فهرست مطالب

نقد کتاب علوم اجتماعی - پیاپی 10 (تابستان 1395)

فصلنامه نقد کتاب علوم اجتماعی
پیاپی 10 (تابستان 1395)

  • 268 صفحه، بهای روی جلد: 100,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1395/08/15
  • تعداد عناوین: 20
|
  • سخن نخست
  • نقد شفاهی
  • فراز و نشیب تالیف آثار تخصصی انسان شناسی / دکتر جلال الدین رفیع فر در گفت و گو با فصلنامه نقد کتاب علوم اجتماعی
    عاطفه نامداری صفحه 5
    جلال الدین رفیع فر در محله امیریه تهران متولد شد. مقطع دبستان و سال های اولیه دبیرستانش را در همان محله به پایان رساند و بعد به دبیرستان خوارزمی رفت. دبیرستانی در خیابان انقلاب که داستان زندگی او را تغییر داد. جلال الدین جوان از همان روزهای دبیرستان که پای اش به دانشگاه تهران باز شد، شیفته ابهت و عظمت دانشکده ادبیات و علوم اجتماعی شد؛ با خود عهد بست که تحصیلات دانشگاهی اش را در همان دانشکده آغاز کند. پس از قبولی در کنکور، وارد دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران شد. او به دنبال پاسخ مفاهیمی بود که از نوجوانی ذهنش را مشغول کرده بود: «خاستگاه انسان، جامعه و سابقه آن ها». همان روزها با خواندن آثار تازه ترجمه شده ای که تحت تاثیر نظریات مطرح شده درباره زمان و چگونگی پیدایش جامعه، نحوه شکل گیری و سابقه فرهنگ ها، پیدایش زبان، نژاد ها و سیر تحول آن ها شکل گرفته بودند، رشته باستان شناسی را برگزید. او در تمام مدت تحصیل در دوره کارشناسی از انتخابش لذت برد. پس از پایان مقطع کارشناسی به توصیه دکتر عزت الله نگهبان، باستان شناس نام آور ایرانی، رشته انسان شناسی1را برگزید و برای ادامه تحصیل به فرانسه رفت. در فرانسه ناچار شد که از مقطع کارشناسی تحصیل در رشته انسان شناسی را آغاز کند. او به دانشگاه نانتر رفت. پس از پایان تحصیلات دوره کارشناسی، به دانشگاه سوربن رفت و تا پایان دوره دکتری در آن جا تحصیل کرد. درنهایت در سال 1368 به تهران بازگشت. دکتر جلال الدین رفیع فر، امروز استاد تمام و عضو هیئت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران است. او بیش از هشت سال مدیریت گروه انسان شناسی این دانشکده را عهده دار بود. در سال 1379 با کمک همکارانش انجمن انسان شناسی را تاسیس کرد و از همان روز تاکنون، عضو هیئت رئیسه این انجمن است. او 12 سال است که ریاست این انجمن را بر عهده دارد. تا کنون حدود 10 عنوان کتاب (ترجمه و تالیف) و بیش از 50 مقاله علمی پژوهشی به زبان فارسی و هفت مقاله با ایندکس بین المللی و آی. اس. آی2 به زبان های انگلیسی و فرانسه از او منتشر شده است. انجام چند طرح پژوهشی و همچنین حضور و سخنرانی در 19 سمینار و کنفرانس بین المللی در پاریس، فرانکفورت، فلورانس، آمستردام، مسکو، کومینگ، ورشو، لوبلیانا، تفلیس و... در کارنامه علمی او به ثبت رسیده است. از سال 1990 میلادی به عنوان عضو پیوست] خارجی مرکز ملی تحقیقات علمی فرانسه3 با این مرکز همکاری داشته است. سردبیری و مدیرمسئولی مجله انسان شناسی از دیگر مسئولیت های اوست که تاکنون 23 شماره از این مجله منتشر شده است. دکتر رفیع فر دو فرزند دارد که یکی از آن ها راه پدر را ادامه داده و در رشته علوم انسانی تحصیل می کند. امروز در ایران دانشجو یا محققی در رشته انسان شناسی نیست، که آثار او را نخوانده یا بدون نیاز به منابع مرجعی که او ترجمه و تالیف کرده در این حوزه کار پژوهشی انجام داده باشد. فصلنامه نقد کتاب علوم اجتماعی با او به گفت وگو نشسته است تا پیچ و خم های ورودش به این رشته و فراز و نشیب های تالیف آثار تخصصی را از زبان خودش روایت کند.
