فهرست مطالب

مجله عرفانیات در ادب فارسی (ادب و عرفان)
پیاپی 22 (بهار 1394)

  • تاریخ انتشار: 1394/03/20
  • تعداد عناوین: 8
|
  • محمدرضا ساکی، غلامرضا گردان صفحات 11-22
    شناخت هر شخصیت و دامنه علم و اندیشه هر شخصی یا مکتبی، از راه مطالعه آثار آنان میسر است. هر چند آنچه را که عارف بیان می کند یا می نویسد، تنها رشحاتی از عالم درون اوست، نه همه آنچه که در درونش گذشته است، لیک از همین اندک رشحات درونی وی می توان به نتایجی دست یافت. در این جستار تلاش می کنیم تا با بررسی آثار عارفان و صوفیان، نشان دهیم که اساس وپایه نظام فکری اینان چه سنی و چه شیعه اعتقاد و باور به ولایت است. به سخن دیگر، ولایت، اصلی اساسی است که این مسلک را به مذهب شیعه پیوند می دهد.
    کلیدواژگان: عارف، صوفی، شیعه، سنی، ولایت
  • قاسم صحرایی، علی فتح الهی صفحات 23-48
    مبحث حرکت و تغیر در اجزای عالم از دیرباز مورد توجه عموم حکما به ویژه حکمای مسلمان قرار گرفته است. در اندیشه مولانا، تمام اجزای عالم در حرکت و تکاپوی مستمر است و این حرکت هم در ظواهر پدیده ها و هم در باطن هستی سریان دارد. پدیده های عالم، حیات و شعور دارند و حرکت آنها نشانه زندگی و شعور و ادراک آنهاست. به نظر مولانا باطن هیچ پدیده ای ساکن نیست، سکون و رکودی که در ظاهر پدیده ها مشاهده می شود، تصوری بیش نیست. تنها مستان حق مانند انبیای الهی، توان ادراک حرکت هوشمند اجزای هستی را دارند. مولانا سبب جنبش و تسبیح هستی را به اجرای هدفمند اوامر الهی ربط می دهد. چنان که عنصر باد هوشمندانه تحت فرمان سلیمان، و کوه و سنگ هم آواز داوود می شود. به زعم مولانا تمام حرکات این عالم از حقیقتی پایدار و مافوق حرکت و سکون موسوم به «بحر، خلوتگاه حق، جهان صلح یکرنگ و...» نشات گرفته است. همه پدیده های بی قرار و در حرکت تنها با رسیدن به خلوتگاه حق، آرام می گیرند.
    کلیدواژگان: پویایی، ایستایی، حرکت، سکون، تحول و مولوی _
  • سیدمحسن حسینی موخر، حجت گودرزی، کورش گودرزی صفحات 49-62
    مثنوی معنوی دربرگیرنده گونه ای از داستان است که از لحاظ موضوع و شخصیت، غالبا از نوع تمثیلی به شمار می آید و از درون مایه تعلیمی، اخلاقی و یا عرفانی برخوردار است. پاره ای از این داستان ها، چه در ساختار کلی و چه در درون مایه، شباهت به افسانه های ازوپ دارند.
    برای انجام این تحقیق، ابتدا تمامی داستان های ازوپ مورد ارزیابی قرار گرفت و در میان آن ها، هفده داستان با داستان های مثنوی مشابهت های پیدا و پنهان داشت که آن ها را در این پژوهش با یکدیگر مقایسه نمودیم. نتیجه مقایسه حاکی از شباهت ساختاری پنج داستان از مثنوی با افسانه های ازوپ است که تردیدی در اقتباس آن ها از ازوپ دیده نمی شود چراکه این داستان ها منطبق با فابل های ازوپ مطرح شده اند و تفاوت های آشکاری با دیگر نمونه های مشابه در ادب فارسی و عربی دارند. در شش داستان نیز با وجود دخل و تصرف مولانا در تغییر شخصیت های داستان، نتایج به گونه ای است که احتمال اقتباس را نمی توان نادیده گرفت. در شش مورد آخر هم نتایج افسانه های ازوپ در ابیات حکیمانه مولانا به گونه ای آمده که اگر نشان از اقتباس نداشته باشد نشان دهنده تجربه های مشترک بشری، احساسات همسان و معرفت مشترک انسانی است.
