فهرست مطالب

نقد کتاب تاریخ - پیاپی 8 (زمستان 1394)

فصلنامه نقد کتاب تاریخ
پیاپی 8 (زمستان 1394)

  • 264 صفحه، بهای روی جلد: 100,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1395/10/20
  • تعداد عناوین: 20
|
  • سرسخن
  • نقد شفاهی
  • نقد آثار تالیفی
  • محسن رحمتی صفحه 39

    نوشتار حاضر جایگاه تبیینی و تفسیری کتاب در مسیر آفتاب: بررسی ورود اسلام به ماوراءالنهر را از دو منظر ایجابی و سلبی مورد نقد قرارمی دهد. جایگاه مهم ماوراءالنهر در تکوین و توسعه فرهنگ و تمدن اسلامی، مطالعه فتوحات اسلامی در این منطقه را ضرورت بخشیده است. مولف کتاب با درنظرداشتن این موضوع، به توصیف فتوحات اسلامی در این منطقه پرداخته و پیامدها و نتایج این فتوح را در جامعه ماوراءالنهر بررسی کرده است. اهمیت موضوع از نکات ممتاز کتاب، ولی ناهماهنگی عنوان و محتوا، ناکامی در ارایه توصیف یک دست و گویا از موضوع، اختلاط و آشفتگی موضوعی، بی توجهی به هدف، ضعف در رعایت موازین علمی در نگارش کتاب و وجود اغلاط محتوایی را نیز می توان به عنوان نارسایی های کتاب دانست.

    کلیدواژگان: نقد کتاب، در مسیر آفتاب، خراسان بزرگ، ماوراءالنهر، فتوحات اسلامی
  • پروین رستمی صفحه 67

    مشروطه از مه مترین رخدادهای تاریخ معاصر ایران است که طیف وسیعی از روشنفکران و علما در تحقق و پیروزی آن سهم داشتند. کتا بها و پژوه شهای فراوانی تاکنون در این زمینه تالیف شده که هرکدام از جنبه و رویکردی خاص به نقش روشنفکران و چال شهای آنان، برای تحقق مشروطه در دوره قاجار، پرداخت هاند. مشروطه و چال شهای روشنفکران، تالیف محرم پورمحمد، پژوهشی است که نویسنده در آن تلاش کرده چال شهای پیش روی روشنفکران مشروط هخواه را بررسی کند. در این مقاله، پژوهش و مستندات و فرضی ه های این نویسنده نقد و بررسی شد هاست.

    کلیدواژگان: مشروطه، روشنفکران، ن قد
  • قاسم فتاحی صفحه 71

    امروزه، در مجامع علمی، مطالعات میان رشته ای بسیار موردتوجه قرارگرفته است. یکی از علومی که با علم تاریخ ارتباط نزدیکی دارد ادبیات است. رضا بهرامی دشتکی، پژوهشگر کتاب زندگی و اشعار پژمان بختیاری، در این کتاب تلاش کرده تا با مروری بر زندگی و اشعار یکی از شاعران معاصر ایران، نقش او را در تاریخ و فرهنگ ایران معاصر بررسی کند.

    کلیدواژگان: تاریخ، ادبیات، مطالعات بین رشته ای، نقد، پژمان بختیاری
  • اسماعیل سپهوند، ستار بازوند صفحه 85

    در باب تاریخ مشروطیت که بزر گترین واقعه تاریخ معاصر ایران است، آثاری فراوانی تالیف شد هاست، از جمله این آثار تاریخ مشروطه ایران و جنبش وط نپرستان اصفهان و بختیاری اثر نورالله دانشو ر علوی (مجاهدالسلطان) است که در آن به تحرک و انقلاب مشروط هطلبان اصفهان و بختیاری درطول استبداد صغیر پرداخته شد هاست. مولف با درجه نای بسرهنگی به معاونت نظمیه اصفهان انتخاب شده و رییس نظمیه درجه سرهنگی بود هاست که حسین سعاد ت نوری، نورالله دانشور علوی را تشویق به ثبت این خاطرات کرد هاست. این اثر 15 گفتار دارد که به اتفاقات مختلف مربوط به استبداد صغیر تا اشغال ایران در جنگ جهانی اول، ب هخصوص نقش ایل بختیاری در این اتفاقات، پرداخت هاست. وی چون از مجاهدان مشروطه و حاضر در امور و حوادث بوده مطالب جدیدی گفته که در دیگر منابع یافت نم یشود. ضمن نقاط قوت این اثر، م یطلبد که این کتاب معرفی و بررسی و با استناد به دیگر کتب منتشر شده در این موضوع، نقد شود.

