فصلنامه پژوهش های حفاظتی - امنیتی
پیاپی 17 (بهار 1395)

درباره چگونگی پیشگیری از تهدیدات سازمان های امنیتی - ایده ها و الگوهای مختلفی مطرح و اجرا شده است، اما کمتر به الگوی خودحفاظتی توجه شده است. هدف اصلی این مقاله تبیین امکان سنجی این الگو در پیشگیری از تهدیدات سازمان های امنیتی در زمینه اقدامات جاسوسی است. سوالی که برای این هدف طراحی شده، این است که چگونه می توان پیشگیری پایداری را برای حفاظت افراد در برابر نفوذ سرویس های اطلاعاتی ایجاد کرد؟ روش دستیابی به پاسخ علمی این پرسش، اسناد و مدارک علمی و دینی و پیمایش برای میزان امکان سنجی آن می باشد. نتیجه و یافته اجمالی تحقیق این است که ترکیبی از مولفه های ایمانی و باوری (دینی و ملی)، اخلاقی (فردی و حرفه ای) و شناختی خودحفاظتی در فرد موجب رفع، دفع و نفی شرایط علی و زمینه ای رفتارهای ضد محرمانگی و جاسوسی شده و از این رهگذر امکان تحقق پیشگیری و بازدارندگی پایداری را فراهم می آورد.

برای تامین امنیت، ابزارها و شیوه های مختلفی که متاثر از سه نوع قدرت نظامی، اقتصادی و جذب کنندگی است وجود دارد. امنیت نرم وضعیتی است که با ایجاد و تقویت توان جذب کنندگی در جامعه به وجود می آید و برای رسیدن به این مقصود از ابزارهای تاثیرگذاری که عملکرد آن ها به صورت نهانی و غیرمستقیم است، استفاده می کند. این کاربست مشترک غیرمستقیم و نهانی بودن، نشانی از ارتباط نزدیک امنیت نرم و سازمان های اطلاعاتی را می دهد. از همین رو، پژوهش حاضر تلاش دارد تا نقش سازمان های اطلاعاتی در تامین امنیت نرم جامعه را بیان دارد. این مطالعه به روش توصیفی - تحلیلی انجام شده است و دستاورد اصلی آن این است که: سازمان های اطلاعاتی با ایفای نقش شناختی در جهت شناسایی به موقع خواسته ها گام برمی دارند. هم چنین با ایفای نقش اجرایی در جهت پاسخ گویی مناسب به خواسته های افراد جامعه در قالب چهار نوع پاسخ گویی تامینی، اقناعی، توجیهی و سرکوبی می پردازند که نتیجه آن به توازن و تناسب رسانیدن میان خواسته ها و داشته ها در راستای حفظ امنیت نرم است.

پشتوانه مردمی، بالاترین سرمایه سپاه است و این مهم ترین چیزی است که دشمن تلاش دارد در قالب عملیات روانی در کنار سایر اهداف تعیین شده و در ابعاد مختلف آماج خود قرار دهد، لذا هدف اصلی پژوهش حاضر «واکاوی عملیات روانی دشمن علیه ماموریت های فرهنگی اجتماعی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» می باشد. در این تحقیق برای دستیابی به هدف از روش زمینه ای موردی و ابزار تحلیل محتوا استفاده شده است. یافته های تحقیق حکایت از آن دارد که عملیات روانی دشمن در بازه زمانی 21 ماههٔ موردمطالعه روندی صعودی داشته و تلاش کرده است با تم های تبلیغاتی مختلف سپاه و بسیج را نهادی سرکوبگر، ضد حقوق بشر و ناقض حقوق شهروندی معرفی نماید و به جامعه مخاطب چنین القاء نماید که سپاه عامل کنترل و سرکوب در داخل کشور می باشد.

