فهرست مطالب

تاریخ پزشکی - پیاپی 29 (زمستان 1395)

نشریه تاریخ پزشکی
پیاپی 29 (زمستان 1395)

  • تاریخ انتشار: 1395/09/18
  • تعداد عناوین: 8
|
  • نامه به سردبیر
  • سید رضافیض* صفحات 7-16
    باید اعتراف کنم که در برابر اصطلاح «سلامت معنوی» و به ویژه در رابطه آن با عرفان، همواره با نوعی دشواری رو به رو بوده ام. در واقع این ترکیب تازه که احتمالا ترجمه و تقلیدی از اصطلاح «La Santé Spirituelle» است که گاه با «سلامت روانی» اشتباه می شود. درباره سلامت بدن که موضوع دانش پزشکی است، از دیرزمان از آن به تعادل و عدم اختلال در قوای بدن یا وظایف اعضای آن تعبیر نموده اند. «سلامت روانی» را که موضوع دانش روانشناسی است، به معنای تعادل و عدم اختلال در رفتار و روان انسانی دانسته اند. به ظاهر، با این تعاریف چندان دشواری نداریم، ولی سوالی که مطرح می گردد این است که منظور از سلامت معنوی چیست؟ و اساسا قید «معنا» یا وصف «معنوی» در اینجا چه مفهومی دارد؟
    همگان پذیرفته اند که منظور از «سلامت معنوی» فقدان بیماری های تن یا روان نیست تا پزشک یا روانشناس به درمان آن بپردازد، پس ناگزیر باید گفت که نوعی از بیماری ها وجود دارد که از جنس بیماری های تن و روان نیست تا درمان آن را از شفاخانه طبیب تن یا روان جستجو کنیم و ظاهرا شفای از این بیماری های ناشناخته و معنوی را «سلامت معنوی» نام نهاده اند. بنابراین در آغاز، برای آشنایی با سلامت معنوی باید به قلمرو ناشناخته و گسترده عالم معنا نظری بیندازیم...
  • مقاله پژوهشی
  • محمد جواد ابوالقاسمی* صفحات 17-43
    مقدمه
    موضوع سلامت معنوی به عنوان بعد چهارم سلامت، از اهمیت فراوانی برخوردار می باشد، ولی متاسفانه بنا به دلایلی همچون اختلاف در جهان بینی و ایدئولوژی و نوع نگرش به سلامت معنوی، اختلاف در تعاریف و حدود سلامت معنوی و فقدان معیارها و شاخص های لازم برای سنجش و پیمایش آن در افراد و جامعه، جایگاه آن در دانش و عملکرد پزشکی تثبیت نشده است. مطالعه حاضر با هدف تدوین معیارهای سلامت معنوی از دیدگاه وحیانی انجام شده است.
    روش
    در این مطالعه که به روش تحلیل مفهومی انجام شد، با بهره گیری از متون وحیانی، تلاش شده است برخی معیارها برای سلامت معنوی ارائه شود تا راه برای دیگر پژوهشگران جهت تدوین شاخص های کیفی و کمی سلامت معنوی هموار گردد.
    یافته ها
    در بخش اول این نوشتار، بخشی از آیات قرآن و احادیث معصومین (ع) به عنوان مبانی و ادبیات نظری مرور شده و در بخش دوم آن 70 معیار ارائه گردید.
    بحث و نتیجه گیری
    معیارهای ارائه شده می تواند پس از اعتباربخشی و پیمایش های لازم و دریافت نظر خبرگان و اجرای آن در حوزه های محدود، به عنوان دست مایه اولیه، جهت تدوین شاخص های کیفی و حتی کمی سلامت معنوی مورد استفاده قرار گیرد.
    کلیدواژگان: سلامت معنوی، وحی الهی، معیار، ایدئولوژی
  • طاهره توفیقیان، اکرم کوشکی، فریبا برهانی، محمدحسن رخشانی، محدثه محسن پور* صفحات 45-62
    مقدمه
    سلامت معنوی یک بعد از ابعاد سلامتی انسان و مراقبت معنوی بخشی از وظایف مهم پرستاران است. پژوهش حاضر با هدف تعیین دیدگاه پرستاران و دانشجویان پرستاری نسبت به معنویت و مراقبت معنوی بیماران، در سال 94 انجام شده است.
