فهرست مطالب

مطالعات سیاسی جهان اسلام - پیاپی 20 (زمستان 1395)

نشریه مطالعات سیاسی جهان اسلام
پیاپی 20 (زمستان 1395)

  • تاریخ انتشار: 1395/11/20
  • تعداد عناوین: 7
|
  • مقاله پژوهشی
  • محبوبه پاک نیا، بهرنگ طاهری* صفحات 1-24
    تاریخ نیم قرن اخیر تونس شاهد تجربه ای ویژه در جهان عرب، در زمینه حضور مسئله جنسیت در مناسبات و روندهای سیاسی، بوده است. از زمان استقلال این کشور در سال 1956، سیاست برابری جنسیتی یکی از پایه های مشروعیت نظام جدید را شکل داد و طی سال های بعد به تدریج به نماد تقابل دولت شبه سکولار و اپوزیسیون اسلام گرا تبدیل شد. از درون تحولات مزبور، جنبش فمنیستی تونس پدید آمد و در قامت یکی از جریانات مهم عرصه سیاسی تونس ظاهر گردید. این جنبش علاوه بر نقش آفرینی سیاسی در دوران دیکتاتوری، از زمان انقلاب 2011 نیز در تحولات ناشی از رقابت سکولارها و اسلام گرایان برای پی ریزی نظام جدید، حضوری فعال داشته و الگویی از مشارکت جنبش زنان در روند گذار سیاسی را به نمایش گذاشته است؛ الگویی که می تواند تاثیرات ویژه ای در جهان عرب، با توجه به مختصات فرهنگ مردسالار آن، بر جای گذارد. تقویت فرهنگ دمکراتیک و تسهیل روند گذار به دمکراسی، از جمله مهمترین این تاثیرات است.
    کلیدواژگان: فمنیسم، انقلاب تونس، زنان تونس، سلفی گری، النهضه
  • اسفندیار دشمن زیاری*، ساسان نیکدل، ساسان دشمن زیاری صفحات 25-42
    با توجه به اتفاقات خاورمیانه، به ویژه کشور عراق و تهدید گروه های تروریستی با پشتیبانی بعضی از کشورها و کارشکنی برخی همسایگان، و به منظور جلوگیری از خطرات احتمالی برای کشور اسلامی ما، این تحقیق با هدف بررسی نقس سیاست های راهبردی حمهوری اسلامی ایران در برابر تهدیدها و بازداری از تهاجم احتمالی گروه های تروریستی از مرزهای مشترک با کشور عراق انجام شده است. نوع پژوهش توصیفی و روش آن پیماشی بود. جامعه آماری تحقیق را کلیه دانشجویان رشته مدیریت استراتژیک دانشگاه های دولتی مستقر در تهران بزرگ تشکیل داده اند. لذا، سوالاتی مطرح شد مبنی بر این که آیا می توان با تقویت نظامی، لجستیکی و مستشاری و ایجاد حس اعتماد در بین قبایل عراق موجب کاهش محبوبیت گروه های تروریستی شد و به حفظ امنیت مرزهای مشترک با کشور عراق کمک کرد؟ نقش غرب در حل این بحران و همکاری ایران با غرب برای مبارزه با این گروه های تروریستی چیست؟. برای پاسخگویی به سوالات فوق در قالب فرضیه پرسشنامه تنظیم گردید و نمونه با استفاده از جدول مورگان 384 نفر تعیین شد. پرسشنامه از طریق روش نمونه گیری در دسترس بین نمونه ها اجرا گردید. بر اساس نتایج به غیر از فرضیه سوم، بقیه فرضیه ها در سطح معنادار (05/0) تایید شدند
    کلیدواژگان: سیاست های راهبردی، بازداری از تهاجم، مرزهای مشترک، گروه های تروریستی، عراق و ایران
  • فرهاد درویشی سه تلانی*، مرضیه حاجی هاشمی صفحات 43-65
    منطقه خاورمیانه طی سال های 2015 – 2001 شاهد وقوع تحولات سیاسی اجتماعی گسترده ای در خود بوده است. ایران و عربستان دو کشور مهم در سطح منطقه خاورمیانه هستند که از دیر باز تقابل استراتژیک، سبب رویایی این دو در سطح منطقه بوده است. در سالهای یاد شده، دیپلماسی فرهنگی به عنوان یکی از ابزارهای مهم هر دو کشور در پیگیری اهداف و منافع ملی شان در عرصه سیاست خارجی مورد استفاده قرار گرفته بود. مقاله حاضر با بهره گیری از روش توصیفی و مطالعه مقایسه ای، می کوشد تا ضمن پرداختن به چیستی دیپلماسی فرهنگی به طور کلی، ماهیت و عملکرد دیپلماسی فرهنگی دو کشور ایران و عربستان سعودی را مورد مقایسه قرار دهد. یافته های مقاله حاکی از آن است که در بازه زمانی 2015 – 2001 ، رقابت دیپلماسی فرهنگی دو کشور یاد شده، از یک سو دارای خصلتی کاملا ایدئولوژیک و بسیار متاثر از سیاست های هویت جویانه دو کشور بوده است و از سوی دیگر گسترش نفوذ ایران در منطقه، الگوی رفتاری و رویکرد جدیدی را برای عربستان سعودی در این منطقه رقم زده است.