نداشتن مدل برای برآورد تهدیدات آتی که می توانند اثر منفی بر امنیت ملی بگذارند، همواره دغدغه اصلی و مستمر مقامات بوده است. در این راستا هدف تحقیق، ارائه الگوی بومی ارزیابی تهدیدات ج.ا.ا بوده و تحقیق به دنبال پاسخ گویی به این سوال است که الگوی بومی ارزیابی تهدیدات ج.ا.اکدام است؟ روش انجام این تحقیق، توصیفی و نوع آن کاربردی بوده و تبیین مبانی نظری و عوامل موثر بر تهدیدات با استفاده از منابع کتابخانه ای و انجام تحقیق به روش میدانی با برگزاری جلسات نخبگی و ابزار مصاحبه با صاحب نظران و پرسشنامه (جمعا 60 نفر) صورت گرفته است. نتیجه این تحقیق ارائه یک الگوی ریاضی برای سنجش تهدیدات است که با کمک آن می توان ازاین پس در کنار روش های تحلیلی و کیفی متداول کنونی، با تهیه نرم افزار مناسب، از رایانه نیز برای برآورد و سنجش تهدیدات استفاده نمود. در این مدل با محاسبه شاخص های شدت و احتمال وقوع تهدید و به کمک اوزان مستخرج از نظرات خبرگان، تهدیدات، مورد ارزیابی و سنجش قرار می گیرند.

حفظ و نگه داری موثر اطلاعات یکی از مهم ترین دغدغه های مدیران در عصر حاضر است. در بحث مدیریت و حفظ اطلاعات علاوه بر جنبه های فنی و فناورانه، لازم است بر جنبه های رفتاری نیز توجه شود. درصورتی که کارکنان با خط مشی های حفظ اطلاعات موافق نبوده و برای پیروی از آن ها انگیزه لازم را دارا نباشند، پیشرفته ترین سیستم های حفاظت اطلاعات نیز، موفق به حفظ و نگه داری اطلاعات نخواهند بود. این پژوهش به دنبال استفاده از تئوری های حوزه مطالعات رفتاری ازجمله تئوری ارزیابی شناختی، تئوری عمل منطقی و تئوری انگیزش محافظت برای ساختن مدل بررسی عوامل موثر بر پیروی کارکنان از خط مشی های حفظ اطلاعات است. جامعه آماری این پژوهش را شرکت های دانش بنیان مستقر در شهرک علمی- تحقیقاتی اصفهان تشکیل می دهد. مدل مفهومی پژوهش با بهره گیری از روش مدل سازی معادلات ساختاری و با استفاده از نرم افزار Smart PLS نسخه 0/2 موردبررسی قرارگرفته است. نتایج این پژوهش حاکی از تاثیر مثبت و معنادار متغیرهای نگرش، باورهای هنجاری، خود کارآمدی، اثربخشی واکنش و آسیب پذیری ادراک شده بر تمایل کارکنان به پیروی از خط مشی های حفظ اطلاعات است.

سوال از چیستی امنیت و عناصر دخیل در امنیتی شدن پدیده ها، موضوعی است که ذهن بسیاری از صاحب نظران مسائل امنیتی را به خود مشغول کرده است. تامین امنیت از اساسی ترین نیازهای بشر و دارای پیوندی عمیق با شکوفایی و رشد و توسعه نظام های سیاسی و حکومت ها می باشد. اگر امنیت را مهم ترین کارکرد و خدمت دولت بدانیم، امنیت ملی بزرگ ترین دغدغه هر نظام سیاسی است که با عناصر ایدئولوژیک، فرهنگی و اجتماعی پیوند خورده است و مکاتب مختلف امنیتی بر اساس نوع نگاهشان نسبت به امنیت و اجزای آن، نوع تهدید را مشخص می کنند. بنابراین دغدغه اصلی این پژوهش بررسی ویژگی های امنیتی شدن یک پدیده یا موضوع و ارائه الگویی در این زمینه بوده که به روش توصیفی تحلیلی مورد پژوهش قرار گرفته است. نوع تحقیق توسعه ای- کاربردی، روش جمع آوری داده ها اسنادی- کتابخانه ای با ابزار فیش برداری و روش تجزیه وتحلیل به صورت کیفی و مباحثه ای با تعداد ده نفر از نخبگان اطلاعاتی و امنیتی می باشد. نتایج تحقیق حاکی از آن است که امنیتی شدن یک موضوع متاثر از ذهن، ادراک و نگرش بازیگر و مخاطب، مکاتب و نگاه های امنیتی، اقدام گفتاری و عمل به گفتار است که در این مقاله مولفه های موثر بر امنیتی شدن پدیده (موضوع) در جمهوری اسلامی ایران به عنوان نمونه موردبررسی قرار گرفته است.