فهرست مطالب

مطالعات سیاسی جهان اسلام - پیاپی 25 (بهار 1397)

نشریه مطالعات سیاسی جهان اسلام
پیاپی 25 (بهار 1397)

  • تاریخ انتشار: 1397/04/10
  • تعداد عناوین: 7
|
  • فرهاد درویشی سه تلانی *، سمیرا مظفری صفحات 1-30
    سرزمین مصر از دیرباز با ایران ارتباط داشته که سابقه تاریخی آن به دوره هخامنشی برمی گردد. آشنایی با پیشینه روابط دو کشور می تواند ما را در درک موقعیت ها و ضرورت های کنونی کمک کند. مسائل ایران و مصر عمدتا به دلایل سیاسی، بین المللی و تاریخی، فرهنگی و نیز قومی، جغرافیای به یکدیگر مرتبط است. دو کشور کم وبیش از نظر ظرفیت همسان اند. چه از لحاظ جمعیت و وسعت، چه قدمت و اصالت تاریخی و تمدنی و چه فعالیت های اجتماعی و فرهنگی و داشتن تحولات بزرگ و اثرگذار سیاسی و دینی. اگرچه هر یک از این دو کشور عموما با یکدیگر مرتبط بوده اند، اما هم وزن و هم سطح بودن نسبی آن ها در حال حاضر به طور طبیعی نوعی رقابت را ایجاد می کند. روابط دو کشور با پیروزی انقلاب اسلامی در 1979 رو به سردی و تنش بیشتر گرایید و درنهایت با امضای پیمان کمپ دیوید قطع شد. هدف این مقاله عوامل موثر در واگرایی روابط ایران و مصر در چند دهه گذشته است که تلاش شده تا متغیرهای داخلی، منطقه ای و بین المللی موثر در این واگرایی شناسایی و وزن گذاری شوند. یافته های مقاله حاکی از آن است از میان عوامل گوناگون موثر در واگرایی دو کشور، چند عامل از برجستگی خاصی برخوردارند. عامل ماهیت و جهت گیری سیاسی متعارض نظام های سیاسی ایران و مصر در سطح داخلی؛ مسائلی همچون قضیه فلسطین و پیمان کمپ دیوید در سطح منطقه ای؛ همچنین نگاه متفاوت دو کشور به ساختار حاکم بر نظام بین الملل و شرایط آن، و نحوه برخورد با قدرت های بزرگ (نگاه منفی ایران به غرب در برابر نگاه مثبت مصر به غرب) در سطح بین المللی؛ می توانند به عنوان مولفه های مهم و تاثیرگذار در واگرایی دو کشور محسوب شوند. از لحاظ وزن گذاری از بین عوامل مختلف داخلی، منطقه ای و بین المللی؛ عوامل داخلی را موثرتر بوده و در میان عوامل داخلی هم عامل ماهیت سیاسی متعارض حاکم بر نظام سیاسی دو کشور را موثرتر می باشد.
    کلیدواژگان: ایران، مصر، واگرایی، امریکا، اسرائیل
  • جمشید قاسمی *، فواد پور آرین صفحات 31-58
    خلیج فارس محور ارتباط بین قاره های اروپا، افریقا وآسیاست وبه عنوان مهمترین مرکز ارتباطی میان سه قاره وبخشی ازیک سیستم ارتباط بین المللی، دریای مدیترانه وسرخ واقیانوس هندواقیانوس کبیرواطلس را به هم پیوند می دهد. این موقعیت خلیج فارس موجب شده تا همواره و در هر عصری قدرتهای بزرگ برای تسلط بر این منطقه و کشورهای آن تلاش کنند. این تلاش قدرتهای بزرگ موجب حضور آنها در کشورهای منطقه شده است. حضور قدرتهای بزرگ، تاثیرات گسترده و عمیقی در کشورهای خلیج فارس بر جای گذاشته و تغییرات ژئوپلتیک کشورهای منطقه را به همراه داشته است. به گونه ای که ژئوپلتیک کشورها را در دوره های مختلف تاریخی متحول و دگرگون کرده است. چنانکه مطالعه هریک از کشورهای منطقه به خوبی این تغییرات را نشان می دهد. در این مقاله تاثیر حضور قدرتهای بزرگ بر ژئوپلتیک کشور بحرین مورد بررسی قرار گرفته است. بر این اساس پرسشی که در صدد پاسخ به آن هستیم این است که «حضور قدرتهای بزرگ چه تغییراتی در ژئوپلتیک کشور بحرین ایجاد کرده است؟»
    موقعیت استراتژیک این مجمع الجزایر واهمیت آن باعث شده که همیشه مورد طمع قدرت ها ی استعماری قرار گیرد. مطالعه وضعیت بحرین در دوره های مختلف تاریخی نشان می دهد ژئوپلتیک آن همواره تحت تاثیر حضور قدرتهای بزرگ دچار دگر گونی شده تا وضعیت کنونی را پیدا کرده است. در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع واسناد مکتوب تلاش می شود تا این تغییرات و تحولات تبیین و توضیح داده شود.