    روش
    این مطالعه از نوع توصیفی مقطعی است که جامعه پژوهش آن را کلیه پرستاران شاغل و دانشجویان سال آخر شاغل به تحصیل در دانشگاه علوم پزشکی سبزوار تشکیل می دادند. نمونه گیری از دانشجویان به صورت سرشماری و از پرستاران به صورت تصادفی انجام شد. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه سنجش معنویت و مراقبت معنوی (Spirituality and Spiritual Care Rating Scale-SSCRS) بود که روایی و پایایی آن سنجیده شد. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS 16 تحلیل شد.
    یافته ها
    میانگین نمره کل نگرش نسبت به معنویت و مراقبت معنوی در پرستاران شرکت کننده 0/88±52/44 و در دانشجویان 1/74±54/57 بود، ولی این میانگین در بین پرستاران و دانشجویان از نظر آماری اختلاف معنی داری نداشت. بین میانگین نمره نگرش نسبت به معنویت و مراقبت معنوی با ویژگی های جمعیت شناختی افراد شرکت کننده ارتباط آماری معنی دار مشاهده نشد.
    بحث و نتیجه گیری
    نگرش شرکت کنندگان در مطالعه نسبت به موضوع معنویت و مراقبت معنوی مطلوب بود که می تواند به عنوان یک سرمایه مورد توجه برنامه ریزان حوزه سلامت قرار گیرد. انجام مطالعات بیشتر در مورد عوامل اثرگذار بر این نگرش در کارکنان پرستاری و دانشجویان پیشنهاد می شود.
    کلیدواژگان: مراقبت معنوی، معنویت، نگرش، پرستاری
  • ملیحه پورکیانی*، زهرا شیخ علی پور، فاطمه جورکش صفحات 63-81
    مقدمه
    بعد معنوی سلامت نقش مهمی در احساس خوب بودن و کیفیت زندگی انسان دارد. این پژوهش با هدف تعیین میزان سلامت معنوی دانشجویان پرستاری و اتاق عمل دانشکده علوم پزشکی لارستان، در سال 1394 انجام گرفته است.
    روش
    در این مطالعه توصیفی مقطعی جامعه پژوهش شامل 254 نفر از دانشجویان پرستاری و اتاق عمل شاغل به تحصیل در دانشکده علوم پزشکی لارستان بود که به صورت سرشماری مورد بررسی قرار گرفتند. ابزار پژوهش، پرسشنامه سلامت معنوی پولتزین و الیسون بود. به لحاظ اخلاقی، دانشجویان به صورت آگاهانه و دوطلبانه، پس از ارائه توضیحات لازم در رابطه با اهداف پژوهش وارد مطالعه شدند. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS 16 استفاده گردید.
    یافته ها
    میانگین و انحراف معیار نمره سلامت معنوی دانشجویان 79/6±58/81 و در سطح متوسط بود. نمره بعد سلامت مذهبی 51/3±65/34 و نمره بعد سلامت وجودی 98/3±93/46 بود. 07/23 درصد از دانشجویان از سطح سلامت معنوی پایین، 11/75 درصد از سطح سلامت معنوی متوسط و 8/1 درصد از سطح سلامت معنوی بالا برخوردار بودند. بین میانگین نمره سلامت معنوی و جنسیت دانشجویان ارتباط معنی داری وجود داشت و دانشجویان پسر سلامت معنوی پایین تری داشتند. سلامت معنوی با سایر ویژگی های جمعیت شناسی شامل سن، رشته تحصیلی، وضعیت سکونت و وضعیت تاهل ارتباط معنی داری نداشت.
    بحث و نتیجه گیری
    یافته های پژوهش بر پرداختن به سلامت معنوی دانشجویان دلالت دارد. گنجانیدن موضوع معنویت در محتوای تئوری و عملی دروس رشته های علوم پزشکی، آموزش و ترویج الگوهای مذهبی در دانشگاه ها برای بهبود سلامت معنوی دانشجویان، توصیه می گردد.
