فهرست مطالب

پژوهشنامه نهج البلاغه
پیاپی 6 (تابستان 1393)

  • تاریخ انتشار: 1393/06/06
  • تعداد عناوین: 7
|
  • ابوالفضل شاه آبادی، سارا ساری گل صفحات 1-15
    در دهه های اخیر بهبود در توزیع درآمد، مبارزه با فقر و کاهش نابرابری یکی از اهداف مهم توسعه اقتصادی و اجتماعی و حتی از وظایف مهم دولت ها محسوب می شود. ازاین رو، توجه به توزیع نامتعادل درآمد و ریشه های پدید آمدن آن در جهت دستیابی به رشد و توسعه اقتصادی مستمر و باثبات از اهمیت ویژه ای برخوردار شده است. لذا مطالعه حاضر در راستای تحقق هدف عدالت اجتماعی، افزایش رفاه عمومی و حرکت به سوی توسعه اقتصادی مستمر و باثبات به ارزیابی تاثیر حکمرانیبر توزیع درآمد با تاکید بر اندیشه های امام علی(ع) می پردازد. زیرا حکمرانی در عصر کنونی به عنوان یکی از مولفه های مهم در کاهش نابرابری درآمد و فقر مطرح می شود. با توجه به آن که رفتارهای حکومتی امام علی(ع)، بسیار قابل تامل و درخور اندیشه است و دوران کوتاه حکومت ایشان، مصداقی جامع و الگویی ماندگار از حکومت حق و عدل بود از گفتارهای ارزشمند ایشان در مطالعه خود بهره برده ایم. نتایج مطالعه حاکی از آنست که حکومت امام علی(ع) به رغم وجود دشواری های داخلی و مانع تراشی های مخالفان و دشمنان، از مسیر عدالت و اهداف اسلامی خارج نشد. از این رو کشورها می توانند با بهره گیری از اندیشه های ارزشمند امام علی(ع) در حکومت و رهبری به اهداف عالیه اسلام که همانا اجرای حق و بسط عدالت اجتماعی و اقتصادی در جامعه بشری است، دست یابند.
    کلیدواژگان: حکمرانی، توزیع درآمد، اندیشه های امام علی(ع)
  • محمدعلی عرب زوزنی، محمدرضا پهلوان نژاد صفحات 17-37
    بی شک نهج البلاغه امیرمومنان علی(ع) با وجود خطبه ها، نامه ها و کلمات قصار خود به حق می تواند کتاب راه زندگی بشر باشد و این امر دلیل اهمیت تعمق و تدبر در آن است. از این رو، با عنایت به اهمیت به کارگیری نظریات علمی در فهم بهتر متن نهج البلاغه، این پژوهش به تحلیل خطبه جهاد براساس فرانقش متنی نظریه نظام مند نقش گرا از منظر ساختار آغازگری پرداخته است. ابتدا تمامی 99 بند آن تجزیه و بخش آغازگر و پایان بخش هر بند مشخص شد. نتایج این بررسی ها نشان داد 70 درصد از بندهای این خطبه با آغازگر مرکب شروع شده و این انتخاب به ایجاد پیوستگی در متن کمک کرده است، به طوری که انتخاب آغازگر در چند بند مبین حفظ و یا امتداد موضوع بوده و در مواردی نیز به کارگیری آغازگری خاص، زمینه فهم و تفسیر بند یا بندهای بعدی را فراهم نموده است. نقش برخی آغازگرها نیز در مشخص کردن مرز بخش های مختلف خطبه و حرکت از یک موضوع به موضوع دیگر بارز است. علاوه بر این موارد، مشخص شد آن حضرت در این خطبه در برخی از بندها از آغازگری استفاده کرده که از دید ایشان می توانسته است نقطه ی شروعی ماندگار، مفید و مهم از پیام باشد. یافته های این پژوهش می تواند دلیلی مستند بر سخنوری بی همتای علی(ع) باشد.
    کلیدواژگان: نظریه نظام مند نقش گرا، فرانقش متنی، ساختار آغازگری، پایان بخش
  • فتحیه فتاحی زاده، محمدرضا رسولی، الهه حاتمی راد صفحات 39-56
    از جمله مسائلی که ذهن صاحبان اندیشه های مختلف را به خود مشغول کرده و احیانا به قضاوت های ناصحیحی انجامیده است، فحص و بررسی روایات منقول از حضرت علی(ع) در مورد زنان و مباحث پیرامون آن است. زیرا برخی از این احادیث، شخصیت و هویت زن را هدف قرار داده است. بر این اساس، برخی تعابیری که در نهج البلاغه و جز آن به چشم می خورد، افزون بر اشکال های سندی که متوجه برخی روایات است، متن آن ها نیز نیازمند مطالعات فقه الحدیثی است تا با عرضه بر قرآن کریم، روایات قطعی، معیار عقل، شان و جایگاه معصوم و در نهایت مسلمات تاریخی، صحت و سقم آن بررسی شود تا مراد حقیقی معصوم که همان یکسانی زن و مرد در ابعاد انسانی و شخصیتی است، مکشوف گردد.
    کلیدواژگان: امام علی(ع)، نهج البلاغه، نقد سند، نقد متن، نکوهش زن
  • حسن رحیمی(روشن) صفحات 57-73
    رانت و رانت خواری را هر عقل سلیمی نکوهش می کند جامعه ای که درآن رانت خواری رواج یافته باشد نتایج نا مطلوب اخلاقی، سیاسی و اجتماعی و در نهایت عقب ماندگی همه جانبه را درپی دارد. واژه «رانت» واژه ی جدیدی است، اما محتوا و مفهوم آن به هیچ وجه تازه نیست و به مفهوم دستیابی به درآمد بدون کار و تلاش و سوءاستفاده شخصی از موقعیت هایی است که به عموم جامعه مربوط است. این مقاله با توجه به غنی بودن دین اسلام قصد دارد نشان دهد چیزی که به عنوان یک آسیب سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در چهارچوب نظریه «رانتیریسم» غربی عنوان شده است صدها سال قبل، امام اول شیعیان با دقت تمام به نفی آن پرداخته و مضرات آن را یاد آور شده است.
