فصلنامه مطالعات طراحی شهری و پژوهش های شهری
سال دوم شماره 1 (بهار 1398)

در دهه های اخیر بسیاری از سازمان ها و نهادهای مدیریتی به ترویج نوعی نگرش مشارکتی از طریق تاکید بر اجتماعات محلی و در راستای افزایش تعاملات اجتماعی در سطح محله برآمده اند. در این راستا شهرداری تهران نیز به منظور تحقق رویکرد محله محوری اقدام به تاسیس سرای محله در سطح محلات نمود تا بتواند نقش مهمی در شکل گیری روابط میان مردم و پیوند اجتماعی ایفا کند که بعد از گذشت یک دهه با مشکلاتی در این زمینه همراه می باشد. هدف از این پژوهش تحلیل و واکاوی مشکلات سرای محلات در منطقه 3 شهر تهران می باشد. روش پژوهش، کیفی و اطلاعات از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته از 3 گروه مدیران، جامعه مدنی و بخش خصوصی گردآوری شده است. شرکت کنندگان در مصاحبه 30 نفر که از طریق نمونه گیری هدفمند از نوع گوله برفی انتخاب شده اند. پس از انجام مصاحبه ها و خواندن دقیق آن در مورد واکاوی مشکلات سرای محلات 9 زیر مضمون شامل بومی نبودن مدیران، ناهماهنگی سرای محله با سایر نهادهای موثر، موازی کاری، کم توجهی به وضعیت حقوق کارکنان سرا، کمرنگ بودن نقش مردم در سیاست گذاری برنامه ها، فقدان نیازسنجی در برنامه های اجرایی سرا، پایین بودن سطح کیفیت برنامه ها، ایجاد نگاه درآمدزا به سرا و شعارزدگی در برنامه های سرا استخراج شد. بدین ترتیب از این زیر مضمون ها، دو مضمون اصلی مشکلات ساختاری و نهادی و مشکلات مربوط به حوزه عملکردی به دست آمد.

گیاهان فضای سبز از عناصر اصلی محیطزیست هستند که با توجه به مناطق گوناگون دارای شرایط نگهداری متفاوتی می باشند. پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر گیاهان فضای سبز بر سلامت محیط زیست شهری می باشد. روش تحقیق از نوع توصیفی – اسنادی با استفاده از شیوه کتابخانه ای می باشد. یافته ها حاکی از آن است که گیاهان فضای سبز نقشی روانی، اجتماعی و اقتصادی داشته و نیز گیاهان فضای سبز در سلامت محیط زیست شهری نقش دارند. نتایج نشان داد که با توجه به نقش روانی گیاهان فضای سبز بر روابط عاطفی انسان ها، وجود فواید روحی و روانی در جهت بهبود سلامت روحی و روانی دارند. از سویی گیاهان در فضای سبز به عنوان نیروهای اثرگذار بر تحول های اجتماعی هستند. گیاهان از لحاظ اقتصادی سبب میگردند تا اشخاص با امکانات مالی ضعیف بتوانند از تحرک فیزیکی و جسمی برخوردار شوند و به تبع آن هزینه های دارویی و درمانی کاهش می یابد. همچنین قرارگیری مکان های مسکونی و تجاری در هم جواری فضاهای سبز ارزش اقتصادی این مکان ها را افزایش می دهد. گیاهان با کاهش آلودگی هوا، آلودگی صوتی، بصری، جذب امواج صوتی، جلوگیری از فرسایش خاک و باد، جذب پرتوهای خورشیدی، تولید فیتوسید، تعدیل آب و هوا و میکرولیما و نیز دفع بوهای ناخوشایند و مزاحم بر ارتقاء سلامت محیط زیست شهری کمک شایانی می نمایند.

مقاله حاضر درصدد بررسی کیفیت پل های عابر پیاده منطقه 5و 11 شهر شیراز می باشد. این مقاله به روش پیمایشی و از نوع توصیفی- مقطعی انجام گرفت . 273 نفر از عابرین پیاده به صورت نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه ای مشتمل بر 6 سوال از مشخصات فردی- اجتماعی و 28 سوال (با چهار هدف ویژه) از کیفیت پل های عابر پیاده بر اساس طیف لیکرت بود. جهت بررسی رابطه بین برخی از مشخصات جمعیتی و نمرات پاسخگویان از آزمون X2 استفاده شد. همچنین امتیاز داده های به دست آمده از مطالعه به وسیله روش های آماری توصیفی، آزمون های تفاوت میانگین (T-test و One-Way ANOVA)، آزمون آماری رگرسیون و محاسبه ضریب پیرسون با استفاده از نرم افزار SPSS13 مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. بررسی جمع امتیازات مربوط به اهداف ویژه نشان داد که در منطقه 3 شهرداری، بیشترین درصد(59) پل های عابر پیاده با داشتن 47 الی 91 امتیاز، دارای کیفیت نیمه مطلوب و کمترین درصد (1/4)، با داشتن 1 الی 46 امتیاز از وضعیت نامطلوب برخوردار بوده اند. 24/3 درصد از افراد با داشتن 92 الی 140 امتیاز در سطح مطلوب بوده اند. تفاوت میانگین نمرات افراد نمونه بر اساس نتایج آزمون فریدمن معنی دار بود. نتایج آزمون کای دو (X2) نشان داد که بین متغیر گروه های سنی، وضعیت تاهل، جنس، میزان تحصیلات، نوع اشتغال، میزان درآمد و کیفیت پل های عابر پیاده در منطقه 5و 11 شهرداری شیراز در بین افراد نمونه، اختلاف معنی داری وجود دارد (P<0.01). بنابراین به منظور استفاده بهینه از امکانات و منابع ترافیکی و شهری چارهای جز به کارگیری روش های تشویقی و هدایتی و نیز ارتقاء کیفیت پل های عابران پیاده نیست.