    کلیدواژگان: سلامت معنوی، دانشجویان، پرستاری
  • محمد مهدی مقدادی، مریم جوادپور* صفحات 83-117
    مقدمه
    کودک به موجب شان و کرامت انسانی، با گرایش درونی و جاذبه معنوی به نام فطرت خداجویی و خداخواهی میان روح لطیف او و کانون هستی، یعنی مبدا اعلی متولد می شود که بر این اساس آمادگی رشد، شکوفایی و بالندگی را دارد و توجه به حفظ و ارتقای این گوهر ارزشمند، کمال انسانی و سلامت معنوی را به ارمغان می آورد. از این رو، نوشتار پیش رو درصدد پاسخ به این سوال است که شالوده و بنیان تربیت معنوی کودک چیست و اصول پیشگیر ی از آسیب های معنوی و راه کارهای تامین سلامت معنوی در شریعت جاودانی اسلام کدامند؟
    روش
    در این مطالعه که به روش تحلیل مفهومی انجام شد، از متون اسلامی برای پاسخ به سوالات پژوهش استفاده شده است.
    یافته ها
    ظرفیت و ظرافت وجودی کودکان اقتضای آن را دارد که والدین به عنوان نخستین و مهم ترین مربیان هدایت گر و پرورش دهنده فطرت کودک، در راستای حفظ، نگهداری و حمایت از روح و روان آسیب پذیر او، بر پایه مصلحت و در سایه احیای شخصیت کودک، همراه با تامین رفاه، ایجاد معرفت و تقویت فرهنگی، به دور از هر گونه افراط و خشونت و با آموزش تدریجی و سالم سازی محیط، می توانند در ارتقا و پرورش سلامت معنوی طفل، نقش محوری ایفا نمایند.
    بحث و نتیجه گیری
    بر پایه آموزه های اسلامی، هر گونه انحراف و کج روی به صورت مستقیم یا غیر مستقیم، در جهت سرکوب فطرت توحیدی می تواند پیامدهای زیان باری در روح و روان طفل ایجاد نموده و سلامت معنوی وی را مورد آسیب قرار دهد. از این رو غفلت یا کم توجهی والدین به سلامت معنوی کودک نه تنها بالندگی و سعادت وی، بلکه خانواده و جامعه را تحت مخاطرات ناگواری قرار می دهد.
    کلیدواژگان: سلامت معنوی، کودک، کرامت، فطرت، والدین
  • زهرا خیالی، سعیده جعفرزاده*، مهرنوش آل عصفور صفحات 119-137
    مقدمه
    سلامت معنوی افراد به خصوص اقشار مولد جامعه، لازمه پویایی، بالندگی و اعتلای جامعه است. در این راستا مطالعه حاضر با هدف تعیین میزان سلامت معنوی در دانشجویان پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی فسا انجام گردیده است.
    روش
    این مطالعه توصیفی مقطعی بر روی 120 نفر از دانشجویان، دانشگاه علوم پزشکی فسا، در سال 1395 انجام گرفت. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه سنجش سلامت معنوی در جامعه ایرانی بود. داده ها با استفاده از روش های آماری توصیفی و استنباطی، و نرم افزار SPSS 22 تجزیه و تحلیل شد. P<0/05 به عنوان سطح معنی داری در نظر گرفته شد.
    یافته ها
    میانگین نمره کلی سلامت معنوی دانشجویان در حد پایینی قرار داشت (19/25±211/91). 50 % از شرکت کنندگان از سطح سلامت معنوی پایین برخوردار بودند. بین میانگین نمره سلامت معنوی با متغیرهای جنس، وضعیت تاهل، رشته تحصیلی، سال ورودی و محل سکونت ارتباط آماری معنی داری مشاهده نشد (P>0/05).
    بحث و نتیجه گیری
    با توجه به یافته های پژوهش، سلامت معنوی دانشجویان پیراپزشکی در حد پایین بوده که بر اهمیت پرداختن به موضوع معنویت و سلامت معنوی در بین دانشجویان، به دلیل تاثیر آن بر پیشرفت تحصیلی و ارتقای امید به زندگی آنان دلالت دارد، لذا پیشنهاد می گردد، متولیان حوزه سلامت معنوی، عوامل موثر و مرتبط با سلامت معنوی را در دانشجویان مورد توجه جدی قرار دهند.