    کلیدواژگان: خلیج فارس، بحرین، قدرت های خارجی، ژئوپلتیک خلیج فارس، ژئوپلتیک بحرین
  • حاکم قاسمی *، عزیزالله حاتم زاده صفحات 59-78
    اسلام هراسی در چند دهه اخیر به عنوان یک چالش جدی برای مردم و دولت های غربی به ویژه در انگلستان مطرح بوده است. این مساله پس از حوادث 11 سپتامبر تشدید شد و ابعاد جدیدی به خود گرفت. اسلام هراسی ریشه در گذشته دارد و اقدامات گروه های اسلام گرای افراطی مانند القاعده در ایجاد تشدید آن تاثیر فراوانی داشته، اما اتاق فکر های جوامع غربی نیز نقش و تاثیر بسیار مهمی در تقویت، گسترش و جهت دهی آن به آن داشته اند. با توجه به تمرکز مقاله حاضر بر روی کشور انگلستان، پرسش مقاله اینست که اتاقهای فکر در این کشور چه نقش و تاثیری در تقویت، گسترش، و جهت دهی به اسلام هراسی دارند؟
    در این مقاله با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و با بررسی و رصد فعالیت ها و اقدامات اتاق فکر “تبادل سیاست” در انگلستان تلاش می شود تا به این پرسش پاسخ داده شود. بررسی ها نشان می دهد که این اتاق فکر راست گرا به شکل هدفمند به تهیه گزارشها و انتشار و ترویج ایده هایی می پردازد که اسلام و مسلمانان را به عنوان یک تهدید معرفی می کنند و از این طریق بر افکار مردم و تصمیم گیران و سیاستمداران و عملکرد آنها تاثیر می گذارد و آنها را برای مقابله با اسلام و مسلمانان جهت می دهند.
    کلیدواژگان: اسلام هراسی، 11 سپتامبر، اتاق فکر، انگلستان، مرکز تبادل سیاست
  • محمد داوند *، محسن اسلامی، حجت داوند صفحات 79-99
    سوال اصلی نوشتار این خواهد بود که انقلاب اسلامی ایران چگونه بر هندسه قدرت مقاومت اسلامی، خاصه در منطقه غرب آسیا تاثیر گذاشته است؟ استدلال مقاله نویسنده بر این بنیاد استوار است که جمهوری اسلامی ایران بر اساس اصول و سازه های اصلی انقلاب که مقاومت در برابر نظام سلطه (نومحافظه کاری) از مهمترین ارکان آن است، از سه طریق هندسه قدرت مقاومت در غرب آسیا را تحت تاثیر قرار داده است. اول بر اساس مبانی مادی قدرت، به تقویت پایه های مقاومت در لبنان و بالتبع پشتیبانی از جنبش های اسلامی در منطقه، نظیر جنبش جهاد اسلامی و حماس می پردازد. دوم، جمهوری اسلامی بواسطه تلاش برای اتحاد و ائتلاف با جنبش ها و تشکل های غیر دولتی، سعی نموده تا مبارزه با راهبردهای نظام نومحافظه کاری در غرب آسیا را نهادینه (مبانی نهادی قدرت) نماید. بر این اساس، گفتمان مقاومت انقلاب اسلامی باعث شده تا بسیاری از این جریان ها به شکل نهادی و سازمان یافته علیه نظام حاکم در کشور خود فعالیت کنند. سوم، ارزش ها و بنیان های اعتقادی مقاومت (گسترش هنجار مقاومت، خودآگاهی سیاسی، رواج فرهنگ شهادت و غیره) بواسطه رشد و نضج اندیشه انقلاب اسلامی (غیر مستقیم) در تحقق نشر ابعاد معنایی مقاومت اسلامی، میان جوامع غرب آسیا نهادینه شده است (مبانی مولد قدرت). از اینرو مهمترین دستاورد نوآورانه پژوهش این خواهد بود که انقلاب اسلامی به علت قدرت مادی، نهادی و مولد خود و مبارزه با نظام نومحافظه کاری، پایه ها و مبانی قدرت «مقاومت اسلامی» را مستحکم نموده است. نوع تحقیق حاضر نظری- بنیادی و شیوه تحلیل اطلاعات، کتابخانه-ای و اسنادی است.
