نشریه تفکر و کودک
سال هفتم شماره 1 (بهار و تابستان 1395)

هدف نوشته حاضر این است که نشان دهد حلقه کندوکاو، به عنوان عنصر بنیادی برنامه فلسفه برای کودک، بستر مناسبی برای درک ماهیت علم، به عنوان یکی از مقولات اصلی ای که رویکردهای نوین آموزش علم بر آن تاکید دارند، فراهم می آورد. به این منظور، پس از طرح رویکرد زمینه گرا به آموزش علوم و شرح انتظاراتی که از یک کلاس روزآمد علوم می رود، به معرفی چیستی ماهیت علم و مولفه های آن. پرداخته می شود. در ادامه، پس از معرفی دیدگاه «استاندارد» به ماهیت علم و مولفه های آن، نقدهای وارد بر این رویکرد و مزایای رویکردی بدیل، یعنی رویکرد مبتنی بر شباهت خانوادگی، بیان شده و سپس نشان داده خواهد شد که چگونه با یاری گرفتن از ویژگی های خاص حلقه کندوکاو علمی در چارچوب رویکرد شباهت خانوادگی دانش آموزان می توانند به درک صحیح تری از علم و ماهیت آن دست یابند.

به منظور بررسی نحوه عملکرد مرادی کرمانی در بازتاب مفهوم کودکی، به طرح تحقیقی زیر به شیوه تحلیل متن می پردازیم. دوازده داستان مورد بررسی را می توان به دو دسته طبقه بندی نمود: داستان هایی که در بازه زمانی دهه20 تا 50 جریان دارد. مضمون اکثر آن ها، افکار، دغدغه ها، رنج ها و هیجانات خود نویسنده است. دسته دوم، داستان هایی هستند که ماجراهای آن در فضای زمانی دهه60 تا80 اتفاق می افتد که در آن ها بدبختی ها، فلاکت ها و محرومیت ها پایان می یابد و کودک معنایی ویژه به خود می گیرد. یافته های پژوهش پیش رو نشان می دهد، در آثار مربوط به دهه20 تا50، کودک تحت تاثیر ایدئولوژی خاص خانواده یا جامعه رشد می یابد. اما در داستان های دهه 60 تا 80، کودک موجودی مستقل و برخوردار از آزادی عمل دانسته می شود. کودکان می توانند آزادانه افکار و ایده های خود را بیان کنند.

هدف پژوهش حاضر، تحلیل محتوای کتاب تفکر و پژوهش پایه ششم ابتدایی نظام آموزش و پرورش ایران، به منظور مشخص کردن میزان توجه آن به پرورش مهارت های سواد اطلاعاتی در دانش آموزان و ارائه پیشنهادات مناسب است. تحقیق حاضر از نوع مطالعات ارزشیابی است و به تحلیل محتوا که نوعی ویژه از مطالعات ارزشیابی است می پردازد و برای انجام آن از روش تحقیق توصیفی بهره گرفته شده است. جهت بررسی سوال های پژوهش، سیاهه ای از مولفه های سواد اطلاعاتی توسط محقق بر اساس مطالعه ی پیشینه موضوع و استفاده ازنظر متخصصان تهیه گردیده است که پنج مهارت اصلی سواد اطلاعاتی شامل: مهارت تشخیص نیاز به اطلاعات؛ جمع آوری اطلاعات؛ درک، درو نسازی و ثبت اطلاعات؛ کاربرد صحیح اطلاعات؛ درک مسائل اخلاقی، حقوقی و اجتماعی مربوط به استفاده از اطلاعات را توسط 29 نشانگر می سنجد. نتایج نشان داد که: از مجموع مضامین مرتبط با مهارت های سواد اطلاعاتی ، مهارت تشخیص نیاز به اطلاعات با 30 فراوانی، 97/32 درصد را به خود اختصاص داده و در بالاترین رتبه قرارگرفته است و مهارت درک مسائل اخلاقی، حقوقی و اجتماعی با 1 فراوانی،1/1 درصد را به خود اختصاص داده و در پایین ترین رتبه قرار دارد. دیگر مولفه های سواد اطلاعاتی شامل، مهارت جمع آوری اطلاعات؛ مهارت درک، درونسازی و ثبت اطلاعات و مهارت کاربرد صحیح اطلاعات به ترتیب 19/13، 07/23، 67/29 درصد را به خود اختصاص داده اند.

هدف از این مقاله بررسی تاثیر برنامه ی کندوکاو فلسفی برای کودکان و نوجوانان بر مهارت های گفت وگویی دانش آموزان است. برای ارزیابی میزان تاثیر برنامه ، نمونه ی کوچکی از دانش آموزان دختر دبستانی، در یک دوره ی 11 جلسه ای، تحت آموزش فلسفه برای کودکان و نوجوانان قرار گرفتند.روش این تحقیق روش کیفی و ابزار گردآوری داده های پژوهش مشاهده ی مشارکتی و ثبت کلیه ی تغییرات مرتبط کودکان در طول هر یک از جلسات کلاس و مصاحبه ی عمیق با کودکان، والدین و معلمان در پایان دوره بود.یافته های حاصل از پژوهش حاکی از تغییرات چشمگیری در مهارت های گفت وگویی در کودکان از جمله گوش دادن دقیق به یکدیگر، بیان نظرات به صورت قابل فهم و ارائه ی دلایل قابل قبول، جایگزینی رفتارهای مشارکتی با رفتارهای رقابتی و توانایی ارزیابی و اصلاح نظرات و داوری ها بود.