فهرست مطالب

نقد کتاب کودک و نوجوان - پیاپی 13 (بهار 1396)

فصلنامه نقد کتاب کودک و نوجوان
پیاپی 13 (بهار 1396)

  • 292 صفحه، بهای روی جلد: 100,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1396/05/20
  • تعداد عناوین: 26
|
  • سرمقاله
  • نقد داستان تالیف
  • سیدنوید علی اکبر، شهناز آزادی صفحه 5
    آدامس چهارشنبه های خوشبختی برای مخاطبان گروه سنی «الف» و «ب» نوشته و تصویرگری شده است. این کتاب تخیلی به ماجرایی عجیب در یک روز زندگی کودکی زباله گرد می پردازد.
    نقد کتاب با ارائه شواهدی، دارای دو بخش مرتبط با متن و تصویر است. در نقد متن گفته می شود که طنز موجود در آن، زشتی زباله گردی را می پوشاند و تاثیر یک فانتزی کودکانه، نباید بهادادن به رفتار غیرمتعارف اجتماعی باشد. بخش نقد تصویرگری به این نکته می پردازد که زیبانمایی تصاویر یک متن تلخ، قلب واقعیت ازسوی تصویرگر است و تصویرگر این کتاب، کادرهایی خوشایند برای واقعیتی ناخوشایند آفریده است. همچنین نشان می دهد که کادرهای تصویری این کتاب، منطقی مناسب در زمینه رنگ و سایه گذاری ندارند.
    سرانجام نتیجه گیری می شود که نگارش داستان و تصویرگری درباره کودکان کار، ملاحظاتی دقیق و حساس می طلبد و زشتی و تباهی زندگی آن ها نباید مغفول بماند. پرداخت داستان نیز نباید رفتارهای ناهنجار را در کودک نهادینه سازد.
    کلیدواژگان: ادبیات کودک، کودکان کار و خیابان، کودک و طنز، فانتزی کودکانه، مخاطب شناسی، داستان تخیلی، تصویرگری کتاب کودک، واقع نمایی در تصویرگری
  • ابراهیم حسن بیگی، ابوالفضل صفرپور صفحه 19
    «گیسو»، دختربچه افغانی که با خانواده (پدر و مادر) به ایران مهاجرت کرده است، درشمال ایران زندگی می کنند. او با مادرش در خانه «آقای توانا» و همسرش «حاجیه خانم» ساکن شمال ایران هستند. گیسو در انتظار پدرش است که برای فروش مایملک خود به افغانستان رفته است. مدت زیادی از زمان بازگشت پدر گذشته و گیسو و مادرش بسیار نگران پدرند. مادر او برای تامین معاش به خانه مردم می رود و در نظافت و آشپزی کمک می کند.
    روزی در ماسه های ساحل دریا، گیسو چراغی قدیمی می یابد و با بچه غول داخل آن صحبت می کند و او به گیسو قول می دهد که در رسیدن به آرزوی بزرگ او یعنی یافتن پدرش کمک کند. قرار می شود که مادر و گیسو باهم به افغانستان بروند تا پدر را بیابند. درنهایت، در افغانستان گیسو با یاری و راهنمایی چراغ به روستایی که پدرش در جنگ طالبان اسیر است می روند اما در آن جا وی به دست طالبان می افتد و میان آن ها پدرش را می بیند که به اجبار در شمار نیروهای کمکی طالبان درآمده است.
    سرانجام با راهنمایی روستاییان و ابوتراب (پیرمرد باتجربه و نابینایی که به وسیله چراغ بینایی اش را به دست می آورد)، و با کمک نیروهای دولتی کشورشان، گروه طالبان موردحمله قرار می گیرند، پدر رها می شود و گیسو و خانواده اش دوباره به ایران می آیند. البته بین راه، گیسو چراغ جادو را از دست می دهد ولی امیدوار است که دوباره آن را پیدا کند.
    کلیدواژگان: گیسو، افغانستان، چراغ جادو، بچه غول، طالبان، مهاجرت
  • احمد اکبرپور، فرخنده حق شنو صفحه 27
    امروز مخاطب شناسی و توجه به آن، در ادبیات داستانی کودک و نوجوان نزد برخی از نویسندگان، منتقدان و صاحب نظران این گروه کم رنگ شده است. آن ها بنا به استنادهایی چون فضاهای مجازی مختلف و قابل دسترس برای کودک و نوجوان، توجه به مخاطب را امری کهنه و قدیمی می دانند که سبب می شود وسعت دیدگاه مخاطب را محدود، و آن ها را از مطالعه دور کند. این نظر درمقابل نظر توجه به مخاطب نزد صاحب نظرانی دیگر قرار می گیرد مبنی بر این که مخاطب در ادبیات داستانی از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و درواقع یکی از مهم ترین نقاط افتراق ادبیات داستانی کودک و نوجوان و البته بزرگ سال عنصر مخاطب است و توجه به این عنصر مهم باعث می شود انتخاب بسیاری از عناصر داستان و رمان براساس آن شکل گیرد. نگارنده سعی دارد با استناد به نظرات این دو گروه، من یک گوزن بودم را موردبررسی قرار دهد و به نظری هرچند کوتاه غیر از این دو گروه توجه داشته باشد. مواردی دیگری چون نماد گوزن در فرهنگ های مختلف و ساختار داستانی اثر نیز ازجمله اموری هستند که به آن اشاره شده است.
