فهرست مطالب

نقد کتاب ادبیات - پیاپی 11 (پاییز 1396)

فصلنامه نقد کتاب ادبیات
پیاپی 11 (پاییز 1396)

  • 296 صفحه، بهای روی جلد: 100,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1397/02/01
  • تعداد عناوین: 20
|
  • سرسخن
  • مصطفی موسوی صفحه 3
    از آغاز انتشار فصلنامه نقد کتاب ادبیات، مقالات متعددی در نقد تالیف، تصحیح و ترجمه هایی در مجله چاپ شده که درواقع نقد نبوده اند اما به جهت امتیازاتی که داشته اند یا بخشی از آن ها را می شد واقعا نقد تلقی کرد، در مجموع، قابل چاپ تشخیص داده شدند. بعضی از منتقدان محترم وظیفه خود دانسته اند که تمام اشکالات متن را گوشزد کنند و تک تک آن ها را بررسی و نهایتا تصحیح کنند و در این مسیر حتی زحمت تذکر و تصحیح تمام غلط های تایپی - بعضا نه چندان کم- کتاب مورد بحث شان را بر خود هموار کرده اند. حاصل کار این دوستان بیش از این که نقد باشد به ویرایش اثر شباهت یافته است. قرار نیست که در مقالات نقد کتاب، منتقد کار ویراستار را برعهده بگیرد و نقایص کار او را برطرف کند. البته اشاره به نوع یا انواع اشکالاتی که ناشی از عدم ویراستاری اثر است، ناگزیر است اما اشاره به چند نمونه و درصورت لزوم، دادن شماره صفحاتی که اشکالات مشابه دارند جهت روشن گری و شناساندن کیفیت اثر موردنظر، کفایت می کند. منتقد بیش از هرچیزی باید به روش، اعم از روش تحقیق، ترجمه و تصحیح، اهمیت موضوع، اعتبار منابع، زبان و لحن اثر، میزان سلامت آن و تناسب آن با مخاطب مفروض، نحوه استدلال و نتیجه گیری های صاحب اثر بپردازد و بخش های احیانا مغفول کار را تذکر بدهد و پیش نهادهایی برای بهتر و کامل تر شدن اثر بدهد تا افق دید مخاطبان مقاله خود و اثر موردنظر را وسعت ببخشد و در نهایت جایگاه اثر را تعیین کند. طبیعتا حاصل چنین نقدی هم به کار خواننده می آید و هم به کار صاحب اثر. خواننده در می یابد که تا چه حد باید به این اثر اعتماد کند و صاحب اثر هم به نواقص و نقایص کار خود وقوف پیدا می کند و در چاپ های بعد به اصلاح کارش می پردازد یا کارهای بعدی اش را با احتیاط و دقت بیشتری انجام می دهد. این که مولف، مترجم یا مصحح بداند که کارش به دقت بررسی خواهدشد و برای کارش ابتدا صلاحیت لازم را کسب کند و بعد با دقت و وسواس علمی به خلق اثری بپردازد برای جامعه علمی و فرهنگی بسیار مغتنم است. از سوی دیگر مخاطبان آثار هم برای شناختن آثار موردنظرشان باید مجالی برای دست یافتن به مرجعی با تخصص، دانش و تجربه لازم داشته باشند. درحال حاضر به نظر می رسد این مرجع همین مجلات نقد باشند که می توانند در این حوزه ایفای نقش کنند.
    نکته دیگری که طرح آن در این مجال مغتنم است این است که ساختار مقالات فصلنامه، مورد اعتراضات کتبی و شفاهی برخی از نویسندگان قرار گرفته است. به کرات برخی از دوستان حتی با طعن و طنز، چکیده، واژگان کلیدی و نتیجه گیری را برای نقد کتاب نامناسب و زاید دانسته اند و خواسته اند که با حذف آن ها از فرم مجلات علمی پژوهشی -که چندان مقبول نیستند- فاصله بگیریم. به نظر می رسد دلیل اصلی دوستان همین مشابهت با مقالات علمی پژوهشی باشد که متاسفانه غالبا نوشته هایی ضعیف اند و درمجموع بازتاب خوبی در جامعه علمی کشور نداشته اند و چاپ و انتشار آن ها بیشتر به منظور ارتقای شغلی و کسب امتیازات اداری شناخته شده است. ضمن اظهار همدلی با این عزیزان به عرض می رساند که این ساختار بنا بر اقتضائات امروز نشر، در مجلات نقد کتاب اختیار شده است.
