فهرست مطالب

نشریه زبان شناخت
سال هشتم شماره 2 (پاییز و زمستان 1396)

  • تاریخ انتشار: 1396/11/02
  • تعداد عناوین: 8
|
  • محمد عارف امیری، آتوسا رستم بیک تفرشی ، یحیی مدرسی صفحات 1-25
    هدف مقاله حاضر تحلیل و مقایسه ترانه های فارسی موسیقی پاپ است. این پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی است و چارچوب تحلیل الگوی بیکر (2006) می باشد که مبتنی بر تلفیق دو حیطه تحلیل گفتمان و زبان شناسی پیکره -بنیاد است. متغیرهای مستقل پژوهش ژانر ترانه، جنسیت ترانه سرا و زمان ترانه و متغیرهای وابسته تفاوت های واژگانی می باشند. فرضیه های پژوهش به این شرح هستند: ژانر ترانه تاثیر معناداری بر انتخاب های واژگانی در ترانه های فارسی دارد، جنسیت ترانه سرا بر انتخاب های واژگانی ترانه های فارسی تاثیر معنی داری دارد. تعلق ترانه به دوران پیش یا پس از انقلاب بر انتخاب های واژگانی ترانه های فارسی تاثیر معنی داری دارد. جامعه آماری کلیه ترانه های فارسی موسیقی پاپ در دو ژانر اجتماعی و عاشقانه است و حجم نمونه پیکره ای متشکل از 1000 ترانه می باشد که با استفاده از نرم افزار تحلیل پیکره ای ورداسمیت و نیز نرم افزار آماری SPSS تحلیل شده است. نتایج نشان می دهند که ترانه های عاشقانه و اجتماعی به لحاظ واژه های پربسامد، کلیدواژه ها و باهم آیی ها تفاوت معناداری با یکدیگر دارند. جنسیت ترانه سرا بر گزینش های واژگانی تاثیر معناداری دارد. بررسی واژگانی ترانه های پیش و پس از انقلاب حکایت از معناداری تاثیر متغیر زمان ترانه بر واژه های دو پیکره دارد. بنابراین هر سه فرضیه تایید می شود.
    کلیدواژگان: تحلیل گفتمان، ترانه، کلیدواژه، باهم آیی، پیکره بنیاد
  • مهدی جعفری مته کلایی (آریا بزرگمهر)، فرزانه گشتاسب صفحات 27-53
    اعداد پهلوی برپایه حروف الفبای پهلوی نوشته می شوند و از یک دستگاه عددنویسی توانمند و درخور توجه برخوردارند، با آنکه در این عددنویسی نمادی برای صفر نداریم و در نگاه نخست، ناموضعی به نظر می رسد ولی شیوه نگارش آنها به گونه ای است که به سادگی می توان جایگاه یا مرتبه هر عدد را روشن ساخت. رویکرد ما به حساب این اعداد نشان می دهد، در جمع این اعداد نیازمند الگوریتم ویژه ای نیستیم، همچنین شمار حاصل ضرب هایی که یک کودک ایران باستان می بایست از بر می بوده در مقایسه با دیگر دستگاه های عددنویسی کهن بسیار کمتر است. افزون بر همه این ها برخی از اعداد بزرگ (بزرگتر از ده هزار) بیش از یک نمایش دارند و این خود توانمندی این دستگاه عدد نویسی را نشان می دهد.
    کلیدواژگان: اعداد پهلوی، الفبای فارسی میانه، متون پهلوی، حساب اعداد، دستگاه عددنویسی
  • نسرین اصلانی، زهره زرشناس صفحات 55-77
    اردشیر بابکان پایه گذار سلسله ساسانی، به جای حکومت ملوک الطوایفی اشکانی، حکومتی را در ایران بنا نهاد که تمرکز در حکومت، وحدت تمام بخش های ایران و برقراری دین زردشتی به عنوان کیش رسمی ایرانیان را با خود به همراه داشت. در پژوهش حاضر کوشیده شده است پس از بررسی ساختار جامعه ساسانی از لحاظ اجتماعی و مذهبی، ادبیات و اندرزهای آن دوره مورد مطالعه قرار گیرد و با ذکر نمونه ، محتوای اندرزهای دینی و حکمت عملی و تجربی فارسی میانه عهد ساسانی بررسی شده و به ارتباط و تاثیر اوضاع اجتماعی پادشاهان ساسانی و موبدان بر نوع و محتوای اندرزها پرداخته شود. روش تحقیق در این مقاله، کتابخانه ای- اسنادی است و حجم نمونه، تمام اندرز های زبان پهلوی ساسانی را شامل می شود که چند نمونه از آن ها برگزیده و سپس ترجمه شده اند. هدف از نگارش این مقاله اثبات تاثیر جامعه دین محور ساسانی بر نوع اندرزهای این دوره است.
