فصلنامه علوم و فنون بسته بندی
پیاپی 20 (زمستان 1393)

علائم و نمادهای بسته بندی در محصولات نظامی به عنوان یک ضرورت کلیدی در لجستیک برای مصرف بهتر این اقلام محسوب می-شود. در بسته بندی نظامی با انتخاب روش بهتر و استفاده از استانداردها در نشانه گذاری و علامت گذاری، نتایج قابل ملاحظه ای در بهبود چرخه لجستیک و رضایت نیروهای مسلح به وجود خواهد آمد.
در این مقاله سعی شده است، اهمیت و شاخص های نشانه گذاری محصولات نظامی بیان شود. سپس انواع روش های نشانه گذاری و نمونه-هایی از نمادهای متداول در این بخش ارائه گردیده است. در جمع بندی مقاله، برنامه پیاده-سازی فرآیند علامت گذاری و نشانه گذاری نظامی بیان شده است.

زعفران یک محصول صادراتی راهبردی برای کشور بوده و ایران به عنوان بزرگ ترین تولیدکننده و صادر کننده این محصول در جهان شناخته شده است. از شایع ترین عوامل بر کاهش سهم ایران در صادرات زعفران، می توان به سامانه های بسته بندی ضعیف این محصول اشاره نمود. به کارگیری روش های نوین بسته بندی نظیر فناوری هردل می تواند تا حد زیادی سبب حفظ کیفیت زعفران گردد. علی رغم پیشرفت-هایی که در زمینه بسته بندی زعفران و در زمینه های دیگر صورت گرفته، ولی با این وجود، به دلیل مسائل و مشکلاتی نظیر، سامانه-های بسته بندی ضعیف، رعایت نکردن بهداشت و استانداردها و سطح کیفی پایین، هنوز این محصول با ارزش افزوده بالا، جایگاه واقعی خود را با نام ایران در جهان پیدا نکرده است، لذا ضروری است که با اجرای برنامه هایی نظیر: تولید فرآورده های جدید، استفاده از فناوری های نوین در بسته بندی و بهبود استانداردهای بهداشتی و کیفی، ضمن حفظ جایگاه زعفران ایرانی در جهان، راندمان و بهره وری تولید آن را نیز افزایش داد. در این پژوهش، ضمن بیان کلیاتی در مورد زعفران و خواص آن به بررسی مشکلات اساسی بسته بندی صادراتی زعفران پرداخته شده و در پایان فناوری های نوین نگهداری زعفران از جمله بسته بندی اتمسفر اصلاح شده، فناوری نانو و پرتو-دهی معرفی گردیده است.

بسته بندی تولیدات و آثار صنایع دستی و هنرهای سنتی، راه گشای حل بسیاری از مشکلات این عرصه خواهد بود، چرا که بسته بندی مطلوب و استاندارد، وسیله ارتباط ذهنی خریدار و فروشنده بوده و موجب افزایش رغبت مشتریان برای خرید خواهد شد و این امر، رونق فروش صنایع دستی در بازارهای داخلی، خارجی، اشتغال زایی و درآمدزایی آن را در پی خواهد داشت. شناسایی اقلام و تولیدات صنایع دستی پرفروش برای بسته بندی، نظارت بر تولید صنایع دستی به منظور تامین کیفیت مطلوب، حمایت از دست اندرکاران و تولیدکنندگان صنایع دستی، آسیب شناسی، درجه بندی و طبقه-بندی هنرمندان بر اساس کیفیت آثار تولیدی، ترویج فرهنگ خرید اقلام و محصولات صنایع دستی و ورود این محصولات به سبد خرید خانوارها، از دیگر مباحث مطرح شده در این خصوص می باشد. این تحقیق از نوع تحلیلی – توصیفی می باشد و روش گردآوری اطلاعات میدانی – کتابخانه ای است.

بسته بندی یکی از مهم ترین بخش های صنایع غذایی می باشد که با امنیت غذایی در ارتباط است و محافظی است که سلامت کالای محتوی خود را پس از تولید تا مرحله مصرف حفظ می-نماید. بسته بندی محصول تنها وسیله ارتباطی در فروشگاه است که در آن ظاهر محصول توجه مصرف کنندگان را در میان گزینه های مختلف به خود جذب می کند. از بسته بندی به عنوان فروشنده خاموش یاد شده است، به این معنا که محصول را در قفسه های خرده فروشی به فروش می رساند. بسته بندی، ابزاری ضروری در فعالیت های بازاریابی جدید برای کالاهای مصرفی از جمله در صنایع غذایی، محسوب می شود. با بسته-بندی مواد غذایی می توان در پی راه-حل های بهتر برای مشکلات بازاریابی یا حمل و-نقل در زنجیره تولید بود. هدف از این مقاله، مرور و بررسی نقش مهم بسته بندی به عنوان ابزار ارتباطی مهم در شناساندن محصول به مصرف کننده می باشد و ویژگی های طراحی بسته بندی مواد غذایی را شرح داده است.

