فهرست مطالب

مطالعات ادبیات تطبیقی - پیاپی 12 (زمستان 1388)

نشریه مطالعات ادبیات تطبیقی
پیاپی 12 (زمستان 1388)

  • تاریخ انتشار: 1388/11/25
  • تعداد عناوین: 9
|
  • حمیدرضا اردستانی رستمی صفحات 11-32
    اگربه تاریخ زندگی انسانها از آغازتا امروز بنگریم، به نام کسانی برمی خوریم که زندگی و زیستن آنان متفاوت با دیگران بوده است و گویی برخلاف زندگی مردم عادی زیسته اند و علی رغم سیر و حرکت آب گام برداشته اند. این تفاوت آنان با دیگران باعث شده که آنان رابه درستی نشناسند و هرکس از ظن و پندار خود سخنی در باب آنان بگوید، زیرا پیچیدگی شخصیتی این بزرگان، امکان شناخت حقیقی از ایشان را فراهم نمیکند و به همین دلیل دیدگاه ها و نظریات مختلف درباره آنان همواره وجود داشته است. ازجمله این بزرگان در تاریخ ادب فارسی و ایرانی، حکیم عمر خیام در گذشته وصادق هدایت در دوره معاصر است، که یکی لب کلام خود را در دل رباعی های دل انگیز ریخته و موجزترین و کوتاه ترین قالب، سخن خود را بیان داشته و دیگری تفکرات خود را در طول داستان های کوتاه به نثر، به نمایش گذاشته است. نظیر این دو متفکر نیز در ادب تازی، ابوالعلاء معری است که پیش از آن دو (= خیام و هدایت) می زیسته است، ولی به گونه ای، درست همان پیچیدگی های شخصیتی آنان را دارد که در این مقاله تلاش می شود گوشه ای از زندگی و شعر و فکر این ادیب اندیشمند در فرهنگ عربی، با مطابقه و مقایسه با دیگر متفکران در ادب فارسی به نمایش گذاشته شود.
    کلیدواژگان: ابوالعلاء، بدبینی، عزلت، مرگ
  • ابوالقاسم رادفر صفحات 33-49
    اسدالله وجهی از این خاندان به مقام ملک الشعرایی دربار رسید. او شاعر و نویسنده والامقام اردو و فارسی بود که به غالب دکن شهرت یافت. وجهی نخستین نثرنگار اردوست که کتاب سب رس او را نخستین اثر منثور ادبی زبان اردو می دانند. کتاب دیگر او هم به نام قطب مشتری، سبب شد که او را اولین نقاد ادب اردو بنامند. وی در این کتاب به بیان معیارها و اصول نقد شعر و شاعری پرداخته است، کتابی که هنوز هم اعتبار خود را حفظ کرده است. بررسی محتوای کتاب سب رس که اولین تمثیل صوفیانه در زبان اردو به شمار می آید نشان می دهد که نویسنده کتاب کاملا تحت تاثیر دوائر معروف فتاحی یا سیبک نیشابوری بوده است، که نویسنده مقاله حاضر بر آن است تا به بیان این تاثیرپذیری پرداخته، موارد مشابه را در حد امکان نشان دهد.
    کلیدواژگان: سب رس، حسن ودل، دستور عشاق، بررسی تطبیقی، وجهی، سیبک نیشابوری
  • صدیقه شرکت مقدم صفحات 51-71
    در مقاله حاضر، سعی بر آن است که توضیحی چند درباره ادبیات تطبیقی داده شود و سپس مقایسه ای بین مکاتب ادبی انجام گیرد و قلمرو ادبیات تطبیقی و بازتاب آن در ایران و جهان امروز بررسی و اهمیت آن در دنیای فعلی با ذکر دلایل آشکار گردد. ادبیات تطبیقی از شاخه های جدید گسترده ادبیات و ادبیات نمایشی امروز است که در آن، تشابه و تفارق نمونه های مختلف آثار ادبی بررسی می شود. در ادب تطبیقی، آنچه مورد نظر محقق و نقاد است، نقش اثر ادبی نیست، بلکه در کیفیت و تجلی و انعکاسی است که اثر ادبی قومی در ادبیات قوم دیگر پیدا می کند. ادبیات تطبیقی نه تنها از مرزهای سیاسی، زبانی، ملی، کشوری و فرهنگی فراتر می رود، بلکه به دنبال گشودن افق های تازه فکری است. به عبارت دیگر ادبیات تطبیقی نه تنها به دنبال ایجاد ارتباط و گفتمان با دیگر رشته های علوم انسانی است بلکه درصدد ایجاد مفاهمه میان فرهنگ های مختلف است. به این خاطر تحقیق و تفحص در این موضوع بسی مهم و قابل اهمیت است.