    کلیدواژگان: مشروطه، اصفهان، محمدعل یشاه، بختیاری، حا جآقا نورالله، سرداراسعد
  • پیمان ابوالبشری، آمنه ابراهیمی صفحه 113

    یکی از بسترهای تقریبا فراموش شده پژوهشی در حوزه ادیان و فرهنگ ها به تاثیر و تاثر عرفان اسلامی و آیین بودا مربوط می شود؛ حوزه ای که با وجود اهمیت و جذابیت، آثار تحقیقی کمی درخصوص آن نگاشته شده است. کتاب صوفیان و بوداییان (سیری در تصوف اسلامی و رهبانیت بودایی)، نوشته محمدرضا عدلی، در نگاه نخست کوششی برای یافتن تاثیرها و تاثرهای این دو مقوله فرهنگی است. کوششی ستودنی، اما قابل نقد و بررسی. در این مقاله با توجه به نکات ارزشمند اثر محمدرضا عدلی و با نگاهی نقادانه، به ساختار ظاهری و محتوای این اثر پرداخته شده است. در این کتاب ضعف در انتخاب عنوانی گویا و طرح سوال اصلی، به کارنگرفتن روشی نظام مند، عدم توجه به آیین مهایانه، رعایت نکردن سیر زمانی رویدادها، تحلیل های نارسا و نادرست، رونویسی از نظریات شرق شناسان، پرگویی و تکرار مطالب از جمله نمونه هایی است که جای درنگ و تعمق دارد.

    کلیدواژگان: صوفیان، اهل تصوف، بوداییان، آیین مهایانه، رهبانیت، قلندریه
  • زینب کریمی صفحه 123

    تاریخ طب و طبابت اثری است که در آن به سابقه تاریخی طب در بوشهر پرداخته است. در این کتاب نخست، به تاریخ و پیشینه تمدنی بوشهر پرداخته شده و سپس به بحث تاریخ پزشکی در این سرزمین توجه شده است. اطلاعات کتاب مبتنی بر مطالب مندرج در اسناد است. به رغم این ویژگی برجسته و با توجه به ویژگی های که لازمه یک اثر پژوهشی است، این اثر نارسایی هایی دارد که از آن جمله است: توجه نکردن مولف به روش پژوهش های تاریخی، رعایت نکردن موازین علمی در تدوین کتاب و وجود ناهماهنگی های محتوای در متن.

    کلیدواژگان: نقد کتاب، تاریخ طب، طبابت، بوشهر
  • مهدی فیضی سخا صفحه 135

    کتاب تاریخ فراموش شده ایران در دوره سلطان یعقوب آق قویونلو، ازجمله اندک آثاری است که درباره حکومت سلطان یعقوب آق قویونلوها تالیف شده است. همان طورکه نویسنده کتاب، هدی سیدحسین زادگان، مطرح می کند این کتاب، برای پرکردن خلا یک اثر تخصصی و جامع درباره این دوره، اثری ارزشمند به شمار می آید. چراکه مشخصا حوزه های مختلف زندگی اجتماعی مردم ایران را در این دوره دربرگرفته است. در این نوشتار تلاش می شود ضمن معرفی کتاب، برخی از جنبه های آن نیز نقد شود.

