فهرست مطالب

فصلنامه راهبرد اقتصادی
پیاپی 13 (تابستان 1394)

  • تاریخ انتشار: 1394/06/24
  • تعداد عناوین: 7
|
  • اکبر ترکان*، میثم شهبازی صفحه 7
    عمران و آبادانی سواحل جنوب و جنوب شرقی کشور در امتداد دریای عمان (منطقه مکران) هم از لحاظ ارتقای کیفیت زندگی و سطح رفاه مردم ساکن در این مناطق و هم به دلیل پیوند محکم آن با منافع ملی در ابعاد سیاسی و اقتصادی، دارای اهمیت بسیاری است. در این مقاله با رویکرد برنامه ریزی استراتژیک و با استفاده از روش تجزیه و تحلیل SWOT دوسطحی، ابتدا بعضی از راهبردهای موثر در توسعه منطقه مکران شناسایی شده و سپس برای تحقق راهبردهای پیشنهادی، سبدی از طرح های راهبردی ارائه و تشریح شده است. اصلاح الگوی تقسیمات اداری در جنوب و جنوب شرق کشور، توسعه بندر چابهار و تسریع در اجرای طرح راه آهن چابهار مشهد، ایجاد یک مگاپورت در سواحل دریای عمان، احیای طرح ایران بندر بزرگ در چابهار، و تکمیل طرح نیمه تمام محرم برای انتقال نفت خام به جاسک، بخشی از طرح های راهبردی پیشنهادی در این پژوهش را تشکیل می دهند.
    کلیدواژگان: سواحل مکران، حمل و نقل، ترانزیت، نفت و گاز، امنیت
  • مصطفی سلیمی فر*، مسعود کیومرثی صفحه 43
    پایین بودن رشد بهره وری عوامل تولید از چالش های اساسی اقتصاد ایران به شمار می رود و کلید رشد درازمدت اقتصاد کشور حرکت به سمت مدل رشد اقتصادی مبتنی بر بهره وری است. هدف اصلی مقاله حاضر آسیب شناسی بهره وری کل عوامل تولید (TFP) در سال های 1392-1368 است. به این منظور ابتدا تابع تولید برآورد و TFP در چارچوب حسابداری رشد محاسبه شده است. سپس برای ارائه تصویر دقیق تری از روند تولید اقتصاد ایران، تولید بالقوه برآورد، و شکاف تولید، محاسبه شده است. نتایج حاکی از این است که در اغلب سال ها به دلیل سیاست های انبساطی پولی و مالی، تولید بالفعل از روند بلندمدت خود انحراف داشته و به دلیل عدم تغییر بنیان های اصلی اقتصاد، سیاست های یادشده شتاب تورمی را در پی داشته اند. در بخش بعدی، مدل رشد نئوکلاسیکی تعدیل شده متناسب با شرایط اقتصاد ایران برآورد و سپس مدل رشد TFP تصریح، و ضرایب متغیرهای توضیح دهنده رشد بهره وری عوامل تولید برآورد شده است.
    نتایج مدل های برآوردشده نشان می دهد که متغیرهای درجه باز بودن تجارت، شکاف نرخ ارز (نسبت نرخ بازار آزاد دلار به نرخ رسمی بین بانکی) و مخارج عمرانی دولت، دارای اثر مثبت و معنی دار بر رشد اقتصادی و رشد TFP و متغیرهای مخارج جاری دولت (تعدیل شده با شاخص ضمنی GDP) و متغیر دامی تحریم، دارای اثر منفی و معنی دار بر رشد اقتصادی و رشد بهره وری کل عوامل تولید هستند.