    کلیدواژگان: سلامت معنوی، معنویت، دانشجویان پیراپزشکی
  • نقش انفاق در سلامت معنوی از دیدگاه قرآن و روایات
    حسین خاکپور *، پریسا اجنگان، مریم لطفی مهروییه صفحات 139-164
    مقدمه
    «انفاق» ودیعه ای الهی از عرش کبریایی برای انسان خاکی است که در آن، انسان در این عمل از یکسو نظر به وجود الهی و از دیگر سوی، نگاه به خلق خداوند دارد. «انفاق» در منابع اسلامی معنای عامی داشته که اعم از اعطای مادی است و نقش به سزایی در آرامش و سلامت معنوی انسان دارد. بر این اساس هدف نوشته حاضر تبیین کارکردهای تربیتی انفاق و نقش آن در سلامت معنوی از دیدگاه قرآن و روایات می باشد.
    روش
    این تحقیق میان رشته ای با رویکرد قرآنی روایتی و با بهره گیری از شیوه تحلیل مفهومی انجام گردیده است.
    یافته ها
    اگرچه «انفاق» در ظاهر کاسته شدن از داشته های مادی انسان است، اما در باطن باعث ارتقای روحیه شادکامی و موجب سعادت اخروی است که با ایجاد مولفه های شناختی و رفتاری و سلب مولفه های منفی از انسان سلامت روح و روان را به ارمغان می آورد.
    بحث و نتیجه گیری
    «انفاق» با تقویت وجدان اجتماعی و روحیه همدلی با ایفای «نقش تقویتی»، در کنار ایجاد الفت و گسترش تعاملات انسانی که به نقش تکاملی نامبردار است و نیز با درمان بیماری های بخل و مال دوستی و سایر نقش های دیگر، تاثیر بالایی در ارتقای سلامت معنوی فرد و جامعه دارد و کارکردهای آن در دو شکل ایجادی و سلبی تجلی می گردد.
    کلیدواژگان: انفاق، سلامت معنوی، کارکرد تربیتی، قرآن، حدیث
  • مقاله مروری
  • تبیین مراقبت معنوی در سطوح مختلف پیشگیری
    فریدون عزیزی * صفحات 165-183
    ارتقای سلامت معنوی به دو طریق قابل اجرا است: اول افزایش ایمان و معنویت جامعه؛ دوم این که از سلامت معنوی برای ارتقای ابعاد دیگر سلامت، یعنی سلامت جسمی، روانی و اجتماعی استفاده شود. از آنجایی که اعتقادات مذهبی انسان بر سبک زندگی و سلامت وی تاثیر می گذارند، صاحبان حرف پزشکی که برای ارتقای سلامت انسان ها تلاش می کنند باید با موضوع سلامت معنوی آشنا باشند. آن ها می بایست با نحوه ارزیابی سلامت معنوی، ارائه مراقبت معنوی به بیماران و یا ارجاع بیمار به روحانیون مذهبی برای مراقبت معنوی آشنا باشند. در این نوشتار، ما مراقبت سلامت معنوی در سطوح مختلف پیشگیری تبیین نموده و اهمیت به کارگیری سلامت معنوی برای ارتقای سایر ابعاد سلامت و روش های سنجش آن را به اختصار شرح می دهیم. در نتیجه، به منظور حفظ و ارتقای سلامت و خوب زیستی بیماران، صاحبان حرف پزشکی باید مراقبت های خود را به همه ابعاد یک انسان، یعنی جسم، روان و روح وی گسترش دهند.
    کلیدواژگان: سلامت معنوی، پیشگیری، ارزشیابی
|
  • Mohammad Javad Abolghasemi* Pages 17-43
    Background
    Spiritual health issue as the fourth dimension of health has great importance, but unfortunately, due to many reasons such as differences in Ideology and attitude to spiritual health, and differences in its definitions and limitations, necessary criteria and indicators for its assessment and survey among the individuals and society, its role in medical knowledge and practice has not been established.
