیش آن را رعایت می کرده است. گزارش های باقی مانده نشان می دهند که نه تنها،کشتکاری سنتی بلکه باغداری سنتی ایران نیز از قاعده مستثنی نبوده است.هر باغ مانند باغ های امروزی تنها به یک نوع درخت اختصاص نداشته است.باغات سردسیری و گرمسیری ما، هر کدام دارای مجموعه ای از درختان و گیاهان مختلف بوده اند اگر چه در هر جا نسبت آنها با یکدیگر فرق می کرده و هر کدام جایگاه و محل های خاصی را در باغ اشغال می کرده اند. در مناطق معتدل و مرز بین سردسیر و گرمسیر تنوع از این هم بیش تر می شده است. کشاورزی نیمه معیشتی،همزیستی و همکاری کشاورزی و باغداری با دامداری و مرغداری و گاه زنبورداری با یکدیگر،وجود کشت های عمده غیر وجینی که همراه با گیاهان مزروعی، گیاهان بسیار دیگری نیز پرورش می یابند و نیاز به این گیاهان چه به صورت خشک و چه تازه به منظور دامداری جنبی و غیره،کشاورزی سنتی را به این سمت و سو کشانیده است.
    کلیدواژگان: چندکشتی، هم کشتی، کشاورزی سنتی، باغداری سنتی
  • رضا منوچهری راد، حسام زندحسامی*، علی داوری، مرتضی موسی خانی صفحات 76-126
    تاب‏ آوری سازمان به‏ عنوان ظرفیت تغییرپذیری و سازگارپذیری در مقابل چالش‏های محیطی، مفهومی است که دو دهه اخیر موردتوجه اندیشمندان قرارگرفته است. تاب‏ آوری شناختی پیش‏ نیاز تاب‏ آوری سازمانی است که فرآیندی ذهنی برای یادآوری، فهم، تحلیل پدیده، به کارگیری آن در تصمیم‏ گیری، حل مسئله و پاسخ به تغییرات محیطی است و از اهمیت زیادی برخوردار است. ازآنجاکه پژوهش‏های پیشین بیشتر متمرکز بر چیستی و چرائی حوزه‏ های مختلف تاب‏ آوری شناختی، عاطفی-احساسی و رفتاری بوده‏ اند، هدف این پژوهش ارائه الگوی کاربردی، برای پاسخ به این سوال است که: چگونه می‏توان سطح کلی تاب‏ آوری شناختی سازمان را مبتنی‏ بر ابعاد، مولفه ها و شاخص‏های مهم آن و با تکیه‏ بر دانش بومی کارآفرینان ایرانی تغییر داد. این پژوهش کیفی، تحقیقی روایتی و روش اجرای آن تحلیل گفتمان است که با تکنیک مصاحبه‏ های عمیق و هدفمند انجام شده است. یافته‏ های حاصل از تحلیل تجربه زیسته 10 کارآفرین تثبیت‏ شده با تجربه‏ ی تاب‏ آوری در کار خویش و 2 پژوهشگر کارآفرینی با تجربه‏ ی مرشدی کسب‏ و‏کار، نشان می‏دهد چگونه دانش بومی و مفهومی کارآفرینان طی سه فرآیند: 1. تاب‏ آوری شناختی سخت با زیرفرآیندهای یادآوری و فهم؛ 2. تاب‏ آوری شناختی نرم با زیرفرآیندهای کاربرد، تحلیل، ارزشیابی و نقد؛ 3. تاب‏ آوری شناختی اقناعی با زیرفرآیند نوآوری مبتنی‏ بر ویژگی سلسله مراتبی نظریه عمومی سیستم‏ها منجر به نوآوری شناختی می‏گردد. مبتنی‏ بر یافته‏ های پژوهش ازآنجاکه نتیجه تاب‏آوری شناختی به‏ مثابه رفتار سازمانی، نوعی یادگیری مشترک جمعی (همچون سبک‏های سازگارپذیری و پیشگامی) است، پیشنهاد می‏شود کارآفرینان این سازه مهم را به عنوان یک مفروض زیربنایی فرهنگ سازمانی در حین بازآفرینی مدل‏های کسب‏ و‏کار تحلیل نمایند تا زمینه تحقق تاب‏ آوری سازمانی فراهم شود.
