فهرست مطالب

مطالعات عملیات روانی - پیاپی 45 (پاییز و زمستان 1395)

فصلنامه مطالعات عملیات روانی
پیاپی 45 (پاییز و زمستان 1395)

  • تاریخ انتشار: 1395/12/23
  • تعداد عناوین: 8
|
  • حجت الله مرادی صفحه 5
    جنگ نرم و مفاهیم هم سان از قبیل عملیات روانی، جنگ روانی، قدرت نرم، جنگ سفید و... قدمتی به اندازه حیات بشری دارد. با وجود این، جنگ نرم با مختصات جدید خود پس از شروع جنگ سرد و در اوج آن یعنی در دهه 1970 با مشارکت اساتید برجسته علوم سیاسی و علوم ارتباطات از جمله جوزف نای، هارولد لاسول، جان کالینز، اعضای برجسته سازمان اطلاعات مرکزی امریکا (سیا) و فرماندهان ارشد پنتاگون با تاسیس مرکزی تحت عنوان «کمیته خطر جاری» طراحی، تدوین و عملیاتی شد که مهم ترین هدف آن بمباران تبلیغاتی علیه بلوک شرق و به ویژه شوروی بود که به ظاهر پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی این کمیته به «کمیته صلح جاری» تغییر کرده، همچنان فعال است و کانون تهاجمات روانی آن جهان اسلام و به ویژه جمهوری اسلامی ایران و هواداران منطقه ای آن از جمله حزب الله ، حماس و کشورهای دوست ایران است.
  • محبوبه خزاعی، حسین خاکپور، ولی الله حسومی صفحه 7
    عملیات روانی مجموعه اقداماتی است که از سوی یک کشور برای نفوذ و تاثیر گذاری بر رفتار و عقاید ملت ها با ابزارهایی غیر از ابزارهای نظامی و سیاسی انجام می شود و با عملکردی نرم حوزه افکار و قلوب مردم جوامع هدف را تحت تسلط خود در می آورد. در طول تاریخ اسلام، عملیات روانی در دو جبهه حق و باطل از سوی مهاجمان علیه پیامبر اسلام و اهل بیت(ع) در حوزه های مختلف طرح ریزی و اجرا شده است. یکی از دوره هایی که عملیات روانی علیه اهل بیت(ع) صورت گرفت، پس از رحلت پیامبر اکرم(ص) و در دوران زندگانی حضرت زهرا(س) بود. در این دوره، طراحان عملیات روانی با پوششی همه جانبه، انواع تکنیک ها و روش های مختلف را علیه خاندان پیامبر(ص) به کار گرفتند. در این مقاله سعی شده است تا با روش توصیفی- تحلیلی و مطالعه کتابخانه ای، نخست به جنگ نرم در عصر حضرت زهرا(س) و ریشه ها و انگیزه های آن اشاره شود و سپس تکنیک ها و روش های طراحان عملیات روانی در عصر حضرت ارائه شود. برای دست یابی به این هدف، تاریخ سیاسی دوران حضرت زهرا(س) مورد بررسی قرار گرفت تا رویکرد طراحان عملیات روانی در عصر ایشان و شیوه های عملیات روانی آنان در پیشبرد اهدافشان، شناسایی شود.