    کلیدواژگان: بهره وری، بهره وری کل عوامل تولید، شکاف تولید، رشد اقتصادی، ایران
  • احمد جعفری صمیمی*، نصرت بحرینی صفحه 77
    جهانی شدن به عنوان فرایندی چندوجهی، قیدهای جغرافیایی و مرزهای کشوری حاکم بر روابط اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی را کم رنگ می کند و شکل تازه ای از روابط را میان مردمان و ملت های مختلف به وجود می آورد. جهانی شدن دارای ابعاد و لایه های فراوانی است که تاثیر این ابعاد بر رشد اقتصادی، یکی از مهم ترین مباحث ادبیات اقتصادی در هزاره سوم می باشد. از میان ابعاد جهانی شدن، ابعاد اقتصادی، اجتماعی و سیاسی دارای اهمیت ویژه ای است. پژوهش حاضر به بررسی تاثیر ابعاد سه گانه جهانی شدن (جهانی شدن اقتصادی، جهانی شدن اجتماعی و جهانی شدن سیاسی) بر رشد اقتصادی در کشورهای منتخب منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا پرداخته است. به این منظور، از شاخص جدید جهانی شدن KOF که توسط موسسه اقتصادی KOF در سوئیس ارائه شده و داده های آماری سال های 2012-2000 و روش اقتصادسنجی داده های تابلویی استفاده شده است. نتایج برآورد الگو نشان می دهد که ابعاد سه گانه جهانی شدن تاثیر مثبت و معناداری بر رشد اقتصادی در کشورهای مورد مطالعه داشته و به ترتیب ابعاد اجتماعی، اقتصادی و سیاسی دارای بیشترین تاثیر بر رشد اقتصادی در کشورهای مورد مطالعه بوده اند.
    کلیدواژگان: رشد اقتصادی، جهانی شدن، کشورهای منتخب منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، شاخص KOF، داده های تابلویی
  • محمد جواد محقق نیا*، سید احمد ابراهیمی، لیلا محرابی صفحه 111
    پژوهش حاضر با هدف سنجش کارایی بانک های اسلامی با رویکرد تحلیل پوششی داده ها (DEA) که روشی پویا، توانا و پیشرو در اندازه گیری کارایی و بهره وری است، اقدام به مقایسه کارایی 18 بانک ایرانی و 18 بانک خارجی طی سال های 2008 تا 2011 که دارای نظام بانکداری اسلامی هستند، کرده است. با دو پیش فرض بازدهی ثابت به مقیاس و بازدهی متغیر به مقیاس، تلاش شده است پس از شناسایی و رتبه بندی بانک های کاراتر، عوامل تاثیرگذار بر میزان کارایی بانک ها شناسایی شده و راهکارهای بهبود کارایی بانکداری بدون ربا در ایران ارائه شود. نتایج این پژوهش نشان می دهد که بانکداری بدون ربا در ایران در هر دو حالت بازدهی ثابت به مقیاس و بازدهی متغیر به مقیاس در مقایسه با سایر کشورها کاراتر بوده است و میانگین کارایی بانک های خصوصی نیز در ایران بیشتر است. طبق نتایج پژوهش پیشنهاد می شود که بانک های ایرانی به منظور افزایش میزان کارایی، دارایی ثابت و هزینه های پرسنلی خود را کاهش دهند و با تشکیل شورای فقهی در بانک ها و بانک مرکزی نظارت بیشتری بر فرایند بانکداری بدون ربا در کشور داشته باشند.
    کلیدواژگان: کارایی، بانکداری اسلامی، تحلیل پوششی داده ها، بازدهی ثابت به مقیاس و متغیر
  • مجید مداح*، سحر اتحادی صفحه 141
    با توجه به متاثر شدن برنامه های وارداتی کشور از نااطمینانی درآمدهای نفتی، در این مقاله اثر نااطمینانی درآمدهای نفتی بر واردات کالا در اقتصاد ایران با استفاده از داده های سری زمانی فصلی طی دوره (1393-1369) بررسی شده است. در این راستا، ابتدا شاخص نااطمینانی درآمدهای نفتی از طریق الگوی ناهمسان واریانس شرطی تعمیم یافته (GARCH) اندازه گیری شده و سپس با تصریح یک الگوی خودتوضیح وقفه گسترده (ARDL) رابطه بین نااطمینانی درآمدهای نفتی و واردات کالا از لحاظ تجربی مورد آزمون قرار گرفته است. نتایج حاصل از تخمین مدل بلندمدت، اثر مثبت و معنی دار درآمدهای نفتی و نااطمینانی حاصل از آن را بر واردات کالا و اثر منفی و معنی دار قیمت نسبی کالاهای وارداتی بر روی واردات کالا را تایید می کند. کشش واردات کالا نسبت به نااطمینانی درآمدهای نفتی، درآمدهای نفتی و قیمت نسبی کالاهای وارداتی به ترتیب 228/0، 681/0 و (18/1-) است. بر این اساس در بلندمدت با افزایش یک درصدی نااطمینانی درآمدهای نفتی، واردات کالا 228/0 درصد افزایش می یابد. همچنین ضریب جمله تصحیح خطا در مدل ECM برآوردی (41/0-) به دست آمده است که نشان می دهد در هر دوره، 41/0 از انحراف واردات کالا نسبت به مقدار تعادلی آن در بلندمدت تعدیل می شود.