  • نسرین پورهمرنگ صفحه 27
    کتاب نظریه های متاخر جامعه شناسی مجموعه ای است فراهم آمده از تالیف، ترجمه و مصاحبه که البته ترجمه مقاله های نویسندگان مختلف بخش های اصلی این کتاب را تشکیل می دهد.
    انتخاب ترجمه ها به گونه ای صورت گرفته است که هدف مترجمان را برای مرور اجمالی بر سیر نظریه پردازی کلاسیک و به ویژه مدرن و متاخر فراهم سازد. درج آرای برخی افراد صاحب نظر اما کمتر شناخته شده در ایران و افق های نظری مطرح در اندیشه جامعه شناسان پسامدرن از جمله ویژگی های مثبت این کتاب به شمار می رود.
    کلیدواژگان: نظریه های جامعه شناسی، نظریه های اجتماعی، نظریه های کلاسیک، نظریه های متاخر، نظریه های خرد، نظریه های کلان، نظریه پسامدرنیته
  • اسماعیل قدیمی صفحه 41
    کتاب ما چگونه ما شدیم باهدف معرفی علل واپس ماندگی ایران نسبت به کشورهای پیشرفته جهان به قلم دکترصادق زیبا کلام فارغ التحصیل رشته صلح شناسی دانشگاه برادفورد و عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران به رشته تحریر درآمده است. نویسنده با ذکر وقایع تاریخی به نقل از مورخان ایرانی وخارجی و به ویژه پطروشفسکی، لمپتون، هارتوگ و ساندرز می کوشد تا با این دیدگاه که عوامل و علت های اصلی واپس ماندگی ایران به روابط ایران با کشورهای غربی و استعمار آن ها مربوط است، مخالفت کند.
    نویسنده بدون بیان روش شناسی تحقیقات خود و مشخص کردن رویکرد مطالعاتی و تحلیل روش شناسانه و صرفا با زبانی روایی وقایع تاریخی از زبان مورخان ایرانی و خارجی و تفسیر خود از این رویدادها نقل می کند تا به واسطه آن ها اندیشه های استعمارمحور و مارکس گرایانه مبنی بر معرفی غرب و عوامل خارجی به عنوان عامل اصلی واپس ماندگی ایران را رد کند.
    نویسنده به علت گریز ناموجهش از تعیین چارچوب های نظری و پرهیز از روش شناسی تحقیق تاریخی، به جای پیگیری رویکرد تحلیلی اش در ریشه یابی علل درونی واپس ماندگی ها و تجزیه وتحلیل متغیرهای داخلی و تعیین نسبت آن ها و تبیین و توجیه فرضیه و ادعاهای خود در این زمینه، مغولان، ترکان و تاتارها را جای گزین استعمارغربی به عنوان عوامل اصلی عقب ماندگی ایران و نابودی دستاوردهای تمدنی آن کرده و لاجرم از هدف و رویکرد مطالعاتی مورد ادعای خود دور شده است.
    کلیدواژگان: عقب ماندگی، تمرکز قدرت، نهادهای اجتماعی، مارکسیسم، مالکیت و زمینداری، تمدن اسلامی، افول عقل گرایی در ایران
  • عباس اسدی صفحه 61
    کتاب حضور اجتماعی و نقش های زنانه به صورت مصور و تمام رنگی در سال 1394 روانه بازار نشر شده است. این کتاب دارای هفت فصل است. نویسنده کوشیده تا نقش و حضور اجتماعی زنان را از منظر جهان بینی اسلامی بررسی کند. به عبارتی، او در پی یافتن پاسخ به سوال هایی بوده که به نظر نویسنده، امروز این قبیل سوال ها بیش از گذشته اهمیت پیداکرده اند. اما این که او چقدر توانسته به سوال های موردنظر خود پاسخ دهد، محتوای کتاب نشان می دهد که او در این راه چندان موفق نبوده است.
