فهرست مطالب

بصیرت و تربیت اسلامی - پیاپی 6 (تابستان 1385)

نشریه بصیرت و تربیت اسلامی
پیاپی 6 (تابستان 1385)

  • 240 صفحه،
  • تاریخ انتشار: 1385/06/20
  • تعداد عناوین: 12
|
  • محمدعلی رحمانی صفحه 1
  • مقالات
  • اسدالله خدیوی صفحه 3

    واژه های صبر و مقاومت معمولا به صورت مترادف به معانی شکیبایی، بردباری، ایستادگی، پایداری و با کسی در امری برابر کردن می آید.
    خداوند در قرآن صریحا پیامبر اکرم (ص) و در دین، یاران همراه او را به مقاومت و استقامت فرا می خواند(هود، 112) علاوه بر آن خداوند در ده ها آیه قرآن، مسلمانان را به صبر، مقاومت، استقامت و پایداری دعوت و توصیه کرده است. در آیات، دو مژده، نتیجه و پاداش مهم و ارزشمند به عنوان محصول صبر و مقاومت ، وعده داده شده است : اول مژده رستگاری و بهشت و رضوان الهی؛ و دوم پیروزی و موفقیت صابران و پایداران.
    وجود گرامی پیامبر اکرم(ص) خود بهترین اسوه و نمونه صبر و مقاومت بود. ایشان در طول عمر پربرکت خود عملا بهترین الگو و نمونه صبر و پایداری و بردباری را برای صابران بشریت به نمایش گذاشت. هیچ وعده ای او را از پویش راه باز ندشت و هیچ وعید و تهدیدی او را نسبت به تلاش برای نیل به هدف مقهور نکرد. آن حضرت هم در میدان سخن، صبر و مقاومت را بسی ستود و هم در عرصه عمل این شیوه اثربخش را به وضوح به تصویر کشید. موفقیتها و پیروزیهای مکرر اسلام به عنوان یک مکتب رهایی بخش و سعادت آفرین، مرهون صبر و مقاومت ایشان و همراهان صبرو مقاوم ایشان بود.
    شرح صدر به معنی آمادگی روحی انسان برای پذیرش حق به عنوان یکی از نتایج صبر و مقاومت، قلب انسان را نرم و برای پذیرش حق و حقیقت مستعد می سازد. بنابراین، شرح صدر، نوری است که خداوند در قلب انسان مومن (صبرو) می افکند و در پرتو آن، روح انسانی وسیع و گشوده می شود:« نور یقذفه الله فی قلب المومن فینشرح له صدره و ینفسخ » پیامبر اعظم (ص)

    کلیدواژگان: صبر، مقاومت، صبر در قرآن، صبر در گفتار و رفتار پیامبر (ص)، شرح صدر
  • مجید معارف صفحه 20

    آشنایی با کیفیت آموزش قرآن و مفاهیم در سیره پیامبر اکرم (ص) و تبیین دقیق مفاهیم « قرایت» ، «اقراء» و «اسماع» و اشاره به تلاشهای بی نظیر و مشفقانه رسول خدا (ص) در جهت آموزش و تعلیم صحیح قرآن در راستای هدایت مسلمین به صراط مستقیم و دستیابی به اهداف عالیه اسلام و سعادت و رستگاری در دو گیتی، از جمله مباحث مورد نظر در این مقاله است . در ادامه بحث به برخی از توصیه های گرانبهای آن حضرت در خصوص ترغیب مسلمانان به قرایت مداوم و پیوسته قرآن، تدبر و فهم معانی آن ، اثر پذیری و اثرگذاری قاری قرآن و نیز چگونگی ختم قرآن خواهیم پرداخت.

    کلیدواژگان: آموزش قرآن، قرائت قرآن، قاری قرآن، مفاهیم قرآن، اسماع، نحوه آموزش، سیره پیامبر
  • غلام حسین حیدری تفرشی صفحه 39