    کلیدواژگان: مثنوی، مولوی، تمثیل، پارابل، افسانه های ازوپ، ادبیات تطبیقی
  • حسن سلطانی کوهبنانی، سارا لطیفیان صفحات 63-81
    پیمان ازلی الست که در عالم ذر به همه فرزندان آدم ارائه شده، از گذشته های دور حتی قبل از اسلام مورد توجه متفکران بوده است. بعد از اسلام، مفسران، محدثان، فلاسفه و عرفا و... به آن پرداخته اند. عرفا عالم الست را مبتنی بر مشرب عرفانی خود بررسی کرده و بر اساس دریافت خود از این واقعه سخن ها گفته اند. در این نوشته عالم الست و مباحث مربوط به آن در متون منثور کهن عرفانی بررسی شده است و بر اساس کتب مذکور جنبه های متنوع آن از قبیل: مبانی ارائه پیمان الست، قبول پیمان الست، الست و ربوبیت، عبودیت و فطرت، الست و مراتب انسانها، الست و عشق، الست و سماع، الست و سلوک عرفانی استخراج و بررسی شده است. عارفان مبانی متنوعی برای پیمان الست برشمرده اند که اساس همه آنها حب و ربوبیت خداوند بوده که با مباحثی از قبیل: تجلی، شهود، مراتب نوری و استعدادهای فرزندان آدم و تقدیر توضیح و تبیین شده است. همچنین برای پیمان الست سه جنبه روحانی، نفسانی وعینی معتقد بوده اند و قبول پیمان را از سوی آدمیان مبتنی بر ربوبیت، هدایت، توفیق و تلقین خداوند دانسته اند.
    کلیدواژگان: الست، ذر، پیمان ازلی، عشق، فطرت و ربوبیت
  • محمد خدادادی، مریم صادقی گیوی صفحات 82-106
    نجم الدین رازی1 (654- 573 ه) نویسنده مرصاد العباد، نکات و اصطلاحات مهم عرفانی را با دیدگاهی نوین نسبت به پیشینیان خود، تشریح کرده است؛ او در این اثر به آفرینش و خلقت انسان توجهی ویژه دارد، و مولفه هایی مانند: خودشناسی، معرفت، روح، شریعت، سجده، عشق، بار امانت، جنسیت، دین، نام و شهرت را به عنوان عناصر تشکیل دهنده هویت انسان طرح می کند. این پژوهش در نظر دارد با روش تحلیل محتوای کیفی، مولفه های فوق را در مرصادالعباد با در نظر گرفتن چهار مرحله: 1- انفعال 2- تثبیت 3- معرفت و کلام 4- عصیان و عمل، بررسی نماید.
    کلیدواژگان: هویت انسان، نجم رازی، مرصادالعباد، انفعال، تثبیت، معرفت، عصیان
  • روح الله یوسفی، خلیل بیگ زاده صفحات 107-130
    فره ایزدی(اهورایی) و عنایت الهی دو مقوله اسطوره ای و عرفانی؛ اما با یک مفهوم، منشا و درون مایه هستند. «فر» حقیقتی آسمانی و کیفیتی معنوی است که در باور ایرانیان باستان آفریده اهورامزداست و نیز «عنایت» توجه حضرت احدیت به سالک و عارف کامل است. برخورداران از فره ایزدی و عنایت ازلی از نوعی حمایت و الهام غیبی بهره دارند که بدان شایستگی سروری و ولایت می یابند. این دو موهبت اهورایی و الهی یک لطیفه معنوی هستند که فطرت پاکان مجذوب آن است. این مقاله مفهوم فره و عنایت را در جهان بینی اساطیری و عرفانی به روش توصیفی و تحلیلی با تکیه بر شاهنامه و مثنوی معنوی بررسی و پیشینه تاریخی، مبانی فکری، ویژگی ها، وجه ارتباط و تاثیرگذاری مشترک آن ها را تحلیل کرده است.
