فهرست مطالب

پژوهشنامه نهج البلاغه - پیاپی 15 (پاییز 1395)

پژوهشنامه نهج البلاغه
پیاپی 15 (پاییز 1395)

  • تاریخ انتشار: 1395/10/05
  • تعداد عناوین: 7
|
  • محمد شریفی*، مجتبی فایق صفحات 1-20
    کارگزاران هر حکومت، اعم از دینی و غیردینی، به همان میزان که از منصب و اختیارات و امکانات حکومتی، برخوردارند؛ در معرض انواع آفات و آسیب ها نیز قرار دارند. در این مجال، عوامل آسیب زا، پیامدهای ناگوار اجتماعی، سیاسی و اقتصادی ناشی از آن ها و راهکارهای پیشگیری از آسیب ها با عنایت به رویکردهای حکومت علوی مورد بررسی قرار گرفته است. پژوهش حاضر که با روش توصیفی- تحلیلی از میان انواع آسیب ها، آسیب های اخلاقی کارگزاران و مسوولان حکومت دینی را با تاکید بر نهج البلاغه بررسی کرده است به این نتیجه رسید که: مهم ترین آسیب ها و آفات اخلاقی کارگزاران حکومت دینی عبارت است از: تکبر؛ دنیا دوستی؛ خشونت و ستمگری. عوامل موثر در ایجاد این آسیب ها عجب، ضعف شخصیت، جهل، هوای نفس و قدرت زدگی ناشی از به دست آوردن منصب حکومتی است. راه های پیشگیری و مقابله با آسیب های اخلاقی کارگزاران، سفارش حاکمان و مدیران ارشد به تواضع و فروتنی، زهدگرایی، مدارا و خوشرفتاری و عدالت گرایی و التزام به واجبات دینی است.
    کلیدواژگان: آسیب شناسی اخلاقی، کارگزاران، حکومت دینی، نهج البلاغه
  • میر علی سیدنقوی، علی فرهادی * صفحات 21-39
    مبانی نظری رایج در ارزیابی عملکرد،با مبانی فرهنگی کشورمان که خدا محوری، ولایت محوری و کنترل درونی است منافات دارد، از این رو هدف این مطالعه تعیین ویژگی ها، ابعاد و مولفه ها الگوی ارزیابی عملکرد برمبنای فرمایشات گهربار حضرت علی(ع) است. این تحقیقاز نظر هدف از نوع تحقیقات کاربردی است و ازنظر روش توصیفی است. جامعه مورد مطالعه کتاب ارزشمند نهج البلاغه (خطبه ها، نامه ها و حکمت ها) است که به روش تمام شمار مورد بررسی قرارگرفته اطلاعات به شیوه کتابخانه ای جمع آوری شده و به روش تحلیل محتوای کیفی و نگاشت شناختی تجزیه و تحلیل گردید. یافته های تحقیق حاکی از آن است که ویژگی های ارزیابی عملکرد در اندیشه امیرالمومنین علی(ع) شامل دو بعد؛ ویژگی های اجرایی (دقت و ریزبینی، قاطعیت، عدالت جویی و انصاف و پویایی و انعطاف پذیری) و اهداف و رویکردها (استراتژی محوری، نتیجه گرایی و تعالی و بهبود مستمر) می باشد و انواع ارزیابی عملکرد نیز در اندیشه آن حضرت شامل؛ ارزیابی الهی یا معنوی و ارزیابی غیر الهی یا سازمانی (خودارزیابی، ارزیابی همگانی و ارزیابی مدیریتی) است که استفاده از این مبانی ارزشمند در طراحی مدل های ارزیابی عملکرد، راه گشای مدیران و مسوولان این حوزه خواهد بود.