    کلیدواژگان: نقش زنان، اسلام، فمینیسم، زن نمونه، اشتغال زنان، خانه داری، مشارکت سیاسی زنان
  • بیژن زارع صفحه 75
    مقاله حاضر به معرفی و نقد کتاب مشکله هویت ایرانیان امروز: ایفای نقش در عصر یک تمدن و چند فرهنگ از دکتر فرهنگ رجایی1 انتشارات نشر نی ویراست دوم پرداخته است. در این کتاب یکی از مهم ترین چالش های حال حاضر جامعه ایرانی یعنی هویت ملی و عناصر دخیل و سازنده آن مورد بحث قرار گرفته است. وی سعی کرده است با طرح یک الگو واره و با رجوع به اسناد و مدارک معتبر موجود به گونه ای متقن و مستند مباحث کتاب را به نحو قابل قبولی سامان دهدو نشان دهد که زمینه ها لازم برای باز تعریف و رسیدن به یک تلقی مطلوب از هویت ایرانی به ویژه در بین نسل جوان ایرانیان امروز وجوددارد.
    مؤلف مقاله حاضر، سعی کرده است در حد توان این کتاب را به اجمال معرفی و براساس شاخص ها ارزیابی و نقد علمی، از نظر ظاهری(شکلی)، ساختاری، محتوای(تخصصی) و زبان(ادبی) مورد بررسی قرار دهد. در مجموع، نتیجه نهایی بررسی نشان می دهد که این کتاب از جهات مورد نیاز یک منبع تخصصی در زمینه مقوله هویت ملی به طور اعم و هویت ملی ایرانیان به اخص از کیفیت مطلوبی برخوردار بوده و یک منبع قابل اعتنا و توجه است. اگرچه، در زمینه های می تواند مورد بازبینی و تکمیل و تقویت قرارگیرد.
    کلیدواژگان: هویت، هویت ایرانیان امروز، مشکله هویت ایرانیان امروز، باغ هویت ایرانی، اعتدال و میانه روی
  • درس گفتارهای استاد غلامحسین صدیقی / معرفی و نقد کتاب درس های استاد دکتر غلامحسین صدیقی به روایت یک شاگرد: دکتر هما زنجانی زاده
    امیدعلی احمدی صفحه 103
    در نگاهی گذرا این کتاب را می توان درس گفتارهای جامعه شناسی عمومی و جامعه شناسی سیاسی استاد غلامحسین صدیقی1در سال های 1344 تا 1346 در مقطع فوق لیسانس رشته جامعه شناسی در دانشگاه تهران دانست؛ که به وسیله خانم هما زنجانی زاده، دانشجوی استاد نقل یا بازگو می شود. نویسنده در پیش گفتار اشاره می کند که «درس های استادان وی چنان باارزش و پرمحتوا بود که همه آن چه را وی در کلاس ها شنیده است، نگاهداری کرده» (ص10)، و اینک آن چه در پنجاه سال پیش شنیده و آموخته است را همراه یادداشت های سایر همکلاسی ها به صورت یک کتاب به دست علاقه مندان می رساند.
    در پیش گفتار، شاگرد از خصائص برجسته استاد سخن گفته و نوشته است: «دکتر صدیقی یک استاد در همه ابعاد بود؛ برخلاف بعضی از اساتید که با زحمات دانشجویان صاحب مقاله می شوند و سپس استاد، او استادی بود که درس هایش نتیجه مطالعات عمیق و گسترده خودش بود که دانشجویانش را به مقام استادی رسانید» (ص 9) و همچنین این که: «ازدکتر صدیقی درس های بسیار گرفتم، تحلیل علمی، انتقاد بر آن چه گفته می شد، سعی در بی طرفی علمی، عدم القای باورهای شخصی، وقت شناسی و نظم انضباط.» (ص 10)
    نویسنده هدف از منتشرکردن کتاب را بدین صورت بیان کرده است: «امیدوارم این کار موردتوجه استادان قرارگیرد و الگویی برای انجام کار معلمی باشد و برای دانشجویان الگویی برای شاگردی کردن.» (ص 10)
    کلیدواژگان: تاریخ آموزش جامعه شناسی در ایران، غلامحسین صدیقی، جامعه شناسی سیاسی، تاریخ جامعه شناسی
  • علی حاتمی صفحه 109
    در مطالعات حوزه علوم اجتماعی مهاجرت دارای پیامدهای بسیاری است. یکی از پیامدهای مهاجرت دغدغه های فرهنگی مربوط به تغییر و حفظ زبان است. در این بین مهاجر بسته به این که چه نقش و چه جایگاهی در جامعه جدید پیدا می کند یا به سوی رهاکردن زبان بومی خود گام برمی دارد یا با حفظ زبان خود و در بستر دو زبانگی تلاش می کند. کتاب زبان و مهاجرت تالیف یحیی مدرسی می تواند از اولین تالیفات در زمینه این دغدغه فرهنگی در بستر زبان شناسی اجتماعی قرارگیرد که به اهمیت پیامدهای فرهنگی و زبانی پس از مهاجرت می پردازد. نویسنده در کتاب زبان و مهاجرت پیامدهای زبانی مهاجرت ایرانیان به آمریکا را بررسی کرده است. این کتاب با تیراژ 500 نسخه توسط پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به بازار نشر عرضه شده است.