    کلیدواژگان: نااطمینانی، درآمدهای نفتی، الگوی ناهمسان واریانس شرطی تعمیم یافته
  • محبوبه دلفان*، علی امامی میبدی، امین بیرانوند، سید امیر عظیمی صفحه 165
    مقاله حاضر به بررسی اثر شوک نفتی بر متغیرهای پولی و مخارج دولت در چارچوب یک الگوی اقتصادسنجی می پردازد. این الگو دارای 3 جفت معادله رفتاری (تابع صادرات و واردات و تابع مخارج دولت) و 14 معادله تعریفی است. پس از برآورد معادله ها، شوک نفتی (افزایش قیمت نفت) در دو سناریوی مختلف اعمال شده و اثرات آن بر متغیرها، مورد بررسی قرار گرفته است. در اثر اعمال یک شوک نفتی موقتی (افزایش 50 درصدی قیمت نفت در سال 1384)، پایه پولی و نقدینگی در سال ابتدایی اعمال شوک نسبت به روند مبنا افزایش، و در سال های دوم و سوم کاهش یافته و کمتر از روند مبنا شدند، درنهایت برای سه سال پایانی دوره تقریبا نزدیک به روند مبنا حرکت می کردند؛ یعنی یک شوک نفتی موقتی، تنها در سال نخست، موجب افزایش پایه پولی و نقدینگی می شود و اثر آن پس از سه دوره از بین می رود. تاثیر شوک نفتی بر مخارج دولت مثبت بوده و باعث افزایش مخارج دولت می شود. از سوی دیگر، در اثر اعمال یک شوک نفتی بلندمدت (افزایش سالانه 50 درصدی قیمت نفت از سال 1384 تا 1389)، پایه پولی و نقدینگی در کل دوره 6ساله موردبررسی نسبت به روند مبنا افزایش می یابد و این به آن معنا است که شوک بلندمدت افزایش قیمت نفت، دارای اثرات دائمی بر متغیرهای پولی است و اثرات آن باقی می ماند. مخارج دولت نیز در کل دوره نسبت به روند مبنا افزایش می یابد.
    کلیدواژگان: شوک نفتی، قیمت نفت، مخارج دولت، واردات، صادرات، متغیرهای پولی
  • حسین راغفر*، مهدیه اسفندیارپور صفحه 201
    کاهش فقر همواره هدف اساسی سیاست های عمومی و موافقتنامه های بین المللی بوده و نخستین هدف از اهداف توسعه هزاره (MDGs) است. اگرچه درآمد، یکی از اساسی ترین ویژگی های تعیین سطح زندگی بشر است، اما انسان موجودی چندبعدی است و بنابراین می تواند از جنبه های مختلف (نه تنها جنبه درآمدی) احساس فقر کند. این پژوهش، به اندازه گیری فقر چندبعدی با استفاده از رویکرد آلکایر فوستر (2013) در طول یک دوره پنج ساله از 1392-1388 می پردازد.