    کلیدواژگان: حضرت علی (ع)، نهج البلاغه، ارزیابی عملکرد، نگاشت شناختی
  • محمدحسن الهی زاده* صفحات 41-58
    امروزه مقوله «امنیت انسانی» مورد توجه سازمان ها و مجامع بین المللی بوده و مصوبات فراوانی در این خصوص وجود دارد. گرچه تاکنون تعریف جامع و مورد اتفاقی از امنیت انسانی ارائه نشده است، ولی همه صاحب نظران متفق اند که موضوع «امنیت انسانی»، در ارتباط میان حکومت ها و مردم بوده و حداقل دو پدیده «رهایی از ترس» و «رهایی از احتیاج» را شامل می شود. بر اساس آموزه های دین اسلام، انسان خلیفه خداوند در زمین بوده و از کرامت ذاتی برخوردار است. علاوه بر قرآن، در سیره نظری و عملی نبی مکرم اسلام(ص) و علی(ع) و سایر امامان همام(ع) به شان و جایگاه والای انسان به ویژه تامین امنیت او توجه شده است. با وجود آثار و پژوهش های متعدد و گوناگون در خصوص جایگاه انسان در نزد پیشوایان دین، تاکنون در موضوع «امنیت انسانی» پژوهشی صورت نگرفته است. از این رو در مقاله حاضر با هدف تبیین جایگاه «امنیت انسانی» در نزد حضرت علی(ع)، به بررسی این مقوله در سیره حکومتی (سه بعد توزیعی، رویه ای و مراوده ای) ایشان پرداخته شده است. اساسی ترین ماخذ در این زمینه نامه های امام(ع) به کارگزاران و ماموران حکومتی است که در نهج البلاغه و دیگر کتب تاریخی آمده است. برای دستیابی به این هدف، از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بهره گرفته شده است. یافته پژوهش نشان می دهد که در فرامین حکومتی حضرت، تامین «امنیت انسانی» زیرساخت و اساس هر نوع فعالیت پایدار حکومت است که موجب جلب اعتماد عمومی خواهد شد.
    کلیدواژگان: امنیت انسانی، امام علی(ع)، سیره حکومتی، قدرت، رویه، مراوده
  • محمد ذاکری*، اسماعیل اسدی، هادی لطفی صفحات 59-78
    جانشین پروری مدیران و اطمینان سازمان ها از در اختیار داشتن مدیران مجرب و شایسته در هر زمانی از مهم ترین دغدغه های سازمان هاست. در این راستا پژوهش حاضر باهدف تبیین الگوی جانشین پروری در حکومت امام علی(ع) در چارچوب شایسته سالاری مورد بررسی قرار گرفته است. بدین ترتیب سازه های اصلی مورد بررسی شامل فرایند جانشین پروری و مدل شایستگی در حکومت علوی است. برای انجام این مهم از روش تحقیق کیفی (روش تحلیل محتوا از نوع «تحلیل تم») بهره گرفته شده بدین معنی که پس از مطالعه ادبیات موضوع و استخراج چارچوب نظری، محتوای کتاب شریف نهج البلاغه که شامل خطبه ها، نامه ها و حکمت های امام علی(ع) خصوصا در زمان زمامداری ایشان است با استفاده از فرم وارسی بسته و پیش سازمان یافته مورد مداقه و تحلیل قرارگرفته و جملات و عبارات منتخب به انضمام متن فارسی و آدرس در حوزه های منبعث از چارچوب نظری به عنوان روش یا پیش نیاز درج گردید. نتایج این بررسی نشان داد که امام در دوران زعامت خود از نظامی جامع و چندوجهی برای جانشین پروری شایسته سالار بهره می برده که شامل شش مرحله آماده سازی، تعریف شایستگی ها، شایسته شناسی، شایسته پروری، شایسته گماری و ارزیابی بوده و بر این اساس پیشنهادهایی برای اجرای اثربخش جانشین پروری در سازمان های اداری ارائه شده است.