    کلیدواژگان: ادبیات تطبیقی، نظریه های ادبیات تطبیقی، مکتب فرانسوی، مکتب آمریکایی
  • منصوره شریف زاده صفحات 73-89
    یکی از مهمترین عناصر داستان عنصر «طرح» است. در واقع، «طرح» الگویی از رابطه میان حوادث داستان بر اساس علت و معلول است. داستان پیش از قرن هجدهم در اروپا و قبل از مشروطیت در ایران بر اساس روایت ساده نوشته می شد و به صورت داستان به معنای امروزی (رمان) آن نبود. از آنجا که «طرح» از ماهیت درونی شخصیت ها سرچشمه می گیرد، برای فهم آن خواننده احتیاج به دو عنصر اساسی «هوش» و «حافظه» دارد. البته، بزرگترین فرق بین داستان های کهن و داستان های امروزی همین «طرح» است، زیرا، داستان های کهن ممکن است از مجموع تصادف ها ساخته شود و یا از حوادثی که از علل و معلول های سطحی سرچشمه گرفته باشد، در حالی که داستان های امروزی از حوادثی ناشی می شوند که منجر به جدال می گردند و از جدال هایی که بر اساس علل و معلول موجه به نظر می آیند. در این مقاله کوشش بر این است تا عنصر «طرح» در داستان های کهن ایرانی ( شاهنامه و خسرو و شیرین) و داستان های کهن اروپایی (ایلیاد وادیسه) با داستان های معاصر (رمان) ایرانی (تنگسیر و سووشون) و داستان های معاصر (رمان) اروپایی (مادام بواری و جنگ و صلح) مقایسه شود تا وجوه تشابه و افتراق آنها مشخص گردد.
    کلیدواژگان: طرح، داستان، رمان، تطبیق، پیشگویی
  • سید سعید فیروزآبادی صفحات 91-104
    در سال های اخیر از ادبیات تطبیقی در کشورهای اروپایی و از آن جمله کشورهای آلمانی زبان استقبال بسیاری می شود. این رشته علمی در آغاز سده نوزدهم بنیانگذاری شد و در کشورهای آلمانی زبان نیز فعالیت های علمی بسیاری در این زمینه انجام شده است. از دیگر سو گروهی باور دارند که گوته با طرح مفهوم ادبیات جهانی از بنیانگذاران اصلی ادبیات تطبیقی بوده است. در مقاله حاضر تلاش آن است که ضمن معرفی ادبیات ملی، ادبیات سلطه و ادبیات جهانی، منظور واقعی گوته از مفهوم ادبیات جهانی با توجه به ادبیات تطبیقی شرح داده شود.
    کلیدواژگان: ادبیات ملی، ادبیات جهانی، ادبیات سلطه، ادبیات تطبیقی، یوهان ولفگانگ فون گوته
  • مهدی ممتحن، نسرین دفترچی صفحات 105-117
    زیگموند فروید، پدر روانکاوی به دنبال تفسیر روانکاوانه تجلی ناخودآگاه نویسنده در متن ادبی می گشت. بدین ترتیب، اثر ادبی را به نیابت از نویسنده بر روی دیوان روانکاوی خویش می نهاد و از ورای خوانشی عمیق به جستجوی نشانه هایی از حضور ناخودآگاه نویسنده می گشت و متن ادبی را به سخن وا می داشت تا پرده از اسرار ناخودآگاهی که هم به نویسنده تعلق داشت و هم به عنوان مجموعه نشانه های ناخودآگاه بشری محسوب می شد، بردارد. هنری فیلدینگ هنری رمان تام جونز، کودکی سرراهی را در سال 1749 به چاپ رسانید که ماجرای زندگی تام جونز سر راهی را به تصویر در می آورد که پسری خوش مشرب و ساده دل است و عاشق دختر همسایه شان به نام سوفیا وسترن[1] می شود. به موازات آن، رمان آرمانس یا چند صحنه از سالن پاریسی استاندال، نویسنده قرن نوزدهم فرانسه نیز نمونه بارزی از نمایش تصویرهای ناخودآگاه بشری از ورای ماجرای عشق اکتاو دو مالیور[2] و آرمانس دو زوهیلف[3]تجلی می یابد. در این مقاله، در نظر داریم این دو رمان را با نگاهی روانکاوانه از دیدگاه زیگموند فروید مورد بررسی قرار دهیم.