    کلیدواژگان: نقد، تاریخ ایران، آق قویونلو
  • کامیار عبدی صفحه 141

    گنجینه غار کلماکره، به قلم لیلا خسروی، استادیار پژوهشکده باستان شناسی گروه دوران تاریخی، کتابی است در پنج فصل که فصل پایانی آن به نتیجه گیری اختصاص یافته است.در ابتدا که خبر تالیف این کتاب مبسوط منتشر شد ذوق و شوقی جامعه باستان شناسی ایران را فراگرفت که یکی از باستان شناسان جوان ایرانی با بررسی اصولی مجموعه اشیای منتسب به غار کلماکره ابهام های موجود درباره این غار را خواهد زدود. با این تصور به این کتاب مراجعه کردم، اما افسوس که نه تنها آنچه باید در آن یافته نشد، بلکه مجموعه ای از خطاها را در آن یافتم. در این مقاله به گوشه هایی از این اشتباهات خواهیم پرداخت. این مقاله نقدی است بر این گونه آثار که با ارایه خطاهای اطلاعاتی، سبب راه یافتن این گونه خطاها به آثار پس از خود می شوند.

    کلیدواژگان: کلماکره، باستان شناختی، کتیبه، لرستان، ایران باستان
  • یزدان صفایی صفحه 165

    مجموعه تاریخ جامع ایران در 20 مجلد، شامل مقالاتی است از صاح بنظران درباره جنب ه های گوناگون تاریخ سیاسی، اجتماعی، ادیان، زبا نها، هنر، معماری و ادبیات ایران از دوران پیش از اسلام تا انقراض سلسله قاجار. پنج مجلد نخست از این مجموعه به دوران باستان اختصاص داده شده و تاریخ این کشور را از تشکیل تمد نهای پیش از آریایی و ورود آ نها به فلات ایران تا پایان دوره ساسانی بیان م یکند و مباحث وسیعی چون تشکیلات اداری، هنر و معماری، ادبیات، حوادث تاریخی و کشورگشای یهای خاندا نهای حکوم تگر را دربرم یگیرد. در این نوشتار تنها پنج جلد نخست که مختص دوره باستان است، بررسی م یشود. کوشید هایم که همه فصول این پنج جلد را بررسی کنیم، البته بدیهی است که هدف این نوشتار، معرفی این مجموعه بود هاست و نقد موشکافانه آن با توجه به گستردگی موضو عهای مطرح شده، از عهده یک تن خارج است. با وجود این، در مواردی که ضروری ب هنظر م یرسیده، درباره برخی از فص لها از حدود معرفی فراتر رفته و به نقد نیز پرداخت هایم.

    کلیدواژگان: تاریخ، اسطوره، آریایی، ماد، هخامنشی، ساسانی، تشکیلات اداری، فرهنگ، شهرنشینی، هنر
  • حسین احمدی رهبریان صفحه 195
  • نقد کتاب درسی
  • نازنین تمری صفحه 201

    تاکنون آثار متعددی درمورد روش یا روش های پژوهش، به طوراعم، به نگارش درآمده و فراوانی این آثار نشان از نیاز جامعه به دانستن این موضوع دارد؛ اما در این میان، چگونگی پژوهش در موضوعات تخصصی، همچون تاریخ، و روش شناسی آن کاری است تازه و ارزشمند. ارزیابی کتاب درآمدی بر روش پژوهش در تاریخ، تالیف علیرضا ملایی توانی، امر بسیار دشواری است، زیرا همان طورکه مولف در مقدمه اشاره کرده است برای این حوزه باید از قلمرو تاریخ به وادی فلسفه علم تاریخ گام برداشت و حوزه های هستی شناسی و معرفت شناسی و روش شناسی تاریخی را به هم پیوند داد. مولف در این کتاب، در هشت فصل و یک پیوست، تلاش کرده است این موضوع را با دقت و ظرافت دسته بندی و در قالب کتابی آموزشی عرضه کند. در این مقاله ضمن اشاره به اهمیت و ارزش مطالب هر فصل، نکاتی از دید یک دانشجوی علاقه مند به آگاهی از شیوه های پژوهش علم تاریخ مطرح شده است.