    کلیدواژگان: فره ایزدی، عنایت الهی، جهان بینی اسطوره ای و عرفانی، شاهنامه فردوسی و مثنوی مولوی
  • سهیلا ذوقی صفحات 131-147
    این نوشتار، به بررسی و تطبیق مفهوم عرفانی «عالم صغیر» یعنی پنداشتن انسان به منزله جهانی کوچک که در بردارنده تمام عناصر «عالم کبیر» یعنی جهان هستی است در عرفان ایرانیان باستان و مشترکات آن با عرفان اسلامی (= مولوی) می پردازد. با نگرشی اجمالی و کوتاه درباره تاریخچه اندیشه عالم صغیر و کبیر در فرهنگ یونان، هند قدیم، ایران باستان، به تبیین کلی دیدگاه اسلام بخصوص مولوی در این زمینه می پردازیم. انسانی که در سلسله مراتب وجود، به عنوان آخرین مرتبه هستی پا به عرصه وجود گذاشته و یا به قولی متاخر زمانی است. ولی علت غایی آفرینش محسوب می شود و خلاصه و زبده تمام مخلوقات به شمار می رود و اگرچه به ظاهر و صورت جهانی کوچک به شمار می رود در باطن عالمی بزرگ است.
    کلیدواژگان: عرفان، عالم صغیر، عالم کبیر، زرتشت، مولانا
  • نرگس اسکویی صفحات 148-170
    هر مکتب ادبی دارای یک ایدئولوژی غالب است که عموما در هیات نمادها یا اصطلاحات هرمونتیکی پربسامد متجلی می شود؛ دو اصطلاح تامل برانگیز «صلح کل» و «وسعت مشرب» که نمود بسیاری در شعر شاعران سبک هندی، چون صائب، بیدل، طالب، فیضی و عوفی و... دارد، از جمله چنین اصطلاحاتی است. بررسی نمودهای این دو اصطلاح پرتکرار، آگاهی های فراوانی در زمینه هستی شناسی این مکتب ادبی و از جمله تناظر آن با پلورالیسم دینی در اختیار می گذارد. این مقاله به معرفی و ارزیابی هرمنوتیکی «صلح کل» و «وسعت مشرب» مطرح در شعر شاعران سبک هندی، در سه سطح 1.خاستگاه اصلی این دو اصطلاح، علل پیدایش و اهداف آن؛ 2.ریشه یابی آن در اندیشه ها و مکاتب فکری پیشین؛ 3.تطبیق این دو اصطلاح با مکاتب فکری نوین و به طور اخص مکتب پلورالیسم می پردازد.
    کلیدواژگان: صلح کل، وسعت مشرب، پلورالیسم دینی، سبک هندی
|
  • Mohammad Reza Saki, Gholam Reza Gordan Pages 11-22
    It is possible to know everybody’s character, knowledge and school by studying his works. Although what a mystic states or writes is only some of the sweals of his inner world, not all, but from these little inner sweals we can obtain many results. By analysing some of the mystics and sufis’ works we are going to show that the main concepts of their thought (shiah or sunni) is believing in the saintship. In order words the saintship is a basic element that relates mysticism to shiah.
    Keywords: Mystic, Sufi, Shiah, Sunni, Saintship
  • Ghasem Sahraei, Ali Fatollahi Pages 23-48
    The issue of motion and change in the world has long attracted the attention of all sages, especially muslem thinkers. In Molavi’s ideas, all the parts of the world are in motion. And, this motion is evident in both appearances and the inner nature of the universe. According to Molavi, the interior nature of all phenomena is in motion. The stagnance and apparent motionlessness in the world is illusion. This intellingent movement is only detected by the people of truth like the prophets. Molavi relates the source of this motion in nature to the teleological end of the world as predestined by soleman, and mountains sing with David’s songs. According to Molavi, all movements in this world orginate from a stable truth, which is above any motion and is referred to as “ocean, the den of truth, or the colorless world of peace.” The restless things become peaceful and motionless in this den of truth.
    Keywords: Molavi, Staticism, Dynamism, Motion, Motionless, Change, Re
  • Seyyed Mohsen Hoseiny Moakhar, Hojat Goodarzi, Kourosh Goodarzi Pages 49-62
    From the mythological era on, the myth emergence and impact has been an undeniable fact from many different viewpoints in human being living experience. Further to making myth and mythological rituals known, in this paper, attemps have been made to trace the visible and non-visible footsteps and impressions of one of the mythological rituals chase and ascendence phases as well as canonization in Persian chosen mystic prose up to the seventh lunar century. Moreover, among so many ritual manifestations, chase and ascendence phases as well as canonization, as a common category between two other onse: myth and mythics, has been put under the scrutiny in the light of human beings collective unconscious, which knowingly or unknowingly has obtained a relatively common output in myth and mystic texts.