    کلیدواژگان: جانشین پروری، شایسته سالاری، امام علی(ع)، نهج البلاغه
  • هاشم ندایی صفحه 79
    روش ها در فرآیند تعلیم و تربیت از اهمیت به سزایی برخوردارند، کم و کیف روش ها به مبانی و اهداف تربیت برمی گردد. روش تعلیم و تربیت اسلامی نیز که از جهان بینی اسلامی نشات می گیرد، بر خدامحوری مبتنی است. لذا برای دستیابی به روش های تربیت اسلامی که مناسب با جامعه اسلامی و طرح صالحین بسیج باشد، مراجعه به نهج البلاغه می تواند از جمله بهترین گزینه ها باشد. هدف از این تحقیق، استخراج و ارائه روش های تربیتی از نهج البلاغه، جهت ارتقاء «طرح صالحین بسیج» است. روش این تحقیق به لحاظ هدف، کاربردی و با روش توصیفی-تحلیلی از نوع اسنادی است. براساس ادبیات موضوع، روش های ناظر بر رابطه تعاملی مربی و متربی (از میان چند زمینه دیگر) انتخاب و روش های زیر مجموعه آن به عنوان مبنا و ملاکی برای بررسی و استنباط از متن نهج البلاغه و مضامین آنها به کار گرفته شد. بر این اساس داده های تحقیق به ترتیب اولویت و تناسب با طرح صالحین عبارتند از:روش های فوق در نتیجه گیری و پیشنهادها جهت ارتقاء طرح صالحین ارائه گردیده اند.
    کلیدواژگان: روش های تربیتی، تعلیم و تربیت اسلامی، نهج البلاغه، امام علی(ع)، طرح صالحین بسیج
  • مسیب یارمحمدی واصل*، زهرا جعفری صفحه 119
    مهارت های زندگی توانایی هایی برای رفتار انطباقی و مثبت هستندکه افراد را برای برخورد موثر با خواسته ها و چالش های زندگی روزمره قادر می سازد. مهارت های زندگی در لابه لای تعالیم الهی به ویژه در قرآن کریم و احادیث معصومین(ع) بیان شده است. پس از مطالعه متن نهج البلاغه به روش کتابخانه ای، متون موردنظر جمع آوری، انتخاب و مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. یافته ها بیانگر الگوی مهارت های زندگی در چارچوب بیانات امام علی(ع) و نهج البلاغه بود، این یافته ها شامل حقایق و راهبردهای بسیار زیبایی در مورد مهارت های زندگی، شاخص های ارتباط مطلوب با مردم، نحوه مدیریت خشم، ترس، راهبردهای کاهش حزن و اندوه، شناخت خود، همدلی و همیاری با مردم، خلاقیت، انتقادپذیری، تصمیم گیری و حل مساله بود که حضرت امیر(ع) با فصاحت و بلاغت تمام به این مسائل پرداخته اند. مهارت های زندگی در آموزه های اسلامی ریشه دارد و دستورات دینی بیشتر از این و به صورت کامل به مهارت های زندگی پرداخته است. مطالعات کاربردی نهج البلاغه و روانشناسی تلاشیبرای واکاری و استنباط مهارت های زندگی از دید تعالیم الهی و امام علی(ع) است که البته همت بیشتر عالمان دین و دانشمندان دیگر علوم اسلامی را می طلبد. این الگو بسیاری از الگوهای امروزه روان شناسی را برای زندگی پوشش می دهد. در نتیجه می توان از این الگوهای مهارت زندگی برای تبیین مسائل و مشکلات زندگی استفاده کرد.
