پژوهشنامه زبان و ادبیات روسی
سال پنجم شماره 1 (پیاپی 9، 2017)

موضوع روسیه و آثار ادبی داستایفسکی که ریشه در سنت فکری و فرهنگی روسیه و افکار جمعی مردم این کشور دارند، اغلب به طور جدایی ناپذیری به یکدیگر مربوط هستند. دیدگاه فلسفی پست کانتی که نگارنده مقاله حاضر نیز با آن هم سوست نشان می دهد که تلاش های معرفت شناختی همواره، ذهنی شناخته می شوند. بنابراین، ماهیت و یا به بیان کلی تر عینیت اندیشه داستایفسکی و خودآگاهی و خودشناسی روسیه که خاستگاه اینگونه جستارها را در عمق جان خود جا داده است به مثابه عناصری شناخته می شوند که در خلق ایده های معنازای ذهنی نقش بسزایی ایفا می کنند. بر همین اساس، تحلیل فرضیه های محوریت جایگاه داستایفسکی در سنت و معرفتی که همسو با تفکر اوست و تحلیل کشف صدای مطبوع «حقیقت روسی» که بسیاری از اندیشمندان و متفکران روس تنها در گفتمان او یافته اند، امکان تحلیل اکتشافی پرباری از اندیشه خود داستایفسکی و ریشه و ویژگی های این سنت و آگاهی را میسر می سازد.

مقاله حاضر به بررسی داستان کوتاه «ساعت لعنتی» نوشته نویسنده مشهور ایرانی، فیروز زنوزی جلالی و مقایسه تطبیقی آن با آثار داستایفسکی می پردازد. این داستان با حوادث رمان «جنایت و مکافات» شباهت هایی دارد؛ نکات مشترکی از قبیل حوادث خیابانی که برای قهرمانان داستان ها اتفاق می افتد و همچنین شباهت های دو اثر در توصیف مناظر از زبان شخصیت های داستان، توصیف اتاق های آنها و اشتراکات دو اثر به لحاظ قرابت ویژگی های شخصیتی قهرمانان دیده می شود. ویژگی های شخصیتی قهرمانان اصلی دو اثر یعنی سکیته و راسکولنیکوف مقایسه و نشان داده می شود که هر کدام از آنها از اصول اخلاقی خاصی بهره می گیرد. راسکولنیکوف مرتکب قتل می شود تا از این طریق فردیت خاص خود را به اثبات برساند. وی در غرور غوطه ور شده و به تدریج از مردم فاصله می گیرد. با اینکه سکیته به این اندازه رفتارهای تند و افراطی از خود بروز نمی دهد اما در شخصیت او اصولی مبنی بر اینکه نباید به هیچ چیز عادت کرد و وابسته شد، به خوبی نمایان است. این امر به معنی تمایل به رد عشق است. صحه گذاشتن بر باطنی بودن، ذاتی و طبیعی بودن ماهیت هنجارهای ضد اجتماعی در انسان، موضوع مشترک در آثار این دو نویسنده ایرانی و روس است. نتایج مقایسه تطبیقی نشان می دهد که هر دو قهرمان در حال گذار از احساس فردیت و یگانگی به معرفت «اجتماعی» بودن هستند.

مقاله حاضر به مطالعه و بررسی مسائل مربوط به تبلیغات، شامل ساختار متون تبلیغی و اجزای مختلف آن که باعث تاثیرگذاری هر چه بیشتر متن تبلیغی گوینده می شود می پردازد. تبلیغ موجب افزایش میزان فروش کالا می شود و ابزاری موثر در شکل گیری اصول و گرایش های اخلاقی، نهادینه کردن ارزش ها و الگوهای فرهنگی و سبک رفتاری به شمار می رود؛ بنابراین، نیاز به یک نظام جامع از ابزارهای موثر در راستای رسیدن تبلیغ کننده به اهداف خود بیش از پیش احساس می شود. یکی از عوامل کلامی بسیار موثر در این راستا تاثیرگذاری زبانی، شامل بهره گیری و استفاده آگاهانه و هدفمند از ابزارهای زبانی است که گوینده در سطوح مختلف زبانی به منظور تحقق اهداف بیانی خود استفاده می کند. در این مقاله در کنار ابزارهای آواشناختی و مورفولوژیکی (صرفی)، به ابزارهای واژگانی نیز به دلیل گستردگی کاربردشان توجه شده و به دلیل محدودیت در حجم مقاله به ابزارهای نحوی پرداخته نشده است. تاثیرگذاری زبانی در متن تبلیغات نوع خاصی از تاثیرگذاری کلامی است؛ بنابراین، شناسایی ابزارهای تاثیرگذار در پژوهش های زبانی، تئوری ارتباطات، کاربرد زبانی و بسیاری از شاخه های علمی امری بسیار مهم به شمار می رود.