    Keywords: Mythological Rites, Mysticism Rituals, Chase, Ascendence
  • Hassan Soltani Koohbanani, Sara Latifian Pages 63-81
    Treaty that was taken from all the children of Adam in the world of Zar has long been of interest to scholars even before Islam. After Islam, commentators, scholars, philosophers, and mystics,… have taken it into consideration. Mystics have studied world of Alast based on their individual mystical orientations and have talked about accordingly.
    This article has analyses the world of Alast and issues related to it. In the mystical old prose texts. Based on the books various aspects of it such as Alast and nature, quality of the treaty, Alast and love, Alast and conduct mystics, Alast and mystics audition (mystics dance) have been analysed.
    Mystics have believed that the treaty of Alast has two spiritual and objective aspects and in addition to these two, they have talked of Lordship, Guidance, Success and Inculcation of God. In any case they have counted various foundation all which have been based on God’s love which have been explanation of by topics such as manifestation, intuition, destiny and talent of children of Adam.
    Keywords: Alast, Eternal Covenant, Zar World, Nature, Love, Lordship
  • Mohammad Khodadadi, Maryam Sadeghi Givi Pages 82-106
    Najm-eddin Razi (a.h 573-654) -the author of Mersad-AL- ebad- described important religious points and phrases. He gave more attention to creation of man and consider the factors that make the identity of man, such as: self knowing, wisdom, spirit, religion, prayer, love, honesty, name and lust. In this research we have considered four steps, with the method of qualitative contextual analyse, affect,fixation, knowledge and disobedience and action in analyzing Mersad-Al- abad.
    Keywords: Identity of Man, Mersad, AL, Ebad, Najm, e Razi, Fixation, Knowledge, Disobedience
  • Roohollah Yousefi, Khalil Baygzade Pages 107-130
    FarrehIzadi and Enayat Elahi are two mythical and fictional categories but have one origins, concept and theme. The God farr is a heavenly fact and spiritual quality which in ancient Iranian's belief is created by Ahuramazda and also "Enayat" is the attention of God to the perfect believer. Those having FarrehIzadi and EnayatAzali are providing with a kind of divine support with be qualified to rule with it. These two divine blessings are one spiritual humor which pure people attract. This article has studied the concept of Farreh and Enayat in mythical world view in a descriptive and analytic way and with emphasis on shahname Ferdousi and masnvi manavi and analyzed their history, thought grounds, characteristics, communication aspect and common effect.
    Keywords: Farreh Izadi, Enayat Elahi, Mythical, ficitional world view, shahname Ferdousi, Masnavi Molavi
  • Soheila Zoghi Pages 131-147
    This writing deals with examination and conformation of mystic concept in microcosms means human suppose like to small world including of all elements of macro cosmos mean world in ancient Iranian mysticism and Islamic mysticism (Molavi).
    To glance though history of microcosms and macrocosms in Greece, ancient India and Iran, cultures, deal with general explanation of Islam view particularly view of Molavi in area. The human was cornered in existence hierarchy as last degree of the world and or he/she is time being, but is main and ultimately of creation and is part of whole creatures, and although he/she is a small the world appearly, but he/is a great the world in heart. Such that Molana says in noble Mathnawi book.
    Keywords: Mysticism, Microcosm, Macrocosms, Zoroaster, Molana
  • Narges Oskooei Pages 148-170
    The terms Solh-e-kol and Vosat-e-mashrab were frequently used by the poets of Indian style of Persian literature. Considerable insight to the thoughts of the noticed poets is provided by tracking hermeneutical meaning and interpretations of these two terms. Moreover,it reveals socio-critical layers hidden in these expressions and similar concepts. In addition to the subject presented above, this article also includes a comparative study of a/m terms and related attitudes, with respect to those presented by some later schools of thought, such as Religious Pluralism.
    Keywords: Pluralism, Religious Pluralism, Solh, e, kol, Vosat, e, mashrab