    خدای اسلام مهربانترین مهربانان است «و هو ارحم الراحمین » (یوسف، 92)؛ دادگر است و هیچ گونه ظلم و ستم در ساحت مقدسش راه ندارد.« و لا یظلم ربک احدا» (یونس، 44)؛ محمد، پیامبر اسلام (ص) برای همه انسانیت مایه محبت و رحمت بود« وما ارسلناک الا رحمه للعالمین» (انبیاء 107) ؛ اسلام، دینی است که برای سعادت بشر و آزادی انسانها از قید اسارت آمده است. « و یضع عنهم اصرهم و الاغلال التی کانت علیهم » (اعراف ، 157)؛ قرآن ، کتابی است که از سوی خدا به وسیله پیامبرش برای رهایی انسانها از ظلمتها و راهنمایی به سوی نور و پاکیها نازل شده است « کتاب انزلناه الیک لتخرج الناس من الظلمات الی النور» (ابراهیم،2)؛ و روش راهنمایی قرآن دعوت به سوی خداوند به وسیله پند و اندرز و موعظه و حکمت است « ادع الی سبیل ربک بالحکمه و الموعظه الحسنه » (نحل، 125) و پرهیز ار مجادله و لجاجت در گفتگو است « و جادلهم بالتی هی احسن » (نحل ، 125) . بنابراین در منطق اسلام، زور، فشار، اکراه و جنگ راه ندارد(لا اکراه فی الدین. قد تبین الرشد من الغی » (بقره، 256).
    اسلام دین منطق، استدلال، صلح و همزیستی مسالمت آمیز بین انسانهاست، و جنگ تحمیلی است از سوی ستمگران زورگو و سد کنندگان راه سعادت بشر؛ که در این صورت دین باوران موظف و مکلف به دفاع از حریم حقیقت و حقانیت هستند.

    کلیدواژگان: سیره نظامی، سیره انتظامی، جهاد، عقلانیت، عدالت، حکومت
  • عابدین مومنی صفحه 72

    با این که اسلام برای تمام حوادث و وقایع، حکم شرعی وضع کرده اما حکم بعضی از افعال و موضوعات در نصوص شرعی به صراحت ذکر نشده است؛در عرض «نص»، راه « استنباط احکام »مطرح گردیده که از طریق اجتهاد انجام می شود. ضمن اختلاف در مفهوم اجتهاد، بعضی ها اظهار داشته اند با وجود پیامبر(ص)، نیاز به اجتهاد پدید آمد. اولین کسی که نیاز به اجتهاد پیدا کرد، شخص پیامبر (ص) بوده اند که در عرض احکام منصوص وحیانی به استنباط احکام پرداختند و بعضی روایات را که به نقل واحد روایت گردیند، مستند نظر خودشان قرار داده اند. در مقابل این نظریه، بعضی ها با طرح وحی قرآنی و وحی غیر قرآنی تمام اظهارات پیامبر (ص)را وحیانی دانسته و آن حضرت را بی نیاز از اجتهاد دانسته اند که این نظریه با مستندات و مویدات قرآنی مورد تایید و استدلال قرار گرفت و در عین حال نیز اجتهاد در غیر حوزه شریعت ، برای پیامبر (ص) مجاز دانسته شد.

    کلیدواژگان: اجتهاد، استنباط، نص، حکم، وحی، خطا، طریقت، صواب، اطاعت
  • محمد ساسانی صفحه 100

    خداوند با موسی (ع) فرمود: آنچه آنان می گویند صحیح است. من پیامبری برای ایشان از میان برادرانشان (اعراب) برمی گزینم و کلام خود را در دهان او قرار می دهم و هر چیزی را که من فرمان دهم بر زبان می آورد. اگر کسی به کلام من که او محمد (ص) با نام من بر زبان می آورد، گوش فرا ندهد، مورد بازخواست الهی قرار خواهد گرفت.(دترونومی، فصل 18).
    نمونه های بی شماری در قرآن و انجیل وجود دارد که به خواننده پرستش خداوند یکتا را می آموزد. با این همه بر طبق گفته های شمار زیادی از اندیشمندان مسلمان و مسیحی، متن انجیل و سخنانی که از پیامبران پیشین در آن نقل شده، در طی سالیان دستخوش تحریفات فراوانی گشته است و تنها قرآن است که از این تحریفات مصون مانده است. اما این بدان معنی نیست که متون دیگر با ارزش نیستند. تصور می شود که هنوز حقایق زیادی در روایات تاریخی و نقل قول های مربوط به پیامبران در آن وجود دارد.
    اگر قرآن آخرین وحی الهی به بشریت باشد و کتابهای دیگر نیز شامل نقل قول هایی از پیامبران پیشین باشد، پس محتمل است که این متون پیشگویی هایی را در مورد این آخرین وحی منزل به حضرت محمد(ص) دارا باشد. اگر در تورات ظهور حضرت عیسی (ع) پیش گویی شده است.هم در تورات و هم در انجیل و هم در بسیاری از کتب مقدس زرتشتی و هندو ظهور خاتم پیامبران محمد مصطفی (ص) پیش گویی شده است. این مقاله، ترجمه ای است برگرفته شده از کتب مقدس یهودیان و مسیحیان که غالبا به صورت تفسیری از تورات و انجیل، از زبان بزرگان این ادیان بیان شده است .

