فهرست مطالب

مطالعات قرآنی - پیاپی 28 (زمستان 1395)

فصلنامه مطالعات قرآنی
پیاپی 28 (زمستان 1395)

  • تاریخ انتشار: 1395/12/21
  • تعداد عناوین: 8
|
  • نسیبه علمایی صفحات 9-32
    یکی از مباحث مطرح در قرآن و عهدین امکان رویت الهی و چگونگی آن است. مشاهده در فارسی معادل رویت در عربی است. اقسام مشاهده در عهدین نیز همانند اقسام مشاهده در قرآن کریم است ولی برای هر کدام شباهت ها و تفاوت هایی در مفهوم آن ها در کتب مقدس نهفته است. هم چنین رویت الهی با چشم در عهدین به صورت متناقض مطرح شده ولی در قرآن کریم رد شده است. مساله مشاهده و رویت الهی در عهدین با توجه به تجسیم و تصور انسان انگارانه خدا وجود دارد و عامه یهودیان و مسیحیان بر رویت حق تعالی ادعا دارند. از این رو اعتقاد برخی از مسلمانان به امکان رویت الهی در قیامت متاثر از دیدگاه یهودیان و مسیحیان و مراجعه به منابع آن هاست. مقاله حاضر ضمن بررسی اجمالی اقسام رویت در قرآن، امکان یا عدم مشاهده خداوند متعال بر پایه آیات قرآن را بررسی کرده و به مقایسه دیدگاه قرآنی در این زمینه با عهدین پرداخته است.
    کلیدواژگان: قرآن، مشاهده قلبی، رویت تجسمی، تجسد، مسیحیت، تورات
  • سید ابراهیم مرتضوی، اصغر طهماسبی بلداجی، لیلا قنبری صفحات 33-46
    در قرآن کریم خداوند متعال در استناددهی به خود گاه با لفظ مفرد متکلم وحده و گاه با لفظ جمع متکلم مع الغیر یاد می کند؛ درباره متکلم وحده جای هیچ شک و تردیدی نیست؛ اما در استناددهی ضمایر متکلم مع الغیر به خداوند پرسش اساسی درباره چگونگی انطباق لفظ جمع با وحدانیت باری تعالی است. در این باره دانشمندان بلاغت و تفسیر اقوال متعددی را بیان داشته اند. جستار پیش رو با رویکردی ادبی- تفسیری، با تکیه بر اقوال علمای بلاغت و تفسیر این مهم را مورد بررسی قرار داده است؛ نتیجه آنکه استناد لفظ جمع متکلم مع الغیر درباره خداوند متعال متاثر از عوامل مهمی از جمله: بیان عظمت و قدرت خداوند، بزرگداشت فعل الهی، تکریم کسانی که فعل الهی درباره آنان انجام شده است، نقش آفرینی فرشتگان و وسائط دیگر در تحقق فعل، اشاره به ذات و اسماء و صفات خداوند و تسبیب و تشریک علل و اسباب است.
    کلیدواژگان: قرآن، ضمایر متکلم، تعظیم الهی، علل و اسباب
  • علی اکبر خاصه، سعید صادقی، ابراهیم عزتی، سعید غفاری صفحات 47-69
    هدف از این پژوهش تحلیل و بررسی جایگاه پژوهش های قرآنی در تولید علم جهانی با استفاده از فنون علم سنجی است. جامعه آماری را آن دسته از مطالعات قرآنی تشکیل می دهد که در بازه زمانی 20 ساله در پایگاه اطلاعاتی آی.اس.آی(تامسون رویترز) نمایه شده اند. یافته ها نشان داد که در بازه زمانی مذکور تعداد 1479 رکورد در حوزه قرآنی در پایگاه وب آو ساینس نمایه شده است که تنها 70 مورد آن متعلق به ایران می باشد. بر اساس نتایج، که کشور ایالات متحده با انجام 337 پژوهش قرآنی در مقایسه با سایر کشورهای جهان در رتبه نخست قرار دارد و ایران در رتبه چهارم جای دارد.
    کلیدواژگان: قرآن، تولیدات علمی، همکاری بین المللی، تحلیل استنادی، پژوهش های قرآنی، تحلیل محتوا، کتاب سنجی
  • رمضان مهدوی آزادبنی، سیده مریم علیزاده صفحات 71-91
    در مقاله حاضر نویسنده تلاش می کند با استناد به آیات قرآن کریم و نیز احادیث اهل بیت نقش معرفتی سختی ها در زندگی انسان را بیان نماید. فرضیه ای که در پژوهش حاضر مورد تحقیق قرار خواهد گرفت عبارت است از اینکه جهلی که انسان نسبت به خالق خود گرفتار می شود محصول غفلت از فطرت و صیانت آن است. نقش معرفتی شرور جهت احیاء شناخت فطری انسان نسبت به خداوند یکی از نتایج و کارکردهای شرور در زندگی انسان است. بر اساس این نظریه انسان ها علی رغم اینکه فطرت الهی دارند ولی به واسطه نوع رفتارها و شرایط اجتماعی ممکن است بر ذات الهی خود یعنی فطرت آسیب وارد نمایند، و سنت الهی از طریق وارد نمودن درد و رنج شرایط برای بیداری ذات آدمی را با رعایت حریم اختیار انسان مورد هدف قرار می دهد.