    کلیدواژگان: جامعه ساسانی، دین محوری، متن های اندرزی، اندرزهای دینی، اندرزهای حکمت عملی و تجربی
  • سارا روحانی، مهشید میر فخرایی صفحات 79-101
    زبان ختنی در شمار زبان های ایرانی میانه شرقی جای می گیرد و در مقایسه با زبان های دیگر کمتر مورد مطالعه قرار گرفته است. مطالعه و بررسی متون ختنی در شناخت آداب و رسوم، فرهنگ و باورهای مردم سرزمین ختن کمک شایانی می کند و از این طریق می توان به مشترکات فرهنگی بیشتری میان فرهنگ ایران و هند باستان پی برد. در این راستا بررسی متون ختنی از جمله کتاب زمبسته که سرشار از تفسیرها و مفاهیم رایج آئین بودایی و شامل آموزه هایی از مکتب مهم این آئین یعنی مهایانه است، ضروری می نماید. فصل دوازدهم این کتاب فصلی آموزه ای است و به سمور (= خویشتن داری اخلاقی) که اولین گام در راه رسیدن به رستگاری است، اختصاص دارد و به گناهانی اشاره می کند که سبب از بین رفتن سمور می شوند. این گناهان به دو گروه گناهان بزرگ و کوچک تقسیم می شوند که هریک خود شامل گناهان متعددی است. دوری از این خطاها سبب می شود تا شخص شایستگی های خود را افزایش داده و به نیروانه نائل گردد که هدف و نتیجه این آموزش هاست. پژوهش حاضر به بررسی باید ها و نباید های آئین بودا بنابر فصل دوازدهم کتاب ختنی زمبسته پرداخته است.
    کلیدواژگان: زبان های ایرانی میانه شرقی، زبان ختنی، کتاب زمبسته، آئین بودا، باید ها و نباید های آئین بودا
  • شهین شیخ سنگ تجن صفحات 103-113
    تجربیات انسان از جهان خارج ساخت هایی مفهومی در ذهن پدید می آورد که به زبان منتقل می‎شود. این ساخت ها به عقیده جانسون (1987) طرح‎واره‎های تصوری (image schemas) نامیده می‎شوند. طرح واره های تصوری سطح اولیه تری از ساخت شناختی زیربنای استعاره را تشکیل می دهند و امکان ارتباط میان تجربیات فیزیکی انسان را با حوزه های شناختی پیچیده تری نظیر زبان فراهم می آورند. این طرح‎واره‎ها به سه دسته طرح‎واره‎های حجمی، حرکتی و قدرتی قابل تقسیمند. از آنجایی که زبان رسمی و مکتوب کشورمان فارسی معیار است و اکثر گویشها دارای آثار مکتوب نیستند و در معرض نابودی قرار دارند و با توجه به قدمت گویش تالشی و نیز شباهت زیاد آن با زبان فارسی باستان در این پژوهش به بررسی معناشناختی طرح‎واره‎های تصوری بر اساس دیدگاه جانسون پرداخته‎ایم و بسامد آنها را در ضرب المثلهای تالشی بررسی کرده ایم. روش تحقیق تحلیلی توصیفی است و داده ها به صورت اسنادی با بررسی طرح واره‎ها در آثار مکتوب قصه‎ها و مثل های تالشی گردآوری شده است. همچنین به منظور پیشگیری از برخی ابهامات، بخش عمده داده‎ها به صورت میدانی از طریق مصاحبه حضوری با گویشوران تالشی به ویژه افراد کهنسال و بیسواد جمع‎آوری شده است. نتیجه تحقیق نشان داده است که طرح واره حجمی بیشترین درصد را در ضرب المثلهای تالشی داشته است.