دوره رسیدن و مصرف میوه های تازه از جمله انار نسبتا کوتاه است. به علاوه مصرف انار عمدتا به دلیل خارج کردن سخت دانه ها چندان متداول نمی باشد. از این رو، میوه انار با حداقل فرآوری شده (دانه های انار آماده مصرف) بجای میوه کامل، محصول جذاب تری به مصرف کنندگان ارائه و چشم انداز تولید و مصرف انار را افزایش می دهد. در سال های اخیر، دانه های انار آماده مصرف به علت سهولت مصرف، ارزش تغذیه ای بالا و خصوصیات حسی منحصر به فرد، عامه پسند شده اند. با توجه به ارزش تغذیه ای انار، دانه های انار با حداقل فرآوری و بسته بندی شده تحت اتمسفر اصلاح یافته راه جدیدی برای استفاده بهینه از میوه درجه پایین با نقص های سطحی پوست مانند ترک، شکاف و آفتاب سوختگی را ارائه می دهد. میوه ها و سبزیجات با حداقل فرآیند، به علت افزایش فرآیندهای آنزیمی درون زا و سرعت تنفس، مستعد افزایش افت کیفی و آلودگی میکروبی می گردند. فناوری بسته بندی در اتمسفر اصلاح شده، امکان به تاخیر انداختن میزان تنفس و افزایش مدت ماندگاری محصولات تازه را فراهم می کند. پوشش های خوراکی نیز به عنوان مانعی در برابر مهاجرت رطوبت و گاز عمل می کنند و برخی مانند کیتوزان خاصیت ضدمیکروبی و ضدقارچی نیز دارند. استفاده از اسانس های روغنی در پوشش خوراکی نیز به بهبود خاصیت ضدمیکروبی آن کمک می نماید. پوشش دهی دانه های انار با ژل آلوئه ورا و عسل نیز موجب حفظ خصوصیات کیفی آن می گردد.

با توجه به اهمیت عصاره های گیاهی و قرارگیری آن ها در لیست GRAS بودن آن ها، اختلاط آن ها در بسته بندی های از جنس پلی-مرهای زیستی رژیمی اخیرا مورد توجه قرار گرفته است. پلی ساکاریدها(مانند کیتوزان، آلژینات) و پروتئین ها(مانند ایزوله پروتئین سویا و آب پنیر، ژلاتین و زئین)، به عنوان بستر پلی مر خوراکی هستند که از آن ها برای انتقال انواع عصاره های زیست فعال شامل عصاره چای سبز، هسته انگور، زغال اخته و قره قاط استفاده می شود. علاوه بر این اثبات شده که عصاره های گیاهی باعث بهبود خصوصیات فیزیکوشیمیایی و زیست فعالی بسته بندی شده و به این ترتیب می توانند کاربردهای کلی آن ها اعم از خصوصیات فیزیکی، ظرفیت آنتی اکسیدانی و فعالیت ضد میکروبی را در مواد غذایی افزایش دهند و به طور خلاصه شاخص های مختلف محصولات نهایی شامل رنگ، بو، مزه و سایر خصوصیات را تعیین می کنند. شاخص های اصلی شامل منشا عصاره ها و بستر زیست پلی-مر(مثلا فیلم حاصل از پروتئین یا پلی ساکارید که به عنوان بستر برای عصاره ها استفاده می شود)، ترکیب بسترهای پلی مری و عصاره ها و فرآوری مواد تشکیل دهنده مورد استفاده می باشند. فعل و انفعالات میان بسترهای پلی مری و عصاره ها به خوبی شناخته شده اند. علاوه بر آن مشخص شده که پلی فنول ها به عنوان یکی از ترکیبات کلیدی زیست فعال می باشند که می توانند در پیوند های هیدروژنی احتمالی که در این فعل و انفعالات نقش بسزایی را ایفا می کنند، شرکت نمایند. به هر حال مطالعات کمی در رابطه با ویژگی های ساختاری میان ترکیبات پلی فنولی خاص و بسترهای پلی مری صورت گرفته است است. در این اینجا نیز سعی شده است که اثر عصاره های گیاهی روی بهبود خصوصیات فیزیکوشیمیایی زیست پلی-مر ها(خصوصیات مکانیکی و حسی)، بسترها و همچنین تاثیر عملکرد عصاره(به ویژه ظرفیت آنتی اکسیدانی و فعالیت ضد میکروبی) روی مواد حاصل مورد بازنگری قرار قرار گیرد.

مصرف روزافزون آب و کمبود منابع آب تازه در دسترس، استفاده مجدد از پساب در صنایع برای تامین بخشی از آب مورد نیاز صنعت را به موضوعی اجتناب ناپذیر تبدیل کرده است. تولید روز افزون محصولات کاغذی به خصوص مصرف روز افزون کاغذ در صنایع بسته-بندی از خمیر چوب و همچنین بازیافت محصولات مصرف شده آن ها که پیامد آن ورود بخش دیگری از آلاینده ها به محیط زیست است، افزایش نگرانی ها را در رابطه با محیط زیست در پی داشته است. بدین منظور در پژوهش حاضر، پساب صنایع خمیر و کاغذ (مطالعه موردی: واحد حوضچه هضم پساب یک کارخانه کاغذ بسته بندی) با بهره گیری از روش الکتروشیمیایی(EC) مورد ارزیابی و تیمار قرار گرفت. در روش تیمار الکتروشیمایی، نمونه برداری از حوضچه هضم پساب مطابق کتاب روش های استاندارد آزمایش های آب و فاضلاب انجام شد و تاثیر عوامل مختلف از جمله مقادیر COD، TDS و TSS و هدایت الکتریکی پساب بررسی گردید. نتایج نشان داد که در مدت زمان 30 دقیقه، مقدار COD باقی مانده در حجم 500 میلی لیتر پساب، از 985 به 240 میلی گرم در لیتر کاهش یافته است.