نشریه تفکر و کودک
سال هفتم شماره 2 (پاییز و زمستان 1395)

در نظام شناختی حافظه کاری، یکپارچگی کارکردهای اندوزشی با فرایندهای شناختی دیگر مانند پردازش و کنترل توجه، فرضیه نقش پیشایندی حافظه کاری برای استدلال سیال را ایجاد کرده است. پژوهش حاضر، این فرضیه را از طریق مرور شواهد عصب روان شناختی و نظریه ای و با انجام یک مطالعه کمی مورد بررسی قرار داده است. از یک سو مرور مطالعات عصب روان شناختی نشان داده است حافظه کاری و استدلال سیال دارای مکانیسم عصبی مشترکی هستند و از سوی دیگر از حیث نظریه ای نیز به نظر می رسد اجرای بهینه تکالیف استدلال سیال نیازمند منابع در دسترس بیشتر، ظرفیت توجهی اضافی، بازبینی و نظارت رد های حافظه، فعال نگه داشتن راهبردها و یا راه حل های میانجی و کشف و فعال نگه داشتن قواعد میانجی است که بخشی از کارکردهای حافظه کاری هستند. نتیجه مطالعه کمی نیز نشان داده است رابطه ظرفیت حافظه کاری و استدلال سیال به لحاظ آماری معنادار بوده و بخشی از واریانس توانایی های استدلالی توسط ظرفیت حافظه کاری پیش بینی می شود. بر این اساس می توان نقش پیشایندی حافظه کاری برای انجام بهینه تکالیف استدلالی را مورد تایید قرار داد. این یافته می تواند این دلالت کاربردی را با خود داشته باشد که مداخله در حافظه کاری و ارتقاء ظرفیت آن، می تواند برای انجام یک استدلال سیال بهینه سودمند باشد.

تحریک و بسط تفکر، دو مورد از مولفه های فلسفه برای کودکان است. قرآن هم به عنوان منبعی جهت دعوت به تفکر برای همه انسان ها، حاوی چنین مولفه هایی است. برای دست یابی به این مولفه ها، با روش پدیدارشناسی توصیفی و با رویکرد تجزیه و تحلیل کلایزی به قرآن رجوع شد. نتایج به دست آمده نشان می دهد مشابهت های زیادی بین محرک های تفکر در قرآن و فبک لیپمن وجود دارد. البته قرآن دارای وجوه افتراقی خاص هم بوده که این وجوه مختص کاربرد در حلقه کندوکاو قرآنی است. مولفه های استخراج شده را می توان در عناوین کلی زیر خلاصه نمود: 1- داستان به عنوان محرک و سبک های داستانی به عنوان بسط تفکر. 2- پرسش به عنوان محرک و سبک های پرسشگری در جهت بسط تفکر.3- نشانه به عنوان محرک و سیر در نشانه ها در جهت بسط تفکر. 4- تشبیه به عنوان محرک و تشبیه به همراه وجه شبه به عنوان بسط تفکر. 5- مثل به عنوان محرک و مثال در جهت بسط تفکر.6- خرق عادت به عنوان محرک و بیان پیامدهای آن در جهت بسط تفکر. 7- قسم به عنوان محرک و مشورت، جدال احسن و بیم و امید در جهت بسط تفکر.

هدف از نگارش این مقاله، شناسایی میزان توجه کتب درسی «تفکر و پژوهش» پایه ششم ابتدایی و «تفکر و سبک زندگی» پایه های هفتم و هشتم متوسطه اول به برنامه آموزش تفکر به کودکان است. روش این پژوهش، تحلیل محتواست. جامعه آماری پژوهش، کتب درسی تفکر و پژوهش ششم ابتدایی و تفکر و سبک زندگی هفتم و هشتم متوسطه اول سال تحصیلی 95-94 است. همچنین، نمونه آماری با جامعه آماری برابر است. نتایج حاکی از آن است که درکتب درسی تفکر و پژوهش پایه ششم ابتدایی و تفکر و سبک زندگی پایه های هفتم و هشتم متوسطه اول جمعا 191 بار به ابعاد برنامه آموزش تفکر به کودکان اشاره شده است که از این تعداد، 54 مورد (27/28%) به مهارت استدلال، 72 مورد (69/37 %) به مهارت تحقیق یا کاوش گری و 65 مورد (03/34 %) به مهارت مفهوم سازی یا سازماندهی اطلاعات پرداخته شده است. علاوه بر این، از حیث پایه تحصیلی، بیشترین توجه به ابعاد این برنامه در پایه هفتم متوسطه اول با 97 مورد (78/50 %) وکمترین توجه در پایه ششم دوره ابتدایی با 20 مورد (47/10%) مشاهده گردیده است.

هدف از این پژوهش، بررسی تاثیربرنامه آموزشی((فلسفه برای کودکان)) بر نگرش ارزشی دانش آموزان پسرپایه هفتم دبیرستان شهر خرم آبادبود. روش پژوهشنیمه تجربی از نوع پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترلبودو جامعه آماری تحقیق شامل کلیه دانش آموزان پسر پایه هفتم دبیرستان ناحیه یک شهر خرم آباد در سال تحصیلی (1395-1394)به تعداد1483نفربودند که از بین آنها 50 نفر به روش نمونه گیری تصادفیبه عنوان نمونه انتخاب و یک کلاس در گروه گواه و یک کلاس در گروه آزمایش قرار گرفتند(25 نفر در هر یک از گرو ه ها ). برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه ارزش های شخصی (شری و ورما،1971) استفاده شد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها نیز از روش تحلیل کواریانس استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که برنامه فلسفه برای کودکان موجب افزایش معنادارنگرش ارزشی در دانش آموزان گردید.