فصلنامه مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی
پیاپی 3 (تابستان 1390)

جهانی شدن مجموعه‎ای از فرایندهای چند بعدی و پیچیده است که عرصه های متعددی از جمله اقتصاد، ایدئولوژی، سیاست، فرهنگ و محیط زیست را در بر می‎گیرد و موجب افزایش وابستگی کشورهای جهان به یکدیگر می شود. از منظر اقتصادی، سیر تاریخی جهانی شدن را می‎توان به چهار مرحله داخلی، بین المللی، چند ملیتی و جهانی تفکیک کرد. از منظر جهان بینی نیز چهار نوع طرز تفکر خود محوری، چندمحوری، منطقه محوری و جهان محوری در روند جهانی شدن مشاهده می شود. جهانی شدن دارای اثرات مثبت و منفی است و موافقان و مخالفان زیادی دارد. اصولا طرز تلقی و نگرش نسبت به جهانی شدن بستگی به این موضوع دارد که فرد، گره و یا جامعه خاص از وضعیت به وجود آمده، منتفع و یا متضرر شده باشد. بدیلهایی که برای جهانی شدن مطرح شده‎اند عبارتند از: جنبش ضد جهانی شدن، جهانی شدن اصلاح شده و فلسفه توسعه پایدار.
عقلانی‎ترین بدیل برای جهانی شدن، توسعه پایدار است که همزمان با توسعه اقتصادی و پیشرفت اجتماعی برضرورت توجه به محیط زیست و حفظ منابع طبیعی نیز تاکید می نماید. توسعه پایدار را می‎توان مدیریت روابط سیستمهای انسانی و اکوسیستمهای طبیعی با هدف استفاده پایدار از منابع درجهت تامین رفاه نسلهای حال و آینده تعریف کرد. واقعیتها حاکی از آن است که دخالتهای نسنجیده بشر و بهره‎گیری افراطی از منابع طبیعی، نظم اکوسیستم را مختل کرده است. از اینرو لازم است که کلیه کشورهای جهان، از فرصتها و امکانات برآمده از روند جهانی شدن بهره‎گیری کنند و با اعمال نفوذ در روند مزبور، آن را در مسیر توسعه پایدار هدایت نمایند.

جهانی شدن از مسائل مهمی است که تقریبا تمامی کشور های دنیا در فرایند آن درگیر شده اند. این فرایند نتایج مثبت و منفی فراوانی به همراه داشته است. این تحقیق در صدد است اثر جهانی شدن را بر کیفیت زندگی بررسی نماید. روش شناسی تحقیق رگرسیون مبتنی بر داده های تابلویی در حوزه ی کشورهای درحال توسعه ی صادر کننده ی نفت است. نتایج تحقیق نشان می دهد جهانی شدن بر HDR شاخص توسعه ی انسانی به عنوان معیار (QOL) اثری مثبت و معنادار از لحاظ آماری دارد.

یکی از مسائل مهمی که در روند جهانی شدن می توان پیرامون آن بحث نمود، فرهنگ است و جدای از جهانی شدن، فرهنگ، حقیقتی زنده و زاینده است که مدام در حال تطور می باشد و مرگ آن هنگامی رقم خواهد خورد، که به واسطه تقلید مسخ گردد. از این رو در شرایط کنونی، ما نیز به عنوان یک کشور اسلامی باید با توجه به فرصت ها و تهدیدهای ناشی از روند جهانی شدن خود را برای مواجهه با این پدیده مهیا ساخته و با اتکا به داشته های فرهنگ غنی ایرانی-اسلامی، علاوه بر حفظ هویت (به ویژه هویت فرهنگی) خویش، با بهره گیری از ابزار برآمده از فرهنگ جهانی درصدد جهانی کردن آن باشیم. بی گمان ایران جهانی شده نیز درحفظ هویت خویش، بیش از یک ایران منزوی و عقب مانده موفق خواهد بود.

جهانی شدن مسئله ای است که بازتابش در همه ی امور از اقتصاد و سیاست گرفته تا هنجارهای مشترک اخلاقی و اجتماعی مشاهده می شود. دراین میان علی رغم تعدد مبانی و تعاریف جهانی شدن عقیده ی مسلمین چه پیش از طرح مسئله ی جهانی شدن و چه پس از آن بر این بوده و هست که اسلام برای همه ی زمان ها و نیز برای جهانی بدون مرز قوانینی متناسب دارد. از سوی دیگر طرح این مسئله محتاج اثبات این مقدمه است که آیا اساسا در ساختار معرفتی اسلام چنین قابلیتی وجود دارد؟
در این مقاله با رصد مبانی هستی شناختی اسلام و با نگاه از منظر عرفان اسلامی به آن مشخص خواهد شد که دین حقیقتی دارد به وسعت عالم هستی وگوهر آن نه تنها ظرفیت پاسخ گویی به نیازهای بشر در همه ی زمان ها را دارد بلکه همواره سخن نویی برای مخاطبانش در دو سطح عام و خاص داشته است. چنین دینی همواره فراتر از روندهای جهانی و سریع تر از آن حرکت می کند.