فرسودگی یکی از مهم ترین مسائل شهری است که باعث بی سازمانی، عدم تعادل و عدم تناسب آن می گردد. هدف اساسی نوسازی و بهسازی بافت های قدیمی و فرسوده شهرها، توسعه متناسب کمی و کیفی محیط زندگی برای انسان هاست. بافت های قدیمی علاوه براینکه دارای ارزش های اجتماعی زیبایی شناختی و پایگاه اولیه خاطرات جمعی و هویت بخش شهرهای ما هستند، محل سکونت و معیشت میلیون ها نفر از شهروندان بوده و بنابراین توجه به بهسازی و نوسازی آن امری ضروری می باشد. از میان شیوه های موفق تامین منابع مالی از محل منابع داخلی در طرح بهسازی و نوسازی بافت فرسوده، رایج ترین و عملی ترین آن، ساخت و ساز مشارکتی بین سرمایه گذار و مالک می باشد. در این روش نیز مهم ترین مرحله، ترغیب سرمایه گذاران جهت شرکت در پروژه است. طی فرآیند انعقاد قراردادهای مشارکت در ساخت، مالکان زمین با تحویل آن به سازندگان ساختمان به عنوان آورده و متقابلا سازندگان نیز با سرمایه گذاری جهت ساخت و اجرا در قبال مالکان زمین، متعهد به انجام امور تجدیدبنا می شوند. در این تحقیق راهکارهای اجرایی رونق ساخت و ساز محله های واقع در بافت فرسوده مصوب با تاکید بر ساخت و ساز مشارکتی در محدوده شهرداری منطقه 2 شیراز که مساحتی برابر با 580 هکتار را در برمی گیرد مورد بررسی قرار گرفته است. میزان سودآوردی قراردادهای مشارکتی در شش محله ای که به عنوان بافت فرسوده شناسایی و به دفاتر تسهیلگری نوسازی و بهسازی واگذار گردیده، سنجیده شده و در پایان درخصوص نحوه مشارکت سرمایه گذاران بخش خصوصی اظهارنظر و محلاتی که قابلیت انعقاد قرارداد ساخت پروژه مشارکتی را ندارد مشخص و راه حل های اجرایی آن تشریح گردیده است.

از گذشته تا به امروز معماری هر سرزمینی، ریشه در هنر و فرهنگ آن سرزمین دارد و ادراک انسان از هر محیطی، تابع فرهنگ او به حساب می آید. هنر معماری به عنوان یک پدیده اجتماعی موجب برپایی بسیاری از سنت های گرانقدر می شود. این سنت ها در پیدایش معماری بومی نقش به سزایی دارند، درواقع معماری بومی از بطن یک جامعه رشد پذیرفته و در طی زمان خود را با شرایط اقتصادی و اقلیمی منطبق می کند. با این حال امروزه با تغییر سبک زندگی و همچنین مصالح مورد استفاده، موجب از بین رفتن هویت بومی در بناهای شاخص شده است؛ که شهر ساری از این روند مستثنی نبوده و ما شاهد بی هویتی بناهای این شهر بوده ایم. این مطالعه به روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از شواهد و اسناد کتابخانه ای و میدانی، با هدف کنکاش موشکافانه و شناخت یکی از فضاهای شاخص شهر ساری، مجموعه بوستان ولایت انجام شده است. عناصر هویت مازندرانی در این مجموعه جستوجو شده و بازتاب آن بررسی شده است. نتایج حاصل از مطالعه بوستان ولایت، حاکی از آن است که تجلی حاصل از به کارگیری عناصر معماری گذشته در طراحی این مجموعه به خصوص در بناهایی همچون موزه ها و طراحی مجدد خانه های سازمانی و تبدیل آنها به مکان هایی با کاربری فرهنگی کاملا مشهود است.