فصلنامه مطالعات جامعه شناختی شهری
پیاپی 27 (تابستان 1397)

آگاهی‎بخشی به عنوان یکی از کارکرد های دین شناخته شده است. از طرف دیگر دین یک نهاد سنتی است که با نهاد ها و ارزش های مدرن دارای چالش و شهر جایگاه اصلی ایفای حقوق شهروندی است. هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه ی دینداری و آگاهی از حقوق شهروندی در بین دانشجویان است که برای رسیدن به اهداف پژوهش، از نظریه ی لاکمن استفاده شده است. پژوهش به روش پیمایشی انجام شده و داده‎ها با ابزار پرسشنامه که از پایایی و روایی مناسب برخوردار بوده و با استفاده از شیوه ی نمونه‎گیری طبقه‎ای تصادفی ساده از 384 نفر از دانشجویان دانشگاه یزد در سال 1396 جمع‎آوری شده است. برای تحلیل داده های آماری، از تکنیک هایی همچون تحلیل واریانس و پیرسون در نرم افزارSPSS و طراحی مدل از Amos استفاده شده است. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که میزان دینداری دانشجویان بالا و میزان آگاهی از حقوق شهروندی آن ها متوسط است. یافته های پژوهش نشان می دهد که رابطه ی معنا داری بین دینداری و آگاهی از حقوق شهروندی وجود دارد. با توجه به مدل رگرسیون، دینداری 7/19 درصد از واریانس حقوق شهروندی را تبیین می کند.

هدف پژوهش حاضر بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی مرتبط با احساس نابرابری اجتماعی در شهر کازرون است. روش تحقیق از نوع پیمایش و جامعه ی آماری آن افراد سرپرست خانوار در شهر کازرون که تقریبا 28988 نفر هستند بوده، که 275 نفر از آنها با استفاده از فرمول کوکران به عنوان نمونه و به روش نمونه گیری چند مرحله ای؛ ابتدا طبقه ای نسبی و بعد در داخل طبقات نمونه گیری سیستماتیک انجام شده است. ابزار گردآوری داده ها، پرسش نامه ی محقق ساخته است که روایی آنها از طریق اعتبار صوری و پایایی آن از طریق محاسبه ی ضریب آلفای کرونباخ سنجیده شد. اطلاعات گردآوری شده با استفاده از نرم افزار spss تجزیه و تحلیل شد. یافته ها حاکی از آن است که متغیرهای سن، تعداد اعضای خانواده، پایگاه اجتماعی-اقتصادی خانواده و دسترسی نابرابر به مسیرهای استخدامی، تجمل گرایی، سرمایه ی اجتماعی، دسترسی نابرابر به امکانات بهداشتی، با نابرابری اجتماعی رابطه ی معناداری دارند. همچنین نتایج رگرسیون نشان می دهد که تجمل گرایی و دسترسی نابرابر به امکانات بهداشتی در مجموع 45 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین می کنند.

بروز رفتارهای مخاطره آمیز دوره ی جوانی در دهه های اخیر، تهدیدی جدی علیه سلامت فردی و اجتماعی فرد است که می تواند چرخه ی زندگی این قشر را با مشکلات اساسی روبه رو سازد. در تحقیق حاضر نیز براساس رویکرد نظری بوردیو به بررسی نقش مداخله گرایانه ی سرمایه های فرهنگی و نمادین در تاثیرگذاری سرمایه ی اقتصادی بر بروز رفتارهای پرخطر در بین جوانان شهر تبریز پرداخته شده است. روش تحقیق این پژوهش پیمایش است و جامعه ی آماری در این پژوهش، شامل کلیه ی افراد واقع در سنین 34-15 سال شهر تبریز به تعداد 579694 نفر است، که از این تعداد، 630 نفر با استفاده از فرمول آماری کوکران و شیوه ی نمونه گیری خوشه ایچندمرحله ای به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند، ابزار گردآوری اطلاعات نیز پرسشنامه محقق ساخته است، برای برآورد اعتبار پرسشنامه از اعتبار صوری و سازه ای و برای سنجش پایایی از تکنیک آلفای کرونباخ استفاده شده است که ضرایب پایایی به دست آمده برای تمامی متغیرها بالاتر از 7/0 است. همچنین برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزارهای SPSS 22 و Smart-PLS استفاده شده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که همبستگی بین مولفه های سرمایه ی فرهنگی (بعد تجسدیافته و عینیت یافته) ، سرمایه ی نمادین و سرمایه ی اقتصادی با بروز رفتارهای پرخطر در سطح معناداری کمتر از 01/0 به تایید رسید، نوع رابطه نیز منفی و معکوس است. براساس مدل معادلات ساختاری پژوهش، متغیرهای حاضر در مدل توانسته اند 7/15 درصد از تغییرات متغیر وابسته ی رفتارهای مخاطره آمیز را به صورت مستقیم و غیرمستقیم تبیین نمایند.