    کلیدواژگان: فطرت، معرفت، فطری، شرور، گرفتاری ها
  • ابوذر توحیدی فر صفحات 93-107
    علامه شیخ تقی الدین ابراهیم کفعمی(ره) یکی از علمای شیعی قرن 9-10 هجری است که در زمینه های مختلفی مثل تفسیر، قرائت، دعا و زیارات، شعر و ادبیات، حدیث، عقاید، فقه، سیر و سلوک و... صاحب تالیفات، تحقیقات، حواشی، شروح و اختصاراتی است. در این تحقیق سعی شده است تا دیدگاه این عالم برجسته درباره صفات خبریه تبیین گردد. صفات خبریه صفاتی است که در آیات و روایات از آن ها سخن به میان آمده است. علامه کفعمی درباره صفت رحمن و رحیم می گوید که رحمن و رحیم مبالغه دارند و گاهی به اعتبار کمیت آورده می شوند و گاهی هم به اعتبار کیفیت. صفت دیگر قدوس است که به معنای پاک از تمام عیوب و منزه از اضداد است.
    کلیدواژگان: علامه کفعمی (ره)، صفات خبریه، رحمن، رحیم، قدوس
  • احمد عربشاهی کریزی صفحات 109-132
    هدف این پژوهش بررسی عدالت در قرآن کریم و ترسیم محورهای اصلی آن می باشد. ابتدا جهت شروع بحث مفهوم عدالت از دیدگاه شریعت، فقی هان، اندیشمندان، حکما و فلاسفه مختلف مورد بررسی قرار گرفته و بیان شده که عدالت در اسلام از سطوح مختلف سطح فردی، سطح نظام هستی، سطح خداوند، سطح تشریع و قانونگذاری و سطح اجتماعی برخوردار است. مطلق یا نسبی بودن عدالت طرح و بررسی شده است و بیان شده که اسلام عدالت را نسبی ندانسته است و آن را مطلق می انگارد. زیرا نسبت عدالت با اساس خاتمیت و ابدیت دین بستگی دارد. در ادامه به اهمیت عدالت در اسلام پرداخته شده و دلایل آن ذکر شده است. سپس به طور خاص عدالت در قرآن مورد بررسی قرار گرفته است.
    کلیدواژگان: عدل، داد، قسط، انصاف، حق، اسلام
  • فاطمه شریف زاده یزدی، محمد جنتی فر صفحات 133-145
    یکی از قرینه ها، عرضه ادعیه صحیفه سجادیه به قرآن است. بر این اساس این پژوهش در صدد بررسی «درونمایه های مشترک قرآن و صحیفه» بوده تا به درستی متن کتاب دست یابد. رابطه قرآن و صحیفه، رابطه محتوایی است. با عرضه صحیفه سجادیه به قرآن کریم، اشارات، تلمیح ها، تضمین های قرآنی آن حضرت فراوان به چشم می خورد و اشتراکات بین آن دو کتاب اعتبار صحیفه را می افزاید. به هم تنیدگی قرآن و صحیفه در حد گسترده است که در این پژوهش به موارد اندکی از آن اشاره می شود. در این نوشتار، گزارشی از تضمین ها، تلمیح ها و رابطه محتوایی صحیفه با قرآن ارائه می شود تا پژوهشگران بر پایه آن بتوانند به موضوعات دیگری مانند تفسیر قرآن و استنادات قرآنی هم بپردازند.
    کلیدواژگان: قرآن، صحیفه سجادیه، تضمین، تلمیح، تفسیر قرآن، تسمیه خداوند، وصف قرآن
  • محمود خورسندی، نعمت الله حسنی صفحات 155-173
    در این پژوهش ابتدا برخی مسائل حوزه فرهنگ از قبیل دین و فرهنگ، عوامل ایجاد و اعتلای فرهنگ و فرهنگ سازی اسلامی مورد بررسی قرار می گیرد. پس از آن شاخص های فرهنگ ساز داستان حضرت آدم(ع) از جمله در مساله خلیفه اللهی آدم(ع) و تعلیم اسماء، جایگاه والای انسان در مقام مسجود ملائکه، مساله درخت ممنوعه، تکبرورزی و إغوای شیطان، هبوط و توبه آدم(ع)، عناوینی هستندکه سعی شده در حد بضاعت بر اساس تفسیر «المیزان» و اشعار «مثنوی» مولوی به آن پرداخته شود. با توجه به اینکه طبق تفاسیر در واقع حضرت آدم(ع) به منزله نماینده همه انسان ها بوده و مسائل مربوط به زندگی و سرگذشت آن حضرت در حقیقت به نوعی در مورد همه انسان ها مصداق می یابد. بنابراین تعمق و تعقل در مسائل و مراحل زندگی آن حضرت گام بلندی در فرهنگ سازی و تعلیم و تربیت انسان در هر زمان و مکان می باشد.
