فصلنامه مطالعات فرهنگی اجتماعی خراسان
سال دوازدهم شماره 3 (پیاپی 47، بهار 1397)

بی تفاوتی اجتماعی به عنوان پدیده ای آسیب شناختی، مانعی در مشارکت سیاسی – اجتماعی و توسعه ملی است و نیز از عوارض شهرنشینی در عصر جدید از آن یاد شده و نوعی افسردگی اجتماعی و حالتی انزواگرایانه را نشان می دهد. لذا به لحاظ آسیب شناختی، نوعی بیماری اجتماعی تلقی شده و اهمیت مطالعه آن و پیامدهای نامناسبش در مسیر توسعه ضرورت دارد. هدف کلی این پژوهش، بررسی میزان بی تفاوتی اجتماعی و عوامل موثر بر آن در میان دانشجویان دانشگاه پیام نور مشهد می باشد. این پژوهش با روش پیمایشی و ابزار پرسشنامه صورت گرفته است. جامعه آماری این پژوهش کلیه دانشجویان دانشگاه پیام نور مشهد به تعداد 13595 نفر می باشند که حجم نمونه پژوهش براساس روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای متناسب 373 نفر است. نتایج آزمون فرضیه ها حاکی از این است که بین متغیرهای پیش بین، تحلیل هزینه - پاداش با متغیر بی تفاوتی اجتماعی، رابطه معناداری وجود دارد و بین متغیر احساس عدالت اجتماعی با بی تفاوتی اجتماعی، رابطه معناداری وجود ندارد. در نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون چندگانه مشخص شده که حدود 18/0% تغییرات در بی تفاوتی اجتماعی به وسیله متغیر پیش بین، قابل تبیین است. بر اساس یافته های به دست آمده در این پژوهش می توان چنین استنتاج کرد که بی تفاوتی اجتماعی، در میان دانشجویان دانشگاه پیام نور مشهد در حد پایین وجود دارد.

دین به منزله پدیده ای پویا، مهمترین رکن هویت در جامعه در حال گذار ایران است و نقش تعیین کننده ای در شکل گیری هویت و اعتقادات دینی افراد دارد. شبکه های اجتماعی تلفن همراه، ارزش های اجتماعی را متحول ساخته و دگرگونی هایی در شیوه های شکل گیری اعتقادات دینی افراد و گروه ها به وجود آورده است. لذا هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطه استفاده از شبکه های اجتماعی تلفن همراه و میزان پای بندی به اعتقادات دینی دانش آموزان 12 تا 18 سال شهر کاشمر است. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانش آموزان 12 تا 18 سال کاربر شبکه های اجتماعی تلفن همراه شهر کاشمر در سال 96- 97 بودند. که حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 250 نفر (121 پسر و 129 دختر) به عنوان نمونه به روش نمونه گیری در دسترس و داوطلبانه انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسش نامه محقق ساخته شبکه اجتماعی تلفن همراه و پرسش نامه دینداری گلارک و استارک بود. نتایج با نرم افزار SPSS-22و آمار استنباطی ضریب همبستگی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد بین مدت زمان عضویت، میزان استفاده و میزان مشارکت و واقعی دانستن محتویات شبکه های اجتماعی تلفن همراه و میزان پای بندی به اعتقادات دینی دانش آموزان، رابطه معناداری وجود دارد. یعنی هر چه مدت زمان عضویت، میزان استفاده و میزان مشارکت و واقعی دانستن محتویات شبکه اجتماعی تلفن همراه افزایش یابد، میزان پای بندی به اعتقادات دینی دانش آموزان کاهش می یابد. شبکه های اجتماعی تلفن همراه بر میزان پای بندی به اعتقادات دینی دانش آموزان 12-18 سال تاثیر دارد. لذا افزایش سواد رسانه ای دانش آموزان و خانواده ها در برخورد با محتوا و مطالب شبکه های اجتماعی ضروری است.