روند تغییرات اجتماعی در جهان معاصر چنان عمق و سرعتی یافته که اصیل ترین عرصه حیات بشری بنام «هویت» را با چالش جدی روبه رو نموده است. به طوری که هویت های متصلب پیشین که ضامن حفظ وضع موجودند، در حال تغییر می باشند.
بحران هویت بدون شک مهم ترین آسیب اجتماعی امروز جهان است که علائم آنرا می توان در کلیه روابط اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی در سطح بین المللی به وضوح مشاهده کرد. از آنجا که مجموعه تغییرات جهانی شدن اقصی نقاط جهان را در نوردیده لذا همه جوانب زندگی در دنیای جدید کم و بیش از فرایند جهانی شدن تاثیر می پذیرد. گرچه شدت این تغییرات در جهان کنونی یکسان نیست، اما هیچ منطقه ای به دور از تاثیرات و پیامدهای آنها نمی باشد.
جهان کنونی در چنان وضعی نیست که کشوری بتواند بدون ارتباط فعال و سنجیده با دیگران به حیات رو به رشد خود ادامه دهد. مسئله اساسی این است که در کشاکش جهانی شدن و فشارهای بین المللی ناشی از آن، جوانان ما به سمت بحران هویت سوق پیدا نکنند.
رویکرد نظری این تحقیق با تاکید بر نظریه گیدنز، خواهد بود. همچنین روش تحقیق، پیمایشی است و ابزار جمع آوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته ای است که از مبانی نظری تحقیق استخراج شده و پس از احراز اعتبار و روایی ابزار، جمع آوری اطلاعات و اصلاحات لازم پرسشنامه اجرا شده است. جامعه آماری، دانشجویان واحد علوم تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی با نمونه 200 نفری می باشد که انتخاب نمونه با روش نمونه گیری تصادفی انجام گرفته است.
نتایج به دست آمده حاکی از آن است که بین جهانی شدن و بحران هویت جوانان که فرضیه اصلی تحقیق ما در این تحقیق می باشد، رابطه مستقیم و قوی وجود دارد و کاهش اهمیت عناصر هویت بخش به عنوان یکی از پیامدهای جهانی شدن نیز بر بحران هویت جوانان تاثیرگذار است. همچنین فرهنگ مصرف گرایی از نوع غربی و استفاده از محصولات تولیدی غرب در دوره جهانی شدن رابطه مستقیم نسبتا ضعیفی با بحران هویت جوانان دارد و نیز بین آگاهی در باب جهانی شدن و عدم بحران هویت جوانان رابطه مستقیم و ضعیفی وجود دارد. بین جهانی شدن فرهنگ به عنوان یکی از شاخه های جهانی شدن و بحران هویت جوانان رابطه معکوس نسبتا ضعیفی وجود دارد. همچنین در این تحقیق عدم وجود رابطه بین رسانه های جمعی و بحران هویت جوانان نیز به اثبات رسیده است.

جهانی شدن که گویا فرآیندی ناگزیر و اجتناب ناپذیراست،جوامع مختلف را با چالش های متعددی روبه رو کرده است. از ابعاد مهم این رویارویی، وضعیت بحران زای اقلیت های قومی است. بحرانی که می تواند «تهدید» و یا «فرصت» تلقی شود.
مساله بقا، زوال و احیای هویت قومی ایل قشقایی به عنوان یک اقلیت قومی در فرایند جهانی شدن همواره از دغدغه های ذهنی نگارنده بوده است.
در معرفی ایل قشقایی بایستی گفت که آنان مردمانی هستند که عمدتا در جنوب ایران ساکن هستند و محدوده آنان از شمال به استان اصفهان و چهار محال بختیاری و از جنوب به سواحل خلیج فارس و از غرب به استان خوزستان و از شرق به استان کرمان محدود می شود. به طور کلی قلمرو قشقایی ها در ناحیه ای بین سواحل خلیج فارس و اصفهان قرار دارد و سلسله جبال زاگرس از میان سرزمین قشقایی ها می گذرد.

دیپلماسی مهمترین شاخصه سیاست خارجی کشورهاست که در طول تاریخ ظهور دولت ها، تحولات گوناگونی در شکل، محتوا و ساختار آن پدید آمده است. با ظهور و گسترش رسانه ها و شکسته شدن اسطوره جغرافیا، تحول مفهومی شگرفی در شکل و معنای دیپلماسی آاپدیدار شده است. امروزه فرایند جهانی شدن وجوه گوناگونی دارد که بر تمامی جنبه های زندگی بشر تاثیرات بسیار زیادی داشته است که حوزه دیپلماسی و سیاست خارجی نیز از این تحولات مستثنی نبوده است.
این مقاله درصدد تبیین تحول در حوزه دیپلماسی در عصر جهانی شدن و تاثیر آن بر قدرت ملی ایران می باشد.
نتایج به دست آمده از تحقیق بیانگر آن است که روی آوردن به دیپلماسی مطلوب و منفعت محور که به تامین قدرت ملی می پردازد، نیازمند تصمیم گیری در سطح کلان و آگاهی از جهان پیرامونی و هدایت بخش های غیردولتی به منظور تولید و تامین ثروت اقتصادی می باشد و دولت جمهوری اسلامی منطبق بر سند چشم انداز 1404 می تواند با بهره گیری از فرصت هایی که جهانی شدن در اختیار کشورها قرار داده، قدرت ملی کشور را افزایش داده و امنیت ملی را با استفاده از ابزار دیپلماسی در خارج از کشور و رفاه عمومی در داخل تامین نماید.