    کلیدواژگان: دانش بومی، تاب‏ آوری شناختی، تاب‏ آوری سازمان، سبک سازگارپذیری، سبک پیشگامی، رفتار سازمانی
  • اصغر عسگری خانقاه، عطیه آذرشب، بهروز روستاخیز* صفحات 127-165
    مقاله حاضر به مطالعه نظام غذایی بومی و سنتی ساکنین بلوچ روستای دامن واقع در شهرستان ایرانشهر پرداخته است. هدف از انجام پژوهش تشریح نظام غذایی این مردم، تعیین و بررسی عناصر تشکیل دهنده آن و سازوکارهای موجود در این نظام غذایی سنتی است. پژوهش کنونی با بهره گیری از روش کیفی مردم نگاری انجام شده و در آن از تکنیک هایی چون مصاحبه، مشاهده و مشاهده مشارکتی بهره گرفته شده است. مطالعه ما در این نظام سنتی بیانگر تاثیر قابل توجه محیط طبیعی ساکنان و نیز، دخالت عوامل فرهنگی و اجتماعی در شکل دهی به یک سیستم غذایی بومی در منطقه می باشد. درواقع، در این ارتباط تنگاتنگ میان خوراک و عوامل طبیعی، اجتماعی- فرهنگی و عوامل اقتصادی دسته ای از مفاهیم به طور پیوسته تولید و بازتولید شده که در نهایت، هم منجر به هویت یابی غذاهای بومی روستا و هم هویت یابی ساکنان روستا گردیده است. به طور کلی، با بررسی مجموع عوامل یاد شده نوعی فرهنگ غذایی ویژه در میان مردمان روستا برجسته شده که شاکله آن مبنایی برای هویت یابی و تمایز آن ها از ساکنان نقاط دیگر می باشد.
    کلیدواژگان: نظام غذایی، فرهنگ، مردم نگاری، مردم بلوچ، روستای دامن، شهرستان ایرانشهر
  • نادر پیری اردکانی* صفحات 167-199
    در معماری ایران بوکن  کاربردهای متعددی دارد. جغرافیا و محیط تعیین کننده شکل ساختاری بوکن است. در استان کویری یزد نیز با توجه به موقعیت جغرافیایی، بوکن ها به چند دسته تقسیم می شوند. هرکدام از این نوع بوکن ها بر اساس ساختار کاربردی آن در دل زمین تعبیه می شوند. ساختار بوکن های چوپانی با توجه به موقتی بودن و فقط نگهداری از دام ساختار خاص خود را دارد. شاید چوپان به مدت چند ماه از آن بهره نبرد و بعد با توجه به نبود علوفه در دشت به مکان دیگر مهاجرت کند. بوکن های انسانی که شاید قدمت آن به پیش از تاریخ هم برسد معمولا در حاشیه رودخانه های فصلی حفرشده اند. این نوع بوکن ها با توجه به اینکه محل استقرار بشر بوده از ساختار معماری بهتری برخوردار هستند. بشر در این حاشیه رودخانه ها بوکن های متعددی احداث می کردند و جامعه نسبتا پویا برخوردار بودند. در این مقاله به سبب اینکه رویکرد ما بوکن های مقنی ها می باشد به بررسی بیشتری در این حوزه پرداخته شده است. اگرچه از نظر کالبدی و کارکردی بوکن های مقنی ها را می توان گونه ای از بوکن های سکونتی محسوب نمود ولی به واسطه موقتی بودن سکونت در این فضاها یک سری اقتضائات و ویژگی های معماری خاص خود را دارند که در این مقاله بدان پرداخته می شود. ناگفته نماند برخی از قنات های روستایی یا قنات هایی که طول کوره آن خیلی بلند نیست بوکن دائمی دارند و همواره مقنی ها برای استفاده و پیشکارکنی بهره می بردند. بوکن های چوپانی، بوکن های محل اسکان زندگی دائمی انسان ها و بوکن های مقنی ها ازجمله شاخص ترین بوکن هایی موردی شهرستان اردکان یزد هستند که در این مقاله به اقتضا بدان پرداخته می شود.