    کلیدواژگان: انقلاب اسلامی، مقاومت اسلامی، جمهوری اسلامی ایران، هندسه قدرت، غرب آسیا
  • ابوالفضل لطفی زاده *، معصومه صالحی صفحات 101-119
    آسیای مرکزی به عنوان بخشی از گستره حوزه تمدنی ایران با عنایت به اشتراکات و پیوندهای هویتی، تاریخی، سیاسی، فرهنگی، اعتقادی و اقتصادی و توجه بسیاری از کشورهای منطقه ای و بین المللی به این منطقه، بررسی و مطالعه در این خصوص را برای ایران ضروری کرده است. ایران پس از استقلال منطقه، تلاش های گسترده ای را در توسعه مناسبات خود با کشورهای منطقه آغاز کرده است آنچه مسلم است اینکه گرایش های مختلفی همچون تاریخ مشترک، مرزهای طولانی، دوره های طولانی نفوذ فرهنگ ایرانی در این منطقه و زمینه های اقتصادی این جمهوری ها را به سمت ایران می کشاند توفیق ایران در تاثیرگذاری در منطقه، فراهم کردن شرایط گسترش ارتباط و کاهش فاصله و قدرت سازی از طریق ارتباط و همبستگی بر اساس هویت مشترک با واحدهای این حوزه است. در این راستا نظریه سازه انگاری (constructivism) در روابط بین الملل و تصمیم سازی برخاسته از روانشناسی مثبت گرا همچون نظریه امید مورد توجه قرار گرفته است که هدف همکاری بین دولت ها برای رسیدن به دنیایی باثبات و جریانی مثبت در راستای صلح و رفاه بیشتر است. پرسش اصلی پژوهش بدین صورت مطرح است: «الزام حضور جمهوری اسلامی ایران و اثرات آن بر جریانات و روندهای آسیای مرکزی چگونه قابل تبیین است؟» و با عنایت به این فرضیه که به نظر می رسد با توجه به مسائل و روابط موجود با کشورهای آسیای مرکزی، جمهوری اسلامی ایران با برنامه ها، سیاست ها، قراردادها و عملکردهای خود در عرصه های مختلف بر جریانات سیاسی منطقه و نوع و سطح ارتباط تاثیرگذار است. این مقاله در پی آن است که ضمن معرفی زمینه های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و غیره که می توانند در توسعه ارتباطات و امید بهبود روابط ایران با آسیای مرکزی موثر باشند زمینه های راهبردی توسعه روابط ایران با این کشورها را نیز ارائه دهد این نوشتار با مطالعات کتابخانه ای و استفاده از روش اسنادی تدوین شده است.