    کلیدواژگان: امام علی(ع)، نهج البلاغه، مهارت های زندگی
  • حسین گلی، محمد مهدی الله وردیها، علیرضا کاوند صفحه 130
    موضوع تساوی حقوق از جمله مسائلی است که همواره مورد توجه اندیشمندان و مصلحان تاریخ بشر، به ویژه امام علی(ع) بوده است؛ به طوری که در سخنان آن حضرت، زوایای این موضوع بسیار مهم، موج می زند. از دیرباز، نگرش های مختلف به تساوی حقوق، باعث تفاوت دیدگاه ها نسبت به مساله تساوی حقوق شده است؛ در قانون اساسی ایران، اصل 3، 19، 20، 34 و 35 به مساله تساوی حقوق پرداخته شده و بر مبنای آموزه های حقوقی و مدیریتی نهج البلاغه، می توان مبانی دینی- حقوقی این اصول را بهتر درک کرد و دقیق تر تحلیل نمود. نگاه امام علی(ع) دارای ویژگی ها و خصوصیاتی است که آن را از سایر نظرات، متمایز و برجسته می سازد. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر سیره امام علی(ع) و سخنان ایشان به ویژه در نهج البلاغه بدین یافته های مهم دست یافته است: 1- از نظرگاه امام علی(ع)، حقوق نه ناشی از اراده اجتماع یا قدرت ها و نه ناشی از سیر تاریخی است، بلکه برخاسته از تکوین عالم خلقت و سرشت هستی است و ریشه در وحی دارد؛ 2- تساوی حقوق، به مفهوم داشتن امکانات یا موقعیت های برابر نیست بلکه به معنای امکان بهره برداری مساوی، طبق استعداد ها و توانمندی های افراد یک جامعه است 3- تساوی در کرامت انسانی و بهره برداری از امکانات و همچنین اجرای قانون، امری معقول و منطقی است، ولی اعتقاد به تساوی محض در شغل ها نامعقول و غیرطبیعی می نماید
    کلیدواژگان: نهج البلاغه، تساوی حقوق، قانون اساسی، عدالت، اسلام
|
  • Mohammad Sharifi *, Mojtaba Faegh Pages 1-20
    To the same extent that authorities in either theocratic regimes or non- theocratic regimes have access to position, authority, and government facilities, they are at risk of committing various offences. In this paper, The reasons underpinning governmental offences, unpalatable social, political, and economic consequences resulting from these offences, and approaches to prevent them based on Alavi government tenets are studied. A descriptive-analytic method was employed to investigate exclusively moral offences among theocratic regimes officials and authorities with a focus on Nahj al-Balagha. According to the findings, the most significant moral offences among government officials included: arrogance; worldliness, violence, and oppression. Reasons underlying these offences were found to be egotism, weakness of character, ignorance, passion, and abuse of power which all resulted from their positions in the government. The findings also showed that possible approaches which can be taken to prevent these offences include high level officials and senior executives` attempt to promote humility, asceticism, toleration, proper behavior, justice, and commitment to religious obligations among the government officials.
    Keywords: Moral pathology, authorities, theocracy, Nahjo Al balaghe
  • Mir Ali Seyednaghavi, Ali Farhadi * Pages 21-39
    Theoretical principles prevalent in performance evaluation, is incompatible with cultural principles of our country that are based on godliness spirituality and internal control. The aim of this study was to determine the features, aspects, elements of performance evaluation in Iranian organizations based on the valuable statements of Imam Ali (AS). This research is an applied research and the method is descriptive. Method of data collection is library and collected data were analyzed using qualitative content analysis and cognitive mapping. The study uses population valuable statements of Imam Ali, based on the book Nahj al-Balagha which was examined by counting all methods. The findings of this research show that the characteristics of the performance evaluation in thought of Imam Ali (AS) have two dimensions:A) Executive characteristics (precision, determination, justice and fairness and dynamism, flexibility). b) Objectives and approaches (focusing on strategy, consequentialism and excellence and continuous improvement).
    Also in thought of he the performance evaluation include the following types; Divine or spiritual assessment and non-divine assessment or organizational, (self-assessment, General or collective assessment and Managerial assessment). The use of these valuable principles in the design of performance evaluation models in organizations of Islamic Iran will be helpful for managers and officials.
    Keywords: Imam Ali (AS) Nahjolbalaghe, performance evaluation, cognitive mapping
  • Mohammadhassan Elahizadeh* Pages 41-58
    Nowadays special attention Is being paid to “human security” by international organizations and there are a lot of enactments about it. Although there is no comprehensive definition for human security of “freedom from fear” and “freedom from needs”, all authorities believe that human security is related to the relationship between the government and people and includes two phenomena according to Islamic teachings, man is the representative of God on the earth. In addition to the Quran, the human position and human security have been paid a lot of attention in theoretical and practical tradition of the Prophet (pbuh) and Imams (AS). Up to now, “human security” has not been investigated yet. So the goal of this paper is to clarify the “human security” in Imam Ali’s ideas and position of human security in his state (three dimensions: distributions, , method and contacts). The most important sources for this subject are the letters of Imam to the authorities. In this research, we have used descriptive and analytic method. The specification of the “human security” of people in Imam Ali’s tradition is the most important results of the research.