    [1] Sophia Western
    [2] Octave de Malivert
    [3] Armance de Zohiloff
    کلیدواژگان: ادبیات تطبیقی، روانکاوی مدرن، نظریات زیگموند فروید، اثر ادبی، ضمیر ناخودآگاه، رفتار، عقده ادیپ
  • بهمن نامور مطلق صفحات 119-138
    روابط انسانی برپایه نظرها و دیدگاه های فردی و گروهی شکل می گیرد؛ و بررسی این دیدگاه ها از جنبه های گوناگون، وظیفه تصویرشناسی است. این مبحث مهم علمی که در قلمروهای مختلف علمی مطرح می شود، در ادبیات تطبیقی نیز اهمیت بسیاری دارد. هدف از نگارش مقاله حاضر، معرفی تصویرشناسی درقالب روش نقد ادبی و هنری است؛ که در آن، ضمن تعریف این مبحث، نظرهای موافقان و مخالفان آن بررسی خواهد شد.
    کلیدواژگان: تصویر، تصویرشناسی، نقد تصویرشناسانه، ادبیات تطبیقی، نقد ادبی و هنری، روابط انسانی
  • محمدرضا نصر اصفهانی، لیلا میرمجربیان صفحات 139-162
    حماسه های بزرگ ایران و یونان، «شاهنامه» و «ایلیاد» از جهات فراوانی قابل بررسی و مقایسه اند. از آن جمله جایگاه شخصیت زن در این دو کتاب و به ویژه «هلن» ملکه زیبایی و منیژه بانو فرد دلداده «بیژن». «هلن» به روایت «هومر» زیباترین زن جهان همسر «منلاس» است که دلداده «پاریس» پسر «شاه پریام» پادشاه «تروا» می شود و به همراه «پاریس» با دستبرد به خزانه پادشاهی به «تروا» می گریزد و زمینه جنگ طولانی و طاقت فرسای یونانیان با «تروا» را فراهم می سازد. «منیژه» اما با آنکه دختر شاه توران زمین است و با عشق خود به «بیژن» پهلوان ایرانی به همسری اودر می آید در پس گرفتاری همسر دلبندش در کنار او می ماند و برای رهایی همسر و معشوقش با «رستم» پهلوان نامدار ایرانی همکاری می کند. این دو بانو هر دو شاهزاده و عاشق پیشه اند ولی یکی همسر و فرزند را به سبب کامجویی با «پاریس» رها می کند و دیگری با رها کردن خانواده شاهی خود از همسر محبوبش تا پای جان حمایت می کند و اسباب نجات او را فراهم می سازد. این نوشتار عهده دار بررسی ویژگی های انسانی، اجتماعی و عاطفی این دو بانو در این دو حماسه جاوید است.
    کلیدواژگان: ایلیاد، شاهنامه، منیژه، هلن، نقد تطبیقی
  • لیلا هاشمیان، نوشین بهرامی پور صفحات 163-175
    داستان رستم و اسفندیار، یکی از زیباترین و جذابترین داستانهای شاهنامه فردوسی است. مکبث نیز نمایشنامه ای است معروف از شکسپیر. این دو اثر ادبی، از جهاتی دارای وجوه اشتراک هستند. مقاله ی حاضر، تلاشی است برای بررسی وجوه اشتراک داستانهای رستم و اسفندیار و مکبث، با تکیه بر سیر روایت، رخدادها و شخصیتهای این دو اثر.
    کلیدواژگان: داستان رستم و اسفندیار، نمایشنامه ی مکبث، پادشاهی، روایت، شخصیتها
|
  • Hamid Reza Ardestani Pages 11-32
    Taking a look at the history of humankind we will come across the names of people whose lives have been different from the others. This difference has made the others not to know them correctly and everyone has described them according to his own view mostly because they had very complex characters. Among these great people in Persian language and literature are Hakim Omar Khayyam and SadeghHedayat. AbulAla’a Al-ma’arri is also another complicated literary character with similarities. The present article tries to compare the life, oetry and concerns of this literary man from Arabic culture with those of Omar Khayyam and SadeghHedayat in ersian literature.
    Keywords: Omar Khayyam, SadeghHedayat, pessimistic, death, AbulAlaa Al Maarri
  • Abulghassem Radfar Pages 33-49
    Asadollah a member of Vajhi family became the poet laureate of the court. He was a prominent poet and writer of Persian and Urdu who became famous as “GhalebDakn”. Vajhi is the first Urdu prose writer and his book “Sab Ras” is known as the first Urdu prose work. His other book “GhotbeMoshtari” made him become known as the first critic of Urdu Language. In this latter book he has paid attention to the criteria and principles of criticizing poems and poetry. The book is still valuable today. Content analysis of the book “Sab Ras” which is the first Sophist allegorical work in Urdu shows that the writer has been under the influence of the famous sections by Fattahi or SibakNeishabouri. The present article studies this influence and brings in instances to prove it.