    کلیدواژگان: آسیای مرکزی، روابط بین الملل، سازه انگاری، هویت مشترک، سیاست خارجی
  • عبدالرفیع رحیمی *، سبحان بازوند صفحات 121-143
    خواست پژوهش حاضر آن است که بررسی نوینی از عقاید بربهاری و نتایج حاصل از این تفکرات را ارائه دهد. ابوعبداله محمد بن حسن بن خلف بربهاری از علمای بنام و مشهور حنبلی و از شاگردان امام احمد بن حنبل به شمار می رود.وی در قرون سوم و چهارم هجری می زیسته است.عقاید وی را می توان در زمره باورهای وهابیت امروزی قرار داد. شورش،خودکامگی،محبوبیت،پیچیدگی فردی، شخصیت او را دوپهلو ساخته و به همین علت هاله ای از ابهام وجود این فرد را دربرگرفته است.از یک طرف اقدامات پیروانش و از طرف دیگر ناتوانی خلافت در مهار عمل کرد او باعث استمرار اقدامات ماجراجویانه وی گشت.تفتیش عقاید مردم،مقابله ی سرسختانه با شیعیان،تخریب مسجد براثا نمونه های کوچکی از اقدامات اوبه شمار می آیند.عصر بربهاری شرایط ویژه ای دارد.عقاید،افکار و آراء گوناگون در زمانه ای که او می زیست موج می زد.این شرایط باعث فراهم آمدن زمینه برای خودسری گشت و در پی این شرایط است که وی در بغداد قدرت می گیرد. این مقاله در صدد است تا با روش توصیفی- تحلیلی ، ضمن پردازش اوضاع زمانه اقدامات متقابل بربهاریه ،حاکمیت، امرا وشیعیان به بحث پردازد.
    کلیدواژگان: ابوعبداله بربهاری، بربهاریه، حنابله، شیعیان، غالیگری
  • هادی ویسی * صفحات 145-167
    منطقه خلیج فارس، خاستگاه و هسته مرکزی در جهان اسلام است. دو قدرت برتر جهان اسلام یعنی عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران در کرانه های شمالی و جنوبی این منطقه ژئوپلیتیکی واقع شده اند. رقابت و اختلافات ژئوپلیتیکی و ایدئولوژیکی این دو قدرت منطقه ای پس از وقوع انقلاب اسلامی ایران آغاز شد و به تدریج بر ابعاد آن افزایش یافت. این پژوهش به دنبال بررسی رابطه شورای همکاری خلیج فارس به رهبری عربستان سعودی با جمهوری اسلامی ایران و تاثیر آن بر جهان اسلام است. به لحاظ تاریخی، روابط این دو واحد فضایی سیاسی به سه دوره قابل تقسیم است که پیچیده ترین آن در دوره معاصر روی داده است. این تحقیق با روش توصیفی تحلیلی با نگاه ژئوپلیتیکی و با استفاده از داده های کتابخانه ای انجام شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که رقابت و تنش میان روابط ایران و عربستان سعودی بسیار عمیق، گسترده و پایدار است و به راحتی امکان مصالحه، اتحاد و همگرایی در منطقه ژئوپلیتیکی هسته مرکزی جهان اسلام وجود ندارد. بر این اساس، همگرایی و اتحاد در جهان اسلام، جایی که هسته مرکزی و قدرتهای جهان اسلام در مناقشه هستند، بسیار بعید و دور از دسترس است و نمی توان چشم انداز روشنی را برای آن ترسیم کرد.
    کلیدواژگان: شورای همکاری خلیج فارس، جهان اسلام، ژئوپلیتیک، عربستان سعودی، جمهوری اسلامی ایران
|
  • Jamshid Ghasemi *, Foad Pouraryan Pages 31-58
    The Persian Gulf is the centerpiece of the relationship between the continents of Europe, Africa and Asia, and as the most important communication center between the three continents of the international communications system, the Mediterranean and Indian Ocean and the Indian Ocean, Vagian Kibiro Talesh. This position of the Persian Gulf has led to the constant and everyday struggle of great powers to dominate the region and its countries. This great power effort has led to their presence in the countries of the region. The presence of great powers has had widespread and profound effects in the Gulf states and has brought geopolitical changes in the countries of the region. In such a way that geopolitics has transformed countries in different historical periods. As the study of each region of the country well describes these changes. In this paper, the effect of the presence of great powers on the geopolitics of Bahrain has been studied. Accordingly, the question we are trying to answer is "What has changed the presence of great powers in the geopolitics of Bahrain?"
    The strategic location of this archipelago and its importance have always led to the greed of colonial powers. The study of the state of Bahrain in various historical periods shows that its geopolitics have always been influenced by the presence of large powers that have changed to the present. In this article, through descriptive-analytical method, using written sources and references, attempts are made to explain and explain these changes.