    کلیدواژگان: دیپلماسی، دیپلماسی فرهنگی، خاورمیانه، ایران، عربستان سعودی
  • رضا سیمبر، سید سعید میرترابی، محمد باقر علی تبارفیروزجایی* صفحات 67-98
    پژوهش حاضر در پی آن است تا در یابد که چرا همکاری های نسبتا دیرینه جمهوری اسلامی ایران و جمهوری اسلامی پاکستان در حوزه اقتصادی به درجه هم تکمیلی نرسیده و با تسری به حوزه های امنیتی، از تهدیدها و چالش های مرزی نکاسته است؟ این پرسش مبنای پژوهشی با روش علی – تحلیلی و با ابزار کتابخانه ای قرار گرفته و این فرضیه طرح گردیده است که: ویژگی های دولت فرومانده و مداخله قدرت های مجاور منطقه ای و فرامنطقه ای، مهمترین عوامل عدم هم تکمیلی همکاری های اقتصادی ایران و پاکستان و سرایت آن به حوزه های امنیتی در فرو کاستن تهدیدها و چالش های مرزی بوده است. این فرضیه بر اساس نظریه ارنست هاس و در یک فرایند مقایسه ای با دو نظریه معمای امنیتی باری بوزان و معمای زندانی فیورن مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی تطبیقی موضوع پژوهش در قالب سه نظریه مهمترین شاخصه آن است.
    همسایگان شرقی ایران به دلایل علقه های مشترک تاریخی، دینی، فرهنگی و...از یک سو و وضعیت خاص داخلی این کشورها از سوی دیگر، همواره چالش ها و فرصت هایی را به موازات هم، از ناحیه مرزهای شرقی متوجه ایران نموده اند.
    کلیدواژگان: دولت فرومانده، قدرت مجاور، قدرت فرامنطقه، هم تکمیلی اقتصادی، امنیت مرزی
  • محمدعلی شهریاری* صفحات 99-128
    اهمیت ژئوپلیتیکی، ژئواستراتژیکی و ژئواکونومیکی سوریه، این کشور را مورد توجه قدرتهای منطقه ای و فرامنطقه ای قرار داده است. موقعیت استراتژیک سوریه از لحاظ پرستیژ در جبهه مقاومت، مسائل امنیت ملی، رقابت در قدرت منطقه ای و توسعه نفوذ در غرب آسیا مورد توجه این ج.ا.ایران و عربستان سعودی بوده به گونه ای که بحران سوریه در پی بیداری اسلامی به میدان رقابت این دو کشور تبدیل شده است. با توجه به اینکه روابط دو کشور ج.ا.ایران و عربستان در مسائل منطقه ای تاثیرگذار می باشد و نوع رابطه این دو کشور در حل یا تداوم بحرانهای خاورمیانه (غرب آسیا) تاثیر خواهد داشت؛ ضرورت دارد به آن پرداخته شود. این مقاله با شیوه توصیفی- تحلیلی و در روش عقلی و تجربی روابط ایران و عربستان را در حوزه غرب آسیا در قالب نظریه بازی ها مورد بررسی قرار داده است. سوال این است که سوریه چه اهمیت ویژه ای برای قدرت های منطقه ای دارد و نتیجه سیاستهای آنها برای دوران احتمالی بعد از بشار اسد، چیست؟ فرض بر این است که ج.ا.ایران به دنبال خروج از محذوریتهای ژئوپلیتیکی و امنیتی و استفاده از فرصت های استراتژیکی سوریه در جهت گسترس نفوذ در غرب آسیا است و عربستان نیز در پی جبران کاستی های سیاست خارجی خود در حوزه های دیگر غرب آسیا از جمله عراق، ضدحرکتهایی را در قبال نفوذ رو به گسترش ج.ا.ایران ترتیب داده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که بازی رقابتی دو کشور یاد شده را در بحران سوریه می توان در قالب قاعده حاصل جمع جبری صفر مورد تبیین و تحلیل قرار داد.
