فصلنامه نقد کتاب ادبیات
پیاپی 5 (بهار 1395)

در مقاله حاضر نگاهی به دو اثر از ادبیات ایران و امریکا خواهیم انداخت و در هر دو مفاهیم حالت نمایی را به بحث می نشینیم. از آن جا که حالت نمایی پس از پیدایش اولیه اش در نخستین دهه های قرن گذشته چندی است دوباره بر صحنه نمایش هویدا شده و تقریبا بیش ترین نظرات کلیدی قرن بیستم را در هنر و ادبیات در خود گنجانده است آن را برای موضوع مشترک میان دو نمایش مرد یخین می آید (1939) یوجین اونیل و شام آخر (1386) فرهاد آییش در این نوشتار انتخاب نموده ایم. این مکتب هنری در رونمایی دوباره همانند گذشته ویژگی های خود را به راحتی نشان نمی دهد و نیاز به کنکاش بیش تری دارد؛ بنابراین باید با نگاهی متفاوت به خصیصه های آن نگریست. یافته ها حاکی از آن است که کار نمایشی اونیل، برخلاف نظر برخی منتقدان، همانند آثار پیشینش این مدرسه ادبی را، هرچند مخفیانه، در خود می گنجاند و نشان می دهد که اثر آییش تا چه اندازه به نمونه های غربی وابستگی دارد. در عین حال، به دلیل فاصله زمانی میان دو اثر، نمایش ایرانی در برخی موارد متفاوت عمل می کند.

مجموعه مقالات در باب بکت مانند برخی دیگر از آثار بدیو در پیوند مفاهیم خاص این فیلسوف با متون هنری یا فلسفی است. بدیو به مفاهیم عشق، عدم، اندیشه، نوشتن و امر ژنریک توجه دارد. در نهایت بدیو بدون آن که سعی کند تا مفاهیم بکت را صورت بندی کند به مکاشفه در این مفاهیم دست می زند و تاویلی را به دست می دهد که متفاوت از نگاه رایج به بکت است.

در شماره 4-3 فصلنامه نقد کتاب ادبیات مقاله ای با عنوان «رساله های شعری فیلسوفان مسلمان»، نوشته دکتر امیر مازیار چاپ شده که به نقد و بررسی کتابی با همین عنوان اختصاص دارد. نوشته حاضر بر آن است تا به گفتگوی انتقادی با نقد مذکور بنشیند و ضمن بررسی جنبه های مختلفی که در نقد مذکور مطرح شده، زوایایی از نظریه شعری فیلسوفان مسلمان را روشن کند. غرض ما تمرین «مواجهه انتقادی» است و بیش از آن که در صدد پاسخ گفتن به نقدهای مقاله مذکور باشیم یا بخواهیم بر خطاهای خود چشم بپوشیم و نقاط مثبت مقاله مذکور را به حاشیه برانیم، بر آنیم تا ضمن بهره گیری از دانش و بینش منتقد زاویه ای دیگر از نوع نگاه به فن ترجمه را توضیح دهیم. این نوشته در عین حال تمرینی است برای گفتگوهای انتقادی که جای خالی آن در محافل دانشگاهی ما آشکارا به چشم می خورد.

انتشار چهار مقاله در حوزه بیدل پژوهی در سه شماره اخیر فصلنامه نقد کتاب ادبیات، نشان از توجه جامعه ادبی به این شاعر و نویسنده دارد که در جای خود بسیار ارزش مند است و ستودنی اما نکته ای که نباید از آن چشم پوشید کیفیت این مقالات است که به نظر می رسد نگارش آن ها با نوعی شتاب زدگی همراه است. هدف از نگاشتن این چند سطر، نه نقد مقالات و پاسخ گویی به آن ها، که یادآوری دشواری مسیر فهم و درک بیدل است. به همین سبب تلاش شده است از چند منظر کلی به کاستی های پژوهش های اخیر در حوزه بیدل پژوهی پرداخته شود.