    کلیدواژگان: نهج البلاغه، رانت و نفی رانت، رانتیریسم، دولت رانتی
  • محمدصادق حیدری، محمدهادی یدالله پور، سیدعلی اکبر ربیع نتاج صفحات 75-92
    از نگاه امام علی(ع)، حضور پر رنگ مردم در انتخاب زمامدار و سهیم دانستن آنان در سرنوشت جامعه، نوعی احترام به کرامت و منزلت مردم می باشد و منشا آثار مثبت و ارزشمندی است که به تثبیت قدرت سیاسی جامعه می انجامد. در مقابل چنین نگاهی، گاه عواملی وجود دارد که سلامت حضور مردم در ایفای نقش سیاسی- اجتماعی شان را دچار مشکل می سازد و عرصه ی سرنوشت ساز انتخابات را به عرصه ی رقابت های تنگ نظرانه ی سیاسی، جهت کسب موقعیت های برتر مادی، تبدیل می کند. بی شک تضمین سلامت انتخابات و انسجام فرآیند آن، نیازمند اصول و معیارهایی است که بتواند شفافیت و بی طرفی فضای آن را حفظ نماید. در پژوهش پیش رو که به روش توصیفی- تحلیلی انجام گرفته، سعی شده است تا با تکیه بر سخنان امام علی(ع) در نهج البلاغه، معیارهای سلامت انتخاب حاکمان، شناسایی و مورد تحلیل قرار گیرند. از این رو در گام نخست، به مفهوم شناسی واژگان «سلامت» و «انتخابات» پرداخته شده؛ سپس، نقش آرای عمومی در انتخاب زمامدار مورد اشاره قرار گرفته است؛ آن گاه کلیدواژگانی که نقش اساسی در سلامت انتخاب حاکمان دارند، استخراج و بررسی گردید.
    کلیدواژگان: امام علی(ع)، نهج البلاغه، انتخاب حاکمان، سلامت، معیارها
  • نعمت الله به رقم صفحات 93-113
    سجع یکی از تمهیداتی است که امیر بیان(ع) به کار برده تا به نوعی تناسب و آهنگ در سخن ایجاد کند و ضمن دور ساختن کلام از نثر عادی، فقدان وزن- در توجیه و القای احساس و عاطفه خاص- را جبران نماید. کاربرد هنرمندانه و به جا از این شیوه ی رونق افزای سخن، زنگار تکلف و تصنع را از کلام ایشان زدوده است؛ به طوری که همه- به گونه ارتجالی و فی البداهه- در زبان جاری نشده، در ذهن مخاطب نقش می بندد؛ از این رهگذر نه تنها به سخن رنگ تکلف نمی پاشد، بلکه زیباتر می کند. این در حالی بود که غالب سخن پردازان عرب این شگرد ادبی را به حد تکلف رسانده بودند تا آنجا که سخن را از ریخت و زیبایی می انداختند؛ چنانکه بنابر گفته جرج جرداق نویسنده نامی مسیحی در نهج البلاغه «با وجود وفور و فراوانی جمله های متقاطع، موزون و مسجع از تصنع بسی دور، و به طبع سرشار او بسی نزدیک است» (جرداق؛ 1384: 28). امام(ع) با گزینش مجموعه ای از گوش نوازترین فواصل آهنگین، و مناسب ترین پاره های مسجع، در کنار سایر فزآینده های موسیقایی، توانسته عواطف و احساسات درونی خود را به زیباترین شکل به خواننده برساند. پژوهش حاضر در پی آن است با روش کتابخانه ای؛ و استفاده از شیوه ی تحلیل ساختار و محتوا، ویژگی های موسیقایی سجع را در سخنان حضرت بسنجد، وپیوند آن با موضوع را مورد بررسی و واکاوی قرار دهد.
    کلیدواژگان: موسیقی، سجع، قرینه، توازن
  • سارا عربشاهی، محسن نورایی صفحات 115-128
    انتقاد سازنده از موضوعات مهمی است که سخت مورد توجه اسلام قرار گرفته است. اهمیت نقد سازنده بدین سبب است که این مقوله، عاملی اساسی و کلیدی برای رشد و تعالی فرد و جامعه محسوب می شود و تحقق نشاط در جامعه و شکل گیری یک جامعه سالم در گرو وجود گفتمان انتقادی سازنده است. هر چند پژوهش های پرشماری در حوزه ادبیات انتقادی صورت گرفته است اما هیچ کدام از آنها کتاب شریف نهج البلاغه را به صورت ویژه مطمح نظر قرار نداده و اصول انتقاد سازنده را نجسته اند. این مقاله که با بهره گیری از روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر منابع اسنادی و کتابخانه ای سامان یافته، موارد ذیل را به عنوان مهم ترین اصول انتقاد سازنده از منظر نهج البلاغه به بحث نهاده است: مقدم داشتن انتقاد از خویشتن، بیان شایستگی ها، تعیین بایسته ها، ریشه یابی ضعف ها، تکیه بر استدلال منطقی، اتخاذ شیوه بیانی مناسب، ارائه معیار، پرهیز از افراط در توبیخ.
    کلیدواژگان: امام علی (ع)، نهج البلاغه، اصول انتقاد، انتقاد سازنده