    این که در پایان هر مقاله ای، جمع بندی و نتیجه بحث بیاید بسیار پسندیده است و لازم و انتظار نمی رود مخالفتی منطقی با آن صورت پذیرد. لزوم نوشتن چکیده و واژگان کلیدی هم به دلیل انتشار مقالات در فضای مجازی است که با این کار به مخاطبان این امکان را بدهیم تا بتوانند با واژگان کلیدی، مقالات و مطالب موردنظرشان را جست وجو کنند و با دیدن چکیده مقاله مطمئن شوند مقاله موردنظرشان را یافته اند. پیداست که درج چکیده و واژگان کلیدی چه قدر در صرفه جویی در وقت موثر است. در فصلنامه نقد کتاب ادبیات صرفا به این دلایل، مقالات با چکیده و واژگان کلیدی و نتیجه گیری منتشر می شوند. دست اندرکاران مجله هیچ تمایلی برای شبیه شدن فصلنامه به مجلات و مقالات علمی پژوهشی کذایی ندارند. رعایت این ساختار در وضعیت امروز نشر مقالات، ضروری و مفید است. امیدوارم این توضیحات برای قانع شدن معترضان بس باشد.
  • نقد شفاهی
  • محمدرضا جعفری، محمد شادروی منش، بهروز صفرزاد، حسن هاشمی میناباد، مریم بیانی صفحه 5
    عرض سلام و خیرمقدم دارم حضور همه شما دوستان گرامی و مهمانان محترم سرای اهل قلم. نشست امروز ما نقد و بررسی کتاب فرهنگ موضوعی فارسی تالیف آقای بهروز صفرزاده است. در این فرهنگ واژه ها و اصطلاحات رایج فارسی براساس دسته بندی موضوعی و معنایی در کنار هم قرارگرفته اند و کار را برای همه شما عزیزان و مخاطبان آسان تر کرده اند و برای عموم فارسی زبانان و فارسی دانان با هر سطحی از تحصیلات و تخصص قابل استفاده است. ناشر این فرهنگ، نشر نو است که قبل از این، کتاب فرهنگ ادبیات فارسی، فرهنگ ادبیات فارسی معاصر، ادبستان را که فرهنگ ادبیات کودک و نوجوان است منتشر کرده و دستی در انتشار کتب فرهنگ دارد. امروز دعوت کرده ایم از آقای دکتر محمد شادروی منش، دکترای زبان و ادبیات فارسی، آقای حسن هاشمی میناباد، کارشناس ارشد زبان شناسی همگانی و آقای بهروز صفرزاده فرهنگ نویس. هم چنین مفتخر هستیم به حضور آقای محمدرضا جعفری، مدیر محترم نشر نو. برنامه را با سخنان مولف فرهنگ موضوعی فارسی آغاز کنیم. خواهش می کنم از آقای بهروز صفرزاده ضمن معرفی خودشان راجع به کتاب برای ما توضیحاتی بدهند.
  • نقد مکتوب
  • حمیدرضا سلمانی صفحه 37
    لطائف التفسیر تالیف زاهد درواجکی از تفاسیر فارسی سده ششم هجری است. تعدد و پراکندگی نسخه ها نشان می دهد که این متن در مناطق مختلف مورد اعتنا بوده است. جلد اول از این تفسیر را بنیاد پژوهش های آستان قدس در سال 1394 منتشر کرده و ظاهرا بقیه مجلدات هم به ترتیب منتشر خواهدشد. این جلد به دلیل مشکلات متعددی که دارد تقریبا بلااستفاده است؛ مخصوصا مقدمه که عین مقدمه رساله دکتری یکی از مصححان است نمونه عجیبی است از انواع مختلف سرقت و انتحال و تحریف. در این یادداشت ضمن یادآوری مشکلات عمده کتاب، با بررسی صفحه به صفحه مقدمه نشان خواهم داد که چه مقدار آشفتگی و گاه سرقت در آن دیده می شود. اغلاط املایی، نگارشی و ویرایشی مقدمه آن قدر زیاد است که تنها کار ممکن، بازنویسی آن است. نقد حاضر مشتمل است بر دو بخش عمده: یک) نقد چاپ حاضر (با تمرکز بر مقدمه) دو) اطلاعات نویافته درباره درواجکی و لطائف التفسیر. در بخش یک به مسائلی از قبیل «ساختار کلی و مشکلات عمده کتاب»، «مقدمه و مآخذ آن» و «ارجاعات مقدمه» و در بخش دوم به «لطائف التفسیر در منابع پراکنده»، «نسبت مولف»، «نام کتاب» و مسائلی از این دست اشاره خواهم کرد.