الهی نامه ی عطار نیشابوری، سرشار از آموزه های اخلاقی، عرفانی و دینی است که عطار در آن با بیان حکایت ها، داستان ها و تمثیل های گوناگون به طور مستقیم و غیرمستقیم به مسائل تربیتی و اخلاقی عنایتی ویژه داشته است. امروزه در نظریاتی که از سوی صاحب نظران روان شناسی مطرح می شود، می توان نکات دقیقی را دریافت که بسیاری از آنها را در سخن بزرگان ادب و فرهنگ این سرزمین نیز می توان ملاحظه نمود. روان شناسی مثبت گرا با تکیه بر استعدادها و توانایی های انسانی، به جای تمرکز بر بیماری ها، جای خود را در بین ادبیات و فرهنگ بشری گشوده است، تا جایی که با کمی دقت می توان ردپای آن را در متون ادبی اقوام مختلف جست. پژوهشگران روان شناسی مثبت نگر توانمندی های انسان را در شش گروه خرد و دانایی، شجاعت، نوع دوستی، عدالت، اعتدال و تعالی با عنوان فضیلت های همه جا حاضر، طبقه بندی کرده اند و برای هر کدام قابلیت هایی برشمرده اند. از آن جا که بررسی و تحلیل همه ی این فضیلت ها و قابلیت ها به همراه استخراج شواهد از حوصله این مقاله بیرون است، از این رو، در این نوشته به چند مورد از فضیلت ها پرداخته شده است. بررسی اشعار و حکایت های الهی نامه ی عطار نیشابوری، با هدف شناسایی و تبیین مولفه های روان شناسی مثبت، هدف اصلی نگارندگان در نگارش این مقاله بوده است تا شعر عطار را از منظری دیگر مطالعه و بازبینی کرده، این تصور را از ذهن علاقه مندان تحلیل های روان شناسی بزداید که آن چه غربی ها امروزه در قالب مفاهیم و اصطلاحات نو ارائه می کنند، یافته های نوین اندیشمندان غرب نیست، بلکه بسیاری از این دیدگاه ها قرن ها پیش با شواهد و مصداق های دلکش تر در آثار و کلام فرزانگان سرزمین خودمان بیان شده است.

هدف پژوهش، تعیین رابطه جامعه پذیری سازمانی و مسوولیت پذیری اجتماعی در سازمان فرهنگی شهرداری مشهد بوده است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و به لحاظ ماهیت و روش، توصیفی- همبستگی است. جامعه آماری پژوهش کلیه کارکنان سازمان فرهنگی شهرداری مشهد می باشد که 280 نفر بوده و با توجه به جدول مورگان، تعداد 162 نفر به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شده اند. جمع آوری اطلاعات از طریق پرسش نامه های جامعه پذیری سازمانی تائورمینا (1997) و مسوولیت پذیری اجتماعی کارول (1991) می باشد. تجزیه و تحلیل داده ها از طریق آزمون کولموگروف - اسمیرنوف، ضریب همبستگی و رگرسیون صورت گرفته است. یافته های پژوهش نشان می دهد میان جامعه پذیری سازمانی و مولفه های دریافت آموزش، تفاهم، حمایت کارکنان و چشم انداز از آینده سازمان از یک سو و مسوولیت پذیری اجتماعی و مولفه های مسوولیت اقتصادی، مسوولیت قانونی، مسوولیت اخلاقی و مسوولیت اجتماعی از دیگر سو، در بین کارکنان سازمان فرهنگی شهرداری مشهد، ارتباط معنی دار وجود دارد. جامعه پذیری سازمانی بر مسوولیت پذیری اجتماعی تاثیر دارد. دریافت آموزش و تفاهم و حمایت کارکنان از مولفه های جامعه پذیری سازمانی بر بعد مسوولیت اقتصادی، بعد مسوولیت قانونی و بعد مسوولیت اجتماعی مسوولیت پذیری اجتماعی تاثیر دارند، اما بر روی بعد مسوولیت اخلاقی تاثیر معناداری ندارند. چشم انداز از آینده سازمان بر مسوولیت پذیری اجتماعی و مولفه های بعد مسوولیت اخلاقی و بعد مسوولیت اجتماعی تاثیر دارد، اما بر روی بعد مسوولیت اقتصادی و بعد مسوولیت قانونی تاثیر ندارند.