    کلیدواژگان: بوکن [سرپناه]، مقنی، رده ها، چوپان، حفر
  • اسدالله عبدلی آشتیانی، محمدعلی ایزدخواستی، ناصر حق شناس* صفحات 200-243
    پنگان یا فنجان متشکل از جامی مسی یا برنجی است که در ته آن سوراخ ریزی تعبیه شده وآن در ظرف بزرگی که از آب پرشده قرار می گیرد و آب از سوراخ جام به داخل آن هدایت می شود تا در نهایت جام غرق شود. به پر شدن یک جام به اصطاح یک پنگ گفته می شود.این سنتی ترین شیوه زمان بندی در نزد ایرانیان است که  بی شک عمری به قدمت قنات دارد.شخصی که این کار را انجام می دهد پنگ گیر یا پنگ گو نام دارد و به محلی که در آن این تقسیم آب صورت می گیرد، پنگ خانه گفته می شود.اگرچه راجع به پنگان و اصطلاحات آن در اکثرنقاط این سرزمین کارهای ارزنده ای صورت گرفته است،اما به شخص پنگ گو، پنگ خانه و اسناد محلی و روستائی کمتر پرداخته شده است. به راستی پنگ گو چگونه انتخاب می شده است؟او چگونه کشاورزان را از نوبت حقابه خود مطلع می کرده است و آیا او می توانسته در برخی مواقع پنگ خانه را ترک کند؟پنگ خانه ها در کجای مزارع قرار می گرفته اند و کاربرد آن ها چه بوده است و هم اکنون چند پنگ خانه در کشور وجود دارد؟ دلایل اختلاف مدت زمان پنگ به دقیقه در یک مکان در دو قنات نزدیک به یکدیگر چیست؟ چگونه است که  پنگ و تعداد آن در قباله های ازدواج (شهرستان برخوار) ذکر شده است؟ و آیا اسناد محلی و روستائی(مصالحه نامه ها، قباله های ازدواج و...) می تواند ابزاری برای بهتر درک کردن پرسش های پیش رو باشد؟ این پژوهش با مراجعه به منابع کتابخانه ای و اسناد معتبر محلی و به صورت میدانی و مصاحبه شفاهی با کشاورزان خبره محلی و آخرین بازماندگان پنگ گو که روزگاری در پنگ خانه ها پنگ گیری کرده و آن ایام را به یاد دارند و بررسی آخرین پنگ خانه های موجود تدوین یافته است.
    کلیدواژگان: پنگ، پنگ گو، پنگ خانه، اسناد محلی، برخوار اصفهان
|
  • *Mahmoud Maham Pages 1-37
    Changes two aspects of internal and external communities will be explored. The former refers to all the lived experiences of both overt and covert and rely on endogenous changes and second, Pre-built on the theoretical framework and impose a theory depends on the facts. Accordingly, in analyzing changes in the general sense of its social system, with a focus on "work" and "cooperation", with two different knowledge of indigenous knowledge and formal knowledge we face. Carefully theoretical background on the one hand and empirical records and later on the other hand looks Serious challenges caused by the gap between the "field" and "theory" in the sense of "work" and "cooperation" and thus pathology work culture and Iranian co-operation Serious challenges caused by the gap between the "field" and "theory" in the sense of "work" and "cooperation" and thus pathology work culture and Iranian co-operation. Keywords: Indigenous knowledge, work, cooperation, revolutionary institution of Jihad-e Sazandegi, collective work and actions of Iranian Yarygranh, anti-labor and anti-participatory organizations.
    Keywords: indigenous knowledge, work, cooperation, revolutionary institution of Jihad-e Sazandegi, collective work, actions of Iranian Yarygranh, anti-labor, anti-participatory organizations
  • Morteza Farhadi * Pages 39-74
    One of the more unknown wisdoms of the traditional agriculture and horticulture in the ancient civilizations which could invigorated agricultural fields for thousands years, probably, would be this diversity in cultivating different kinds of arable plants and trees in juxtaposed pieces (multi-cultivation), and co-cultivating arable plants in the same time and place (mixed-up cultivation), and also cultivating arable plants and trees altogether and planting different trees in the same place or close to each other. This is the same method that Nature has been selecting since million years ago to the present time, and the world agriculture until the domination of Capitalism by its insular and narrow-minded perspective, i.e. the most interest in the least time and by each price, to some extent, has paid attention to it. These methods are thoroughly opposed to the modern mono-cultivation and macro-cultivation of the arable Capitalism.