    کلیدواژگان: عملیات روانی، حضرت زهرا (س)، تکنیک ها، روش، اسلام
  • قاسم قنبری خانقاه صفحه 35
    فرهنگ امریکایی اصطلاح نوپدیدی است که امریکایی ها به شدت آن را تبلیغ می کنند و در دیپلماسی عمومی خود از آن بهره می برند. آنها از هر وسیله ای برای برترنمایی و گسترش این فرهنگ در سطح جهانی بهره می برند. گسترش زبان انگلیسی یکی از راه هایی است که امریکایی ها از آن برای نشر فرهنگ امریکایی استفاده می کنند. با وجود تلاش های پراکنده ای که برای مواجهه با نفوذ فرهنگی امریکا در ایران انجام می گیرد، سلطه زبان انگلیسی همچنان در ایران ادامه دارد. رد پای فرهنگ امریکایی در منابع آموزش زبان انگلیسی امریکایی به روشنی مشاهده می شود. در این تحقیق منابع آموزش زبان انگلیسی بررسی شده و چند نمونه از ترویج سلطه گرایانه فرهنگ امریکایی تحلیل شده اند. این تحقیق که بر مبنای تحلیل محتوا انجام شده، کاربردی است و ضمن بررسی چالش های فرهنگی آموزش زبان، شیوه های نفوذ فرهنگی امریکا را به وسیله ترویج زبان انگلیسی روشن می سازد.
    کلیدواژگان: فرهنگ امریکایی، ترویج زبان انگلیسی، شیوه های نفوذ فرهنگی، شیفتگی فرهنگی
  • محمدعلی بصیری، الهه سالدورگر صفحه 73
    داعش با تبلیغات گسترده، خود را نماد اسلام حقیقی و برادری اسلامی معرفی کرده، مدعی است که هر کس به آن نپیوندد و در رفاه و آسایش بماند، زندگی نفاق گونه ای را برگزیده است و هجرت به سرزمین داعش باعث جدایی مسلمانان واقعی از منافقان می شود. همچنین خود را حکومت آخرالزمان و ملحمه الکبری (بزرگ ترین فتنه آخرالزمان) معرفی می کند. فتنه ای که به ظاهر جنگ و خونریزی است، اما با تثبیت دولت داعش پایان می یابد و همه مسلمانان (طبق تعریف داعش) با هم در سایه صلح و آرامش زندگی خواهند کرد. این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی در صدد بررسی این سوال است: علت گرایش و جذب نیروها به خصوص جوانان و زنان به داعش چیست؟ فرضیه مقاله این است که: علت اصلی گرایش به داعش تبلیغات و جنگ نرم داعش است. مقاله پس از بررسی مفهوم جنگ نرم، شیوه ها و ابزارهای رسانه ای داعش را مورد بررسی قرار می دهد. در ادامه روش های جذب نیرو و ادعاهای این گروه در خصوص زندگی در سیطره حکومت خودخوانده آن، مطمح نظر قرار می گیرد. افرادی که عضو داعش می شوند نه جانی و خونریز، بلکه افرادی فریب خورده اند. تیغ جنگ نرم داعش برنده تر از تیغ جنگ سخت آن است. به نظر می رسد بهترین راه مبارزه با داعش جنگ سخت همراه با جنگ نرم است تا مانع پیوستن افراد بیشتر به این گروه شود.
    کلیدواژگان: جنگ نرم، داعش، ابزارهای رسانه ای، جذب نیرو
  • محمد جواد رمضانی صفحه 103
    از زمان آغاز بحران و ناامنی در سوریه دو دیدگاه کاملا متضاد برای تفسیر و تحلیل آن وجود داشت. گروه اول آن را امتداد اعتراضات در کشورهای عربی به حکومت این کشور و شخص بشار اسد می دانستند که نماینده این طیف کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس به ویژه عربستان و قطر و کشورهایی در منطقه مانند ترکیه و کشورهای فرامنطقه ای به ویژه فرانسه و امریکا هستند. گروه دوم این تحولات را ناشی از توطئه خارجی و روندی متفاوت با خواست طبیعی و مدنی قلمداد می کردند که در این طیف کشورهای ایران، روسیه و چین دارای این دیدگاه هستند. با ادامه این بحران و شکل گیری و گسترش گروه های تروریستی مانند داعش، النصره، احرار الشام و... در عمل صحنه سوریه تبدیل به نبرد میان ارتش سوریه با تروریسم شد. گروه اول تا زمانی که داعش به طوررسمی اعلام خلافت اسلامی در عراق و شام نکرد، از حمایت خود از این گروه ها ابایی نداشتند. پس