فهرست مطالب
فصلنامه پژوهش های جغرافیایی برنامه ریزی شهری
سال سوم شماره 2 (تابستان 1394)
- تاریخ انتشار: 1394/09/02
- تعداد عناوین: 7
-
-
صفحات 123-143پژوهش حاضر در مرحله اول به ارزیابی پایداری شهر مشهد در ارتباط با منابع آبی بر اساس مدل های توسعه شهری پایدار پیشنهادشده توسط هاتون اختصاص دارد و سپس جمعیت بهینه مشهد را بر اساس دو گزینه سازمان آب و فاضلاب برای تامین آب مورد نیاز در سال 1395، با احتساب سد دوستی و ارداک و بدون احتساب این دو سد تعیین می کند. بر اساس ماهیت هدف گذاری، از روش تحقیق ترکیبی از نوع تودرتو استفاده شد؛ چرا که اطلاعات کیفی پشتوانه ای برای تحلیل های کمی محسوب می شود. در این راستا با استفاده از مطالعات کتابخانه ای فرم های پایدار شهری بررسی شدند و در ادامه، مدل های هاتون در ارتباط با شبکه آب و فاضلاب شهری شناسایی گردیدند. وضعیت منابع آبی استان، دشت مشهد و شهر مشهد از طریق اسناد مرتبط تعیین گردید و سپس با استفاده از تحلیل های کمی، جمعیت بهینه شهر بر اساس دو گزینه سازمان آب و فاضلاب محاسبه شد. نتایج نشان می دهد دشت مشهد از منابع آب زیرزمینی استان 2 درصد آن را داراست. در حالی که 97/ 65 درصد جمعیت شهری استان در این دشت و به ویژه در شهر مشهد ساکن اند و 42 درصد آب مورد نیاز از منابع سطحی تامین می گردد که 7/ 92 درصد آن متعلق به سد دوستی است. این سد در فاصله 220 کیلومتری شهر مشهد واقع است و از کل فاضلاب خانگی تولیدشده، 30 درصد آن بازیافت می شود. بنابراین، بر اساس مدل های شهری پایدار هاتون، مشهد در ارتباط با منابع آبی شهر پایداری نیست و بر اساس عدم وابستگی به خارج از حوزه نفوذ (بدون احتساب سد دوستی و ارداک) 1192660 نفر و حتی با وابستگی به خارج از حوزه نفوذ 550459 نفر مازاد جمعیت دارد.
کلیدواژگان: اندازه بهینه جمعیت، پایداری، مشهد، منابع آبی -
صفحات 145-163فرایند تغییر کاربری اراضی کشاورزی و باغی به اراضی ساخته شده از دهه 1340 رو به افزایش بوده و منجر به عدم تعادل میان کاربری اراضی شهری و طبیعی در مناطق شهری ایران شده است. منتج از روند مذکور، الگوی کاربری اراضی در شهر- منطقه مرکزی مازندران از جمله منطقه شهری ساری نیز تحت تاثیر روند شهرنشینی، گسترش جمعیت و افزایش مهاجرت، به سمت و سویی جدید رفته و تغییر کاربری اراضی کشاورزی و باغی در اراضی پیرامون شهر را سبب شده است. تداوم این فرایند منجر به الگوی توسعه ناپیوسته و غیرمتمرکز شده و در نهایت پراکنده رویی را پدید آورده است. بدین ترتیب، پژوهش حاضر به تحلیل تاثیر پراکنده رویی بر تغییر کاربری اراضی مناطق شهری، و پیش بینی روند تحولات توسعه اراضی و کاربری اراضی تا سال 1410 اختصاص دارد. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است و تلاش شده تا ابتدا با استفاده از روش GEOMOD اراضی ساخته شده پیش بینی شود و سپس بر پایه مدل زنجیره مارکوف روند تغییرات کاربری اراضی احتمالی منطقه شهری ساری تخمین زده شود. در مرحله نهایی با استفاده از GIS با تلفیق مدل های مذکور، بر هم کنش اراضی ساخته شده و کاربری اراضی تحلیل شد تا پراکنش و توزیع فضایی کاربری زمین در چشم انداز تحقیق مشخص گردد. نتایج یافته ها نشان می دهد تغییر کاربری اراضی کشاورزی، باغی و مراتع در سال 1410 با نرخ رشد 43/ 1- درصدی کاهش خواهد یافت و هم راستا با این روند، اراضی ساخته شده با نرخ رشد 85/ 4 درصدی افزایش می یابد. توزیع فضایی اراضی ساخته شده در شمال منطقه شهری مطالعاتی تمرکز داشته، اما در نواحی شرق و غرب این منطقه نیز افزایش یافته است. دلیل این توزیع فضایی را می توان در گرایش های فضایی افراد به سکونت با الگوی تک خانواری در اراضی پیرامون شهر که قیمت کمی دارند، سراغ گرفت. چنین روندی مبتنی بر شدت یافتن پراکنده رویی در منطقه شهری ساری بوده و نیازمند جهت دهی مناسب در برنامه ریزی های آتی توسعه شهری و منطقه ای است.