    کلیدواژگان: معنی‎شناسی شناختی، طرح‎واره‎ حجمی، طرح‎واره‎ حرکتی، طرح‎واره‎ قدرتی، ضرب المثل، گویش تالشی
  • اسمعیل علی سلیمی، الهه واثق ، معلاه واثق صفحات 115-135
    زبان پدیده ای است اجتماعی و هر زبان گوناگونی ها و تنوعاتی گسترده دارد که به سبک ها و گونه های اجتماعی متفاوت اشاره دارند. پژوهش حاضر به مقدار حذف هم‏خوان پایانی کلمات در بین دانش آموزان دختر و پسر مقطع اول ابتدایی شهرری و نیز شهر تهران پرداخته و در واقع گونه زبانی دانش آموزان دو طبقه اجتماعی پایین و بالای شهر را بررسی کرده است. در این شاخص برای تعیین طبقه اجتماعی از عوامل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی و عواملی مانند محل سکونت، تحصیلات و شغل والدین استفاده شده است. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی در یک جامعه آماری شامل 200 دانش‏آموز دختر و پسر از دو منطقه جنوب و شمال شهر تهران انجام شده است. در این پژوهش، متغیرهای مستقل طبقه اجتماعی و جنسیت‏اند و متغیر وابسته متغیر زبانی است و تمام مباحث برپایه نظریه بازیل برنشتاین است. داده های پژوهش با استفاده از پرسش‏نامه ای 60 سئوالی گردآوری و با استفاده از آزمون لون (Leven) ، t و آمار توصیفی تحلیل کمی و کیفی شد. نتایج این پژوهش حاکی از آن هستند که در تمام موارد حذف های پایانی دانش آموزان مناطق پایین شهر بیش از دانش آموزان مناطق بالای شهر بوده و به طور کلی پسران (هر دو منطقه) بیش از دختران (هر دو منطقه) عمل حذف را انجام می‏دهند.
    کلیدواژگان: حذف هم‏خوان پایانی، طبقه اجتماعی، جنسیت، تحصیلات، محل سکونت، سن
  • بهاره منصوری ، شهین نعمت زاده، آزیتا افراشی صفحات 137-162
    هدف این پژوهش، بررسی فراگیری استعاره های حرکتی زمان و تعیین سن درک هر یک از انواع استعاره های حرکتی زمان در کودکان فارسی زبان است. این مطالعه توانایی درک چهار نوع استعاره حرکتی زمان را در کودکان ارزیابی می کند. آزمون درک استعاره ها در 121 کودک در گروه های سنی 3، 4، 5، 6 و 7 سال و 46 فرد بزرگسال به عنوان گروه گواه انجام شده است. تحلیل آماری یافته های مطالعه نشان می دهد کودکان انواع استعاره های حرکتی زمان را در سنین متفاوتی فرامی گیرند. همچنین دو عامل در تعیین میزان دشواری درک استعاره های حرکتی زمان در کودکان موثر هستند. نخستین عامل، تعداد موضوعات در مسیر حرکت حوزه مبدا است. هر چقدر استعاره از موضوعات بیشتری برخوردار باشد، برای کودکان پیچیده تر بوده و در سنین بالاتری درک می شود. این مساله را می توان به رشد توانایی های شناختی کودکان با افزایش سن نسبت داد. عامل دوم در تعیین میزان دشواری استعاره ها، نوع موضوع در حال حرکت در حوزه مبدا است. درصورت یکسان بودن تعداد موضوعات، استعاره هایی که شامل حرکت خود فرد باشند، زودتر از استعاره هایی درک می شوند که از نگاشت حرکت رویداد ها ایجاد شده اند. این عامل را می توان براساس نظریه بدن مندی تببین کرد.