    کلیدواژگان: آموزه های قرآنی، آدم (ع)، تفسیر علامه طباطبایی، اشعار مولوی
|
  • Nasibeh Olamaee Pages 9-32
    One of the significant issues in Holy Quran and Bible is the possibility of Allah's observation. Observation equals sight in Persian and Arabic languages. Types of observation in Bible are the same as Holy Quran but there are some similarities and differences in their concepts. The observation issue in bible is based on human's imaginations and fancies and all Christians and Jewish agree observation of Allah. Thus some Muslim's reference of this phenomena is their Christians and Jewish views. The present paper attempts to briefly study types of observation or dis observation based on Quran verses and compares Quranic views with Bible in this field.
    Keywords: Quran, heartily observation, imaginative observation, Christianity, Torah
  • Seyyed Ibrahim Mortazavi, Asqar Tahmasebi Boldaji, Leila Qanbari Pages 33-46
    Transcendent Allah cites himself in Holy Quran in sole speaker and sometimes in plural form; there is no doubt in sole speaker. But in plural form citation the main matter is the coincidence of plural form and Allah's monotheism. Scholars and intellectuals offer and express different interpretations and analyses. The present article studies this vital issue by emphasizing eloquence and interpretation scholars. Plural form citation of Allah is applied in Holy Quran for some important reasons such as: to express Allah's Greatness, to honor divine actions, to point out Allah's Great adjectives, to express Angel's roles and etc.
    Keywords: Quran, Sole speaker, Divine Honor, reasons, causes
  • Ali Akbar Khasseh, Saeed Sadeqi, Ibrahim Ezzati, Saeed Ghaffari Pages 47-69
    The aim of the current paper is to analyze and study the position of Quranic researches in universal science production by applying science measurement techniques. Statistical population is made of the Quranic studies which figured out during 20 years in ISI (Thomson Reuters) Web of Science. The findings show prove that in the abovementioned duration 1479 researches in the field of Quran have been recorded in Web of Science in which only 70 belongs to Iran. According to results, The United States of America stands in the first position by 337 Quranic research and Islamic Republic of Iran in the fourth.
    Keywords: Quran, scientific production, international cooperation, adduced analysis, Quranic researches, content analysis, book evaluation
  • Ramezan Mahdavi Azadboni, Seyyedeh Maryam Alizadeh Pages 71-91
    The present paper tries to express the spiritual role of pains and difficulties in human lives by citing Holy Quran verses as well as the narrations by Ahl –e Beit. The assumption of this article is that if a human distracts of his Creator is because if his own negligence and inattention. The role of the mischievous thinking in human lives is to remind human's nature and his Lord. According to this assumption a human could harm his nature because of some behaviors or social conditions and the Divine tradition is to suffer the human in order to wake him up and remind him his capabilities by considering his authorities.
    Keywords: nature, spiritual, wicked, difficulties
  • Ahmad Arabshahi Karizi Pages 109-132
    The goal of the current research is to study the justice in Holy Quran and depict its main pillar. It initially studies the concept of justice from various Sharia (Tradition), jurisprudents, scholars and philosophers views who all claim that justice in Islam is of different levels such as individual, existence system, Divine and social levels. Strictness as well as relatives of justice have been surveyed; Islam knows it strict and not relative, because justice depends on the religion's eternity. The article then studies the importance of justice and the reasons and finally studies the justice specifically in Holy Quran.
    Keywords: Justice, right, fairness, Islam
  • Fatemeh Sharifzadeh Yazdi, Mohammad Jannati Far Pages 133-145
    The present paper intends to study "the common motifs of Quran and Al-Sahifa al-Sajjadiyya" in order to attain the accuracy of the mentioned book. The relationship between Quran and Al-Sahifa al-Sajjadiyya is in their content. By Al-Sahifa al-Sajjadiyya references to Quran, various indications, allusions and Quranic quotation titles can be seen which validates Al-Sahifa al-Sajjadiyya by these commonalities. The unity between Al-Sahifa al-Sajjadiyya and Holy Quran is so unique which this article points out some of them. A repot of quotation titles, allusions and content relationships between Quran and Al-Sahifa al-Sajjadiyya has been offered in this paper which the researchers could refer to it for other interpretations and citations.
    Keywords: Quran, Al-Sahifa al-Sajjadiyya, quotation titles, allusions, Quran interpretation, Quran description
  • Mahmoud Khorsandi, Nematollah Hassani Pages 155-173
    The present research initially studies some culture related issues such as religionand culture, the elements of culture development and Islamic culture – building. Then some culture – building criteria and factors in Adam story such as Human's position, forbidden fruit, descend and repentance are brought; these are the concepts which have surveyed in al-Mizan and Masnavi. Since Adam has been the representative of all human beings and his issues are in fact the issues related to human beings. Thus thinking to life stages and matters would be a great step toward culture – building and human education in any time and place.
    Keywords: Quranic learnings, Adam, Allameh TabatabaI interpretation, Molana's poetries