کلیدواژگان: پراکنده رویی، تغییر کاربری اراضی، زنجیره مارکوف، ژئومد، منطقه شهری ساری -
صفحات 165-190از چشم اندازهای جدید در برنامه ریزی توجه به مسئله فضا و سازمان فضایی است که نیازمندی ها، ویژگی های فضا و اجزای سازمان فضایی را بررسی می کند. یکی از اجزای کلیدی سازمان فضایی، جمعیت است. جمعیت یکی از عناصر بنیادی در برنامه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی محسوب می شود، بنابراین شناخت ساختار، ابعاد و گستردگی فضایی آن از ابزارهای مهم تصمیم گیری و برنامه ریزی به شمار می رود. درک توزیع و پویایی جمعیت در فضا، در برنامه ریزی برای منطقه جغرافیایی کاربرد بسیاری می تواند داشته باشد. لذا با توجه به اهمیتی که سازمان فضایی جمعیت در برنامه ریزی ها دارد، این پژوهش به تبیین ساختار فضایی توزیع جمعیت در قالب سکونتگاه های شهری و روستایی در سطح استان زنجان اختصاص دارد. هدف اصلی پی بردن به وضعیت تعادل و توازن در توزیع فضایی جمعیت استان زنجان است. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی - تحلیلی و نحوه گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای - اسنادی است. مدل های تجزیه و تحلیل سازمان فضایی از جمله مدل رتبه - اندازه، حد اختلاف طبقه ای، طبقه بندی سکونتگاه های شهری بر اساس طبقه بندی طرح پایه آمایش سرزمین کشور، مدل مجاورت نزدیک ترین همسایگی برای بررسی توزیع فضایی جمعیت در سطح استان زنجان استفاده شده است. نتیجه حاصل از تجزیه و تحلیل وضع موجود توزیع فضایی جمعیت در قالب سکونتگاه های شهری و روستایی نشان می دهد که درست اجرا نشدن برنامه های بلندمدت استان اسناد فرادست موجب ایجاد چند قطب رشد و به حاشیه رفتن برخی مناطق گردیده است و موجب به وجود آمدن بی تعادلی هایی با شکاف عمیق در میان سکونتگاه های استان و نیز موجب ایجاد تمرکز جمعیت و فعالیت نامتوازن در سطح استان شده است.
کلیدواژگان: استان زنجان، جمعیت، سازمان فضایی، سکونتگاه -
صفحات 191-210سرمایه گذاری در یک تعریف کلی عبارت از کاربرد سرمایه برای تولید درآمد جدید است. بر اساس نظر اقتصاددانان، سرمایه گذاری به معنای استفاده از منابع به منظور افزایش درآمد یا تولید در آینده است. منطقه 10 شهرداری تهران از جمله مناطق مرکزی تهران است که به دلایلی چون کمبود زمین، بازگشت سرمایه کمتر، فقدان عملکرد فرامنطقه ای و فرسودگی و تراکم بافت چندان برای فعالیت بخش خصوصی در امر سرمایه گذاری جاذب نبوده است. در این بررسی سعی شده با استفاده از بررسی های میدانی، موانع موجود بر سر راه سرمایه گذاری در منطقه شناسایی شود و راهکارهای رفع آنها ارائه گردد. همچنین مهم ترین ابزارهای تامین مالی نیز متناسب با این اولویت ها ارائه گردد. تمایل به فروش به جای مشارکت، تغییر پست ها و مشکلات ناشی از آن، جابه جایی و احتیاط، زمان بر بودن انعقاد قراردادها، شرایط قراردادها، مشکلات کارشناسی پروژه ها، مشکلات مالکیت بعد از اختتام پروژه ها، انتقال مالکیت، تخصص و دید تخصصی نسبت به سرمایه گذاری، ارتقای هر چه بیشتر جایگاه سازمان مشارکت مردمی، بسته های سرمایه گذاری، مدیریت در بهره برداری از پروژه ها، شناور نبودن قراردادها، عدم تضمین، تیپ بودن قراردادها و ناهمخوانی شرایط وصف شده با شرایط مندرج در قرارداد مهم ترین موانع موجود بر سر راه سرمایه گذاری بخش خصوصی در منطقه 10 شهرداری تهران است.