    کلیدواژگان: زبان شناسی شناختی، نظریه استعاره های مفهومی، فراگیری زبان کودک، استعاره حرکتی زمان، بدن مندی
  • سیروس نصرالله زاده، نجمه مهدی صفحات 163-190
    شاهنشاهی کوشانیان یکی از شاهنشاهی های بزرگ جهان باستان بود که از اوایل سده اول تا میانه سده چهارم میلادی بخش های مهمی از آسیای مرکزی و شمال هند را تحت سلطه خود داشت. این شاهنشاهی، به واسطه موقعیت جغرافیایی خاص خود و قرارگرفتن در حاشیه حکومت های قدرتمند سیاسی و سنت های بزرگ دینی، محیطی چندفرهنگی را تشکیل داده و بدین ترتیب زادگاه پیدایش و شکوفایی آثار هنری برجسته و متنوعی شد که خود، مجموعه ای از عناصر دینی، هنری و فرهنگی تمدن های پیرامون بودند. در این میان سهم عمده ای از این عناصر را باید مربوط به سنت ها و باورهای ایرانی دانست که به بهترین شکل بر سکه ها، که خود از مهم ترین انواع هنر کوشانی هستند، نمود یافته اند. بر این سکه ها شمایل گروه پرشماری از ایزدان مورد پرستش کوشانیان تصویر گشته و به همراه نام بلخی آن ها معرفی شده است. اسامی اغلب این ایزدان را در منابع زردشتی می یابیم و شمایل بسیاری از آنان را نیز، علی رغم شکل گیری شان بر اساس شمایل ایزدان یونانی رومی و نفوذ عناصر هندی در آن ها، می توان در تناسب با توصیفات منابع زردشتی از آنان دانست. بنابراین سکه های کوشانی، به عنوان گنجینه ای باارزش و بی نظیر از نام و تصویر ایزدان زردشتی، جایگاهی والا در مطالعات ایرانی و به ویژه شناخت دین زردشتی در شرق ایران دارد که خود با توجه به ناچیز بودن منابع تصویری در غرب ایران و کمبود منابع اطلاعاتی از شرق ایران اهمیتی دو چندان می یابد، به گونه ای که شناخت شمایل بسیاری از ایزدان زردشتی بدون وجود آن ها هرگز میسر نیست.
    کلیدواژگان: شاهنشاهی کوشانیان، سکه های کوشانی، ایزدان کوشانی، شمایل نگاری، ایزدان زردشتی
|
  • Mohammad Aref Amiri, Atoosa Roastambeik Tafreshi, yahya modarsi Pages 1-25
    This article aims at analyzing and comparing Persian Pop Lyrics. In this research, a descriptive-analytic method is used, and the analysis is done according to Baker (2006) which is based on the integration of critical discourse analysis and corpus linguistics. Independent variables are genre, gender of the lyricist, and time, and dependent variables are lexical differences including frequent words, keywords, and collocations. The hypotheses are as follows: there are significant quantitative and qualitative differences in lexical choices between two genres (social and love lyrics). Gender of the lyricist has a significant impact on lexical choices in the lyrics; Pre-revolution and post-revolution lyrics are significantly different regarding lexical choices. In order to answer these questions, a corpus of 1000 Persian Pop Lyrics has been analyzed by analytical tools of the corpus analysis software, Wordsmith, and SPSS. The results of this investigation are as follows: social and love lyrics have significant differences in terms of frequent words, keywords and collocations. Gender of the lyricist has a significant impact on the lexical choices in the lyrics. Also, the results show a significant difference between pre-revolution and post-revolution lyrics regarding the lexical choices. So, all of the hypotheses in this study are confirmed.
    Keywords: discourse analysis, lyrics, keyword, collocation, corpus-based
  • mehdi matehkalaee, farzaneh goshtasb Pages 27-53
    Pahlavi numbers written by Pahlavi alphabet and including from an impressing numeral system, although we do not have a symbol for zero and at first glance it is non-positional but writing in such a way that it’s easy to determine the order of each number. Our approach into calculus of these numbers show that in summing up these numbers do not need a especial algorithm, also the number of products which an ancient child was preserved compare with other ancient numerals was much less. Moreover some of the large numbers (greater than ten thousand) have more than one display and this indicates the ability of this system.
    Keywords: Pahlavi numbers, Middle Persian alphabet, calculus of numbers
  • Nasrin Aslani, zohre zarshenas Pages 55-77
    Ardeshir Babakan, the founder of Sassanid Empire, established a government in Iran in place of the feudal Parthian empire, which brought about the concentration in government, unity throughout the parts of Iran and determination of Zoroaster as the Iranians official religion.