    کلیدواژگان: ایران، خاورمیانه، سوریه، سیاست منطقه ای، نظریه بازیها
  • صغری صالحی*، حاکم قاسمی صفحات 129-154
    انسان موجودی است که به صورت ذاتی خود را دارای کرامت می شناسد و براین اساس احترام دیگران نسبت به خود را طلب می کند. حفظ کرامت انسان به عنوان حق طبیعی، مبنای اصلی وضع حقوق و قوانین بشری از جمله اعلامیه جهانی حقوق بشر قرار گرفته است. این حق همیشه جزو مطالبات انسان ها بوده و نادیده گرفتن آن موجب اعتراض شده است. از این رو نقش بنیادین در تحولات اجتماعی دارد. با توجه به اینکه در کشورهای عربی خاورمیانه، نقض حقوق شهروندی و کرامت انسانی به صورت گسترده صورت گرفته، پرسش این است که نقض کرامت انسانی، در خیزش اسلامی و مردمی کشورهای منطقه چه نقش و تاثیری داشته است؟ بررسی ها نشان می دهد نقض کرامت انسانی و مصادیق ارزشی آن (عقلانیت، آزادی خواهی، عدالت محوری، امنیت، حق مالکیت، شاکربودن و تحول گرایی)، تاثیر اساسی در شکل گیری جنبش های منطقه داشته و یکی از ریشه های اصلی این جنبش ها به شمار می رود.
    این نوشتار به روش تحلیلی- توصیفی، اصول کرامت انسانی در اندیشه اسلامی را بررسی نموده و تاثیرات نقض این مبانی را در پیدایش بیداری اسلامی در منطقه بازشناسی و تبیین می نماید.
    کلیدواژگان: بیداری اسلامی، کرامت انسانی، حقوق بشر، ملل منطقه، جهان اسلام
  • علی محسنی * صفحات 154-178
    امروزه مسلمانان اروپا به عنوان بزرگترین اقلیت دینی، به یک واقعیت غیرقابل انکار تبدیل شده اند که نقش مهمی در تحولات این قاره در آینده می توانند داشته باشند. مسلمانان اروپایی اکثرا مهاجرین مسلمانی هستند که از نیمه دوم قرن بیستم به کشورهای اروپایی مهاجرت کرده اند و سپس با اقامت در این منطقه، مانند سایر شهروندان اروپایی از حقوق شهروندی برخوردار شده اند بااین وجود، شواهد موجود نشان می دهد که مسلمانان اروپایی با محدودیت های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مواجه هستند. این مساله از یکسو به دلیل شرایط و ترکیب خاص غیرمنسجم و غیرسازمان یافته مسلمانان اروپایی و از سوی دیگر تحت تاثیر سیاست های دولت های اروپایی و بازنمایی رسانه ای اسلام و مسلمانان شکل گرفته است. دراین میان، عواملی مانند حادثه 11 سپتامبر، اقدامات تروریستی در اروپا مانند حادثه شارلی ابدو و یا اقدامات تروریستی اخیر در پاریس، ظهور جریان های سلفی تکفیری مانند داعش و جذب برخی از مسلمانان اروپایی در این گروه ها نیز بر جایگاه و وضعیت آنان تاثیر بسیاری برجای گذاشته است. این مقاله به بررسی پیش زمینه های تاریخی ، سیاسی و اجتماعی موثر در ساخت هویت مسلمانان اروپا و شرایط کنونی آنان در پرتو تحولات اخیر منطقه ای و بین المللی و سیاست هویت دولت های اروپایی در قبال جامعه مسلمان اروپا پرداخته است .
    کلیدواژگان: اسلام، مسلمانان، هویت، اروپا، اسلام اروپایی
|
  • Mahboube Paknia, Behrang Taheri * Pages 1-24
    In the last half-century, Tunisia has witnessed a particular experience in the Arab world regarding the presence of gender issue in political relations and processes. Since its independence in 1956, the policy of gender equality was promoted as one of the foundations of the new system’s legitimacy and during the following years, it gradually turned in to a symbol of conflict between the semi-secular government and Islamist opposition. Out of these developments, the Tunisian feminist movement emerged and appeared as one of the outstanding trends in Tunisia political domain.