    نتایج نشان می دهند که به طور میانگین در کل کشور و در مناطق جغرافیایی مختلف و نیز در میان گروه های مختلف برحسب ویژگی های خانوار، شاخص های فقر در طول دوره موردبررسی تا سال 1391 روندی کاهشی داشته اند و پس از آن در سال 1392 زیاد شده اند. مقایسه سهم هریک از نماگرها از فقر نشان می دهد که همواره در طول دوره توزیع، فقر درون نماگر درآمد نسبت به سایر نماگرها بیشتر بوده و سهم نماگر درآمد از فقر چندبعدی در پایان دوره نسبت به ابتدای آن زیاد شده است. همچنین در پایان دوره نسبت سرشمار سانسور شده و نیز تعداد فقرای چندبعدی در نماگر درآمد نسبت به ابتدای دوره افزایش یافته اند. نتایج حاصل از رگرسیون لاجستیک در سال 1392 نشان می دهد که زندگی در مناطق روستایی، زن سرپرست خانوار بودن و اضافه شدن عضو جدید به خانوار، احتمال فقیر شدن را افزایش می دهند.
    کلیدواژگان: محرومیت، فقر، نسبت سرشمار تعدیل شده، رویکرد قابلیتی، روش آلکایر، فوستر (AF)
|
  • Akbar Torkan*, Meisam Shahbazi Page 7
    Development and prosperity of south and south-eastern coast along Oman (Makran) sea has a great impact on the welfare of the people of this region, and is strongly tied up to our national interests. The article, using a two-level SWOT analysis identifies the main strategies for the development of Makran region, and also presents a set of projects for the realization of the strategies. Reform of administrative divisions in South and South East of the country, developing a mega-port along Oman (Makran) sea, Completion of Muharram pipeline to transport oil to Jask and accelerating Chabahar-Mash’had railway project are some of the main strategic projects proposed in this study.
    Keywords: Makran, Transportation, Transit, Energy, Security
  • Mostafa Salimi Far*, Masoud Kiumarsi Page 43
    Exchange Low growth of productivity is one of the most important challenges of the Iranian economy. A growth model based on productivity improvement is the key for long-run sustainable growth of Iran. The main subject of the current research is the analysis of the TFP of the Iranian economy over the period of 1989-2014. To this end, first the production function is estimated and the TFP is calculated within the framework of growth accounting. Next, the potential output and output gap, are calculated. Using a neoclassical growth model, the role of policy variables and other determinants of TFP growth are analyzed. The findings of the study indicate that during most of the period, the actual output has deviated from potential output, mostly due to the adoption of expansionary monetary and fiscal policies. This, in turn, has led to the acceleration of inflation and created inflationary pressure in the economy. In the subsequent sections, an adjusted neoclassical growth model is estimated, a TFP growth model is derived and the coefficients of expansionary variables of total factor productivity growth are estimated.
    The findings also indicate that "openness to trade", "exchange rate gap" (the ratio of market exchange rate to the official rate), and "government development expenditures" have positive and significant effect on TFP growth, while "government current expenditures" (adjusted with GDP deflator) and the "sanctions" have negatively affected TFP.
    Keywords: Productivity, Total Factor Productivity (TFP), Output Gap, Economic Growth, Iran
  • Ahmad Jafari Samimi*, Nosrat Bahraini Page 77
    Globalization is a multi-dimensional process leading to the abolition of geographical boundaries governing the relationship between a country's economic, social, cultural and political relationship and forming new relations among peoples and nations, in the world. Globalization have many dimensions and layers of which are economic, social and political special interest. The impact of globalization on economic growth is one of the main issues in the economic literature is the third millennium.
    The study examines the impact of three globalization dimensions on economic growth in selected Middle East and North Africa (MENA) countries. KOF Index of Globalization applied to data of 2000-2012. The estimated results, based on a panel data regression model, show that three globalization dimensions have positive and significant impact on economic growth in the countries of the MENA region. The other variables in the model, labor force and investment also have positive and significant impact on economic growth.