    کلیدواژگان: زبان، مهاجرت، ایرانیان، آمریکا، پیامد فرهنگی، پیامد زبانی
  • زهرا حسن استاد علی صفحه 119
    فضای کنش مجموعه ای از امکانات هر نظام است. هر سطحی از کنش دارای یک فضای چهار بعدی است که می توان به صورت تحلیلی به چهار حوزه بهینه سازی، اصل تحقق سازگاری اجتماعی و سازگاری منطقی تجزیه کرد. ویژگی بنیادی نگرش، به وسیله فرآیند نمادسازی راهنمایی می شود. این که هرنظام کنش چگونه نظم می یابد ریشه در نحوه ترکیب نمادها با کنش هایی دارد که با آن ها مرتبط است. همچنین با استفاده از مفهوم فضای کنش می توان به فهم علی پدیده برای هر سطحی از جامعه دست یافت. حال محور اصلی این کتاب بر مفهوم فضای کنش است که از مشتقات نظریه تحلیلی کنش است که در ابتدا مفهوم نظریه و نظریه سازی مطرح می شود و سپس نظریه تحلیلی کنش و به دنبال آن مفهوم کنش و کاربرد تحلیلی آن مورد توجه قرار می گیرد.
    کلیدواژگان: کنش، فضای کنش، سازگاری اجتماعی، سازگاری منطقی، بهینه سازی
  • نقد ترجمه
  • نیما اکبری صفحه 133
    این نوشته به بررسی و نقد کتاب علوم انسانی؛ گستره شناخت ها می پردازد که در باب حوزه های مختلف علوم انسانی و مباحث و نظریات اساسی این حوزه ها نوشته شده است. فصول کتاب به ترتیب به این شاخه ها می پردازد: انسان شناسی، زبان شناسی، روان شناسی، آسیب شناسی، علوم شناختی، روانشناسی اجتماعی، جامعه شناسی، اقتصاد، پیش ازتاریخ، تاریخ، جغرافی، فلسفه. در هر فصل تلاش شده است در باب تاریخچه، بنیان گذاران، مکاتب و نظریه ها، پرسش های اساسی، مفاهیم اساسی و نمونه هایی از تحقیقات تجربی و همچنین برخی مباحث جالب توجه در آن شاخه علوم انسانی توضیحاتی داده شود. این کتاب از جهت فراهم آوردن دایره المعارفی از نظریات و مفاهیم و تاریخچه و نظریه پردازان و رویدادهای اساسی در علوم انسانی، موفقیت آمیز بوده است و ازاین جهت کتاب خوبی است. اما در باب نکات منفی کتاب بیش از هر چیز باید بر فقدان بینش انتقادی نویسنده اشاره کرد. در مورد ترجمه این کتاب باید گفت که ترجمه روان و سلیس است و مخاطب را با مشکل خاصی روبه رو نمی سازد.
    کلیدواژگان: علوم انسانی، انسان شناسی، زبان شناسی، روان شناسی، آسیب شناسی، علوم شناختی، روانشناسی اجتماعی، جامعه شناسی، اقتصاد، تاریخ، جغرافی، فلسفه
  • مهدخت قربانی صفحه 149
    کتاب جامعه شناسی از چه معضلی رنج می برد؟ مجموعه 16 مقاله از جامعه شناسان و اساتید جامعه شناسی است که هر کدام نکاتی را درباره مشکلات رشته جامعه شناسی مطرح می کنند. پیش فرض اصلی و کلی تمامی این 16 مقاله، حول این محور می چرخد که آن چه جامعه شناسان درباره رفتار بشر حقیقت می پندارند، عمدتا حاصل ایدئولوژی، قدرت، نفوذ و دیگر فرآیندهای اجتماعی است. به عبارتی، موضوع غالب این مقالات این است که جامعه شناسی بسیار ایدئولوژیک شده و در نتیجه اعتبار خود را در بین مدیران دانشگاهی، سیاست مداران و مردم از دست داده است. با این وجود، هدف کلی این کتاب این بوده است که بتواند تنوع ایده ها در این زمینه را منعکس کرده، تفکر درباره مشکلات رشته جامعه شناسی را در امروز و در آینده برانگیزد.