    Keywords: human security, Imam Ali, state tradition, power, method, contacts
  • Mohammad Zakeri *, Esmail Asadi, Hadi Lotfi Pages 59-78
    Succession planning and having a secure pool of talented and competent managers has been an important concern of organizations. So the succession planning model of managers in Imam Ali state has been developed by meritocracy approach in this research. Thus the basic variables of this research are succession planning process and competency model of managers in Alavi state. To perform this research, qualitative approach via content analysis has been used in which after literature review and developing theoretical framework, the content of holy Nahj al-Balagha including sermons, letters and sayings especially in Imam's governing period was analyzed. The results show that Imam Ali has used a comprehensive and polygonal system which includes six steps of preparation, competency definition, competent-recognition, competent-development, competent-appointment and evaluation to install a competency-based succession planning and based on this result some suggestions were offered to establish a more effective process in Iranian public organizations.
    Keywords: Succession planning, Meritocracy, Imam Ali, Nahj, al, balagha
  • Mosayeb Yarmohammadi Vasel *, Zahra Jafari Page 119
    Life skills are abilities for adaptive and positive behavior that enables individuals to deal effectively with the demands and challenges of everyday life. Life skills through the teaching of God and especially Quran and Hadith Hadrlabh infallibles expressed. Research method was libraries method. Results indicate a pattern of life skills in the context of Imam Ali (AS) Nahj, including strategies about life skills, good communication indicators with people, ways of managing anger, fear and grief. In addition to, misery reduction strategies, and also included self-awareness, empathy and cooperative with people, creativity, criticism, decision-making and problem solving, which Imam Ali (AS) has addressed, beautifully. Life skills are rooted in all the teachings of Islam and all the religious studies focus on life skills. Applied studies of psychology and Nahjolbalaghe attempt to deduce life skills from the perspective of the divine teachings of Imam Ali (AS) which Islamic religious scholars and scientists evaluate, but further search is still required. Nowadays, this pattern covers many psychology patterns for life. Thus can be the patterns of life skills used to explain the problems of life.
    Keywords: Imam Ali (AS), Nahjolbalaghe, life skills
  • Golih., Allahverdiha, M. M., Kavand, A.R Page 130
    Equality is one of the issues considered by thinkers and reformers of human history¡ especially Imam Ali (AS) .That It is highlighted in Imam Ali’s words. Long¡ different attitudes¡ leading to differences of opinion regarding the equity provided; Look what philosophers and thinkers such as Plato and Socrates¡ and what new ideas have proposed since the Renaissance; Axioms 3¡ 19¡ 20¡ 34 and 35 of the Iranian constitution¡ addressed the issue of equality and based on the teachings of legal and administrative Nahj al-balagha¡ the principles of religious and legal foundations can be better understood and more accurately be analyzed. But in any case¡ the approach of Imam Ali (AS) has attributes and features that distinguished it from other comments. This study was conducted using analytical method and relying on the Sirah of Imam Ali (AS) and his remarks¡ especially in Nahj al-balagha. The findings showed that from the viewpoint of Imam Ali (AS) the rights Do not result from the will of society or powers or historical process. But from the formation of the universe and the nature of existence and is rooted in divine revelation; Equality does not mean having facilities and equal opportunity. However¡ it also means a possibility of equal utilization¡ according to the talents and abilities of individuals in a society. Hence¡ equality in human dignity¡ Seizing the opportunities as well as law enforcement¡ Is reasonable¡ But the belief in equality in jobs are irrational and unnatural.
    Keywords: Nahj al balagha, rights equality, constitutional law, justice, Islam