    Keywords: Gulf, Bahrain, foreign powers, geopolitics of the Persian Gulf, geopolitics of Bahrain
  • Hakem Ghasemi *, A. Hatamzadeh Pages 59-78
    Islamophobia in recent decades as a serious challenge for Western governments, particularly the British people has been raised. This problem was exacerbated after the events of September 11 and took on a new dimension. This Issue is rooted in the past and the actions of some Islamic Extremist groups. But Western think tanks had active role to intensify and magnify that. The question of this paper is that what is the role of think tanks to strengthen, expand, and direct the Islamophobia?
    Using the Descriptive and analytical method and by review and monitor the activities of the think tank "policy change" in the UK we will answer the question. Our studies show that Western think tanks like Policy Exchange are trying to introduce Islam and moslim as a major threat for the policy makers and citizens of the western contries by publishing reports against Islam.
    Keywords: Islamophobia, 11 September, Think Tank, UK, Policy Exchange
  • Mohammad Davand *, Mohsen Eslami, Hojat Davand Pages 79-99
    The main question raised in this paper will be that how has Islamic Revolution affected geometry of power in West Asia? The author believes Islamic Republic of Iran according to principles and structures of the revolution has affected transformation of Islamic Resistance through three ways in West Asia. First, Iran has strengthened the foundations of resistance in Lebanon. Iran also has supported Islamic movements in the region, such as Hamas and Islamic Jihad movement. Second, the Islamic Republic of Iran has tried to unite movements and NGOs to counter the Neo-conservatism in West Asia. Third, values and fundamental belief in the Islamic Revolution discourse has created a huge revolution in the field of Islamic resistance.
    Keywords: Islamic Revolution, Islamic Resistance, Islamic Republic of Iran, Geometry of Power, West Asia
  • Abolfazl Lotfizadeh *, Masumeh Salehi Pages 101-119
    Due to the identities, historical, political, cultural, religious, and economic association and union, and also the interest of many regional and international countries in this region, the Central Asia, as part of the scope of the civilization of Iran, has made the study necessary for Iran in this regard. After independence, Iran has started extensive efforts to develop its relations with the countries of the region. What is certain is that different trends, such as common history, long borders, long periods of influence of Iranian culture in this region, and the economic backgrounds make these republics be towards Iran. Iran’s success in influencing the region is to provide conditions for expanding communication and reducing distance and power-creation through communication and solidarity based upon the common identity with units in this area. In this regard, the Constructivism theory in the international relations and decision-making arisen from positivist psychology, such as the hope theory, has attracted attention- which is considered to be the goal of cooperation between governments in order to achieve a stable world and a positive trend towards peace and prosperity. The main question of the research is as follows: “How the requirement of the presence of the Islamic Republic of Iran and its effects on the trends on the Central Asia can be explained? “Considering this hypothesis, it seems that due to the existent issues and relations with the Central Asian countries, the Islamic Republic of Iran, with its programs, policies, contracts, and practices in various fields, is influential in the political processes of the region and the type and level of communication. This article seeks to provide strategic areas for the development of Iran’s relations with these countries while introducing cultural, economic, political, and other areas. This paper has been written with the help of library studies and the use of documentary methods.
    Keywords: Central Asia, International Relations, Structuralism, Common Identity, Foreign Policy
  • Hadi Veicy * Pages 145-167
    The Persian Gulf region is the origin and central core of the Islam world. The two major powers of the Islamic world, Saudi Arabia and the Islamic Republic of Iran, are located on the northern and southern borders of this geopolitical region. The rivalry and geopolitical and ideological differences between these two regional powers began after the Islamic Revolution of Iran and gradually increased its dimensions. The study seeks to examine the relationship between the Gulf Cooperation Council Saudi by leader of Saudi Arabia and the Islamic Republic of Iran and its impact on the Islamic world. Historically, the relations between these two political-space units can be divided into three periods that the most complex it has taken place in the contemporary era. This research conducted using a descriptive analytically method with geopolitical view and using library data. The results of the research show that the rivalry and tension between Iran and Saudi Arabia are very deep, broad and stable, and there is no easy way for reconciliation, unity and convergence in the geopolitical region of the central core of the Islamic world. Accordingly, convergence and unity in the Muslim world, where the core of the world and the powers of the Islamic world are in conflict, is very unlikely and far from reachable. So, cannot be drawn a clear view for it.
    Keywords: Cooperation Council of Persian Gulf, Islamic World, Geopolitics, Saudi Arabia, Islamic Republic of Iran