از آن و روشن شدن ابعاد گسترده پیامدهای این بحران برای خود آنها، امریکا طرحی را برای مهار بحران و در عین حال مقابله با دولت سوریه به تصویب رساند که شامل آموزش گروه های معارض میانه رو بود. با توجه به سوابق جنگ های امریکا که جنگ روانی همواره یک عنصر مهم در آن بوده است، نمی توان تصور کرد که برای طرحی با این اهمیت هیچ طراحی برای جنگ روانی وجود نداشته باشد. این مقاله، به نحوه معرفی این گروه توسط امریکا برای ایجاد معادله ای جدید در سوریه و اقدامات مقابله ای جمهوری اسلامی ایران در حوزه تبلیغات و جنگ روانی می پردازد. مقاله از نوع کاربردی و دارای روش گردآوری کتابخانه ای به شیوه توصیفی- تحلیلی است. همچنین به لحاظ یافته ها از روش تاریخی برای گزارش داده ها بهره برداری می کند. جامعه نمونه برای تحلیل محتوای متون، اسناد رسمی وزارت دفاع و کاخ سفید در امریکا و اظهارات دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران به عنوان متولی پرونده مقابله با گروه تروریستی داعش است. سرانجام مشخص شد که علیرغم صرف هزینه ها و امکانات گسترده توسط امریکا برای پشتیبانی از این گروه های به اصطلاح میانه رو در فرایند جنگ روانی برای ایجاد پشتیبانی از آنان، توفیقی به دست نیامده است.
    کلیدواژگان: جنگ روانی، سوریه، دکترین امنیت ملی امریکا، ایران
  • محدثه قادری، علیرضا حیدری نسب، حسین خاکپور صفحه 127
    از زمان آغاز بحران و ناامنی در سوریه دو دیدگاه کاملا متضاد برای تفسیر و تحلیل آن وجود داشت. گروه اول آن را امتداد اعتراضات در کشورهای عربی به حکومت این کشور و شخص بشار اسد می دانستند که نماینده این طیف کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس به ویژه عربستان و قطر و کشورهایی در منطقه مانند ترکیه و کشورهای فرامنطقه ای به ویژه فرانسه و امریکا هستند. گروه دوم این تحولات را ناشی از توطئه خارجی و روندی متفاوت با خواست طبیعی و مدنی قلمداد می کردند که در این طیف کشورهای ایران، روسیه و چین دارای این دیدگاه هستند. با ادامه این بحران و شکل گیری و گسترش گروه های تروریستی مانند داعش، النصره، احرار الشام و... در عمل صحنه سوریه تبدیل به نبرد میان ارتش سوریه با تروریسم شد. گروه اول تا زمانی که داعش به طوررسمی اعلام خلافت اسلامی در عراق و شام نکرد، از حمایت خود از این گروه ها ابایی نداشتند. پس از آن و روشن شدن ابعاد گسترده پیامدهای این بحران برای خود آنها، امریکا طرحی را برای مهار بحران و در عین حال مقابله با دولت سوریه به تصویب رساند که شامل آموزش گروه های معارض میانه رو بود. با توجه به سوابق جنگ های امریکا که جنگ روانی همواره یک عنصر مهم در آن بوده است، نمی توان تصور کرد که برای طرحی با این اهمیت هیچ طراحی برای جنگ روانی وجود نداشته باشد. این مقاله، به نحوه معرفی این گروه توسط امریکا برای ایجاد معادله ای جدید در سوریه و اقدامات مقابله ای جمهوری اسلامی ایران در حوزه تبلیغات و جنگ روانی می پردازد. مقاله از نوع کاربردی و دارای روش گردآوری کتابخانه ای به شیوه توصیفی- تحلیلی است. همچنین به لحاظ یافته ها از روش تاریخی برای گزارش داده ها بهره برداری می کند. جامعه نمونه برای تحلیل محتوای متون، اسناد رسمی وزارت دفاع و کاخ سفید در امریکا و اظهارات دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران به عنوان متولی پرونده مقابله با گروه تروریستی داعش است. سرانجام مشخص شد که علیرغم صرف هزینه ها و امکانات گسترده توسط امریکا برای پشتیبانی از این گروه های به اصطلاح میانه رو در فرایند جنگ روانی برای ایجاد پشتیبانی از آنان، توفیقی به دست نیامده است.