    In this research, it has been tried to investigate the literature and advices related to Sassanid era, following the study of Sassanid society structure in terms of social and religious factors. Additionally, it is intended to explore the contents of religious advices and Persian practical wisdom during the mid- Sassanid using examples, and the relation and effect of Sassanid kings and priests on the type and content of advices as well. Methodology of this research is Documentary – Library and the sample volume includes all the advices in Sassanid- Pahlavi language from which a number of samples were selected and translated. This article aims to prove the effect of Sassanid religious based society on the type of advices related to this era.
    Keywords: Sassanid society, Religious based, Advice texts, Religious advices
  • sarah rouhani, Mahshid Mirfakhraei Pages 79-101
    Khotanese language is considered as one of the Eastern middle Iranian language and is studied less than other languages. Study of Khotanese language effectively helps in understanding tradition, culture and beliefs of people of Khotan land, thus one can understand the cultural communalities between culture of ancient Persia and India. Along this, it is necessary to study of Khotanese scripts such as Zambasta which is fraught of interpretations and concepts of Buddhist faith and include teachings of important school of this faith, namely, Mahāyāna. Twelfth chapter of this book is an educative chapter and is devoted to Samvara (ethical continence) which is the first step of reaching to redemption, and it alludes to sins that cause waning of Samvara. These sings are divided into small and major sins and each one has many sins. Avoiding these errors causes that one increase his merits and attains Nirvana which is aim of this training. This study examines the do᾿s and don᾿ts of Buddhism based on twelfth chapter of Khotanese book of Zambasta.
    Keywords: eastern middle Iranian language, Khotanese language, Zambasta, Buddhism, do?s, don?ts of Buddhism
  • shahin shekhsang Pages 103-113
    Human experiences of the environment can produce conceptual structures in mind which are used to organize thought and then language across a range of more abstract domains. Johnson (1987) calls these structures “Image Schemas”. These schemas are proposed as a more primitive level of cognitive structure underlying metaphor and provide a link between bodily experience and higher cognitive domains such as language. These schemas are divided into three groups: Containment, Path and Force schemas. As our standard language in Iran is Persian, Other dialects are exposed to be extinct. Taleshi is one of these dialects which has some similarities with old Persian. In this article, we studied Johnson’s image schemas in Taleshi’s proverbs and measured each schema’s frequency. The data were gathered through interviews with Taleshi native speakers, especially the illiterate ones and also examining the proverbs in some Taleshi’s books. The result showed that the frequency of containment schema was more than the others.
    Keywords: Cognitive semantics, image schemas, proverbs, Taleshi dialect
  • Esmaeel Ali Salimi, Elaheh Vasegh, la Vasegh Pages 115-135
    This study aims to investigate the extend of final consonant deletion of words in the speech of male and female students at grade one of elementary schools across Tehran and Share Rey. In fact, the study has taken into account the type of language used by the two low and high social classes and based on Brandeis index, social class is an index. To determine the students social class, cultural, social, economic factors as well as factors such as place of residence, parents’ education and their jobs were taken into consideration. A descriptive analytic approach with a sample of 200 male and female students from both lower and higher class areas was used. Therefore, the independent variables are class and gender, and dependent variable is the non-verbal language. Data were collected using a 60 item questionnaire and were analyzed both qualitatively and quantitatively. The findings revealed that final consonant deletion of words were more sensible among students from lower social classes. It was also found that males from both social classes had more final deletions than females.
    Keywords: final deletion, social class, gender, education, place of residence
  • bahareh mansori, shahin nematzadeh, Azita Afrashi Pages 137-162
    The present study investigates the acquisition of four kinds of spatial time metaphors in Farsi-speaking children. In this research 121 children of age 3 to 7 and 46 adults as control group are evaluated in order to find whether there is any difference among them in acquisition of these kinds of metaphors. The results show that the age of understanding of spatial time metaphors depends on the kind of metaphor. Increasing the number of elements involved in the metaphor mapping leads to greater complexities in learning. Furthermore, when two metaphors have the same number of metaphorical mappings, the embodiment determines which one is easier to learn.