    Keywords: Sab ras, comparative study, Vajhi, SibakNeishabouri, Lover's face, heart, instructions
  • Sedigheh Sherkat Moghaddam Pages 51-71
    The present article tries to elaborate on comparative literature and compare different literary schools while studying the realm of comparative literature and its reflection in Iran and today world through clear reasons. Comparative literature is developed branch of literature and dramatic literature in which the similarities and differences of different literary works are compared. What is of great contention in comparative literature is not the role of the literary work but its reflection in another nation’s literature. Comparative literature goes beyond the political, linguistic and national borders of one nation. It not only looks for establishing connection with other branches of humanities but also understanding among different cultures.
  • Mansureh Sharif Zadeh Pages 73-89
    One of the most important elements of the stories is plot. Plot is in fact a pattern for connecting the events of the story based on some causal relationship. Stories before the 18th century in Europe and before constitutional revolution in Iran were written based on simple plots and they were very different from today’s stories. Since plot originates from the nature of the characters, the reader needs intelligence and memory to understand it. The most obvious difference between ancient and modern stories is in fact plot; since the plot of ancient stories was based on simple and superficial causes while modern stories have plots based on complicated events resulting in challenges. The present article attempts to compare the element of plot in ancient Iranian stories (Khosrow and Shirin) and ancient European stories (Iliad & Odyssey) with modern Iranian stories (Tangsir) and contemporary European stories (War & Peace) to observe their points of similarity and differentiation.
    Keywords: Plot, story, novel, comparison
  • Seyyed Saeed Firouzabadi Pages 91-104
    In recent years comparative literature has become very popular in European countries especially in the German speaking ones. This scientific field of literary study was established in early 19th century and many scientific activities have been conducted in German speaking countries in this regard. Some believe that Goethe who first brought in the concept of world literature is one of the founders of comparative literature. The present article introduces the national literature, colonial literature and world literature and tries to elaborate on the true meaning of world literature according to Goethe.
    Keywords: National Literature, World literature, Comparative Literature, Goethe
  • Mehdi Momtahen, Nasrin Daftarchi Pages 105-117
    Sigmund Freud, the father of psychology looks for the psychological interpretation of the unconscious manifestation of the writer in the literary text. Thus he judges the literary work on behalf of the writer and looks for the signs of the unconscious presence of the writer in order to reveal the secrets of such presentations. Henry Fielding published the novel “The History of Tom Jones, a Foundling” in1749 which depicts the life of a sociable and naïve boy who falls in for the girl next door, Sophia Western. Accordinglythe novel “Armance” or some scenes from “A Salon in Paris”, written by the 19th century French writer Stendhal are instances in which the signs of the unconscious presence of the writer could be pointed out. The present article tries to have a psychological review of these novels from Sigmund Freud point of view.
    Keywords: Comparative Literature, modern psychology, literary work, Behavior
  • Bahman Namvar Motlaq Pages 119-138
    Human relationships form based on team and individual view points and studying these viewpoints from different aspects are the imagology’s job. This important scientific subject which is the subject of different scientific fields is of special importance in the comparative literature. The present article aims to introduce imagology with the literary and artistic criticism and it defines this subject as well as studying for and against ideas.
    Keywords: image, imagology, imagological criticism, Comparative Literature
  • Muhammad Reza Nasr Esfahani, Leila Mir Mojarrabian Pages 139-162
    The great Greek and Iranian epics, “Iliad” and “Shahnameh”, could be studied and compared from different perspectives. One perspective here could be female characters namely Helen the beauty queen and ManijehBanou, Bijan’s lover. Helen is described by Homer as the most beautiful woman of the world and the wife of Menlaswho falls in love with Paris the son of king Periam the king of Troy and escapes with Paris to Troy after robbing the royal treasury. This prepared the ground for exhausting war between Greece and Troy. Manijeh on the other hand is the daughter of the king of the land of Turan who is in love with Bijan the Iranian brave man and marries him. While Bijan is in trouble she accompanies him to cooperate with the Iranian champion Rostam. Both of these ladies are princesses but one leaves the husband and children for the lover while the other leaves the royal family to stay with the husband.
    Keywords: Iliad, Shahnameh, Manijeh, Helen, Comparative Criticism
  • Leila Hashemian, Noushin Bahramipour Pages 163-175
    The story of “Rostam&Esfandiar” is one of the most beautiful and attractive stories of “Shahnameh” by Firdausi. “Macbeth” is also a famous play by Shakespeare. These two literary works share some certain similarities. The present article is an attempt to study these similarities in the stories of “Rostam&Esfandiar” by Firdausi and “Macbeth” by Shakespeare taking into consideration the sequence of events, narration and characters.
    Keywords: Rostam, Esfandiar, Macbeth, kingdom, narration, characters