    Method
    In this study using concept analysis method and the afflatus, we has tried to offer some criteria for the spiritual health, to open way for another researchers to develop qualitative and quantitative indicators of the spiritual health.
    Results
    In the first part of this article, in part, the Quran and the traditions of the Infallible Imams as a basis for theoretical literature reviewed, and in the second part, 70 criteria has introduced.
    Conclusion
    These criteria can be applied after survey, accreditation and the opinions of experts, and its implementation in limited areas, as the primary source for the development of qualitative and even quantitative indices of spiritual health.
    Keywords: Spiritual Health, Afflatus, Ideology, Criteria
  • Tahereh Tofighian, Akram Kooshki, Fariba Borhani, Mohammad Hasan Rakhshani, Mohaddeseh Mohsenpour* Pages 45-62
    Background
    Spiritual health is a component of human health. Despite of its importance in recent years the concept of spirituality and spiritual care in nursing as a nurses duties, there are few studies in this field especially in our country Iran. Aim: This study was aimed to investigate nurses and nursing students’ viewpoints about spirituality and spiritual care of patients.
    Method
    This cross-sectional study conducted in hospitals affiliated with the Sabzevar University of Medical Sciences. Sampling performed for students by census and for nurses by two-stage sampling. Study instrument was Spirituality and Spiritual Care Rating Scale- SSCRS. Data was analyzed by SPSS software ver.16.
    Results
    The mean total score of attitude towards spirituality and spiritual care in nursing students participating in the study was 54.57±1.74 and 52.44±0.88 in nurses. The mean score differences in nurses and students were not statistically significant and by demographic characteristics.
    Conclusion
    Participant's attitude toward spirituality and spiritual care was desirable and this could be considered as an asset for health managers. Further studies about factors affected their attitude were offered.
    Keywords: Sspiritual Care, Spirituality, Attitude, Nursing
  • Maliheh Poorkiani*, Zahra Sheikhalipour, Fatemeh Jourkesh Pages 63-81
    Background
    The spiritual dimension of health has an important role in human health, well-being and quality of life. The aim of this study was to determine the spiritual health of nursing and surgery room students studying in Larestan University of Medical Sciences in 2015.
    Method
    This study was a cross-sectional study, in which 221 nursing and surgery room students studying in Larestan University of Medical Sciences were recruited to study by census. Data were collected with use of Palutzian and Ellison questionnaire of spiritual well-being. Ethically, Participants verbal consent was obtained and anonymously and confidentiality of the data was assured to them. SPSS software ver.16 were used for data analysis.
    Results
    The mean score of spiritual health (79/6±58/81) was at a moderate level. The mean scores of the religious health and existential health were 51/3±65/34 and 98/3±93/46, respectively. 23.07% of students had low spiritual health, 75.11% had moderate spiritual health and 8.1% had high levels of spiritual health. There was significant relationship between mean score of spiritual health and sex; and males had lower spiritual health. The relationship between spiritual health with other demographic characteristics such as age, course of education, residency and marital status were not significant.
    Conclusion
    The findings indicate on addressing students’ spiritual health. Incorporating of the issue of spirituality in the context of theoretical and practical courses of medical sciences, education, and promote religious agents patterns to improve spiritual health in universities, is recommended.
    Keywords: Spiritual Health, Paramedical Students, Nursing
  • Mohammad Mahdi Meghdadi, Maryam Javadpour* Pages 83-117
    Background
    According to the innate dignity of human, a child is born with an inmost tendency and spiritual attraction which is called the divine nature that is somewhere between the child's delicatefeelings on one hand, and the center of the universe i.e., the origin of the most high on the other hand. So accordingly, the child is ready for growth, efflorescence, and development. Hence, paying attention to preserve and promote this values brings about human perfection, and mental and spiritual health. The present article seeks to answer the questions that what is the foundations for children's spiritual education, principles of preventing spiritual damage and solutions of providing spiritual health in perspective of Islam?
    Method
    In this study of concept analysis, Islamic texts was used to answer the research questions.