    کلیدواژگان: تاریخ پژوهی، روش شناسی، پژوهش، معرفت شناسی، علم تاریخ
  • نقد آثار ترجمه
  • بهزاد کریمی صفحه 213

    کتاب پزشکی اسلامی در دوره میانه، به قلم دو تن از مهم ترین پژوهشگران غربی تاریخ پزشکی مسلمانان، در سال 2007 جایزه مطالعات خاورمیانه را از انجمن دوستی بریتانیا و کویت کسب کرد. پیش ازاین، چندین اثر در حوزه تاریخ پزشکی اسلامی داشته ایم که عموما پژوهشگران غربی نوشته اند، اما در میان آنها پزشکی اسلامی در دوره میانه اثری است فشرده، حاوی رویکردهای اجتماعی و فرهنگی به مقوله پزشکی که کمتر در این گونه آثار موردتوجه بوده است. کتاب، در شش فصل، به نوشته نویسندگان مروری است بر این تاریخ پزشکی همراه با مثال هایی شاخص و کاربردی و راه های معالجه امراض. در این مقاله، ضمن توجه به اهمیت کتاب، انتقادهایی بر ترجمه این اثر مطرح شده که در سه بخش عرضه می شود: معرفی کتاب براساس متن اصلی، نقد تفصیلی ترجمه، و پیشنهادها.

    کلیدواژگان: پزشکی اسلامی، طب سنتی، پزشکی هندی، طبابت، برگردان اسامی خاص
  • سیدعلی حسینی قمصری صفحه 231

    در کتاب حاضر، تلاش شده شکل گیری و تطور اندیشه های ادوارد سعید، روشنفکر معاصر، بررسی شود. نویسنده کتاب، شلی والیا، نگاه سعید به تاریخ نگاری غربی را، که ازنظر او آمیخته با مقتضیات سیاسی و با هدف دست یابی به اغراض استعماری و درجهت توجیه قدرت بوده، بررسی و ارزیابی کرده است. شیوه زندگی سعید باعث شد تا او با نگاهی انتقادی مسایل پیرامون خود را واکاوی کند. او تاریخ و فرهنگ و ادبیات را به منزله نظام های فکری ای که تحت سلطه استعمار قرارگرفته اند و از آن ها استفاده ابزاری شده است معرفی می کند. البته تناقضاتی هم در نظریات ادوار سعید وجود دارد، زیرا او ضمن نفی غرب و دستاوردهای مثبت مادی و فکری آن، هر آن چه بومی است را اصیل، باارزش و قابل احترام می داند.

    کلیدواژگان: ادوارد سعید، تاریخ، فرهنگ، ادبیات، استعمار
  • محمد رافعی صفحه 237

    با تخصصی شدن و گسترش دامنه علم تاریخ، در قرون اخیر، شاهد اشکال متنوعی از تاریخ نگاری و نگاه تاریخی هستیم. ازاین میان، روزبه روز بر ارزش کار در زمینه تاریخ اجتماعی افزوده می شود. به رغم مباحثات بسیاری که درباره ضعف این شاخه از تاریخ نگاری در ایران انجام شده، هنوز به نقطه قابل اتکایی نرسیده ایم به منزله « زندگی روزمره » . و لازم است تا همچنان به این موضوع پرداخته شود یکی از موضوع های تاریخ اجتماعی سال هاست که جای خود را در فضای علمی جهان پیدا کرده و محققان در این زمینه تحقیقات موثری انجام داده اند. درحالی که هنوز در زبان فارسی چنین پژوهش هایی صورت نگرفته است. مانع اصلی پژوهش جامع در این عرصه را شاید باید در ضعف ما در نگارش تاریخ اجتماعی دانست. از راهکارهای بهبود این وضعیت مطالعه آثار مهم در این زمینه است. در این مقاله کتاب تاریخچه خصوصی خانه از منظر اهمیت و کارکرد آن در تاریخ اجتماعی بررسی می شود.

    کلیدواژگان: تاریخ اجتماعی، زندگی روزمره، تاریخچه خصوصی خانه، بیل برایسون
  • منبع شناسی و کتابشناسی
  • مریم فرزانه صفحه 243

    کتاب شناسی حاضر مجموعه ای است از مشخصات کتاب شناختی کتاب هایی با موضوع بلوچ و بلوچستان، موجود در کتابخانه مرکز دایرهالمعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهش های ایرانی و اسلامی). در این زمینه سایر کتابخانه ها و مراکز جمع آوری کتاب ها و مقالات مانند کتابخانه ملی، کتابخانه مجلس شورای اسلامی، کتابخانه آستان قدس رضوی، پایگاه مجلات تخصصی نور و پایگاه اطلاعات و مدارک ایران (ایران داک) جستجو شده اند.

  • فاطمه اسماعیلی صفحه 255