فهرست مطالب

پژوهش های مرمت و معماری ایرانی و اسلامی - پیاپی 1 (زمستان 1397)

مجله پژوهش های مرمت و معماری ایرانی و اسلامی
پیاپی 1 (زمستان 1397)

  • تاریخ انتشار: 1397/12/29
  • تعداد عناوین: 5
|
  • مهران منتشری صفحه 1

    هنر ایران از آغاز حیات خویش تا دوران اسلامی، دگرگونی های عظیم را شامل گشته است. دوران اسلامی از مهمترین دوره های هنر ایران است که در آن بسیاری از هنرها تحت تاثیر آیین اسلام، دستخوش تحولات و پیشرفت های چشمگیری گشتند. یکی از این هنرهایی که در دوران ساسانی  بسیار مورد توجه قرار گرفت و در دوران اسلامی نیز ادامه یافت، هنر گچبری میباشد که آثار زیادی از آن در قالب تزئینات معماری برجای مانده است. این هنر در میان هنرهای مختلف قرون اولیه اسلامی، جایگاه ویژهای دارد و به عنوان الگو و پیش زمینه ای جهت شاهکارهای گچبری دوره های بعد از خود خصوصا سلجوقیان محسوب میگردد. درباره تاثیرپذیری هنر گچبری در ابنیه قرون اولیه اسلامی ایران از هنر گچبری عصر ساسانی اطلاعات ناچیزی موجود است؛ بنابراین ضروری است که در این زمینه با توجه به اهمیت آن در هنر و معماری ایران، تحقیق و پژوهش بیشتری  صورت گیرد. در این پژوهش، از طریق مطالعات و منابع کتابخانه ای و با روش توصیفی- تحلیلی، تاثیر هنر گچبری دوره ساسانی بر تزئینات گچبری قرون اولیه اسلامی (قرن 1 تا 5 هجری) در ایران و خارج ایران و همچنین مضامین نقوش گچبری و شیوه های نقوش گچبری در دوران اولیه اسلامی، بحث میشود.

    کلیدواژگان: ایران، دوران ساسانی، قرون اولیه اسلامی، گچبری
  • فرزاد فیضی، زهرا میراضی، مهری محمدی لورون صفحه 15

    معماری اسلامی از لحاظ تاریخی اولین هنری است که توانست خود را با مفاهیم اسلامی سازگار نماید. هنر معماری آذربایجان در دوره ایلخانی و تیموری با شهرهایی همچون تبریز، مراغه و سلطانیه به رشد و بالندگی بیسابقهای دست یافت و شاهکارهای به وجود آمده از  آن، معماری سایر سرزمینهای اسلامی را تحت تاثیر خود قرار داد. نمونه های معماری باقیمانده در هند و آسیای میانه در شرق سرزمینهای اسلامی تا مصر و ترکیه در غرب جهان اسلام، نماد و نشانی آشکار از این پیشرفت ها و تاثیرات معماری هستند. پاره ای از این ویژگی های معماری با نفوذ به سایر سرزمین های اسلامی رنگ و بوی آن سرزمین را گرفته و بهصورتی دیگر متجلی شده است که با نگاه ژرف و عمیق میتوان ریشه آنها را در سبک معماری آذربایجان جستوجو کرد. این پژوهش با رویکرد توصیفی تحلیلی و مقایسه ای و از طریق مطالعات کتابخانه ای سعی در نشان دادن میزان تاثیر سبک معماری آذربایجان در دوران ایلخانی و تیموری بر معماری سایر سرزمین های اسلامی در قرون و سده های بعدی دارد و برای نیل بدین هدف آثار شاخص معماری اسلامی سرزمین-های مزبور را که نشانی از این تاثیرات دارند برای نشان دادن میزان و نحوهی این تاثیرگذاری با نگاه تحلیلی مورد بررسی قرار میدهد. در پایان مشخص شد که این تاثیرات و تبادل افکار باعث به وجود آمدن سبک معماری اسلامی بین المللی شد که تا چندین سده در سرزمین های دور و نزدیک اسلامی رواج داشت که در واقع ریشه و خاستگاه بسیاری از این ویژگی ها سرزمین آذربایجان در ایران زمین بود.

    کلیدواژگان: آذربایجان، معماری اسلامی، دوره ایلخانی، دوره تیموری، سرزمینهای اسلامی
  • کورش مومنی دهقی صفحه 25

    اهمیت معماری آرامگاهی مرهون ارتباط تنگاتنگ با فرهنگ عامه است. اینگونه معماری ارتباط مستقیم با جهانبینی، ایدئولوژی و اقتصاد جامعه خود دارد. توجه به معماری آرامگاهی را میتوان معلول دو عامل: حب ذات و اعتقاد به جهان بعد از مرگ (به خصوص در فرهنگ مصر باستان در ایجاد اهرام و مصطبه ها) و در دوره های بعد ارادت و علاقه دوستداران شخص متوفی دانست. در مورد ارادت و علاقه شخص متوفی هیچ سنت آرامگاهی را همچون ایران نمیتوان یافت که از چنین عمر دراز و مقبولیت عامه برخوردار باشد که همچنان بعد از سالیان دراز پابرجاست. در این تحقیق سعی شده است تا با روش توصیفی- تحلیلی نقش و تاثیر فرهنگ آرامگاهی را در طرح آرامگاه بوعلی سینا همدان با توجه به تاریخ بناهای آرامگاهی در ایران مورد بررسی و پژوهش قرار بدهیم.