    Keywords: Economic Growth, Globalization, Selected MENA Countries, KOF Index, Panel Data
  • Mohhamad Javad Mohaghghegh, Nia*, Ahmad Ebrahim, Leila Mehrabi Page 111
    The study investigates the comparative efficiency of Iranian Islamic banks and other Islamic Banks in world over a period of 2008-2011, by utilizing non-parametric technique of Data Envelopment Analysis. There are 18 Iranian Islamic banks (Private, Privatized and Public) and 18 Islamic banks over the world. Based on two different assumptions of variable returns to scale and constant returns to scale, the Islamic Banks are ranked according to their efficiency in order to analyze the factors affecting the level of efficiency of these banks. On the basis of the finding of the research, strategies to enhance the efficiency of the Iranian Islamic Banks have been proposed. Results indicate that Iranian banks in both constant returns to scale and variable returns to scale are more efficient in comparison with their counterparts abroad. If the Iranian banks decide to enhance their performance, it is essential for them to reduce their fixed assets and the costs of their human resource, as well as strengthening legal supervision.
    Keywords: Efficiency, Islamic Banking, Data Envelopment Analysis, constant returns to scale, variable returns to scale
  • Majid Maddah*, Sahar Ettehadi Page 141
    Oil revenues uncertainty influences imports. The paper investigates the effect of oil revenues uncertainty on import in Iran using seasonal data for the period 1369-1390. To measure oil revenues uncertainty, an index is constructed by applying Generalized Auto Regressive Conditional Heteroscedastic (GARCH). The relationship between oil revenues and commodity import is estimated using an Auto Regressive Distributed Lag Model (ARDL). The results show that in the long run oil revenues and oil revenues uncertainty have positive and significant effect on import. Also relative price of imports has a negative and significant effect on import. The elasticity of import with respect to oil revenues uncertainty, oil revenues and relative price of imports are 0.17, 0.37 and (-1.1) respectively. The coefficient of Error Correction Model (ECM) is (-0.42) that indicates 0.42 of import deviation with respect to its long run equilibrium quantity is adjusted in each period.
    Keywords: Uncertainty, Oil revenues, Generalized Auto Regressive Conditional Heteroscedastic model Regressive Distributed Lag model
  • Mahbubeh Delfan*, Ali Emami Meibodi, Amin Beiranvand, Amir Azimi Page 165
    This paper examines the effect of oil price shocks on macroeconomic variables. For this purpose, a model with 3 pairs of behavioral equations (export, import and government expenditure) and 14 definitions Equation is constructed. An oil price shock is applied in two different scenarios and their effects on the variables is examined. In the event of a temporary oil shock shown by a 50% increase in oil prices in year 1384, the monetary base and liquidity in the initial year is increased and in the second and third years decreased less than the baseline, finally at the three years, the variable moves near the baseline. Thus a temporary oil shock for the first year only increases the monetary base and liquidity, and the effect vanishes after three years. The impact of oil shocks on government expenditure is positive and government expenditure increases. The effects of a long-term oil shock at a scale of 50% annual increase in oil price for 1384 to 1389, leads to increase in monetary base and liquidity over the baseline for the entire period. This means the long-term upward shocks in oil prices have permanent effects on monetary variables that lasts over the entire period.
    Keywords: oil shock, oil prices, government expenditure, import, export, monetary variables
  • Hossein Raghfar*, Mahdiyeh Esfandiarpoor Page 201
    Poverty alleviation is an essential goal of national public policies that has also been addressed as the first goal of Millennium Development Goals (MDGs). Although income is one of the basic characteristics that determines the level of human well-being, poverty is not restricted to inadequacy of income. The study calculates multidimensional poverty for Iran during 2009-2013 using Alkire-Foster approach (2013).
    The results show that, on average, for all geographical subgroups and household characteristics, poverty indicators have decreased up to 2012 and has risen 2013. The analysis shows that the share of income inadequacy in Multidimensional Poverty Index (MPI) increases over time, hence the effect of this variable on the indicator is higher at the end of the period as compared to the beginning of the period. The results of logistic regression, in 2013, shows that living in rural area, being female household head and each additional household members increase the odds of being multidimensional poor while an increase of one year of education decreases the odds of being multidimensional poor.
    Keywords: Deprivation, Poverty, Adjusted Headcount Ratio, Capability Approach, Alkire, Foster Approach