کلیدواژگان: پروژه های عمرانی شهری، سرمایه گذاری، منطقه 10 شهرداری تهران، موانع -
صفحات 211-226شهرنشینی یکی از علل تغییرات کاربری زمین است. این پدیده اگر کنترل شده، هماهنگ و برنامه ریزی شده باشد، همچون هدیه ای به جامعه بشری است؛ در غیر این صورت، می تواند مشکلات زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی زیادی به بار آورد. امروزه تغییرات پوشش زمین و تغییرات کاربری اراضی (LULC) عامل اصلی تغییرات جهانی شناخته شده است. در دو دهه گذشته وسعت و آثار فضایی فعالیت های انسان روی زمین بی سابقه بوده و تغییرات پوشش زمین (ویژگی های بیوفیزیکی سطح زمین) و کاربری زمین (تغییرات حاصل از فعالیت های انسانی در سطح زمین) شدت گرفته است. این تغییرات نتیجه عوامل بیوفیزیکی و اقتصادی – اجتماعی است و با موضوع پایداری توسعه اجتماعی – اقتصادی ارتباط نزدیک دارد؛ به طوری که بخش های اساسی سرمایه طبیعی ما از قبیل گیاهان، منابع آب و تنوع زیستی را تحت تاثیر قرار داده است. پژوهش حاضر با هدف آشکارسازی تغییرات کاربری اراضی شهر خوی طی سال های 1368-1390 و پیش بینی تغییرات کاربری اراضی تا سال 1400 انجام گرفته است. بدین منظور، ابتدا تصاویر ماهواره ای LandSat TM5 مربوط به سال های 1368، 1379 و 1390 شهر خوی تهیه شد. سپس با استفاده از نرم افزارهای Erdas، Idrisi، Arc Gis فرایند مربوط به آشکارسازی تغییرات کاربری و همچنین شبیه سازی تغییرات کاربری اراضی با استفاده از مدل زنجیره مارکوف و سلول های خودکار زنجیره مارکوف انجام گرفت. نتایج تحقیق نشان می دهد که سطح اراضی ساخته شده شهری از 13 /995 هکتار در سال 1368 به 62/ 2557 هکتار در سال 1390 رسیده است. سطح باغ ها و اراضی کشاورزی نیز با روند نزولی به ترتیب از 03/ 717 و 25/ 623 هکتار در سال 1368 به 06/ 165 و 54/ 288 هکتار در سال 1390 کاهش پیدا کرده است. همچنین نتایج شبیه سازی تغییرات کاربری اراضی با استفاده از زنجیره مارکوف و سلول های خودکار این زنجیره نشان می دهد سطح اراضی ساخته شده شهری در افق سال 1400 به 62/ 2872 هکتار، یعنی 47/ 70 درصد محدوده طرح جامع خواهد رسید و سطح باغ ها و اراضی کشاورزی به ترتیب به 91 /44 هکتار (10/ 1 درصد) و 76/ 140 هکتار (45/ 3 درصد) کاهش خواهد یافت.