سکونت گاه های غیر رسمی امروزه یکی از مهم ترین مسائل اجتماعی است. زنان در این مناطق طرد تشدید یافته ای را به لحاظ محرومیت و جنسیت تجربه می کنند. طرد اجتماعی به مفهوم گسست پیوندهای میان افراد و جامعه است. مطالعه ی طرد اجتماعی زنان ساکن در سکونت گاه های غیررسمی، می تواند موجب آشکار شدن ابعاد محرومیت و ارائه ی تصویر روشن تری از این مساله گردد. هدف پژوهش حاضر مطالعه ی تجربه ی طرد اجتماعی زنان ساکن در سکونتگاه غیررسمی واقع در منطقه ی 2 تهران، با نام محله ی اسلام آباد است. این پژوهش از روش شناسی کیفی بهره برده و برای جمع آوری داده ها، از تکنیک مصاحبه ی نیمه ساختار یافته استفاده کرده است. شیوه ی نمونه گیری این تحقیق، نمونه گیری نظری است. تعداد 24 نفر در این پژوهش شرکت کردند. داده ها به شیوه ی تحلیل تماتیک مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج یافته ها نشان می دهد، اغلب زنان در این محله از داشتن روابط بین گروهی و فرامحلی محروم هستند. به سبب وجود سبک زندگی سنتی از داشتن مهارت و امکان اشتغال برخوردار نبوده و زیست وابسته ای را تجربه می کنند. همچنین آنان تجربه ی بسیار محدودی از رفت و آمد به سایر نقاط شهری را داشته، آشنایی کمی از تهران دارند. علاوه بر آن به سبب درونی کردن تصویر منفی از محله و داغ ننگ از سکونت در محله احساس شرمساری کرده و روابط خود را با بیرون از محله کاهش داده اند. این مساله همچنین فرصت های ازدواج برای دختران را کاهش می دهد. تفاوت هایی در تجربه ی طرد اجتماعی دونسل از زنان در محله وجود دارد؛ زنان نسل دوم علاوه بر طرد از جامعه ی بزرگ تر، طرد ارادی از اجتماع محلی و احساس نابرابری را نیز تجربه می کنند.

بر اساس تحقیقات انجام شده، سرزندگی شهری از مولفه های سازنده ی کیفیت طراحی شهری است که اعتماد، امنیت و امید به آینده را در شهروندان تقویت می کند. سرزندگی از دیدگاه فضای شهری و امکانات خدماتی مورد مطالعه قرار گرفته اما از دیدگاه جامعه شناختی بررسی نشده است. هدف این تحقیق نیز بررسی جامعه شناختی رابطه بین حقوق اجتماعی – سیاسی شهروندی با سرزندگی شهروندان با استفاده از نظریه های برخی از جامعه شناسان و روانشناسان در حوزه ی شهری و سرزندگی مانند دینر و همکارانش، مایرز و فریدمن، مک لین، ترنر، کوهن و ولپ، گیدنز و… است. روش تحقیق توصیفی از نوع پیمایشی و رویکرد آن جامعه شناختی است. جامعه ی آماری این تحقیق، شهروندان همدانی حاضر در زمان مطالعه بودند. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 384 نفر برآورد شد و شیوه ی نمونه گیری تصادفی مرحله ای بود. ابزار گردآوری اطلاعات، استفاده از پرسشنامه های بومی شده ی پاول والین، شوسلر، و رابینسون و دیگران و واحد تحلیل فرد بود. یافته ها نشان داد: حقوق شهروندی و میزان سرزندگی شهروندان در حد متوسط است. در میزان سرزندگی و مشارکت اجتماعی- سیاسی زنان و مردان تفاوت وجود دارد. نتایج رگرسیون چند متغیره نشان داد، همبستگی قوی ای بین حقوق شهروندی با سرزندگی وجود دارد (563/0= R) و مولفه ی ایمان به مشارکت اجتماعی- سیاسی شهروندان بیشترین تبیین کننده ی سرزندگی است (543/0= β).