    کلیدواژگان: خطیب، اعتقادات، شریعت، شرافت، بت پرستی، عیسی، ظهور، جنگ صلیبی، شکنجه
  • صفحه 114

    جدایی ناپذیری سیاست از دین در مکتب تمامی انبیاء الهی وجود داشته و در اسلام نیز به عنوان کاملترین دین الهی تجلی کامل یافته است. طرح سیاسی اسلام و نظام اسلامی جهان شمول است وبرخی از ویژگیهای منحصر به فرد اسلام در این زمینه عبارتند از: فرایض عبادتی- سیاسی اسلام مانند نماز جماعت، نماز جمعه، نماز عید و...، ارتباط ایمان با مسایل اجتماعی، نظام سیاسی روشن، گسترده و کامل، تشکیل حکومت و تجربه سیاسی کامل پیامبر اسلام(ص)، بیعت گر فتن از مردم به عنوان یک اصل مهم سیاسی، فلسفه تشریع جهاد و تحقق عدالت و امنیت، اقدام پیامبر(ص) به ارسال نامه و سفیر به سوی پادشاهان و سران قبایل برای دعوت به پذیرش اسلام، برپایی نظام قضایی در اسلام، تعیین جانشین توسط پیامبر برای ادامه حیات سیاسی اسلام، که در این مقاله به آنها خواهیم پرداخت.

    کلیدواژگان: دین، سیاست، اسلام، نبوت، حکومت، بیعت، جهاد، عدالت، امنیت، قضاوت
  • فتح الله نجارزادگان صفحه 131

    قرآن کریم که تجلی خداوند با تمام اسماء و صفات است، بر قلب نازنین پیامبر اکرم(ص) نازل شده و این امر نشانگر عظمت و بزرگی شخصیت پیامبر (ص) می باشد که ظرفیت این تجلی تام را داشته است. نگاهی به جمال قدسی حضرت محمد (ص)از آینه قرآن هر چند به صورت اجمال، هدف اصلی این مقاله است. بشارت به رسالت پیامبر خاتم یکی از ماموریتهای پیامبران گذشته بوده است که قرآن کریم در آیات متعدد به آن اشاره می کند. بخش دیگری از آیات به الطاف بیکران و عنایات ویژه ای که خدای متعال به پیامبر (ص) داشته است اختصاص دارد، که از جمله آنها: نظارت مستقیم و از سلاله پاک بودن، پرورش بی واسطه توسط پروردگار، تعلیم ربوبی، درود خاص و بیکران، اهدای کوثر و اتمام نعمت است .
    شایستگی و عظمت پیامبر (ص) در نزد پروردگار امر دیگری است که قرآن بر آن تصریح می کند؛ و از سوی دیگر بر خلق عظیم بودن و بر بلندای مکارم اخلاق قرار داشتن آن حضرت به وضوح، تصریح می نماید.
    در بخش دیگری از این مقاله به ذکر برخی مقالات پیامبر اکرم (ص) مانند: مقام صالحان، مقام ولایت، مقام اصطفاء و برگزیدگی، مقام رسالت، مقام شهادت و مقام عبودیت آن حضرت با استشهاد به آیات مورد نظر پرداخته شده است و در پایان واسطه فیض بودن آن حضرت چه به لحاظ هدایت و تشریع وچه به لحاظ تصرف و تکوین مورد بحث قرار گرفته و در نهایت اشارتی به مقام شفاعت آن حضرت از دیدگاه قرآن نیز می شود.