    کلیدواژگان: مخاطب، طرح، نیاز
  • زهرا فردشاد، سندی مومنی صفحه 35
    ایلا نگهبان باغ وحش، رمانی است که ایده بکری دارد. این ایده، به روایتی یک دست و پرهیجان تبدیل شده است. ایلا شخصیت اصلی رمان، پسری بازیگوش و علاقه مند به حیوانات است که می خواهد همراه مادرش به جایی امن برود.
    رمان را می توان به لحاظ ساختاری به دو بخش تقسیم کرد. بخش نخست حضور جنگ به عنوان فاجعه ای است که به فضای آرام و امن خانواده، باغ وحش و شهر حمله ای ناگهانی کرده است؛ در این بخش خواننده با بحرانی روبه رو است که همه معادله های زندگی را به هم ریخته و بخش دوم، جنگ در نگاه ایلا و مادرش است. تصور این دو شخصیت از جنگ متفاوت است و نویسنده فضای ذهنی هردو شخصیت را همراه با دغدغه هاشان پیش روی خواننده قرار داده است.
    مفهوم کلیدی و برجسته ایلا نگهبان باغ وحش، تبعات دردناک آوارگی های بعد از جنگ است، اما رمان به خوبی توانسته است از این رخداد فاجعه آمیز و غمگین درجهت ترسیم اثری قابل قبول استفاده کند که تلاش می کند کانون توجه خود را دنیای معصومانه مادر و پسری قرار دهد که نمی دانند قرار است هشت سال آینده با چه اتفاق هایی روبه رو شوند.
    کلیدواژگان: جنگ، حیوانات، آوارگان جنگی، روایت، شخصیت
  • نقد داستان ترجمه
  • رویا پورآذر، رفیع افتخار صفحه 41
    در مقاله حاضر کتاب می میرم برای دیدنت از منظر ساختار داستانی، شخصیت پردازی، تعلیق، حوادث و دیگر عناصر داستانی مورد مداقه قرارگرفته است و همراه با بررسی تصویرگری های کتاب، نگاهی به نقاط ضعف و قوت آن خواهد شد.
    کلیدواژگان: شبح، نویسنده، آژانس معاملات ملکی، وکیل، ناشر کتاب
  • سیاوش مرشدی، مهدیه سیدنورانی صفحه 49
    داستان روزگار رویا که حاوی قصه های کهن و معاصر است از گونه های نباتی و جانوری برای معرفی رسوم قبایل بومی استرالیایی استفاده کرده است. نویسنده سعی دارد مخاطب را نه فقط با اخلاقیات و آیین های کشورش آشنا سازد بلکه او را با تنوع زیست محیطی این خطه نیز همراه می کند. کتاب گویی مستندی مکتوب از استرالیاست.
    کلیدواژگان: مادر زندگی، توتم، نیک و بد (بیامی و بونیپ)، آیین، مقدس، شکار، قبیله
  • نقد شعر
  • پیوند فرهادی، اسماعیل الله دادی صفحه 65
    هرچه رده سنی مخاطب، پایین تر باشد، سرودن شعر برایش مشکل تر است؛ زیرا خردسال خودش نمی تواند از روی کتاب بخواند و با دیدن کلمات و تجزیه و تحلیل آن ها در ذهنش، با شعر ارتباط برقرار کند. یک شعر خوب خردسال، هم باید شعر باشد، یعنی جوهره ادبی داشته باشد و هم باید بتواند پاسخ گوی محدودیت ها و ضروریت های این گروه سنی باشد و دیگر اینکه بهتر است شاعر در شعر نگاهی آموزش و تربیتی نیز داشته باشد.
    به همین دلیل است که شاعران در مقایسه با دیگر رده های سنی، آثار کمتری برای این گروه، در کارنامه خود دارند.
    مجموعه سه جلدی با نام های پیش و گوشی، دوست بازیگوش و عروسک بازی سروده «پیوند فرهادی» است که توسط نشر آوای باران منتشر شده است.
    فرهادی از آن دسته شاعرانی است که به صورت تخصصی برای گروه سنی خردسال شعر می سراید و همه تمرکز خود را برای آفرینش شعر برای این گروه سنی گذاشته است.