    نتایج

    بدست آمده نشان میدهد که طراح در طرح آرامگاه بوعلی توانسته؛ جنبه فرمی و ظاهری فرهنگ را با استفاده از فرم های معماری آرامگاهی و با توجه به فرهنگ زمانه و تاثیر مدرنیسم بر معماری، تحقق دهد و جنبه محتوایی با استفاده از رموز و استعارات بکار رفته در بنا تحقق و تجلی یافته است.

    کلیدواژگان: فرهنگ، معماری آرامگاهی، معماری آرامگاهی قبل و بعد از اسلام، آرامگاه بوعلی سینا
  • رحیم هاشم پور صفحه 33

    همواره در خصوص معماری و شهرسازی اسلامی سخن ها رفته و مطالب زیادی نگاشته شده است ولیکن هنوز که هنوز است نمیتوان فضایی را به مفهوم و شکل واقعی آمیخته با مبانی اساسی اسلامی به جهانیان ارائه دهیم. گاهی به تفاوت شکلی فضا با مبانی فضای اسلامی بر میخوریم و گاهی به تفاوت مفهومی فضا با مبانی اسلامی. در هر دو صورت اشکال کار در عدم درک صحیح از فضای اسلامی در شهر و معماری اسلامی میباشد. هیچگاه از خود پرسیدهایم اولین مکان ساخته شده با تفک و نفی اسلامی کجاست و  کدام است؟ آیا تا بحال از خود پرسیدهایم که شهر اسلامی در کالبد تعریف می شود یا در حقوق شهروندی؟ آیا کالبد شهر اسلامی از 1100 سال تا به امروز براساس فرهنگ مردم شهر شکل گرفته است یا براساس اعتقادات اسلامی؟ و اگر جواب اعتقادات اسلامی است پس چرا امروزه هیچکدام از این شهر مورد تائید صد در صد علمای بزرگ اسلام نیستند؟ آیا اینطور نیست که شهر اسلامی در تمامی ابعادش مورد نقد و بررسی با  ید قرار گیرد؟ در واقع معماری و شهرسازی اسلامی چیزی به جز مفهوم و معنا نیست و شکل و فرم در صورت ایجاد "مفهوم" و "معنا" در آن فضا "شکل" و "فرم" اسلامی پیدا کرده و به فضای اسلامی تبدیل میگردند. اگر به تاریخ احداث بناهای مساجد قدیمی مثل اردستان، مسجد جامع اصفهان، مجامع یزد و... و تاریخ ظهور اسلام و اگر به خیلی دورتر برویم ساخت کعبه مکرمه بدست حضرت ابراهیم
    خلیل الله در این  پژوهش سعی در باز کردن مفاهیم و انتظارات موردنظر اسلام از معماری و شهرسازی و همینطورمشخص کردن عناصر شاخص فضاهای اسلامی میباشد.

    کلیدواژگان: شهرسازی و معماری اسلامی، فضای اسلامی، کعبه، قران، حضرت محمد (ص)، حضرت ابراهیمخلیل الله
  • حسین باقری_سیدباقرحسینی_محسن وفامهر_سعید نورو ز یان ملکی صفحه 41

    هدف شناسایی ویژگی های عملکردی بازار ایرانی، به منظور بهره گیری در کاربری های نوین تجاری شهرها است. بازشناسی چگونگی حل مشکل عملکردی در بازارهای ایرانی و همچنین میزان کارکرد اصول بازارهای ایرانی در نمایشگاه های موجود، سوالهای تحقیق است. روش تحقیق کیفی بوده که با ابزار مطالعه کتابخانه ای و برداشت میدانی به برداشت عوامل مطلوبیت عملکردی در بازارهای ایرانی پرداخته شده است. ویژگی های پنج بازار تبریز، تهران، اصفهان، یزد و کرمانشاه مورد مطالعه قرارگرفته است. توجه به انسان به عنوان محور طراحی راسته ها، عرض کم راسته برای تاکید بر بعد طولی هر راسته و نیاز به محل هایی برای استراحت مهمترین عوامل برای تعدیل خستگی و ملال آور بودن بازدید از نمایشگاه ها بوده است.

    کلیدواژگان: شهر، عملکرد، رضایتمندی، بازار سنتی، انسان محوری