    کلیدواژگان: محمد (ص)، قرآن، عصمت، رسالت، لطف، خلق، ولایت، اصطفاء، شهادت، شفاعت
  • رضا شفیع زاده صفحه 146

    مدیریت از چهار اصل برنامه ریزی، سازماندهی، هدایت و نظارت تشکیل می شود. اکنون رویکردهای مختلف مدیریت علمی، روابط انسانی، سیستمی و اقتضایی را شاهد هستیم که هریک نگرش غالبی در مورد نحوه انجام اصول مدیریت دارد. با عنایت به مکتب اسلام که برگرفته از وحی است و در صدد هدایت صحیح انسانها می باشد، می توان نگرش جامع و غایت مندانه ای به مدیریت ارایه نمود. این نگرش را می توان از طریق بررسی مجدد رویه های مدیریتی در سیره نبی اعظم اسلام (ص) با نگاهی مدیریتی تکمیل و تکوین نمود. از جمله مباحث طرح شده ، نحوه گزینش ، قدرت و صلابت ، مشارکت با مردم،رهبری و اخلاق حسن، نظارت و استقامت در بحرانها می باشد. در این نوشتار سعی شده است براساس برخی آیات قرآن کریم و روایات به طور مستدل به تبیین روش مدیریتی در سبک و سیره آن پیامبر بزرگوار پرداخته شود.

    کلیدواژگان: مدیریت در سیره نبوی، تصمیم گیری، برنامه ریزی، هدایت و نظارت، سازماندهی، مدیرت منابع انسانی
  • مهدی صانعی صفحه 164

    در محیط های پیچیده و متغیر امروز، سازمانها با مسایل و مشکلات مختلفی دست به گریبان می باشند. یکی از مهمترین آن ها، رواج مشکلات اخلاقی رفتاری بین کارکنان و مدیران سازمان است . وجود این گونه مشکلات اخلاقی، نه تنها بر عملکرد سازمان، تاثیری سوء بر جای می گذارد، بلکه وجهه اجتماعی سازمان را نیز نزد عامه خدشه دار می نماید. لذا لازم است سازمانها با اتخاذ رویکردی جامع،در وهله اول نسبت به شناسایی معضلات اخلاقی و سپس نسبت به شناسایی راهکارهای مناسب جهت مقابله با این معضلات، اقدام نمایند. انجام این مهم خصوصا در عصری که اصول اخلاقی به بهانه های مختلف زیر پا نهاده شده و ارزشهای اخلاقی پایمال می شود،از اهمیت شایانی برخوردار است. آنچه تاکنون در خصوص اخلاق و مسایل اخلاقی نوشته شده، حاصل تلاشهای بی وقفه فلاسفه و اساتید دانشگاهی و در سطح کلان بوده است؛ به طوری که سازمانها و مدیران کمتر توانسته اند از اینگونه مباحث استفاده کاربردی بنمایند.
    مقاله حاضر ضمن پرداختن به مباحث اخلاقی در سطح خرد و کلان، و تلاش در جهت روشن کردن موضوع، بهره گیری از سیره نبوی را به عنوان ابزار« پیشگیری» از معضلات اخلاقی رفتاری در سازمان، معرفی کرده و سپس با توجه به این مهم، مدلی کاربردی جهت پیاده سازی سیره نبوی در سازمان ارایه می نماید.

    کلیدواژگان: اخلاق، اصول اخلاقی، اخلاق اسلامی، سیره و اخلاق پیامبر، معضلات رفتاری اداری، مدل مدیریت رفتار اخلاقی
  • امید نوبخت صفحه 185

    این جستار به ترسیم اصول و زمینه هایی می پردازد که پیامبر اعظم (ص) با عنایت وبعضا بنیانگذاری آنها در نظام رهبری و مدیریت خود تلاش می‌نماید بهره وری حداکثری را تحقق بخشد. بدین منظور ضمن دنبال نمودن مفهوم بهره وری و توسعه در نظام مدیریت نوین به چگونگی تحقق این مهم در نظام رهبری پیامبر اعظم (ص) می پردازیم. در این زمینه شاخص‌های اصلی دوران حیات پیامبر(ص) که در مسئله بهره وری تاثیر گذار بوده اند، بررسی شده است. در انتها روشی که به عنوان الگوی برتر جهت افزایش بهره وری پیشنهاد می شود، روش تلفیق علم و دین یا بهره وری حداکثری علمی و الهی می باشد؛ و این گویای این پیام است که پایه هر گونه بهره وری ای دیانت است و بهره وری بدون دیانت، از دیدگاه پیامبر (ص) فاقد اعتبار است.

    کلیدواژگان: بهره وری، مدیریت نبوی، مدیریت نوین، حرکت جوهری، پبامبر امی، ایمان نبوی، نفاق، دیدگاه نبوی، دیدگاه دینی
  • صفحه 227