    کلیدواژگان: شعر خردسال، بازی، تخیل، طنز
  • صفحه 71
    نشست کمیت و کیفیت در شعر کودک روز 18 اردیبهشت ماه 1395 ازسوی انجمن فرهنگی ناشران کتاب کودک در سرای اهل قلم نمایشگاه بین المللی کتاب تهران برپا شد.
    در این نشست «دکتر ناهید معتمدی»، نویسنده، پژوهش گر و همکار شورای کتاب کودک و همچنین «زهره حیدری شاهی»، شاعر و منتقد حضور داشتند و مجری جلسه آقای کتابدار بود. در ادامه چکیده ای از این جلسه را می خوانیم.
  • نقد آثار غیر داستانی
  • احسان کاتبی، مهدی اعتمادی بروجنی صفحه 83
    کتابی با موضوع «تاریخ علم در ایران» برای کودکان بهانه ای شده است برای معرفی رشته جدید تاریخ علم در جهان و نگاه متفاوت موجود در آن نسبت به روش های سنتی. همین طور نقدی بر این کتاب که دعوی دایره المعارف بودن دارد و به خصوص برای کودکان و نوجوانان تالیف شده است، و درنهایت حصول این نتیجه که عنوانی چون اطلاعات علمی، تاریخی برای این قسم کتاب ها، شایسته تر است.
    کلیدواژگان: تاریخ علم، فلسفه علم، خوابگردها، انقلاب علمی، دانشمندان مسلمان، تمدن ایران
  • احمد اکبرپور، حسن پارسایی صفحه 91
    پی جویی تناقضات، شناخت و توضیح ویژگی ها، نوع رویکرد نویسنده و نیز ردیابی استنباط او از مقوله طنز و طنزنویسی، موضوع محوری نوشتار زیر است و سعی شده است باتوجه به چیستی و چگونگی کارکرد و کاربرد چنین نگره ای، ضرورت یا عدم الزام نگارش چنین کتابی موردارزیابی قرار بگیرد.
    کلیدواژگان: ذهن پردازی، کار دستی، کار ذهنی، مضمون سازی، رویکرد ظرفی به کتاب، سرخوشی ذهنی، تنقلات ذهنی، صفحه پرکن، من درآوردی، لطیفه محور، ذهن رس، اشتهای ذهنی
  • نغمه الهی پناه، روح الله مهدی پور عمرانی صفحه 103
    تاریخ را می توان با لحن های گوناگونی خواند: لحن آکادمیک، لحن عوامانه، لحن تفننی و لحن های دیگر. حتی می توان آن را با لحن داستانی و افسانه ای موردخوانش قرار داد. طبیعی است که مردم عادی و به ویژه کودکان و نوجوانان، با خوانشی آسان طلبانه تر با تاریخ روبه رو شوند. در این خوانش، تااندازه زیادی، از تاریخ رمززدایی می شود. «جوجیا برگ» در کتاب پایان خوفناک بزرگان تاریخ کوشیده است به این خوانش نزدیک شود.
    کلیدواژگان: تاریخ، طنز، عصر اکتشاف، استعمار، میسیونری
  • نقد ادبیات دینی
  • افسانه موسوی گرمارودی، مرضیه بابازاده خامنه صفحه 115
    این مقاله، اشاره ای بر معرفی و بررسی کتاب فرهنگ پیامبران است. نکات قابل ذکر آن باتوجه به اهمیت موضوع این گونه آثار در ادبیات دینی ارائه شده است. شایان ذکر است که این فرهنگ براساس نام های پیامبران به ترتیب رسالت پیامبری آن ها درنظر گرفته شده است و از ویژگی الفبایی که بیشتر فرهنگ ها و دانش نامه ها از آن پیروی می کنند، استفاده نشده است.
    کلیدواژگان: فرهنگ، پیامبران، قر آن، هدایت، داستان
  • لاله جعفری، محمدعلی دهقانی (دانا) صفحه 121
    کتابی که موردبررسی قرارمی گیرد، دربردارنده 9 مطلب کوتاه، با موضوع کلی «شکرگزاری» برای کودکان خردسال است. این کتاب در دو جلد به چاپ رسیده است و هرجلد دوازده صفحه مصور دارد. در کتاب اول، پنج مطلب و در کتاب دوم، چهار مطلب گرد آمده است.
    کلیدواژگان: شکر، خدا، نعمت ها
  • نقد بین الملل
  • خدیجه سرباز امام زاده صفحه 127
    «مهدی کاموس» نویسنده ایرانی برای اولین بار مجموعه ای به زبان عربی نوشته است که در الجزایر به چاپ رسیده است. این مجموعه تشکیل شده از چهار داستان کودک که به طور مجزا و در چهار کتاب دوازده صفحه ای نوشته شده است. در این مقاله سعی خواهیم کرد ابتدا به معرفی داستان ها بپردازیم و ببینیم که این داستان ها با چه اندیشه و افکاری در زبان فارسی هماهنگی و هم خوانی دارند و سپس به نقد ویرایشی داستان ها بپردازیم و درنهایت به نقد موضوعی و محتوایی داستان ها خواهیم پرداخت تا میزان تاثیرگذاری آن ها را درمیان کودکان عرب زبان دریابیم.