کلیدواژگان: تغییرات کاربری اراضی، شبیه سازی، شهر خوی، مدل سلول های خودکار زنجیره مارکوف -
صفحات 227-245ایجاد آمادگی در جامعه برای مقابله با بحران روشی است کارآمد و کم هزینه که می تواند به کاهش خسارات ناشی از آن کمک کند. شهر شیراز در محدوده گسل های زاگرس قرار دارد و دارای استعداد لرزه خیزی بالا و پیوسته است. بنابراین، بررسی وضعیت آمادگی و ارتقای آن در بین خانوارها و محلات مختلف اهمیت زیادی دارد.. مسئله اصلی این پژوهش تحلیل وضعیت میزان آمادگی ذهنی- نگرشی خانوارهای شهر شیراز است. در این راستا، مطابق مبانی نظری و پیشینه تحقیق دو فرضیه ارائه شد. در این پژوهش از روش تحقیق کمی از نوع رابطه ای و رویکرد پیمایشی استفاده شد. مفهوم میزان آمادگی ذهنی- نگرشی نیز از طریق 3 شاخص و 18 معرف، از طریق روش های SAW و AHP تعریف عملیاتی شد. داده های مورد نیاز از طریق پرسش نامه خانوار جمع آوری شد. حجم نمونه از طریق روش کوکران و معادل 322 خانوار تعیین شد و با روش های نمونه گیری خوشه ایو سیستماتیک انتخاب شد. نتایج نشان داد میزان آمادگی ذهنی- نگرشی خانوارهای محلات مختلف در سطح پایینی قرار دارد و تفاوت معناداری بین آنها وجود ندارد. نتایج همچنین نشان داد که میزان آمادگی ذهنی- نگرشی با متغیرهای سن، سطح تحصیلات، شغل، درآمد و پایگاه اقتصادی- اجتماعی رابطه معناداری دارد. نتیجه اینکه هر چند میزان آمادگی ذهنی- نگرشی دارای ساختی اجتماعی است، هنوز فرهنگ زندگی با ریسک حتی در اقشار متوسط و بالا نیز شکل نگرفته است، که بیانگر وضعیتی ناگوار است.
کلیدواژگان: آمادگی ذهنی، نگرشی، خانوارها، زلزله، شهر شیراز، وضعیت اقتصادی، اجتماعی -
صفحات 247-261با افزایش روزافزون جمعیت شهرها، آلودگی محیط شهرها، سبک زندگی آپارتمان نشینی، فاصله گرفتن از محیط طبیعی و غیره، ضرورت نیاز به فضا های اجتماعی، جذاب و آرامش بخشی مانند پیاده راه ها در شهرها روزبه روز افزایش یافته است. پل طبیعت واقع در منطقه سه تهران با مساحت 7000 مترمربع، اولین پل صرفا پیاده رو در ایران است که بوستان آب وآتش و پارک جنگلی طالقانی را به یکدیگر متصل می کند. پل طبیعت جدا از مسائل اقتصادی و اجتماعی، ابعاد اکولوژیک نیز دارد و نیاز به بررسی و ارزیابی در این زمینه وجود دارد. روش تحقیق در این مقاله به این صورت است که برای ارزیابی زیست محیطی احداث پیاده راه پل طبیعت ابتدا به کمک مدل DPSIR ساختار محیط زیست منطقه بررسی شد، سپس برای ارزیابی اثرات احداث پل طبیعت از روش ماتریس ایرانی استفاده گردید و سپس برای بهبود عملکرد زیست محیطی آن از رویکرد اکولوژی سیمای سرزمین بهره گرفته شد. نتایج ارزیابی اکولوژیک احداث پیاد ه راه پل طبیعت نشان می دهد احداث این پل از لحاظ زیست محیطی کاملا تایید شده است. همچنین در بین اثرات، بهبود عملکرد اکولوژیک منطقه با 2 امتیاز مهم ترین اثر و در بین پیامدها نیز بهبود شرایط میکروکلیما و کیفیت هوا و زیستگاه های گیاهی به طور مشترک با 6/ 1 امتیاز مهم ترین پیامدها به شمار می آیند. استفاده از اصول اکولوژی سیمای سرزمینی در حال حاضر در بسیاری از شهرهای جهان در جریان است و حیات زیست محیطی و بومی این شهرها را تامین می کند. شهر تهران نیز برای بهبود عملکرد محیط زیست خود در سطح کلان باید از این اصول پیروی کند. یکی از پایه ای ترین این اصول شکل گیری و گسترش مفهوم ماتریکس، لکه و کریدور است. بسط و ارتباط این اصل پایه ای باید به این صورت باشد که برای بهبود عملکرد محیطی احداث پل طبیعت بر اساس اصول اکولوژی سیمای سرزمین، گسترش لکه سبز بوستان آب و آتش- پل طبیعت – بوستان طالقانی با کاربری های فضای سبز و کاربری های نیازمند احیا و بازسازی در اطراف پل طبیعت لازم و ضروری است. چنین شبکه ای در طولانی مدت نه تنها موجب بهبود عملکرد اکولوژیک منطقه و سطح شهر تهران خواهد شد، بلکه می تواند بر غنای بصری، کیفیت هوا و حتی تنوع زیستی منطقه تاثیر گذار باشد و به طور کلی کیفیت حیات را در کلان شهر تهران بهبود بخشد.