    Keywords: Cultivation diversity, Multi-cultivation, Co-cultivation, Agriculture, Horticulture, Macro-cultivation, Mono-cultivation
  • Reza Manouchehri Rad, Hesam Zandhesami *, Ali Davari, Morteza Mousakhani Pages 76-126
    Organizational resilience (OR) as a change capacity & adaptability to environmental challenges is a concept, which has been considered by scholars in the last two decades. Cognitive Resilience (CR) as prerequisite of OR, is a mental process for remembering, understanding, analyzing and applying them for decision-making, problem-solving and responding to the environmental changes and it is important. Since previous researches have focused more on cognitive, behavioral & affective resilience’s what and why, the purpose of this research was presenting an application pattern for answering to this question that how the level of organization’s CR could be changed by Iranian entrepreneur’s indigenous knowledge (IK) based on dimensions & important indexes. This research is qualitative & narrative that its method is discourse analytical method based on deep targeted interviews. The results of 10 established entrepreneur’s living experience & 2 entrepreneurship researchers, who have had resilient experience in their work or business mentorship showed how entrepreneur’s IK & conceptual knowledge based on the hierarchical property of systems theory, lead to cognitive innovation in three stages: A. Hard cognitive resilience includes sub-processes remembering & understanding; B. Soft cognitive resilience includes sub-processes application, analysis & evaluation; C. Conviction cognitive resilience includes sub-process innovation. Based on this finding, since the CR as an organizational behavior is a type of collective learning (such as adaptability & proactively), we suggested entrepreneurs analyze this important construct as an underlying assumption of organizational culture during business model reinventing for realizing OR.
    Keywords: indigenous knowledge, Cognitive resilience, Organizational resilience, Adoptability pattern, Proactive pattern, Organizational Behavior
  • Asghar Asgari Khaneghah, Atiyeh Azarshab, Behrouz Roustakhiz * Pages 127-165
    The present paper studies the local and traditional food system of baloch residents in Damen village. The purpose of this study is to describe the food system of these people, determine and evaluate its constitutive elements and mechanisms exist in this traditional food system. The present study has been carried out using the qualitative method of ethnography and in it the techniques such as interviews, observation and participatory observation have been used. Our study in this traditional system represents a significant impact on the natural environment of residents, as well as the involvement of cultural and social factors in shaping a native food system in this region. In fact, in this close relationship between food and natural, cultural, social and economic factors, a set of concepts is constantly produced and reproduced, which eventually led to the identification of local cuisine and village residents. In general, by examining the whole mentioned factors, some kind of food culture has become prominent among the people of the village, which has been the basis for identifying and distinguishing this people from other parts.
    Keywords: Food System, Culture, Ethnography, Baloch People, Damen Village, Iranshahr Township
  • a
    nader piri ardekani * Pages 167-199
    Bukan in Iranian architecture has several applications. Geography and environment determine bukan’s structure. In Yazd province, according to geographical location, bukans are divided into several categories. Each of these types of bukans is based on its functional structure in the heart of the earth. The shepherds' bukans, according to the temporary nature and just keeping the livestock, have their own specific structure. Perhaps the shepherd did not benefit from it for several months and then migrated to another place due to the lack of forage in the plain. Human bukans, dating back to history, are usually excavated on the edge of the rivers. These types of bukans have a better architecture because of the location of human settlements. In this article, due to the fact that our approach is the bukans of the Qatqans, we have studied more in this subject. Although in terms of the physical and functional nature of the bukans of Qantas can be considered a kind of residence. But due to the temporary residence of these spaces, there are a number of specific architectural requirements and features that are discussed in this article. It goes without saying that some rural qanats or qanats with a long stream been used for pre-utilization and for living for days when the moqanians work in qanat. The shepherd's bukan and moqanians bukan are among the most prominent cases in the city of Ardakan, Yazd, which are discussed in this article as appropriate
    Keywords: Bukan: Traditional Settlements for MoqanianBukan, Moqani, Plain of Ardakan, Architecture
  • asadollah Abdoli Ashtiyani, Mohammad Ali Izadkhasti, Naser Haghshenas * Pages 200-243
    Pângan or cup is made of copper or brass, and has a small hole at its bottom. It could be placed in a large container filled with water, and water from the cup hole to it in order to finally dip the cup. When the Pâng filled, it called one “Pâng”. This is the most traditional timeline for the Iranians, which undoubtedly has a lifetime of Qanat. The person who does this is called “Pângir” or “Pângu”, and the place is called the Pângkhaneh. Though Pângan and its terms have been important effect on the local cultures, but in the rural documents have been less paid. Indeed, how was the Pângu selected? How did the farmers know about their quota? When could they leave Pângkhaneh at some point? Where were the locations of them? And what were their uses? And how many Pângkhaneh are in the country now? What is the difference between a place to another place in their Pâng? How did Pâng and its number mention in the marriage certificate (focus on Borkhar area)? And can local and rural documents _marriage certificate, etc._ be a path for better understand the issues ahead? This research is based on references to library resources and authentic local and field documents, and oral interviews with local farmers and the latest Pângu, who once reminded the Pângir and remember something about it, and discover and observe the latest available Pângkhaneh.
    Keywords: Pâng, Pângu, pângkhaneh, Local documents, Borkhar, Isfahan