حضور فراوان اسطوره در تاریخ، فرصت مغتنمی را برای سربر آوردن جوانمردان ایرانی در اختیار گذاشت. «اهل فتوت»، یا همان «جوانمردان» که در عصر معاصر با نام «پهلوانان» از آنان یاد می شد از این قبیل بودند. آنان در ابتدا گروهی نیمه سری و شکل گرفته از مردانی بودند که راه و رسم دستگیری، ادب، درایت، شجاعت، وطن دوستی و حفظ کیان ملی و دینی را از عصر مهرپرستی و مزداپرستی آغاز کرده و تا اعصار قاجاریه، پهلوی و پس از آن نیز ادامه دادند. در پیدایش اولیه جریان فتوت و «فتیان» کمتر سند مشترکی وجود دارد، بعضا گروهی آن را به قرن دوم هجری قمری رسانده اند و گروهی هم آن را ریشه در پهلوانان و اسطوره های آیین های کهن ایرانی