کلیدواژگان: ارزیابی اثرات زیست محیطی، اکولوژی شهری، پل طبیعت، پیاده راه، ماتریس ایرانی
-
Pages 123-143The present study at first step aims at evaluating Mashhad’s sustainability of water resources by employing the sustainable urban development models proposed by Haughton then it attempts to determine the optimal of population depending on Water and Sewage Organization of Mashhad to estimate the required amount of water in 2016 by both with and without inclusion of Dousti and Ardak Dams in the calculations. Due to its purposeful nature, this study has used mixed hybrid methodology which is considered as supportive qualitative data for quantitative analyses. The results show that Mashhad plain possesses only 2% of the whole province's groundwater, while 65.97% urban population of province are living on this plain and specifically in the city of Mashhad. Moreover 42% of the required surface water, 92.7% of which belongs to the Dousti Dam located at a distance of 220km from Mashhad, is provided through the surface water and only 30% of domestic sewage is recycled. Therefore, by considering Haughton's theory of urban metabolism into account, Mashhad cannot be regarded as a sustainable city taking its water requirement condition, by including dams of Dousti and Ardak as sources of water supply (dependence out of hinterland), it has a surplus population of 550,459 and by excluding them, 1,192,660 people.Keywords: Mashhad, optimal population, sustainability, water resources
-
Pages 145-163This main objective of paper to analyze the interactive effects and impacts of suburban area’s land use changes on urban sprawl. The methodology of this paper is descriptive-analytical and we have done our best to use different methods and tools to justify expected assumptions in this research. In the first step, with using from GEOMOD methodology, we tried to prognosticate the condition of constructed lands in Sari and then on the basis of Markov chain model, we tried to predict the probable trends of land use changes in peripheral areas of Sari in 1410. In the final step, we would use the Geographical Information System (GIS) to join and relate different layers of data which are produced by previous models (Markov chain model and GEOMOD). We would analyze the interaction between different factors such as constructed areas and land use until 1410 in order to justify the expansion and spatial distribution of land use in paper perspective. The results of the research show that what we have gained through the research declare that agricultural land use change and garden land use fluctuations in 1410 with a negative rate of 1/43 percent would be decreased and in line with this trend, the constructed areas and regions will be increased with a positive rate of 4/85. The spatial distribution of constructed areas in northern parts of these areas that we studied on is concentrated and same as to this trend, in western areas and eastern regions, an increasing trend might be observed.Keywords: land use change, Sprawl, GEOMOD, Markov Chain, Sari Urban Region
-
Pages 191-210In a general definition the investment is usage of capital to generate new revenue. According to economists, investment means the use of resources to produce income or increase in the future. District 10 of Tehran is between central regions of Tehran due to the lack of land, less capital return, lack of trans-regional operation and less burnout and tissue density is not attractive for for private sector investment. In this study, we try to hold on to the field method, the obstacles in the way of investment in the region have been identified and solutions to meet there be presented. Also in accordance with the priorities, most important financial instruments given. Willing to sell rather than participate, change of positions and their problems, movement and carefulness, time-consuming contract formation, contract terms, project expertise problems, ownership problems after termination of project, transfer of ownership, technical expertise and vision to the venture capital , further enhancing the role of public participation organization, investment packages, management in operation of the project s, lack of floating of contracts, lack of guarantee, and inconsistency of conditions with the terms of the contract, are most important barriers to investment private sector in district 10 of Tehran municipality.Keywords: Barriers to investment, urban development projects, district 10 of Tehran Municipality
-