    In addition to the political role during the dictatorship, the foresaid movement has participated in the evolutions resulted from the competition between seculars and Islamists in formation of the new system since 2011 revolution and has presented a model of women movement participation in political transition that, according to the patriarchal culture, can be an effective pattern in the Arab world. Strengthening democratic culture and facilitating the process of transition to democracy is one of the most important of those effects.
    Keywords: Tunisian Revolution, Tunisian Women, Feminism, Salafism, Ennahdha
  • Esfandiar Doshmanziari *, Sasan Nikdel, Sasan Doshmanziari Pages 25-42
    Due to events in the Middle East, especially Iraq and the threat of terrorist groups with the support of some countries and sabotage some neighbors, and in order to avoid possible risks to our Islamic country, this study aimed to evaluate the strategic policies of the Islamic Republic of Iran Role in the face of threats and preventing terrorist groups from possible invasions of Iraq's border with Iran. The research was descriptive and the method of data collection. The study population included all students have formed strategic management of public universities based in Tehran. West's role in resolving the crisis and Iran's cooperation with the West to fight the terrorist organizations What? To answer these questions, hypotheses and questionnaire prepared samples was determined using Morgan table 384. Inventory of available sampling was conducted between samples. Based on the results, except for the third hypothesis, the hypothesis at significance level (05/0) were confirmed
    Keywords: strategic policies, prevent the invasion, borders, terrorist groups, Iraq, Iran
  • Mohamadbagher Alitabar *, Reza Simbar Pages 67-98
    The relations of Iran and Eastern neighboring countries always have had many challenges and opportunities and we can see outcomes of these relations in eastern border of Iran.Iran and Pakistan relations have shaped so in a long time .This research tries to answer to this question: why a long time of economic cooperation between Islamic Republic of Iran and Islamic Republic of Pakistan have not spill over to security era and have not declined border's challenges and threats. This question has formed the causal - analytic nature of the article. According to hypothesis of the article, characteristics of a failed state and Interference of neighboring regional and post regional powers are the main obstacles for spill over of Iran and Pakistan economic cooperation to security areas. The article uses Barry Buzan security dilemma and Furen prier dilemma theories. Comparative study of these three theories is another characteristic of this article.
    Keywords: failed state-neighboring power, post regional power, border security, economic cooperation
  • Mohamadali Shahriyari * Pages 99-128
    Syria is one of the the competitive areas in the Islamic Republic of Iran and Saudi Arabia's foreign policy. This country has important geopolitical and geo-economic appropriate, so it,s of interest to this regional powers. The strategic situation of Syria is crucially important for I.R.Iran and Saudi Arabia in terms of prestige in resistance movement, national security issues, and Competing together, and expansion of influence in the Middle East. So that Syria is a competitive field and their proxy war.Therefore it has been tried studied Iranian and Saudi Arabia diplomatic approach in Syria by means of descriptive and analytical method within framework of Game Theory. The question is that What is the significance of Syria for These two countries, and What is the policy of These in Syria after Bashar al-Assad, to be able to maintain thes position in the region? It is believed that Iran intends to exit from the existing geopolitical constraints and to expand influence in the Middle East and continuity of its strategic depth using strategic opportunities in Syria and Saudi Araba Following the aim of the policy; up for shortcomings in other regions.
    Keywords: Iran, Middle East, Syria, Regional policy, Game Theory
  • Soghra Salehi *, Hakem Ghasemi * Pages 129-154
    Human beings who recognizes their inherent dignity and therefore have demands the honor and preservation of dignity of others to their own .The preservation dignity of man as a natural right, is the main base of the law and human rights, which the Universal Declaration of Human Rights is located on it. This right is demands of people always. So, if governments ignore it, citizens demonstrate their dissatisfactions and protests. So the violation of the dignity and rights of citizens has fundamental role in social changes and the fate of nations. Whit regard to the widespread violations of Civil rights and human dignity in the Middle East, and upraising of revolutionary movements and Islamic awakening in this region, the question is: What is the role and impacts of the violation of the dignity and rights of citizens on upraising of revolutionary movements and Islamic awakening in the Middle East?
    Studies have shown that the violation of human rights and dignity of people has the major impacts and influence in the formation of the revolutionary movements and Islamic awakening in the Middle East, and it is one of the major roots of the Islamic awakening.
    This article attempts describe and analyze the revolutionary movements and Islamic awakening in the Middle East and explain the role and impacts of the violation of the dignity and rights of citizens on it.
    Keywords: Islamic Awakening, Human dignity, Human rights, Middle East, Islamic World