    کلیدواژگان: جنگ روانی، سوریه، دکترین امنیت ملی امریکا، ایران
  • رسانه های اجتماعی: ابزار جنگ های ترکیبی (بخش نخست) / ارتباطات راهبردی ناتو: مرکز تعالی
    ترجمه: دکتر محمدرضا آهنی صفحه 149
    این گزارش خلاصه ای است از نتایج تحقیقی با عنوان «مسئله سازی اینترنتی به عنوان ابزار جنگ های ترکیبی: مطالعه موردی کشور لتونی» که مرکز تعالی ارتباطات راهبردی ناتو انجام آن را به موسسه امور بین الملل لتونی با همکاری دانشگاه ریگا استرادینس واگذار نمود. نفوذ اجتماعی در ارتباطات رسانه های اجتماعی در درگیری روسیه- اوکراین، تحقیق دیگری است که گروهی از محققان لهستانی انجام داده اند؛ مقاله جوزف شاهین، عضو بخش دولتی امریکا در مرکز تعالی ارتباطات راهبردی ناتو، با عنوان «شبکه ترور: چگونه داعش از شبکه های اجتماعی سازگار برای پیام رسانی استفاده می کند»، همچنین بحث های ارائه شده در همایش ها و کنفرانس هایی که این مرکز در سال 2015 انجام داده، همگی مواردی هستند که در این خلاصه به آنها پرداخته شده است. بهره گیری از فناوری های نوین ارتباطی در درگیری های نظامی منجر به خلق مفهوم «جنگ ترکیبی» شده است. این مفهوم کانون اصلی گزارش مرکز تعالی ارتباطات راهبردی ناتو را تشکیل می دهد که طیف وسیعی از مفاهیم دیگر همچون جنگ سایبری، جنگ شبکه ای، عملیات روانی و... دربرمی گیرد. انتشار این گزارش در فصلنامه مطالعات عملیات روانی به معنای تایید محتوای آن نیست و تنها به منظور ارتقاء اطلاعات مخاطبان صورت می گیرد.
  • صفحه 187
    نام کتاب: عملیات روانی: بررسی جایگاه جنگ نرم در سیره امام سجاد(ع)
    گردآورنده: صفیه سادات آقایی
    ناشر: تهران، مدبران
    سال انتشار: 1394
    معرفی: دکتر حمیدرضا حاتمی
    آنچه تاکنون در خصوص عملیات روانی در کتب دانشگاهی، برنامه ریزی های پژوهشی و مقالات علمی بیان شده، مطالب نظری پیرامون مفهوم شناسی عملیات روانی و تکنیک ها و تاکتیک های مربوط به آن بوده است. لیکن در دنیای پیشرفته امروز و با وجود فناوری های ارتباطاتی و حجم گسترده تبادل اطلاعات از طریق فضای مجازی ضرورت پرداختن به مقوله عملیات روانی با نگاهی مدرن و پیشرفته دو چندان شده است. در این کتاب سعی شده علاوه بر تعریف مفاهیم و تشریح مبانی، در حوزه عملی نیز با ارائه مصادیقی از فعالیت های نرم امام سجاد(ع)، نحوه اجرای تاکتیک ها و فنون عملیات روانی مورد بررسی و واکاوی قرار گیرد تا زمینه افزایش میزان شناخت کارشناسان حوزه عملیات روانی فراهم آید.