Analysis of Land Use CHanges and Urban Sprawl Simulation in Mid-Sized Cities (Case Study: Khoy City)Pages 211-226This research is an applied study conducted with an analytical – description strategy. Data from multitemporal of Land Sat Tm5 for 1989, 2000 & 2011 were used to assess and model the changes in urban land use in KHoy city.The result of changes in land use assessment indicated that most of changes are related to land uses due to urban construction. Under this condition, the land use has increased from 995.13 hectares to 2084.22 hectares and 2557.12 hectares in 1989 and 2000 respectively. The greatest growth with 27percents has experienced between 1989- 2000. The land uses of gardens, green spaces and agriculture section has respectively experienced with the decline of 13 and 8 percents in favor of construction uses in the period under study. As result, the land uses has reached from 717.03 hectares to 623, 25 hectares in 1989 and 165.06, 288.54 hectares in 2011.The result of forecasting changes by using Auto cells Markov chain also implied that the most recent changes will happen in urban built land use. It is predicted that, land use area of 2557.62 hectares (62.6 percent) in 2011 to 2872.620 hectares (70.47 percent) will be reached in 1400.Keywords: Land Use CHanges, Khoy, simulation, Automated Cell Markov Model
-
Pages 227-245Disaster is a sudden and unusual condition happens as a result of natural and unnatural hazards. Community preparedness toward disaster is a cost effective method that decreases damages. Shiraz city located in Zagros folds with high tendency to earthquake. According to this, we did the analysis of differences of perception- mental of Shiraz communitie's preparedness in order to plan effectively in future disaster. Therefore, research hypotheses offered. So, the operational definition of perceptional- mental preparedness concept offered in three indexes and eighteen indicators, and combined by AHP and SAW methods. Needed data gathered by households, experts and field questionnaires. For testing hypotheses used causal-comparative and correlation methods. Sample size calculated by Cochran's method. Sampling has done by cluster and random methods. Gathered data were analyzed by: One-way ANOVA and Tukey-test at first hypotheses; and correlations methods at second hypotheses. Results showed that perceptional- mental preparedness of households is low in the Shiraz city. Also, perceptional- mental preparedness did not have any significantly difference in the three neighbors (high, middle and low). So, the first hypothesis was not confirmed. On the other hand, the results of correlation test showed that Mental-perceptinal preparedness has significant relation with age, income, occupation at 95% and education, socio-economic status at 99% of confidence. So, second hypothesis was confirmed. According to the findings, preparedness at society scale has socio-economical aspects. So, we must pay attention to this point seriously.Keywords: Mental, Preception Preparedness, Earthquake, Community, Shiraz, Social, Economical Status
-
Pages 247-261With increasing urban population, urban environmental pollution, change of lifestyle, urbanization, getting away from nature and environment, the need for comforting and attractive social spaces such as sidewalks in cities is being increased day by day.Nature Bridgein the 3rddistrict of Tehran, with an area of 7000 square meters is the first bridge in Iran that is merely sidewalk and connects the Water and Fire Park and the Taleghani Forest Park to each other. The Nature Bridge, apart from the economic and social matters also includes ecological aspects which need more research and study.The methodology of this paper is as follows: for ecological evaluation of building the Nature Bridge Sidewalk, first the ecologic structure of the region is studied by using the DPSIR Model and then for the evaluation of the influences of building the Nature Bridge, the Iranian Matrix Method is used and finally we use the landscape ecology approach.The results show that, building the Nature Bridge is ecologically thoroughly approved. Besides, among all the impacts, the improvement of ecologic performance of the region is the most important effect with 2 points, and among the consequences the improvement of micro-impacts and the quality of air and plant habitats, jointly with 1.6 points, are considered the most important consequences.The results show that rehabilitation around the Nature Bridge to improve the ecological performance of Nature Bridge based on the landscape ecology principle, expanding the green patch of Water and Fire Park, Nature Bridge, Taleghani Forest Park is required.Keywords: Ecological Impact Assessment, Iranian Matrix, Nature Bridge, Sidewalk, Urban Ecology
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.