    کلیدواژگان: زاهد درواجکی، لطائف التفسیر، مقدمه نویسی، نقد
  • وحید عیدگاه صفحه 83
    یکی از حوزه های بنیادی پژوهش در زبان و ادبیات فارسی تهیه فهرست ها یا به سخن دیگر، عرضه فهرست وار مطالب پراکنده متن هاست. کوشش هایی که در این زمینه صورت می گیرد ممکن است برچسب کار مکانیکی بخورد اما اهمیت و تاثیرشان در پیش برد پژوهش های گوناگون دیگر امری ست انکارناشدنی. چنین کوشش هایی هر چه روش مندتر و پردامنه تر و دقیق تر صورت بگیرد، زمینه برای پرمایه تر و دقیق تر شدن پژوهش های بعدی فراهم تر می شود. کتاب اشعار پراکنده در متون فارسی که به گردآوری و پژوهش و کوشش آقای علی صفری آق قلعه منتشر شده است از گسترده ترین و اساسی ترین پژوهش هایی است که در حوزه شعر فارسی صورت گرفته است و در نوع خود بی نظیر است. وی در این کار تنها گردآورنده نبوده است و هم زمان بار ویرایش و تصحیح و نگه داشت صحت و اصالت شعرها را نیز به دوش کشیده است. به نظر می رسد برای افزودن فایده کتاب باید یک اصلاح کلی و روش شناختی و نیز مقداری تغییرات موردی در آن انجام شود. شرح این اصلاح و این تغییرات در مقاله پیش رو آمده است.
  • زهرا محمدحسنی صغیری صفحه 95
    کتاب تاریخ ادبیات ایران (نوشته سیدمهدی زرقانی)، مجموعه ای چهار جلدی است که بر اساس سرفصل درس «تاریخ ادبیات ایران»، در دوره کارشناسی رشته زبان و ادبیات فارسی تدوین شده است؛ نویسنده با «رویکرد ژانری» به بررسی تاریخ ادبیات ایران پرداخته و تلاش کرده است تا با نگاهی تازه، به جاذبه های این درس بیفزاید. در نوشتار حاضر بخش هایی از این کتاب که مربوط به ادبیات عامه هستند، نقد و بررسی شده است.
    کلیدواژگان: تاریخ ادبیات، ژانر، ادبیات عامه
  • مسعود جعفری جزی صفحه 113
    مقاله حاضر به معرفی، نقد و بررسی کتاب این ترانه بوی نان نمی دهد، سبک شناسی ترانه های قیصر امین پور اختصاص دارد. در این مقاله بخش های ده گانه این کتاب یک به یک بررسی شده است. پای بندی نویسنده به روش تحقیق، نگاه تاریخی او به ترانه سرایی، استفاده از رویکردهای مختلف و مناسب و توجه به قرائت دقیق متن از جمله نقاط قوت این کتاب است. تفصیل بیش از حد برخی مباحث و همدلی بیش از حد نویسنده با موضوع اگرنه از نقاط ضعف، دست کم، از ویژگی های این کتاب است که در این نقد به آن ها نیز اشاره شده است. با خواندن این مقاله تصویر روشنی از کتاب پیش رو خواهیم داشت و با مباحث گوناگون طرح شده در آن و جنبه های مثبت و منفی این مباحث آشنا خواهیم شد.
    کلیدواژگان: ترانه، ترانه سرایی، قیصر امین پور، شعر و موسیقی
  • حجت زمانی صفحه 121
    گلی ترقی را به مجموعه داستان ها و خاطره گونه هایش می شناسیم. اتفاق نیز اگرچه رمانی سیصدصفحه ای است اما هنوز عناصری از کارهای او را دارد. نوستالژی، عشق معصومانه و زن قهرمان ازجمله این عناصر هستند. البته تفاوت هایی هم وجود دارد. نگاه ترقی در این رمان از احساس گرایی و حسرت بسیار برای گذشته تا حدی دور شده است. در این رمان شخصیت ها اسیر اتفاقات هستند و این اتفاقات و سرنوشت خویش را می پذیرند و چندان در پی جنگ با آن نیستند. از نظر شکل اشکالات عمده ای در رمان اتفاق وجود دارد که آن را بیش از این که به یک رمان شبیه کند به داستان کوتاهی گسترش یافته تبدیل کرده است. ضعف پیرنگ، ضعف شخصیت پردازی و توجه نکردن به مکان، ازجمله این اشکالات هستند. نویسنده سعی کرده با روایت قصه گو و خوش خوان و استفاده از توصیف این اشکالات را بپوشاند اما موفق نشده است. در نوشتار پیش رو به پیرنگ، شخصیت و زمینه پردازی به عنوان سه عنصر اصلی داستان در بررسی رمان اتفاق توجه شده است.
    کلیدواژگان: رمان، اتفاق، پیرنگ، شخصیت، زمان و مکان
  • نقد آثار پیشین
  • نقدپژوهی
  • حسن هاشمی میناباد صفحه 243
  • شایسته خواندن
  • نقد نقد