این پژوهش با هدف تبیین جامعه شناختی نگرش مردم نسبت به عملکرد مدیریت شهری در منطقه ی یک شهرداری اهواز با روش توصیفی – پیمایشی انجام و برای گردآوری اطلاعات (با نمونه ای 382 نفری با روش نمونه گیری خوشه ایهمراه با تصادفی ساده) از پرسشنامه ی محقق ساخت استفاده شده است. آنالیز داده ها نیز با بهره گیری از آمار توصیفی و استنباطی انجام شد. یافته های پژوهش روشن کردند که بین متغیرهای مستقل ابعاد اجتماعی-فرهنگی، فنی- عمرانی، خدماتی عملکرد شهرداری، مشارکت اجتماعی، آگاهی از حقوق شهرنشینی و طبقه ی اجتماعی و اقتصادی با متغیر وابسته ی نگرش مردم نسبت به عملکرد مدیریت شهری رابطه ی معنادار وجود دارد و در میان این متغیرها، عملکرد مدیریت شهری در بعد اجتماعی و فرهنگی و طبقه ی اجتماعی- اقتصادی به ترتیب بیش ترین و کم ترین سهم را در تبیین متغیر وابسته داشتند.

در سال های اخیر، پایداری اجتماعی یکی از موضوعات مهم گفتگوهای سیاسی دولت های غربی شده است. نتیجه ی این اتفاق، تلاش برای تعریف موضوعات مرتبط با این مفهوم است. پایداری اجتماعی را به عنوان یک مفهوم، می توان مجموعه ای از شاخص ها همچون؛ دسترسی (اشتغال، فضای باز، خدمات محلی) ، بهداشت و بهزیستی، انسجام اجتماعی، توزیع عادلانه ی اشتغال و درآمد، مشارکت محلی، میراث فرهنگی، آموزش، مسکن و ثبات جامعه، ارتباط و حرکت، عدالت اجتماعی، حس مکان و تعلق تعریف نمود.
هدف پژوهش حاضر، بررسی وضعیت پایداری اجتماعی منطقه ی 7 شهرداری تهران با تاکید بر راهکارهای تقویت آن است. روش تحقیق از نوع کمی- پیمایشی است. جامعه ی آماری این پژوهش شامل تمامی ساکنان منطقه ی 7 شهر تهران است. که از بین آنها 600 نفر بر اساس روش نمونه گیری تصادفی و طبق فرمول کوکران به عنوان نمونه انتخاب شده است. در این تحقیق برای جمع آوری اطلاعات پژوهش، از پرسشنامه ی 76 گویه ای ابعاد کالبدی و غیر کالبدی پایداری اجتماعی استفاده گردید. هر یک از سوالات پرسشنامه به صورت پنج گزینه ای و براساس مقیاس لیکرت امتیازبندی شدند و برای سنجش پایایی پرسشنامه از آزمون آلفای کرونباخ استفاده گردید. روایی ابزارها با استفاده از روش محتوایی و روایی سازه تایید شد. نتایج نشان داد که وضعیت متغیرهای دسترسی و کیفیت خدمات و امنیت منطقه ی 7 شهرداری تهران بالاتر از میانگین و در وضعیت متوسط رو به زیاد بوده است ولی وضعیت متغیرهای زیبایی شناسی، محیط زیست، تراکم و انبوهی، تغییرات کاربری و ناهماهنگی کارکردی، احساس تعلق، مسوولیت پذیری و همسایگی و امید به آینده و مهاجرت منطقه ی 7 شهرداری تهران پایین تر از میانگین و در وضعیت متوسط رو به کم بوده است. همچنین بررسی نتایج نشان داده که وضعیت متغیرهای وضعیت اقتصادی و توزیع عادلانه و مشارکت منطقه ی 7 شهرداری تهران در حد متوسط بوده است.