    کلیدواژگان: انباشت در علوم انسانی، وضعیت کنونی جامعه شناسی، آموزش، ایدئولوژی، قدرت
  • سعیده محمدی صفحه 159
    شهرها بستر اصلی زندگی اجتماعی در زمان کنونی محسوب می شوند و بستری برای کسب لذت و آرامش، گذراندن اوقات فراغت، کسب درآمد و معامله در مراکز مختلف خرید و فروش هستند. اما به این امر که شهرها همواره نیازمند خلاقیت بوده اند تا بتوانند نقش بسترمناسب و پویا را برای شهروندان فراهم کنند باید توجه ویژه شود و چه بسا برنامه ریزی و سیاست گذاری های خاصی را در دوره گذار می طلبد. بحران شهری و خلاقیت در شهرها، چیستی خلاقیت، راه های تبدیل یک شهر به شهری خلاق موضوع کتاب شهر خلاق نوشته چارلز لاندری و فرانکو بیانچینی است. این کتاب درباره ایده های پروژه های آزمایشی شهری cti است که به وسیله اتحادیه اروپا اجرا شده است. نویسندگان بر این اساس که ایده های ذکر شده می توانند در شهرهای دیگر اجرایی شوند و کاربرد داشته باشند، به نوشتن این کتاب اقدام کرده اند.
    کلیدواژگان: خلاقیت، شهر، گذار، موانع خلاقیت، نوآوری
  • قانون گرایی و دموکراسی مشورتی / نگاهی به کتاب معمای هابرماس
    حوریه حقیقی نیا صفحه 173

    امروزه دموکراسی قانونی تقریبا تنها نوع دموکراسی است و اکثر مردم باور دارند که این دموکراسی بهترین شکل حکومت است. هرچند بر سر این مسئله که تعادل مستلزم چه چیزی است، مخالفت گسترده وجود دارد، اما عموم مردم فکر می کنند که بین قانون گرایی و دموکراسی، حقوق آزادی فردی و حاکمیت جمعی عمومی باید تعادل وجود داشته باشد. با فرض این که هم قانون گرایی و دموکراسی امور ذاتی در نظر گرفته شوند، باز این سوال مطرح می شود که تعادل بین آن ها باید چقدر باشد؟ آیا یکی از این دو بر دیگری اولویت دارد یا خیر؟ هابرماس خواهان آن است که از لیبرالیسم و جمهوری خواهی بیشترین بهره را ببرد و آن ها را در قالب نظریه دموکراسی مشورتی ترکیب کند. هابرماس استدلال می کند که اگر دموکراسی قانونی را در ادامه دموکراسی مشورتی درنظر بگیریم، نوعی رابطه هم زیستی میان قانون گرایی و دموکراسی می تواند تحقق پیدا کند. در ضمن، در نظر گرفتن دموکراسی قانونی به این صورت، آزادی و برابری را تضمین می کند: هیچ کس واقعا آزاد نیست، مگر این که همه شهروندان براساس قانونی که خودشان، بعد از گفت و گوی معقول وضع کرده اند، از آزادی بهره مند باشند.