    کلیدواژگان: داستان کودک، زبان عربی، تطبیق، موضوع، مضمون، محتوا
  • نقد بازنویسی
  • زهرا آدینه صفحه 135
    اقتباس شاخه ای از پژوهش های ادبیات تطبیقی است و دامنه انواع آن محدود نیست و هرنوع ارتباط با متن اصلی اقتباس به شمار می آید. این مجموعه که توسط «مهدی کاموس» تالیف شده، گونه ای اقتباسی است که بازنویسی روشن آن کهنگی اثر را از بین برده است، اما بازآفرینی و بازنگری که ازطریق تغییر در شروع و پایان داستان، افزایش طول حکایت، افزودن برخی حیوانات و نام گذاری آن ها، در طرح ساده و خطی متن اصلی با برخی مشکلات محتوایی و تصویری و روان شناختی کودک مواجه است، شبکه استدلالی داستان ها را تضعیف کرده است. در این مقاله هرچهار کتاب از این مجموعه باتوجه به عناصر داستانی آن موردبررسی محتوایی و تصویری قرار گرفته است.
    کلیدواژگان: داستان، اقتباس، کلیله و دمنه، کودک
  • مرور و بررسی
  • زهرا احمدی صفحه 147
  • نقد تصویرگری
  • سیدنوید سیدعلی اکبر، عاطفه فرد مقدم صفحه 157
  • نقد ویرایش
  • مهناز بهرامی، مهتاب مهدوی صفحه 165
    باتوجه به ضرورت نشانه گذاری و اهمیت علامت پرکاربرد ویرگول، نیکو دیدیم نقد داستان حاضر را درباره آن بنویسیم. به دلیل حجم زیاد کتاب و محدودبودن مقاله و ازطرفی نکته های ریزی که اهمیت داشت به آن ها اشاره کنیم، ناچار شدیم مثال هایی انگشت شمار بیاورم. این که چه نشانه ای و در کجا به اشتباه جای ویرگول به کار رفته و اینکه خود ویرگول کجا نباید می آمده و آمده، موضوع بحث است. اشاره ای کوتاه هم به مغایرت های داستان با دستورخط کرده ایم. نتیجه این که ویراستار اثر از آن علاقه مندان به ویرگول بوده است که با وجود بهره بردن از حرکت گذاری بیش ازحد واژه ها، کمکی به کم کاربردکردن ویرگول در متن نکرده است.
    کلیدواژگان: ویرگول، نقطه ویرگول، کاربردهای نادرست، دستور خط
  • نقد شفاهی
  • وضعیت نشر
  • نقدپژوهی
  • مهدی حجوانی، پیمان جلیل پور صفحه 221
    ادبیات کودکان و نوجوانان، ادبیاتی است که آگاهانه و عالمانه، در چارچوب یک سلسله اصول علمی موردقبول اهل فن در رشته روان شناسی و تعلیم وتربیت این گروه های سنی آفریده شده است. یعنی یک مقوله ادبی- علمی است. ادبیات کودکان و نوجوانان، عبارت است از: مجموعه داستان ها، اشعار و نمایش نامه هایی که ضمن برخورداری از جوهره و کیفیت ادبی لازم، باتوجه به خاصه های ذهنی و روانی (استعدادها، علایق و تمایلات) و نیازهای کودکان و نوجوانان، در چارچوب اصول تعلیم وتربیت موردتایید شرع، پدید آمده باشد. کتاب ادبیات کودک نوشته کیمبرلی رنلدز با ترجمه مهدی حجوانی توسط انتشارات افق در سال 1394 منتشر شده است که در این نوشتار، پس از ارائه مقدمه ای به معرفی کتاب و نکاتی درباره آن پرداخته شده است.
    کلیدواژگان: ادبیات کودک، ادبیات انگلیسی، تاریخ و نقد، مباحث نظری
  • نقد آثار دیروز
  • شاهین رهنما، منیره هاشمی، آفرین پنهانی صفحه 231
    در این مقاله پس از اشاره به جنبه های زیبایی شناسی شعر نوجوان، دو مجموعه شعر از انتشارات کانون پرورش مورد بررسی قرار گرفته و جنبه های خلاقانه و هنری آن ها مقایسه شده است.
    کلیدواژگان: شعر نوجوان، خلاقیت، زیبایی شناسی، تصویرسازی ذهنی
  • گوناگون