    Results
    The child's capacity and elegance requires the parents, as the first and the most important child's teachers and nurturers, to play a vital role in promoting the child's spiritual health to protect and support the child's vulnerable soul on the basis of common reason and in the shadow of the revival of child's personality, along with providing welfare, knowledge and cultural reinforcement, away from any form of extravagance and violence, with the gradual teachings, and providing a healthy environment.
    Conclusion
    Based on the Islamic teachings, any direct or indirect deviation and distortion to suppress the monotheism nature could cause damages and negative effects in the child's soul and mind, and it harms the child's spiritual health. Hence, parents’ negligence or carelessness to the child's spiritual health not only causes unpleasant perils for child's development but also can affect the families and communities in a negative way.
    Keywords: Spiritual Health, Child, Dignity, Nature, Parents
  • Zahra Khiyali, Saeedeh Jafarzadeh*, Mehrnosh Aleosfoor Pages 119-137
    Background
    Spiritual health of people has an important role in growth and promotion of the community, especially in effective and constructive groups. This study aimed to investigate the spiritual health of the paramedical students in Fasa University of Medical Sciences.
    Method
    This descriptive-analytic study was conducted on 120 paramedical students who studied in Fasa University of Medical Sciences in 2016. Data were gathered by using the comprehensive spiritual health questionnaire for Iranian populations. Data were analyzed using descriptive Statistics, Chi-square in SPSS 22. The P
    Results
    The total mean score of spiritual health among paramedical students was weak (25/19±91/211). So that 50% of the participants had a low level of spiritual health. There was no significant Relationship between spiritual health and the course of study, sex, marital status, beginning time of study in university and residence (P>0/05).
    Conclusion
    According to the findings, the level of spiritual health among paramedical students was low that indicates on the importance of addressing the issue of spirituality and spiritual health among students due to its impact on their academic development and life expectancy. Therefore, it is suggested to custodians of spiritual health field pay seriously attention to the factors associated with students’ spiritual health.
    Keywords: Spiritual Health, Spirituality, Paramedical Students
  • The role of the Infagh in spiritual health in view of the Quran and Hadith
    Hossine Khakpour *, Parisa Ajangan, Maryam Lotfi Mehroieh Pages 139-164
    Background
    The "Infagh" is a divine deposit from throne of God to man in which human looks the existence of GOD on one hand, and on the other hand, looks the God creation. "Infagh" in Islamic sources has a general meaning of that has a significant role in the human calm and spiritual health. Thus, this study aims to explain the educational functions of the "Infagh" and its role in spiritual health in view of the Quran and Hadith.
    Method
    This interdisciplinary research has been done with Quranic-narrative approach and using of conceptual analysis.
    Results
    Although the "Infagh" seems to being reduction of the man’s assets, but it really promotes the man’s happiness and causes of eternal welfare that with developing cognitive and behavioral factors and stripping of negative factors of human health give brings the spiritual health.
    Conclusion
    "Infagh" with strengthen of social conscience and empathy by playing the "role of reinforcement", as well as to create affection and develop human interactions that called the "role of evolution" and also treating of avarice and stinginess and etc. has a high impact in promotion of the spiritual well-being of individuals and society and functions in both form of the stripping from and developing.
    Keywords: Infagh, Spiritual Health, Educational Functions, Quran, Hadith
  • Explanation of the spiritual health care at different levels of prevention
    Feridoun Azizi * Pages 165-183
    The spiritual health can be implemented in two ways: to increase the faith and spirituality of people or to promote other aspects of the health, including physical, mental and social health. Regarding to effect of the religious behaviors on promotion of the human health and lifestyle, health care professionals who strive to promote health must be familiar with domain of spiritual health. They should know how to evaluate spirituality and in what way they could take part for effective Islamic spiritual care, in conjunction with Muslim scholars. In this paper, we explain spiritual health care in the different levels of prevention and then, describe the importance of applying spiritual health to promote other aspects of the health and the manners of evaluation of spiritual health. In conclusion, at stake in the health and well-being of patients, health care professionals must develop taking care to the whole person, i.e. body, mind and spirit.
    Keywords: Spiritual Care, Preventive Medicine, Evaluation