    کلیدواژگان: هابرماس، قانون و دموکراسی مشورتی، برابری و آزادی
  • نقد پیشین
  • ابراهیم حبیبی مجنده صفحه 185
    تحقیق مبنایی چه به منزله روش و چه به منزله ابزاری برای تحلیل، در میان روش های کیفی جایگاه خاصی دارد. سوابق و روند تکاملی این نظریه، ویرایش های متعددی را تجربه کرده است. آخرین ویرایش این روش، همینی است که در کتاب تحقیق مبنایی، راهنمای عملی توسط ملانی بیرکس و جین میلز ارائه شده است. برخلاف رویه های معمول در طرح های پژوهشی، آغاز کار تحقیق مبنایی، با ایجاد انگیزه تحقیق در ذهن پژوهشگر آغاز می شود. این بارقه، پژوهشگر را به سوی جمع آوری داده ها و طرح سوال می کشاند و با دریافت اولین داده، فرآیند کدگذاری، تحلیل و نظریه پردازی به جریان می افتد. با حساسیت ها و نمونه گیری های نظری، فرآیند جمع آوری داده ها ادامه می یابد. تا آن هنگام که پژوهشگر در خلق نظریه اش به اقناع برسد. خلق نظریه پایان کار پژوهش نیست بلکه بازگشت دوباره به داده ها و محک مجدد آن ها، نظریه را می آزماید. این چرخش با بهره گیری از رویکردهای کیفی و کمی پژوهشی، استنتاج های استقرایی و قیاسی به تناسب فرآیند پژوهش و با بهره گیری از مبانی پوزیتیویستی و پست پوزیتیویستی، گردونه چرخ تحقیق مبنایی را به چرخشی پیوسته به حرکت درمی آورد. جلوگیری از توقف یا شکست این چرخش، در گرو یادداشت برداری است. محصول نهایی این چرخ و فلک، نگارش و ارائه داستانی استعاری است که از دل آن، نظریه ای جدید همچون گوهری ناب استخراج و به جامعه علمی تقدیم می شود.
    کلیدواژگان: روش های تحقیق کمی و کیفی، تحقیق مبنایی، روش های استقرایی و قیاسی
  • اندیشه
  • محمدعلی زکی صفحه 207
    بی شک بروز علمی درخشان اندیشمندان اجتماعی زمینه گسترش نظریات آن ها در سایر نقاط جهان را فراهم کرده و این امر موجب توسعه دانش جامعه شناسی می شود. پیربوردیو بدون تردید یکی از بزرگ ترین جامعه شناسان قرن بیستم است. آثار او از چارچوب متعارف جامعه شناسی فراتر می رود. آثاری که در طول سه دهه اخیر تولید شده و مجموعه نظری و تحقیق جامعه شناختی پرثمری را تشکیل می دهد. گستره و عمق آثار و حتی شمار بزرگ آن ها (بیش از30 کتاب و 400 مقاله و سخنرانی) به حدی است که از بوردیو شخصیتی صاحب‫نفوذ خارج از فرانسه پدید آورده و در حال حاضر سخن از «بوردیوی جهانی» است. از سویی دیگر پس از گذشت 15سال از درگذشت بوردیو، اندیشمندان با بیان انتقادات، سعی در بازنگری، اصلاح و تکمیل نظریات او داشته اند و این موضع گیری در مجامع و منابع علمی باعنوان «پسابوردیو» مطرح شده است. سابقه تحقیق حاضر معرف شناسایی بیش از ده کتاب فارسی و 25 کتاب انگلیسی در بخش مطالعات نظری بوردیو بوده است. علاوه برآن به شناسایی و معرفی نقش بوردیو درجامعه شناسی کشورهای مختلف (روسیه، چین، امریکا، کانادا و استرالیا) و منطقه ای (قاره های آفریقا، آمریکای لاتین و خاورمیانه) و درنهایت در سطح جهانی و بین المللی پرداخته است. اهداف مقاله حاضر عبارت اند از: 1. چیستی میراث فکری بوردیو، 2. ظهور و بروز میراث فکری بوردیو در نشر کتاب و حوزه های نظری در جامعه شناسی ایران، 3. ظهور و بروز میراث فکری بوردیو در حوزه های پژوهشی و تحقیقاتی درجامعه شناسی ایران.
    میراث فکری بوردیو در دو حوزه نظری و پژوهشی در جامعه‫ شناسی ایران تجلی داشته است. موج اول این تاثیر در شکل ترجمه کتاب ها و مقالات بوردیودر مجلات علمی در ایران در اوایل دهه 80 خود را نمایان کرده و به طور هم زمان، تاثیر اندیشه های جامعه شناختی بوردیو در تحقیقات تجربی مشاهده شده است. مقاله حاضر سعی در بررسی تاریخی تاثیر اندیشه های بوردیو در جامعه شناسی ایران در دو حوزه مطالعات نظری و تحقیقات تجربی (با تکیه بر سه موضوع سرمایه اجتماعی، سبک زندگی و سرمایه فرهنگی) طی دهه 80 و90 خواهد داشت. اطلاعات تحقیق شامل کلیه مقالات ثبت شده تا تابستان 1395 پایگاه های اطلاع رسانی اینترنتی «مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی» و «بانک اطلاعات نشریات کشور» و همچنین «پایگاه های الکترونیکی متعدد مجلات علمی پژوهشی» بوده است. نتایج نهایی پژوهش «گزارش گونه» معرف آن است که تعداد 500 مقاله در زمینه «سرمایه اجتماعی»، 202 مقاله درخصوص «سبک زندگی» و 61 مقاله در زمینه «سرمایه فرهنگی» در مجلات علمی پژوهشی ایران طی سال های 95-1380 منتشر و ثبت شده که بیانگر بخش مهمی از تاثیر میراث فکری بوردیو در جامعه شناسی ایران بوده است.