در راستای پیشرفت روش های آموزشی و توسعه علوم انسانی و تربیتی، به توانایی های فردی انسان توجه زیادی شده است. فراگیران به عنوان جزء فعال در فرایند آموزشی معرفی می شوند. آموزش زبان ها یکی از مهم ترین عواملی است که به کودک در رشد شخصیت و مهارت در برقراری ارتباطات بین فرهنگی با نمایندگانی از فرهنگ های دیگر کمک می کند و به عنوان راهی برای رسیدن به ارزش های دنیای متمدن شناخته می شود. به همین منظور مقاله حاضر به بررسی نظریات موجود در علوم تربیتی شخص محور می پردازد و در آن مهم ترین دوره های آموزش زبان های خارجی در سطح جهانی و مدارس روسیه بررسی می شود.

مقاله حاضر به تحلیل پژوهش های انجام شده در پنج سال گذشته که در آنها علاوه بر موضوع تاریخ در آثار پوشکین، مسئله حافظه تاریخی نویسنده به عنوان پدیده ذهن خلاق پوشکین نیز بررسی شده است، می پردازد. بر خلاف پژوهش های دیگر، ما به بعد پیدایش و منشا حس تاریخی پوشکین می پردازیم. حوادث تاریخی ثبت شده در یاد مردم یا تاریخ همیشه موضوعات مورد علاقه پوشکین بودند اما در دنیای ادبی و هنری پوشکین حق داشتن حافظه تاریخی تنها به خود شاعر تعلق دارد. خاطرات، الهام بخش موضوعات تغزلی اند و خاطراتی که با «نگرانی های شاعرانه» محصور شده اند، در یک لحظه به تخیل و الهام تبدیل می شوند. شخصیت شاعرانه پوشکین نه تنها نگهدار خاطرات گذشته است، بلکه به حقیقت نایل می شود و از آینده خبر می دهد. بنابراین، در آثار پوشکین حقایق تاریخی و پیشگویی آینده در الهامات شاعرانه او ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند. همین مفاهیم شاعرانه هستند که به تراژدی تاریخی پوشکین یعنی «باریس گادونوف» جلوه ویژه ای بخشیده اند.

این مقاله به بررسی نحوه آنالیز مجموعه های واژگانی مختلف از منظر اصطلاح سازی می پردازد. در عین حال، مجموعه واژگانی اصطلاحات هوافضا در زبان روسی به عنوان نمونه بررسی شده است. در مقاله روش های اصلی اصطلاح سازی به چهار دسته کلی تقسیم شده اند: روش تحلیلی، استعاره معنایی، وام گیری و روش تصریفی. هر روش و جزئیاتی که در جریان آنالیز باید به آنها توجه ویژه ای شود با نمونه برداری از مجموعه واژگانی هوافضا به صورت کامل توضیح داده شده است. در ادامه با تکیه بر مقایسه مجموعه واژگانی اصطلاحات هوافضا با دیگر مجموعه های واژگانی در زبان روسی (مانند مجموعه واژگانی فناوری نانو و صنعت نفت و گاز) نشان داده شده است که اگرچه مجموعه های واژگانی از روش های یکسانی برای اصطلاح سازی استفاده می کنند، اما میزان کاربرد هر یک از روش ها در مجموعه های مختلف با یکدیگر برابر نیست و هر مجموعه از روشی که قابلیت بیشتری برای رفع نیازهای آن دارد، بیشتر استفاده می کند. برای نمونه، می توان به کاربرد بیشتر روش ساخت روش تحلیلی و اختصارسازی در مجموعه واژگانی هوافضا در مقایسه با مجموعه واژگانی فناوری نانو و نفت و گاز اشاره کرد که بیشتر از وندها برای ساخت اصطلاحات استفاده می کنند.

شرق و چهره شرقی با ویژگی های نادر و زیبایی درخشان همواره توجه رمانتیک نویسان را به خود جلب کرده است. این جذابیت در آثار نویسندگان رمان های تاریخی روسی، به ویژه در داستان بلند «به گناهان چه کسانی؟» اثر ماردووتسف گسترش بیشتری می یابد. این اثر چند هدف متضاد را در خود تلفیق کرده است: تلاش برای نشان دادن تصویری واقع گرایانه با کششی مشهود به سمت ملودرام (عشق استنکا و دختر اسیر ایرانی) و این اهداف به طرز اجتناب ناپذیری درهم می آمیزند. همان گونه که نویسنده با مهارت هرچه تمام تر خواننده را به دنیای مرموز و ناآشنای شرق هدایت می کند، او را با روانکاوی تربیت زنان حرم (شخصیت دختر ایرانی) نیز آشنا می سازد و در عین حال به طور غیرمستقیم به مقایسه سنت ها و عادات مردم روسیه و ایران با یکدیگر می پردازد.