بقاع متبرکه و اماکن آرامگاهی همواره از جایگاه ویژه ای در معماری ایران برخوردار بوده اند. یکی از مهم ترین عناصر و پدیده های معماری دوره صفویه در مشهد، بنای آرامگاهی گنبدسبز می باشد. نفاست و ویژگی های هنری و معماری بنای مذکور که جلوه ای خاص به آن بخشیده است از جنبه های گوناگون تاریخی، هنری، مذهبی و اجتماعی قابل بحث و بررسی می باشد. شاخصه هایی چون عناصر معماری ممتاز و تزیینات آن به فراخور اهمیتی که هر یک دارند، می توانند بیانگر وجود رابطه ساختار و تزئینات بنا با عقاید شخصیت مدفون در آن، عوامل تاثیرگذار در شکل گیری بنا، مقایسه وجوه اشتراک و افتراق ویژگی های بنا با نمونه های مجاور و تاثیر و تاثرات آن و هم چنین جایگاه بنا در سیر تحول معماری بناهای آرامگاهی می باشند. روش تحقیق در این مقاله از نوع توصیفی- تحلیلی بوده و مهم ترین ابزار گردآوری اطلاعات بر مبنای مطالعات کتابخانه ای و میدانی می باشد. نتیجه حاصل از این گفتار مبین این مساله است که بنای گنبدسبز تداوم سبک هنر و معماری آرامگاهی دوره تیموری و قبل از آن بوده است و با توجه به منابع مکتوب و غیرمکتوب، ساخت بنا در دوره شاه عباس اول آغاز و در زمان شاه عباس دوم تکمیل گردید. شخصیت اصلی مدفون در بین شخصیت های مجهول، محمدمومن مشهدی مطمئن تر به نظر می رسد و از سایر افراد مدفون در بنا، اطلاعی در دست نیست.

دریایی از فرهنگ پرمایه اسلام و ایران در نسخه های خطی موج می زند. نسخه های خطی در حقیقت کارنامه دانشمندان بزرگ و نوابغ دهر، سند و هویت ما است. شیخ محمدباقر بیرجندی یکی از علمای بزرگ شیعی قرن 14 هجری قمری، صاحب آثار و تالیفات متعددی در حوزه های مختلف دینی می باشد که هر یک از آثار او به نوعی سبب گسترش فرهنگ و معارف اسلامی، بویژه تشیع می گردد. بعضی از آثار این عالم بزرگ چاپ شده و بعضی دیگر به صورت نسخه خطی در کتابخانه ها و مراکز اسنادی موجود است. نسخه های خطی متعددی از این عالم در مراکز اسنادی ایران وجود دارد که یکی از نسخه های خطی این عالم برجسته، رساله "نصح الاستغاثه من ملاعین ثلاثه" است. هدف این مقاله تحلیل محتوایی مضامین مندرج در این نسخه خطی است. با توجه به اهمیت اجتماعی، فرهنگی و سیاسی رساله فوق، نوشتار حاضر تلاش دارد تا ضمن معرفی این نسخه خطی، اندیشه های شیخ محمدباقر بیرجندی را مورد تحلیل و ارزیابی قرار دهد. روش این پژوهش توصیفی- تحلیلی است. دستاوردهای این پژوهش نشان می دهد که مولف با استناد به آیات قرآن کریم و احادیث اهل بیت عصمت و طهارت (ع) و فتاوی علمای متقدم اعم از شیعه و سنی، به صورت استدلالی حرمت ملاعین ثلاثه (تریاک و افیون، ریش تراشیدن و شراب) را اثبات کرده است و همراه با اثبات حرمت ملاعین فوق به رد صوفیه و عقاید و اندیشه های آنان پرداخته و حکم بر کفر و الحاد این گروه داده است. اندیشه های او در اثبات حرمت افیون تحت تاثیر رساله دخانیه عزالدین شیرازی و اوضاع اجتماعی و فرهنگی روزگارش قرار گرفته است.