    کلیدواژگان: جامعه شناسی ایران، بوردیو، کتاب، مجلات
  • زاویه
  • محمد صالح نسب، علی موذنی صفحه 237
    ممیزی کتاب در ایران، فرآیندی است که طی آن، ناشران کتاب های خود را پیش از انتشار برای بررسی و صدور مجوز به اداره ممیزی وزارت ارشاد می فرستند و ممیزان پس از بررسی، یا آن را غیرقابل چاپ اعلام می کنند یا مواردی را برای حذف، تعدیل یا تغییر پیشنهاد می دهند یا آن را بدون تغییر، قابل چاپ می دانند. ناشران نیز با اعمال اصلاحات احتمالی، کتاب را چاپ می کنند. این فرآیند در ذات خود امری پسندیده است و تقریبا در تمام کشورهای دموکراتیک و غیردموکراتیک اعمال می شود. در کشورهای اروپایی چاپ کتاب های برهنه نگاری ممنوع است و در برخی کشور های آسیایی چاپ کتاب هایی که مخل امنیت عمومی و اعتقادات عمومی جامعه باشد، جرم محسوب می شود. نداشتن یک سازوکار مشخص در ممیزی و اعمال آن به صورت سلیقه ای منجر به ایجاد مشکلاتی برای نویسندگان و متصدیان بازار چاپ و نشر می شود؛ از آن جمله ایجاد بازار سیاه کتاب که در آن کتاب های برخی نویسندگان به صورت ممنوع و افست توسط فروشندگان خیابانی کتاب به فروش می رسد. تاکنون تحقیقات و مقالات متعددی در خصوص ممیزی کتاب در ایران نوشته شده است ولی در این نوشتار کوتاه تلاش می شود ممیزی کتاب از منظر دو گروه کتاب فروشی های رسمی و غیررسمی بررسی شود. در این نوشتار پس از مروری کوتاه بر تاریخچه ممیزی نکات مهمی که از زبان کتاب فروشی های رسمی و غیررسمی بیان شده است، ذکر می شود. به نظر می رسد که فهم ممیزی و محاسن و معایب آن از دیدگاه کسانی که به صورت مستقیم با آن درگیر هستند می تواند کمک زیادی به حل معضل بازار سیاه یا زیرزمینی کتاب بکند.
    کلیدواژگان: ممیزی، کتاب، نویسندگان، بازار سیاه، ناشران رسمی
  • پژوهش در کتاب
  • رقیه نوروزی صفحه 243
    در این مقاله با بررسی 39 کتاب مربوط به کودکان از سه انتشارات «فرگام، لوح دانش و اریسا» سعی شده موضوع پدر سالاری (مرد سالاری) در کتاب کودکان بررسی شود و با تحلیل محتوای این کتاب ها به این سوال که آیا مرد سالاری در کتاب های کودکان وجود دارد یا نه؟ پاسخ داده شود.
    هدف این تحقیق نگاهی جدی به مسئله نابرابری جنسیتی است که حتی در کتاب های کودکان نیز راه یافته و از همان اوان کودکی در ذهن و فکر کودکان رسوخ می کند در واقع نویسندگان با دیدی کلیشه ای و قالبی که از جنسیت دارند، افکار و عقاید خودشان را در نوشته های خود وارد کرده و بدین وسیله بر افکار خوانندگانشان (کودکان و والدینشان) تاثیر می گذارند.
    کلیدواژگان: کتاب کودک، پدرسالاری، نابرابری جنسیت
  • یادداشت
  • شایسته خواندن
  • چکیده انگلیسی
    عبدالمجید اسکندری صفحه 3